چه ارتباطی میان دجال و اشراط الساعة وجود دارد؟ (پرسش)

چه ارتباطی میان دجال و اشراط الساعة وجود دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل اصلی	مهدویت
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

چه ارتباطی میان دجال و اشراط الساعه وجود دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

مهدی علی‌زاده

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی علی‌زاده، در کتاب «نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار» در این‌باره گفته است:

«جدا از این که روایات باب دجال قابل اعتماد هستند یا نه؟ و این که آیا شیعه هم مانند اهل سنت مسئله دجال را پذیرفته است یا نه؟ و با چشم‌پوشی از این که آیا دجال یک فرد معین است یا سمبل و نمادی است برای یک جبهه یا جریان، مسئله مهم دیگری وجود دارد و آن احتمال در زمره اشراط الساعه بودن دجال است که چنانچه این احتمال ثابت شود، آنگاه پرونده این بحث در باب علائم ظهور بسته خواهد شد.

احتمال مزبور دارای قرائن و شواهدی است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. در تعداد قابل توجهی از اخبار (شاید بتوان ادعا کرد بیشتر روایاتی که در آن اصل وجود دجال مورد اشاره واقع شده است و نه احادیثی که صفات او را مطرح ساخته‌اند) تصریح شده که "دجال" از اشراط الساعه می‌باشد؛ برای نمونه روایتی است نبوی که به اسناد مختلف در کتب قوم آمده است. رسول خدا (ص) می‌فرمایند: "ناگزیر ده نشانه قبل از وقوع قیامت رخ خواهد داد؛ ۱.سفیانی؛ ۲.دجال؛ ۳.دخان؛ ۴.دابه؛ ۵.خروج قائم (ع)؛ ۶.طلوع خورشید از مغرب؛ ۷.نزول عیسی بن مریم (ع) از آسمان؛ ۸.فرو رفتن زمین در مشرق؛ ۹.فرو رفتن زمین در جزیرة العرب؛ ۱۰.آتشی که از انتهای عدن خارج می‌شود و مردمان را به سوی محشر می‌راند.".
2. مولی محسن فیض کاشانی در نوادر الاخبار فی ما یتعلق باصول الدین در "کتاب المعاد" بابی تحت عنوان "باب اشراط الساعه" گشوده است. در دومین روایت این باب می‌خوانیم: رسول خدا (ص) فرمود: "قیامت بر پانخواهد شد مگر ده نشانه هویدا گردد: ۱.دجال؛ ۲.طلوع شمس از مغرب؛ ۳.دابة الارض؛ ۴. یأجوج و مأجوج؛ ۵. دخان؛ ۶.فرو رفتن زمین در مشرق؛ ۷.فرو رفتن زمین در مغرب؛ ۸.فرو رفتن آن در جزیرة العرب؛ ۹.آتشی که از انتهای عدن خارج شده، مردم را سوی محشر می‌راند؛ ۱۰. این آتش فرو نشیند با مردمان هر گاه آنان بنشینند و روی آورد به مردمان هر گاه آنان جلو آیند.". همان‌گونه که ملاحظه می‌شود در این روایت از "یأجوج و مأجوج"، "دخان" و "آتش عدن" یاد شده که در روایات باب علائم ظهور از آن‌ها خبری نیست و همه این موارد بالاتفاق از اشراط الساعه می‌باشند و از سوی دیگر، از سفیانی و قتل نفس زکیه و کسوف و سایر علامات حتمی ظهور در آن اثری نیست و این خود نشانگر آن است که دجال از اشراط الساعه می‌باشد نه از نشانه‌های ظهور صاحب الامر (ع).
3. علامه مجلسی در جلد ششم بحارالانوار و در کتاب "العدل و المعاد" باب "اشراط الساعه و قصه یأجوج و مأجوج" چهار روایت ذکر کرده است که در آن‌ها از دجال به عنوان یکی از اشراط الساعه سخن به میان آمده است در حالی که در این روایات از علائم قطعی قیام قائم (ع) هیچ نشانی نیست. دو نکته:
   1. دجال و صائد بن الصید: در مورد اسم و نَسَب دجال (کلمه دجال لقب بوده و اسم محسوب نمی‌شود) آنچه طبق روایت "نزال بن سبره" و حدیث "ابن عمر" شهرت یافته، این است که دجال همان "صائد بن صید" (در برخی منابع "صافی بن صیاد" ضبط شده است) است که در زمان رسول خدا (ص) می‌زیسته است و دعوت رسول الله (ص) به مسلمان شدن را رد کرده و خود ادعای پیامبری کرده است. اما در مقابل، مسلم در صحیح کلامی را از خود صائد بن صید نقل کرده که وی در آن منکر دجال بودن خویش می‌گردد که ذکر آن در اینجا خالی از لطف نیست: راوی گوید: صائد گفت: می‌پندارید من همان دجال هستم، آیا نشنیده‌ای که رسول خدا (ص) فرمود: "دجال فرزندی نخواهد داشت"؟ راوی گوید: پاسخ دادم: بلی. صائد ادامه داد: در حالی که من صاحب فرزند شده‌ام و آنگاه پرسید: آیا از رسول خدا (ص) نشنیده‌ای که فرمود: "دجال هیچ‌گاه به مکه و مدینه داخل نخواهد شد"؟ گفتم: بلی. وی پاسخ داد: من که در مدینه به دنیا آمده‌ام و هم اکنون عازم مکه هستم. لازم به ذکر است که کنجی شافعی و مقدسی و امام بیهقی نیز تطبیق عنوان دجال بر "صائد بن صید" را رد کرده‌اند.
   2. دجال یا دجال‌ها: دجال از نظر لغوی صیغه مبالغه از ماده "دجل" به معنای دروغگویی و حیلت‌بازی و مکرورزی است؛ بر این پایه دجال یعنی فردی که سجیه و منشش نیرنگ بازی و دغل کاری و گمراه ساختن مردمان است. توجه به نکته فوق، این احتمال را در ذهن بر می‌انگیزد که شاید مقصود از دجال، دجال شخصی نبوده، بلکه همه سران نیرنگ باز و فریب کار سیه دل و زشت کار جبهه باطل مراد احادیث باشد، به ویژه که در برخی روایات از دجال‌های متعدد، سخن به میان آمده است. اما این احتمال نادرست است. زیرا اولاً: قرائن بسیاری در احادیث وجود دارد که همگی از دجالی معین خبر می‌دهند مانند اوصاف خاص و متعددی که برای این فرد ذکر می‌کنند. ثانیاً: در روایات باب از "الدجال الاکبر" یاد شده و صفات کذایی (مانند یک چشم بودن و چشمی بزرگ در وسط پیشانی داشتن و بی مو بودن و...) به وی نسبت داده شده است و در بحارالانوار، علامه مجلسی پس از نقل این حدیث می‌فرماید: توصیف این دجال به "اکبر" بر این نکته دلالت دارد که جدا از این دجال معروف، افراد نیرنگ‌باز و شیاد دیگری نیز وجود خواهند داشت که ادعاهای باطلی را مطرح خواهند ساخت.».

پرسش‌های وابسته

1. دجال که خروجش از نشانه‌های غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)  
   1. نام دجال چیست؟ (پرسش)
   2. لقب دجال چیست؟ (پرسش)
   3. نسب دجال چیست؟ (پرسش)
   4. کنیه دجال چیست؟ (پرسش)
   5. آیا دجال نماد است یا به یک شخصیت انسانی اشاره دارد؟ (پرسش)  
      1. دلایل شخص معین بودن دجال چیست؟ (پرسش)  
      2. دلایل نماد و سمبل بودن دجال چیست؟ (پرسش)  
2. معنا و مفهوم دجال چیست؟ (پرسش)
3. تعبیر مسیخ دجال به چه معناست؟ (پرسش)
4. چرا دجال مسیح نامیده شده است؟ (پرسش)
5. چرا لقب مسیح به عیسی بن مریم داده شده است؟ (پرسش)
6. ویژگی‌ها و اوصاف مسیح چیست؟ (پرسش)
7. بهترین امت‌ها و آنکه به زودی با دجال پیکار خواهد کرد کیست؟ (پرسش)
8. چه تفاوتی میان دو اسم مسیح و دجال وجود دارد؟ (پرسش)
9. دجال در منابع شیعی و سنی چگونه بیان شده است؟ (پرسش)
10. یک چشم بودن دجال به چه معناست؟ (پرسش)
11. آیا دجال همان سفیانی است؟ (پرسش)
12. خروج دجال در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)
13. چه ارتباطی بین دجال و فتح قسطنطنیه وجود دارد؟ (پرسش)
14. چه ارتباطی میان دجال و اشراط الساعة وجود دارد؟ (پرسش)
15. خروج دجال چه ارتباطی با رویداد آخر الزمان و ظهور دارد؟ (پرسش)
16. هشدار پیامبران درباره خروج دجال چیست؟ (پرسش)
17. اولین سرزمینی که دجال وارد آن می‌شود کجاست؟ (پرسش)
18. چه کسانی از دجال پیروی می‌کنند و چه سرنوشتی در انتظار آنان است؟ (پرسش)
19. صفات و ویژگی‌های یاران دجال چیست؟ (پرسش)
20. آیا پیش از ظهور دجال آسمان نمی‌بارد؟ (پرسش)
21. نشانه خروج دجال چیست؟ (پرسش)
22. چند دروغگو پیش از ظهور دجال ظهور خواهند کرد؟ (پرسش)
23. چگونه نسبت به فتنه دجال هشدار داده شده است؟ (پرسش)
24. ویژگی‌های جسمانی دجال چیست؟ (پرسش)
25. چه ویژگی‌های برای دجال شمرده‌ شده است؟ (پرسش)
26. وضعیت مردم در زمان خروج دجال چگونه است؟ (پرسش)
27. پناهگاه مسلمانان هنگام خروج دجال کجاست؟ (پرسش)
28. مدت اقامت دجال در زمین چقدر است؟ (پرسش)
29. آیا یهودیان دجال را از نژاد خود می‌دانند؟ (پرسش)
30. آیا امکان دارد در زمان‌های مختلف دجال‌های متعددی وجود داشته باشد؟ (پرسش)
31. مقصود از خروج دجال که از نشانه‌های ظهور به حساب آمده چیست؟ (پرسش)
32. آیا دجال واقعا به جنگ با امام مهدی خواهد پرداخت؟ (پرسش)
33. از آن‏جا که دجال قبل از امام مهدی می‏آید آیا می‏توانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
34. در روایات چه صفاتی برای دجال بیان شده است؟ (پرسش)
35. نظر مهدی‌پژوهان معاصر درباره دجال چیست؟ (پرسش)
36. حضرت عیسی در کجا دجال را به هلاکت می‌رساند؟ (پرسش)
37. دجال در اندیشه مسیحیت چگونه معرفی شده است؟ (پرسش)
38. سرانجام دجال چیست؟ (پرسش)