نسخهای که میبینید نسخهای قدیمی از صفحهاست که توسط Wasity(بحث | مشارکتها) در تاریخ ۲۴ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۳۸ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوتهای عمدهای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۲۴ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۳۸ توسط Wasity(بحث | مشارکتها)
نشانههای آخرالزمان چیست؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
«اجمالاً باید دانست که آخرالزمان به معنای ایام پایانی جهان و نزدیک شدن به روز رستاخیز و حدوث قیامت میباشد که در قرآن نیز از آن یاد شده است[۱]؛ که این مطلب به عنوانهای مختلفی -گاه به عنوان علائم الظهور و گاهی به عنوان نشانههای آخرالزمان و پیشگوییهای آخرالزمان- مورد بحث قرار میگیرد؛ و در روایاتمعصومین (ع) بهطور مشروح بیان شده است؛ البته قابل ذکر است وقتی که آخرالزمان و نشانههای آن بهصورت کلی مطرح میشود، ظهورحضرت مهدی (ع) یکی از نشانههای آخرالزمان به حساب میآید، برای اینکه به عقیده همه مسلمانها قبل از لحظات پایانی دنیا و برپا شدن قیامت، ظهور آن حضرت حتمی و قطعی است چنانچه این مطلب از روایات فراوان استفاده میشود؛ در یکی از روایات به نقل از پیامبر اسلام (ص) چنین آمده است: "لو لم يبق من الدنيا إلّا يوم، لطوّل اللّه ذلك اليوم حتى يلي المهدي"؛ اگر عمردنیا جز یک روز باقی نماند خداوند آن روز را آنقدر طولانی میکند که مهدی (ع) در پی آید[۲].
عصر کنونی دوره آخرالزمان و پیامبر اسلام (ص) پیامبرآخرالزمان میباشد، برای اینکه قیامپیامبر اسلام یکی از علائمآخرالزمان به حساب آمده است؛ در اینجا البته این سؤال پیش میآید که چگونه قیامپیامبر (ص) از نشانههای آخرالزمان شمرده شده در حالی که ۱۵ قرن میگذرد هنوز از نقطه پایانی جهان و حدوث قیامت خبری نیست؟ جواب این سؤال را پیامبر (ص) ضمن خطبهای به یارانش بیان نموده و فرموده است: "سوگند به کسی که جانمحمد به دست اوست آنچه از دنیا گذشته نسبت به آنچه باقی مانده مانند مقداری است که از امروز شما گذشته نسبت به آنچه باقی مانده است و میبینید که جز مقدار کمی باقی نمانده است[۳]. به هرحال در روایاتنشانهها و علائمآخرالزمان به طور مشروح بیان شده است که از جمله نشانهها موارد ذیل میباشد، که خود به دو دسته تقسیم میشود: علامات آخرالزمان و علامات ظهور. ابتدا میپردازیم به علائمآخرالزمان.
تضییع نماز: پیامبر (ص) فرمود: از نشانههای آخرالزمان تضییع نماز، پیروی از شهوات، تمایل به هواپرستی، گرامی داشتن ثروتمندان، فروختن دین به دنیا است، درین هنگام است که قلبمؤمن در درونش آب میشود آن چنانکه نمک در آب، از این همه زشتیها که میبینید و توانایی تغییر ندارد.
نشانههای غیر متصل به ظهور: نشانههایی هستند که قبل از نشانههای متصل به ظهور واقع میشوند مانند اینکه امر به منکر و نهی از معروف میشود و کار خوب زشت و کار زشت خوب شمرده میشود[۸]دروغ گفتن حلال میشود و ربا و رشوه رواج پیدا میکند و زنان به مردها و مردها به زنان شباهت پیدا میکنند و...[۹].
دوم: از نشانههای آخرالزمان این است که آلات لهو نواخته میشود و یک نفر نیست که نهی از منکر [کند] و کسی جرأت بر نهی آن نمیکند و نیز در شریفترین مکانها یعنی مکه معظمه و مدینه منوره آشکارا آلات لهو نواخته میشود"[۱۰]. البته یکی از علائمآخر الزمان این است که امر به معروف و نهی از منکر نمیشود و معروف، منکر، و منکر، معروف میشود شاید نشانهای هم که شما نوشتهاید یکی از مصداقها (و مثالهای) این علامت در آخر الزمان باشد.
۳. در پایان یک سؤال باقی میماند و آن اینکه با توجه به نوع موسیقی و مداحی و شعرخوانی و به طور کلی با توجه به محتوای این جلسات آیا شرکت در این مجالس یا گوش دادن به صدای آن جایز است یا خیر؟
در جواب این سؤال باید گفت که در این گونه موارد هر کس باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کند.»[۱۱].
در آیاتقرآن و سخنان معصومان(ع) نشانههایی برای آخر الزمان گفته شده است که در اصطلاح "علایم آخر الزمان" خوانده میشود. ختم نبوت و نزول واپسین شریعت که با ظهورپیامبر اسلام(ص) پدیدار شد، نخستین نشانه آخر الزمان به شمار میرود؛ لذا مفسران، مقصود از نشانههای قیامت را در ذیل آیه﴿ فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ﴾[۱۲]. بعثتپیامبر(ص) دانستهاند که در مقایسه با عمرجهان، فاصله بسیار کمی تا قیامت دارد.
در آخر الزمان، پدیدههای فراوان دیگری نیز پیشبینی شده است، که بیشتر به دوره پایانی آن "آستانه ظهورمهدی(ع) مربوط میشود که برخی از آنها بدین قرارند.
بحران معنویت:پیش از ظهورامام زمان(ع) جوّ حاکم بر جهان، جوّ ستم، گناه و فساد خواهد بود: ﴿ اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ مُّعْرِضُونَ ﴾[۱۳]. در این آیه، مردمآخر الزمان، به غفلت و اعراض از خداوند متّصف شدهاند. در روایات نیز منظور از "اشراط الساعة" که در آیه ۱۸ سوره محمد(ص)، به آن اشاره شده است، رواج بیش از حدّ کفر، فسق و ظلم دانسته شده و موارد متعدّدی از آن برشمرده شده است. پیامبر گرامی اسلام(ص) درباره ویژگیهای انسانهای این دوران فرمود: "زمانی بر مردم خواهد آمد ... که درهمهای آنان دینشان خواهد بود و همّت ایشان شکمشان و قبله آنها زنانشان. برای طلا و نقره، رکوع و سجود به جای میآورند. آنان همواره در سرگردانی و مستی خواهند بود. نه بر مذهب مسلمانیاند و نه بر مسلک نصرانی"[۱۴]
وقوع اختلافها و درگیریهای بسیار: یکی دیگر از نشانههای آخر الزمان، اختلافها و درگیریهای فراوان میان گروههای گوناگون است: ﴿ فَاخْتَلَفَ الأَحْزَابُ مِن بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِن مَّشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ ﴾[۱۵]. روایات، این آیه را به ظهور فرقههای گوناگون در جهان اسلام مربوط دانستهاند که در آخر الزمان پدید آمده، موجب اختلافهای بسیار خواهند شد. آیه﴿ قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَن يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِكُمْ أَوْ مِن تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُم بَأْسَ بَعْضٍ انظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ﴾[۱۶] نیز به وقوع اختلافها و کشتار در آخر الزمانتفسیر شده است. در این دوران، انسانهای فراوانی به کژی میگرایند، اما این گونه نیست که تمام انسانها در مسیر باطل گام بردارند؛ بلکه برخی به سبب ویژگیها و صفاتی که در خود پدید میآورند، از نجاتیافتگان این مرحله خواهند بود. در این باره وقتی پیامبر گرامی(ص) از چهرههای پیروز این دوران یاد میکند، با شگفتی تمام به حضرت علی(ع) چنین میفرماید: "ای علی! بدان شگفت آورترین مردم در ایمان و بزرگترین آنان در یقین، مردمی هستند که در آخر الزمان- با آن که پیامبر خود را ندیده و از امام خود در پردهاند- به نوشته که خطی سیاه بر صفحهای سپید است، ایمان میآورند[۱۷]
خروج سفیانی:بیشتر مفسّران، از ظهور لشکری طغیانگر که آخر الزمان در کشورهای اسلامی به ستم و تعدّی پرداخته، سرانجام در صحرایی بیرون از مکه، گرفتار عذاب الهی میشود، خبر داده و آیه: ﴿ وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ ﴾[۱۹] را درباره آن لشکر دانستهاند. در روایاتشیعه و سنّی، نام رهبر این لشکریان، سفیانی ذکر شده است.
ندای آسمانی: بنا بر روایاتشیعه، جبرئیل نخستین کسی است که با امام زمان(ع) بیعت و با صدایی بلند به گونهای که به گوش همه جهانیان برسد، این آیه را تلاوت میکند: ﴿ أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴾[۲۰]
نزول عیسی(ع): یکی از رخدادهای آخر الزمان، فرود آمدن عیسی(ع) است. مفسّران با استفاده از آیات ﴿وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِهَا ﴾[۲۲] و ﴿ وَإِن مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ إِلاَّ لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا ﴾[۲۳]ظهور دوباره عیسی(ع) در آخر الزمان را پیشبینی کردهاند. در روایات نیز تصریح شده است که وی در بیت المقدّس به نمازامام زمان(ع) اقتدا و در جنگهای ایشان نیز شرکت خواهد کرد. بر اساس این تفسیر، فرود آمدن عیسی(ع)، یکی از نشانههای نزدیکی قیامت شمرده شده و از ایمان آوردن همه اهل کتاب به حضرت عیسی(ع) در آخر الزمان که یکی از فرماندهانامام زمان(ع) به شمار میرود، خبر داده شده است.
خروج جنبندهای از زمین:قرآن با رمز و ابهام از خروج جنبدهای حکایت میکند که هنگام رویگردانی مردم از معنویت، از زمین خارج شده، با مردم سخن میگوید: ﴿ وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِّنَ الأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآيَاتِنَا لا يُوقِنُونَ ﴾[۲۴]. در تفاسیر، مطالب بسیاری درباره این موجود شگفت بیان شده است که تا حدّ بسیاری غیر واقعی و بیاساس به نظر میرسد و در ظاهر، برگرفته از منابع اسرائیلی است[۲۵].
هجوم یأجوج و مأجوج: قومی وحشی و فاسد، با تخریب سدّ ذو القرنین، در اندک زمانی سرتاسر جهان را پر از ظلم و فساد خواهد کرد، تا آنکه بنابر روایات، در عصر ظهورمهدی(ع)، به طور کلّی از بین خواهد رفت: ﴿ حَتَّى إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن كُلِّ حَدَبٍ يَنسِلُونَ﴾[۲۶]
رجعت: در آخر الزمان، برخی از نیکوکاران و بدکاران زمانهای گذشته، دوباره زنده میشوند: ﴿وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ﴾[۲۷]. این آیه، فقط به برانگیخته شدن عدّهای از مکذّبان و نه همه آنها اشاره کرده است؛ بدین دلیل، روایات و مفسّران شیعه، میان مصداق این آیه و قیامت، تفاوت قائل شده و آیه را به آخر الزمان مربوط دانستهاند که عدّهای از نیکوکاران و بدکاران اعصار گذشته، زنده شده، هریک نتیجه دنیایی اعمال خویش را خواهد دید.
صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان: پس از پیروزیحضرت مهدی(ع) و یارانش، آرامش و معنویت بر جهانحاکم خواهد شد: ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾[۲۸] و ﴿ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُواْ إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ﴾[۲۹]. این آیات و آیات دیگر که از میراثبری صالحان و مستضعفان و جانشینی آنان در زمین یاد میکند، همگی بیانگر این واقعیتند که سرنوشت این جهان، پس از جهادی الهی به امامتامام زمان(ع) سرانجام به دست مؤمنان افتاده و جهانیان همگی در سایه حکومتحضرت در صلح و معنویت به سر خواهند برد[۳۰].
«وزیدن باد سیاه از نشانههای آخر الزمان ذکر شده است. در حدیثی آمده است: باد سیاه اول صبح برمیخیزد و آنگاه زلزلهای روی میدهد و قسمت اعظم بغداد زیر آوار میماند[۳۶]»[۳۷].
«"جذام" نوعی بیماری پوستی است. فراوانی این بیماری از نشانههای آخر الزمان است[۴۲]. حمیری ضمن نامهای از حضرت حجت (ع) پرسید: آیا پیس و جذامی و فلج، شهادتشان در محاکم قبول است؟ حضرت مرقوم داشت: اگر این بیماریها در اینها حادث و عارضی و نو پدید باشد، شهادتشان مقبول، و اگر مادرزادی باشد، خیر"[۴۳]»[۴۴].
«"دینفروشی" یکی از علائمآخر الزمان این است که مردم از دین خارج میشوند. روزی امام حسین (ع) نزد امیر مؤمنان (ع) آمد. گروهی در گرداگرد حضرت (ع) نشسته بودند. ایشان به آنان فرمود: "حسین پیشوای شماست. رسول خدا او را سید و سرور نامیده است. از نسل او مردی ظهور خواهد کرد که در اخلاق و چهره، شبیه من است. او دنیا را پر از عدل و داد میکند، چنانکه پر از ستم و جور شده است". سؤال شد: این قیام در چه زمانی خواهد بود؟ فرمود: "افسوس! هنگامی که از دین خارج شوید"[۴۷]. همچنین پیامبر گرامی اسلامی درباره اهمیت دینداری در آخر الزمان فرموده است: "... گروهی دین خود را به بهای ناچیز و متاع اندک میفروشند. کسی که در آن روز به دین خود چنگ زده و پایبند است، همانند کسی است که گلولهای از آتش را در دست گرفته یا بوتهای از خار را در دست میفشرد"[۴۸]»[۴۹].
«"ذو السویقتین" امیر مؤمنان علی (ع) یکی از نشانههای آخر الزمان را ویران کردن کعبه میداند و میفرماید: گویی با چشم خود میبینم که مردی از حبشه، بسیار نیرومند و شجاع کلنگی به دست گرفته، خانه کعبه را ویران میکند و سنگهای آن را یکایک دور میاندازد[۵۰]. بر طبق روایات، این مرد حبشی چابک و چالاک، ذوالسّویقتین نام دارد[۵۱]»[۵۲].
«"ربا" در اخبارآخر الزمان آمده است: در آن زمان ربا شایع میشود[۵۳]. زمانی پیش میآید که احدی یافت نمیشود جز اینکه به ربا آلوده میگردد، اگر مستقیماً هم ربا نخورد، گرد ربا به او میرسد[۵۴]. هیچ قومی نیست که ربا در میان آنها شایع شود، جز اینکه دچار غفلت و بیخبری میشوند[۵۵]. در آن زمان ربا را به نام دادوستد، حلال میپندارند[۵۶]»[۵۷].
«از نشانههای آخر الزمان، ظاهر شدن صورتی در قرص خورشید ذکر شده است. مردم سیمای مردی را در قرص خورشید خواهند دید که نام و نشان او را خواهند شناخت. این نشانه پرشکوه در عهدسفیانی خواهد بود و در آن هنگام سپاهسفیانی و خود سفیانی هلاک خواهند شد[۵۸]. صاحب کتاب روزگار رهایی مینویسد: منظور از سیمای مردی که در قرص خورشید ظاهر خواهد شد، سیمای حضرت مسیح (ع) است که در خورشید ظاهر میشود و از آسمان فرود میآید و با حسب و نسبش شناخته میشود و دیگر کسی در حق او دچار تردید نمیشود[۵۹]. در حدیث دیگری آمده است: صورت و سینهای در قرص خورشید برای مردمان ظاهر میشود[۶۰].
بدن انسانی به وضوح در قرص خورشید دیده میشود که با صدای رسا بانگ بر میآورد: هان ای مردم! خداوند فلانی، پسر فلانی... (سلسله نسبحضرت قائم(ع) را تا حضرت علی (ع) میرساند) را برانگیخت[۶۱]»[۶۲].
در حدیث مفصلی از حضرت رسول اکرم (ص) درباره پیشگویی از اوضاع آخر الزمان نقل شده و مورد خطاب حضرت در آنجا، جناب سلمان فارسی است، امده که: ای سلمان! در آن زمان، توانگران امتّم به هدف تفریح و خوشگذرانی، و طبقه متوسط به منظور تجارت، و فقرا برای خودنمایی حجّ میکنند[۶۳][۶۴].
«سست شدن بنیان خانواده، خویشاوندی، دوستی و سردی عواطف انسانی و بیمهری از ویژگیهای بارز آخر الزمان است. رسول گرامی اسلام (ص) وضعیت آن روزگار را از نظر عاطفی چنین بیان میدارد: "در آن روزگار، بزرگتران به زیردستان و کوچکتران رحم نمیکنند و قوی بر ضعیف ترحم نمینماید. در آن هنگام خداوند به او اذنقیام میدهد"[۶۵]. نیز آن حضرت میفرمایند: قیامت برپا نمیشود تا آنکه زمانی فرارسد که مردی از شدت فقر به اقوام و بستگان خود مراجعه کند و آنان را به خویشاوندیسوگند دهد تا بلکه به او کمک کنند، ولی چیزی به او نمیدهند. همسایه از همسایه خود کمک میطلبد و او را به حق همسایگیسوگند میدهد، ولی همسایه کمکش نمیکند[۶۶].
↑ پس آیا جز چشم به راه رستخیزند که ناگهان بر آنان فرا میرسد؟ و به راستی نشانههای آن در رسیده است و چون به سراغشان بیاید یادکردشان، آنان را چگونه سود خواهد داشت؟؛ سوره محمد، آیه: ۱۸.
↑ هنگام حساب مردم نزدیک شده است و آنان در ناآگاهی رو گردانند؛ سوره انبیاء ، آیه:۱.
↑ آنگاه از میان ایشان چند دسته اختلاف ورزیدند؛ وای بر کافران از دیدارگاه روزی سترگ!؛ سوره مریم ، آیه: ۳۷.
↑ بگو: او تواناست که عذابی آسمانی یا زمینی بر شما برانگیزد یا شما را گروه گروه به جان هم اندازد و رنج برخی از شما را به برخی دیگر بچشاند؛ بنگر چگونه آیات را گونه گون میآوریم باشد که آنان دریابند؛ سوره انعام، آیه: ۶۵.
↑" يَا عَلِيُ أَعْجَبُ النَّاسِ إِيمَاناً وَ أَعْظَمُهُمْ يَقِيناً قَوْمٌ يَكُونُونَ فِي آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ يَلْحَقُوا النَّبِيَ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ عَلَى بَيَاضٍ "، شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۳۶۶؛ همو، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۸، باب ۲۵، ح ۸
↑ بگو: مرا خبر دهید که اگر عذابش (ناگهان) شباهنگام یا روز به سراغتان آید (دیگر) گنهکاران از او چه چیزی را به شتاب میخواهند؟؛ سوره یونس ، آیه: ۵۰.
↑ و کاش آنگاه را میدیدی که هراسان شده باشند، دیگر (راه) گریزی نیست و از جایی نزدیک فرو گرفته میشوند؛ سوره سبأ ، آیه: ۵۱.
↑ فرمان (عذاب) خداوند در رسید، به شتاب آن را مخواهید، پاکا و فرا برترا که اوست از آنچه (با وی) شریک میدارند؛ سوره نحل ، آیه:۱.
↑ و بگو حقّ آمد و باطل از میان رفت؛ بیگمان باطل از میان رفتنی است؛ سوره اسراء، آیه: ۸۱.
↑ و چنین است که او نشان آگاهی (به روز) رستخیز است از این روی هیچگاه در آن (روز) تردید نورزید؛ سوره زخرف، آیه: ۶۱.
↑ و کسی از اهل کتاب نیست مگر آنکه پیش از مرگش به وی ایمان میآورد و در روز رستخیز بر آنان گواه است؛ سوره نساء، آیه: ۱۵۹.
↑ و چون فرمان (عذاب) بر آنان مقرّر شود جنبندهای را از زمین برای آنان بیرون میآوریم که با ایشان سخن سر میکند که مردم به نشانههای ما یقین نمیآوردند؛ سوره نمل ، آیه: ۸۲.
↑ تا آنگاه که (راه بر) یأجوج و مأجوج گشوده گردد و آنان از هر پشتهوارهای بشتابند؛ سوره انبیاء، آیه: ۹۶.
↑ و (یاد کن) روزی (را) که از هر امتی دستهای از آنان را که نشانههای ما را دروغ میشمردند گرد میآوریم و آنگاه آنان را به هم میپیوندند؛ سوره نمل، آیه: ۸۳.
↑ خداوند به کسانی از شما که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته کردهاند وعده داده است که آنان را به یقین در زمین جانشین میگرداند- چنان که کسانی پیش از آنها را جانشین گردانید- و بیگمان دینی را که برای آنان پسندیده است برای آنها استوار میدارد و (حال) آنان را از پس هراس به آرامش بر میگرداند؛ (آنان) مرا میپرستند و چیزی را شریک من نمیگردانند و کسانی که پس از این کفر ورزند نافرمانند؛ سوره نور، آیه: ۵۵.
↑ موسی به قوم خود گفت: از خداوند یاری بخواهید و شکیبا باشید، بیگمان زمین از آن خداوند است، به هر کس از بندگان خویش که بخواهد به میراث میدهد و سرانجام (نیکو) از آن پرهیزگاران است؛ سوره اعراف، آیه: ۱۲۸.