چه ویژگی‌های برای دجال شمرده‌ شده است؟ (پرسش)

چه ویژگی‌های برای دجال شمرده‌ شده است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی
مدخل اصلی	مسیح دجال
مدخل وابسته	؟

چه ویژگی‌های برای دجال شمرده‌ شده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

ابراهیم شفیعی سروستانی

آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در کتاب «پرسش از موعود» در این‌باره گفته است:

«پیش از بررسی ویژگی‌هایی که در روایات برای دجال برشمرده شده است، لازم است یادآور شویم که در منابع روایی شیعه بر خلاف منابع اهل سنت، کمتر به موضوع دجال پرداخته شده است تا آنجا که در کتاب‌هایی مانند الکافی ثقة الاسلام کلینی، کتاب الغیبه نعمانی و الإرشاد شیخ مفید که در آنها روایات فراوانی در مورد نشانه‌های ظهور نقل شده، حتی یک روایت هم درباره دجال نیامده است و مجموع روایاتی که در کمال الدین و تمام النعمة شیخ صدوق و کتاب الغیبه شیخ طوسی در این باره نقل شده است، به ده مورد هم نمی‌رسد. افزون بر این، بیشتر روایت‌هایی که از طریق اهل سنت درباره دجال و ویژگی‌های او نقل شده گرفتار ضعف سند یا افسانه‌پردازی و بیان مطالب عجیب و غریب و دور از ذهن است. با توجه به مطالب یادشده، برخی از نویسندگان معاصر، در اصل وجود دجال یا ویژگی‌های او تردید کرده و در نهایت معتقد به رمزی و کنایه‌ای بودن ویژگی‌های دجال و انطباق نداشتن این ویژگی‌ها بر شخص یا موجود معین و مشخص شده‌اند.

• سید محمد صدر، پس از آنکه دوازده ویژگی دجال را با استفاده از روایات بر می‌شمارد، در بررسی این ویژگی‌ها می‌نویسد: بی‌تردید اگر از مفاهیم رمزی و کنایی این عبارات صرف نظر کنیم هیچ یک از آنها را نمی‌توانیم بپذیریم و نمی‌شود آنها را صحیح دانست؛ زیرا از نظر ضوابط سندی اکثر آنها اخبار واحدی می‌باشند که قابل اعتماد نیستند و اگر از ضوابط سندی نیز صرف نظر کنیم می‌بینیم که در این روایات مطالبی اعجازآمیز به دجال نسبت داده شده است، با اینکه وی شخصی کافر و سرکش و طاغی است و قبلا گفتیم که صدور معجزه از یک شخص کافر ممکن نیست... . با وجود این نقاط ضعف، امر از دو حال خارج نیست. یا باید تمامی این اخبار را مردود بدانیم با اینکه بر یک معنای رمزی و کنایی برخلاف معنای ظاهری حمل کنیم و روشن است که حمل بر معنای رمزی از کنار گذاشتن و مردود دانستن بهتر است.
• یکی دیگر از نویسندگان معاصر نیز پس از بیان روایات دجال، درباره آن تردید کرده و می‌نویسد: ریشه داستان دجال را باید در کتاب مقدس و در بیان نصاری پیدا کرد. بعد از آنکه، اکثر احادیث آن و تفصیلاتش در کتب اهل سنت و به طرق آنهاست. به هر حال، اصل قضیه دجال به طور اجمال، بعید نیست صحت داشته باشد، لکن تعریفات و توصیفاتی که درباره‌اش شده مدرک قابل اعتمادی ندارد. پس بر فرض اینکه اصل قضیه دجال صحت داشته باشد، اما بدون تردید با افسانه‌هایی آمیخته شده، صورت حقیقی خود را از دست داده است.
• نویسنده کتاب یوم الخلاص (روزگار رهایی) نیز پیش از بررسی روایات مربوط به دجال، می‌نویسد: نگارنده در مورد دجال به نتیجه قطعی نرسیده است؛ زیرا روایاتی که در مورد دجال نقل شده، غالباً مورد اعتماد نیستند و در ضمن آنها مطالبی هست که یقیناً جعلی هستند و متن آنها گواه است بر اینکه سخن معصوم نیست. در این حدیث‌ها ذوق و قریحه جاعلین اثر گذاشته، طبق سلیقه و ذوق آنها جعل شده است و آنچه از رسول گرامی اسلام (ص) نقل شده در میان احادیث جعلی دستگاه خلافت گم شده است و تشخیص آنها بسیار دشوار می‌نماید.
• پس از این مقدمه به بررسی مهم‌ترین ویژگی‌های ظاهری و رفتاری دجال می‌پردازیم. براساس روایات، کافر بودن، ادعای پروردگاری کردن، درنوردیدن سراسر جهان، عمر طولانی داشتن، یک چشم بودن و... از مهم‌ترین ویژگی‌های دجال است. برای روشن‌تر شدن این ویژگی‌ها، چند روایت را که در این زمینه وارد شده است، بررسی می‌کنیم. در یکی از احادیث نبوی، دجال این‌گونه توصیف شده است: من درباره دجال با شما سخن گفتم و بیم آن دارم که شما آن را درک نکنید. دجال مردی کوتاه قد با پاهایی فاصله‌دار و مویی پیچان (مجعد) است، یک چشم بیشتر ندارد و چشم دیگر او به طور کلی محو شده و هیچ برآمدگی و فرو رفتگی از آنان باقی نمانده است. اگر امر او بر شما مشتبه می‌شود بدانید که پروردگار شما یک چشم نیست و شما هرگز پروردگار خود را نمی‌بینید تا اینکه از دنیا بروید. در این باره همچنین از پیامبر اعظم (ص) نقل شده است که فرمود: دجال کسی است که چشم چپ او نابیناست و در میان پیشانی او نوشته شده است: کافر. بر چشم او ناخنکی بزرگ است.
• در روایت نبوی دیگری که در منابع روایی شیعه نیز نقل شده است، درباره ویژگی‌های دجال چنین می‌خوانیم: ای مردم! خداوند پیامبری را به رسالت مبعوث نکرد جز آنکه قومش را از دجال ترسانید و خدای تعالی آن را تا به امروز بر شما تاخیر انداخته است و اگر امر بر شما مشتبه شد بدانید که خداوند یک چشم نیست و دجال بر حماری که فاصله بین دو گوشش یک میل است خروج می‌کند و بیشتر پیروان او یهود و زنان و اعرابند و به همه کرانه‌های زمین جز مگه و دو حومه آن و مدینه و دو حومه آن در آید».

