دلایل نماد و سمبل بودن دجال چیست؟ (پرسش)
دلایل نماد و سمبل بودن دجال چیست؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث مهدویت است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
دلایل نماد و سمبل بودن دجال چیست؟ | |
---|---|
![]() | |
موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
مدخل بالاتر | مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانههای ظهور امام مهدی |
مدخل اصلی | مسیح دجال |
مدخل وابسته | ؟ |
تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر کاوس روحی برندق و دیگر نویسندگان مقاله «دجال در نگاه احادیث فریقین» در اینباره گفتهاند:
«مجموعه شواهد و قرائن سمبل بودن دجال را که طرفداران سمبل و رمز بودن دجال ارائه کردهاند، یا میتوان در تأیید آن ارائه کرد، همراه با نقد آنها عبارتاند از:
- اولویت حمل بر نماد از رد احادیث ضعیف: از نظر طرفداران سمبل بودن دجال اکثر روایات مربوط به دجال از نظر ضوابط سندی، خبر واحد هستند که قابل اعتماد نیستند با وجود این ضعف، امر از دو حال خارج نیست؛ یا باید تمامی این اخبار را مردود بدانیم، یا اینکه بر یک معنای رمزی و کنایی برخلاف معنای ظاهری حمل کنیم و روشن است که حمل بر معنای رمزی از کنار گذاشتن و مردود دانستن بهتر است[۱].
نقد: حقیقت این است که راه صحیح تعامل با روایات در اینگونه مسائل که بحث احکام و فروع فقهی در میان نیست، آن است که مفاهیمی را که از روایات به صورت یقینی و اطمینانآور مستفاد میشود اخذ کنیم و مفاهیمی که از روایات به صورت اطمینانآور برنمیآید، رها کنیم و به دین نسبت ندهیم. به علاوه اینکه - چنانکه پیش از این گفته شد - از روایات مربوط به دجال به صورت متواتر (اجمالی یا معنوی) شخص بودن دجال استنباط میشود. اما برای اثبات یکیک ویژگیها دلیلی اطمینانآور وجود ندارد. از اینرو هر ویژگی را که اینچنین بود رها میکنیم، نه اینکه با وجود اقرار به ضعف روایات، دست به تأویل بزنیم[۲].
- انذار پیامبران گذشته از فتنه دجال: در روایتی چنین آمده است: رسول خدا (ص) در خطبهای طولانی در حجة الوداع فرمود: خداوند پیامبری را مبعوث نکرد مگر آن رسول، امت خویش را از فتنه دجال انذار داد[۳]. گفته میشود حدیثی که درباره انذار همه پیامبران گذشته از فتنه دجال نقل شده است، بر سمبل بودن دجال اشاره دارد؛ وگرنه انبیای پیشین به مردم عصر خود نسبت به فتنه دجالی که در آخر الزمان آشکار میشود و هزاران سال با آنها فاصله دارد هشدار نمیدادند[۴].
نقد: افزون بر نقد سندی حدیث - که نیاز به تأمل دارد - میتوان انذار همه پیامبران از فتنه دجال را که در آینده رخ میدهد، به پرهیز از زمینهسازی برای فتنه دجال که در زمان هریک از انبیای سلف رخ داده و امری فعلی برای مردم آن زمان و قابل هشدار بوده حمل کرد. بنابراین در انذار از یک چیز و هشدار نسبت به آن، نیاز نیست که قطعاً آن شیء در آن زمان اتفاق بیفتد؛ وگرنه باید ملتزم باشیم تمامی اموری را که انبیای الهی از آن انذار دادهاند قطعاً در زمان آنها رخ داده است. برای نمونه قرآن کریم از زبان پیامبر اکرم (ص) چنین میفرماید: ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لأُنذِرَكُم بِهِ وَمَن بَلَغَ﴾[۵]؛ از این آیه برمیآید که پیامهای قرآن برای هرکس که مستقیماً یا از طریق واسطه تا روز قیامت به او برسد، برای او انذارکننده و بیمدهنده است[۶]. بنابراین همان گونه که وجود مُنذَر الیه (انذار داده شده) در زمان انذار شرط نیست، بلکه انذار به مخاطبان القا میشود تا در آینده به دست آیندگان برسد؛ یا اساسا در مواردی مخاطبان قدرت ژرفاندیشی در پیام را ندارند، ولی پیام توسط آنان برای آیندگان القا میشود، چنانکه در حدیث به هر دو مورد گذشته تصریح شده است: "فَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ غَيْرُ فَقِيهٍ، وَ رُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ"[۷]؛ چهبسا حامل سخن ژرفی که خود ژرفاندیش نیست و چهبسا حامل سخن ژرفی که آن را برای فقیهتر از خود حمل کرده و به او میرساند»[۸].
پاسخها و دیدگاههای متفرقه
1. حجت الاسلام و المسلمین الهینژاد؛ |
---|
حجت الاسلام و المسلمین حسین الهینژاد در مقاله «نمادگرایی در نشانههای ظهور» در اینباره گفتهاند:
در این باره برخی از اندیشمندان همین دیدگاه را مطرح کرده و نظر به رمزی و کنایهای بودن دجال و شاخصههای او دادهاند. زیرا آنها دجال را فرد و یک شخص خاصی نمیدانند و نیز مرکب الاغ را به جهت تحقیر دجال میدانند. و همچنین یک چشم داشتن را نگرش مادی تمدن غرب تعبیر میکنند که همه امور را با معیار پول و ثروت مورد سنجش قرار میدهند. و در آخر، نان و آبی که همراه دجال است و مردم را با آن تحریم میکند به ثروتاندوزی غرب و بهدست گرفتن اقتصاد جهانی تعبیر میکنند[۱۲]. در این خصوص در کتاب تاریخ غیبت کبری آمده که دجال شخص نیست بلکه سمبل، نماد، رمز و یک حرکت کفرآمیز و یک جریان انحرافی فکری، سیاسی و اقتصادی است که تاریخ بشریت انحرافی بزرگتر از انحراف آن ندیده است. و در ادامه همین کتاب سید محمد صدر مینویسد: مؤید این برداشت فرمایش رسول گرامی اسلام (ص) است که میفرماید: ما بین خلقت آدم تا روز قیامت، امری بزرگتر از دجال نیست[۱۳]. و ایشان در ادامه، در مقام تطبیق، تمدن اروپائی و به عبارت دیگر تمدن غربی را همان دجالی میداند که در روایات بدان اشاره شده است. کامل سلیمان نیز مینویسد: برخی علائم ذکر شده درباره دجال بر بعضی پدیدههای شوم امروزی منطبق است که آدمی را متقاعد میسازد اخبار صحیح این باب نیازمند به تأویل است؛... تقریباً با یقین میتوان گفت ۹۰ درصد احادیث دجال جعلی است و زبان ۱۰ درصد باقیمانده نیز رمزی است و این بدان معناست که مقصود از دجال، افراد دیگری از زمره جباران، سفاکان و مفسدان و احتمالاً برخی از سران دژخیم یهود صهیونیست است[۱۴]. عبده از دانشمندان اهل تسنن از طرفداران نظریه سمبل است و دجال را رمز خرافات و دغلکاریها و زشتیها میداند که در صورت استقرار شریعت به صورت واقعیاش و عمل به اسرار و احکام حکمتآمیز دین، از بین میرود: إنّ الدجّال رمز للخرافات و الدجل و القبائح الّتي تزول بتقرير الشريعة على وجهها، و الأخذ بأسرارها و حكمها[۱۵]. علاوه بر دجال که برخی از کارها و فعالیت او به صورت سمبلیک و نمادین پیگیری میشود، نشانههای دیگری نظیر "ندا آسمانی"، "خروج سفیانی"، "طلوع خورشید از مغرب" و... نیز موضوعاتی هستند که برخی از مسائلشان در قالب سمبلیک و نمادین توجیه میشوند»[۱۶]. |
پرسشهای وابسته
- دجال که خروجش از نشانههای غیرحتمی ظهور است کیست؟ (پرسش)
- معنا و مفهوم دجال چیست؟ (پرسش)
- تعبیر مسیخ دجال به چه معناست؟ (پرسش)
- چرا دجال مسیح نامیده شده است؟ (پرسش)
- چرا لقب مسیح به عیسی بن مریم داده شده است؟ (پرسش)
- ویژگیها و اوصاف مسیح چیست؟ (پرسش)
- بهترین امتها و آنکه به زودی با دجال پیکار خواهد کرد کیست؟ (پرسش)
- چه تفاوتی میان دو اسم مسیح و دجال وجود دارد؟ (پرسش)
- دجال در منابع شیعی و سنی چگونه بیان شده است؟ (پرسش)
- یک چشم بودن دجال به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا دجال همان سفیانی است؟ (پرسش)
- خروج دجال در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)
- چه ارتباطی بین دجال و فتح قسطنطنیه وجود دارد؟ (پرسش)
- چه ارتباطی میان دجال و اشراط الساعة وجود دارد؟ (پرسش)
- خروج دجال چه ارتباطی با رویداد آخر الزمان و ظهور دارد؟ (پرسش)
- هشدار پیامبران درباره خروج دجال چیست؟ (پرسش)
- اولین سرزمینی که دجال وارد آن میشود کجاست؟ (پرسش)
- چه کسانی از دجال پیروی میکنند و چه سرنوشتی در انتظار آنان است؟ (پرسش)
- صفات و ویژگیهای یاران دجال چیست؟ (پرسش)
- آیا پیش از ظهور دجال آسمان نمیبارد؟ (پرسش)
- نشانه خروج دجال چیست؟ (پرسش)
- چند دروغگو پیش از ظهور دجال ظهور خواهند کرد؟ (پرسش)
- چگونه نسبت به فتنه دجال هشدار داده شده است؟ (پرسش)
- ویژگیهای جسمانی دجال چیست؟ (پرسش)
- چه ویژگیهای برای دجال شمرده شده است؟ (پرسش)
- وضعیت مردم در زمان خروج دجال چگونه است؟ (پرسش)
- پناهگاه مسلمانان هنگام خروج دجال کجاست؟ (پرسش)
- مدت اقامت دجال در زمین چقدر است؟ (پرسش)
- آیا یهودیان دجال را از نژاد خود میدانند؟ (پرسش)
- آیا امکان دارد در زمانهای مختلف دجالهای متعددی وجود داشته باشد؟ (پرسش)
- مقصود از خروج دجال که از نشانههای ظهور به حساب آمده چیست؟ (پرسش)
- آیا دجال واقعا به جنگ با امام مهدی خواهد پرداخت؟ (پرسش)
- از آنجا که دجال قبل از امام مهدی میآید آیا میتوانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
- در روایات چه صفاتی برای دجال بیان شده است؟ (پرسش)
- نظر مهدیپژوهان معاصر درباره دجال چیست؟ (پرسش)
- حضرت عیسی در کجا دجال را به هلاکت میرساند؟ (پرسش)
- دجال در اندیشه مسیحیت چگونه معرفی شده است؟ (پرسش)
- سرانجام دجال چیست؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ صدر، سید محمد، موسوعة الامام المهدی، ج۲، ۵۱۶ و ۵۱۷.
- ↑ نک: صافی گلپایگانی، ۱۴۲۸: ج۳، ۳۰۱ – ۳۰۲.
- ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج۴، ۱۰۵، ج۵، ۱۲۵، ج۸، ۱۰۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ۱۷۳.
- ↑ این قرآن به من وحی شده است تا شما و هرکس را که سخنم به او میرسد، انذار و هشدار و بیم دهم:انعام: ۱۹.
- ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۷، ۴۰.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ۴۰۳.
- ↑ روحی برندق، کاوس، نیلساز، نصرت، صدری،سحر؛ دجال در نگاه احادیث فریقین، ص127-159.
- ↑ صدر، سید محمد، موسوعة الامام المهدی، ج ۲، ۵۱۶ و ۵۱۷
- ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج ۴، ص ۱۰۵
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص ۱۷۳
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی، ص ۱۹۲. امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۲۲۳
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۶۱
- ↑ سلیمان، کامل، یوم الخلاص، ص ۷۱۱
- ↑ متولی، تامر محمد، منهج الشیخ محمد رشید رضا...، ص ۸۵۱
- ↑ الهینژاد؛حسین، نمادگرایی در نشانههای ظهور، ص 30 - 32.