1. دجال که خروجش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)  
   1. نام دجال چیست؟ (پرسش)
   2. لقب دجال چیست؟ (پرسش)
   3. نسب دجال چیست؟ (پرسش)
   4. کنیه دجال چیست؟ (پرسش)
   5. آیا دجال نماد است یا به یک شخصیت انسانی اشاره دارد؟ (پرسش)  
      1. دلایل شخص معین بودن دجال چیست؟ (پرسش)  
      2. دلایل نماد و سمبل بودن دجال چیست؟ (پرسش)  
2. معنا و مفهوم دجال چیست؟ (پرسش)
3. تعبیر مسیخ دجال به چه معناست؟ (پرسش)
4. چرا دجال مسیح نامیده شده است؟ (پرسش)
5. چرا لقب مسیح به عیسی بن مریم داده شده است؟ (پرسش)
6. ویژگی‌ها و اوصاف مسیح چیست؟ (پرسش)
7. بهترین امت‌ها و آنکه به زودی با دجال پیکار خواهد کرد کیست؟ (پرسش)
8. چه تفاوتی میان دو اسم مسیح و دجال وجود دارد؟ (پرسش)
9. دجال در منابع شیعی و سنی چگونه بیان شده است؟ (پرسش)
10. یک چشم بودن دجال به چه معناست؟ (پرسش)
11. آیا دجال همان سفیانی است؟ (پرسش)
12. خروج دجال در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)
13. چه ارتباطی بین دجال و فتح قسطنطنیه وجود دارد؟ (پرسش)
14. چه ارتباطی میان دجال و اشراط الساعة وجود دارد؟ (پرسش)
15. خروج دجال چه ارتباطی با رویداد آخر الزمان و ظهور دارد؟ (پرسش)
16. هشدار پیامبران درباره خروج دجال چیست؟ (پرسش)
17. اولین سرزمینی که دجال وارد آن می‌شود کجاست؟ (پرسش)
18. چه کسانی از دجال پیروی می‌کنند و چه سرنوشتی در انتظار آنان است؟ (پرسش)
19. صفات و ویژگی‌های یاران دجال چیست؟ (پرسش)
20. آیا پیش از ظهور دجال آسمان نمی‌بارد؟ (پرسش)
21. نشانه خروج دجال چیست؟ (پرسش)
22. چند دروغگو پیش از ظهور دجال ظهور خواهند کرد؟ (پرسش)
23. چگونه نسبت به فتنه دجال هشدار داده شده است؟ (پرسش)
24. ویژگی‌های جسمانی دجال چیست؟ (پرسش)
25. چه ویژگی‌های برای دجال شمرده‌ شده است؟ (پرسش)
26. وضعیت مردم در زمان خروج دجال چگونه است؟ (پرسش)
27. پناهگاه مسلمانان هنگام خروج دجال کجاست؟ (پرسش)
28. مدت اقامت دجال در زمین چقدر است؟ (پرسش)
29. آیا یهودیان دجال را از نژاد خود می‌دانند؟ (پرسش)
30. آیا امکان دارد در زمان‌های مختلف دجال‌های متعددی وجود داشته باشد؟ (پرسش)
31. مقصود از خروج دجال که از نشانه‌های ظهور به حساب آمده چیست؟ (پرسش)
32. آیا دجال واقعا به جنگ با امام مهدی خواهد پرداخت؟ (پرسش)
33. از آن‏جا که دجال قبل از امام مهدی می‏آید آیا می‏توانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
34. در روایات چه صفاتی برای دجال بیان شده است؟ (پرسش)
35. نظر مهدی‌پژوهان معاصر درباره دجال چیست؟ (پرسش)
36. حضرت عیسی در کجا دجال را به هلاکت می‌رساند؟ (پرسش)
37. دجال در اندیشه مسیحیت چگونه معرفی شده است؟ (پرسش)
38. سرانجام دجال چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: