نشانه‌های آخرالزمان چیست؟ (پرسش)

نشانه‌های آخرالزمان چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / آخرالزمان / نشانه‌های آخرالزمان
مدخل اصلی	جذام

نشانه‌های آخرالزمان چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید جعفر موسوی‌نسب

حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«اجمالاً باید دانست که آخرالزمان به معنای ایام پایانی جهان و نزدیک شدن به روز رستاخیز و حدوث قیامت می‌باشد که در قرآن نیز از آن یاد شده است؛ که این مطلب به عنوان‌های مختلفی -گاه به عنوان علائم الظهور و گاهی به عنوان نشانه‌های آخرالزمان و پیشگویی‌های آخرالزمان- مورد بحث قرار می‌گیرد؛ و در روایات معصومین (ع) به‌طور مشروح بیان شده است؛ البته قابل ذکر است وقتی که آخرالزمان و نشانه‌های آن به‌صورت کلی مطرح می‌شود، ظهور حضرت مهدی (ع) یکی از نشانه‌های آخرالزمان به حساب می‌آید، برای این‌که به عقیده همه مسلمان‌ها قبل از لحظات پایانی دنیا و برپا شدن قیامت، ظهور آن حضرت حتمی و قطعی است چنانچه این مطلب از روایات فراوان استفاده می‌شود؛ در یکی از روایات به نقل از پیامبر اسلام (ص) چنین آمده است: "لو لم يبق من الدنيا إلّا يوم، لطوّل اللّه ذلك اليوم حتى يلي المهدي"؛ اگر عمر دنیا جز یک روز باقی نماند خداوند آن روز را آن‌‌‌قدر طولانی می‌کند که مهدی (ع) در پی آید.

عصر کنونی دوره آخرالزمان و پیامبر اسلام (ص) پیامبر آخرالزمان می‌باشد، برای این‌که قیام پیامبر اسلام یکی از علائم آخرالزمان به حساب آمده است؛ در اینجا البته این سؤال پیش می‌آید که چگونه قیام پیامبر (ص) از نشانه‌های آخرالزمان شمرده شده در حالی که ۱۵ قرن می‌گذرد هنوز از نقطه پایانی جهان و حدوث قیامت خبری نیست؟ جواب این سؤال را پیامبر (ص) ضمن خطبه‌ای به یارانش بیان نموده و فرموده است: "سوگند به کسی که جان محمد به دست اوست آنچه از دنیا گذشته نسبت به آنچه باقی مانده مانند مقداری است که از امروز شما گذشته نسبت به آنچه باقی مانده است و می‌بینید که جز مقدار کمی باقی نمانده است. به هرحال در روایات نشانه‌ها و علائم آخرالزمان به طور مشروح بیان شده است که از جمله نشانه‌ها موارد ذیل می‌باشد، که خود به دو دسته تقسیم می‌شود: علامات آخرالزمان و علامات ظهور. ابتدا می‌پردازیم به علائم آخرالزمان.

۱. فتنه‌های آخرالزمان: نابسامانی اوضاع اجتماعی و فتنه و فسادهای اجتماعی یکی از علائم آخرالزمان است که در حدیثی از پیامبر (ص) چنین بیان شده است.

1. تضییع نماز: پیامبر (ص) فرمود: از نشانه‌های آخرالزمان تضییع نماز، پیروی از شهوات، تمایل به هواپرستی، گرامی داشتن ثروتمندان، فروختن دین به دنیا است، درین هنگام است که قلب مؤمن در درونش آب می‌شود آن چنان‌‌‌که نمک در آب، از این همه زشتی‌ها که می‌بینید و توانایی تغییر ندارد.
2. حکومت حاکمان جور؛
3. بدی بر پدر و مادر؛
4. گرفتن قوانین از شرق و غرب؛
5. تزئین مساجد با مناره‌های طولانی که صفوف نمازگزاران فراوان اما دل‌ها نسبت به یکدیگر دشمن و زبان‌ها مختلف؛
6. انجام گرفتن معاملات با غیبت و رشوه؛
7. فزونی طلاق؛
8. ظهور لهو و لعب؛
9. تظاهر اغنیا به انجام مناسک حج و رفتن برای تفریح در حج خانه خدا؛
10. فزونی گناه و فساد و دریده شدن پرده‌های عصمت؛
11. زشت دانستن مردم امر به معروف و نهی از منکر را؛ از نشانه‌های آخرالزمان به حساب آمده است.

۲. مردم آخرالزمان: در مورد مردم آخرالزمان آمده است: دو ثلث مردم از دین اسلام باطناً برگردند عمامه از سر بردارند، به کمی اولاد خوش‌‌‌حال شوند، مذهب شیعه در اولاد عجم (ایران) شهرت جهانی پیدا کند، خوف و ترس در کشور عراق حکمفرما شود، موت احمر که عبارت از خونریزی زاید است فراوان گردد. مردم به زبان مسلمان ولی دین خود را به دنیا بفروشند، اهل قم مبارز و رزمنده‌تر از بلاد دیگر شوند.

۳. دولت یهود: یکی از علائم آخرالزمان تشکیل دولت یهود در فلسطین می‌باشد، در کتاب پیشگویی‌های آخرالزمان به نقل از کتاب عقائد الامامیه الاثنا عشریه، از حجت الاسلام سید ابراهیم موسوی ص۲۷۰ می‌نویسد: "حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود: یهود از اطراف جهان به فلسطین گرد آیند و برای خود دولت قرار دهند.

اما دومی: از جمله علائم آخرالزمان ظهور حضرت مهدی (ع) می‌باشد که قبل از ظهور آن حضرت علائمی در روایات بیان گردیده است که این علائم به دو دسته تقسیم می‌شود: علائم حتمی و غیر حتمی.

1. علائم حتمی: عبارت از نشانه‌هایی است که قبل از ظهور حضرت به‌طور حتم و قطع واقع می‌شود.
2. علائم غیرحتمی: علامات غیر حتمی که ظهورشان ممکن است اتفاق بیفتد گرچه قطعی نمی‌باشد این علائم بعضی ظاهر شده و بعضی هنوز واقع نشده.

این دو علامت به‌طور مفصل در جواب سؤال علائم ظهور بیان شد مراجعه شود».

پاسخ‌های دیگر

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

۱. حجت الاسلام و المسلمین رضایی اصفهانی؛
[[File:|100px|right|بندانگشتی|]]

محمد علی رضایی اصفهانی

حجت الاسلام و المسلمین محمد علی رضایی اصفهانی، در کتاب «مهدویت» در این‌باره گفته است:

«نخست: با توجه به برداشتی که از روایات معصومین (ع) می‌شود. آخر الزمان به زمانی گفته می‌شود که علائم ظهور امام زمان در آن آشکار شود که با توجه به این علائم و آشکار شدن بعضی از آنها آخرالزمان شامل زمان ما نیز می‌شود البته این را که آخرالزمان چند سال طول می‌کشد خداوند می‌داند و بستگی به آشکار شدن همه نشانه‌های آن دارد چرا که نشانه‌های ظهور امام زمان به دو گونه است:

1. نشانه‌های متصل به ظهور: نشانه‌هایی که به طور مطمئن و حتماً اتفاق می‌افتد و آنگاه امام زمان ظهور می‌کنند و تا این نشانه‌ها واقع نشود امام عصر (ع) ظهور نخواهند کرد. از جمله آن علائم "خروج سفیانی" و "کشته شدن نفس زکیه (انسان بی‌گناه) در کنار کعبه"، "قیام سید حسنی" است که هنوز اتفاق نیفتاده است.
2. نشانه‌های غیر متصل به ظهور: نشانه‌هایی هستند که قبل از نشانه‌های متصل به ظهور واقع می‌شوند مانند اینکه امر به منکر و نهی از معروف می‌شود و کار خوب زشت و کار زشت خوب شمرده می‌شود دروغ گفتن حلال می‌شود و ربا و رشوه رواج پیدا می‌کند و زنان به مردها و مردها به زنان شباهت پیدا می‌کنند و....

دوم: از نشانه‌های آخرالزمان این است که آلات لهو نواخته می‌شود و یک نفر نیست که نهی از منکر [کند] و کسی جرأت بر نهی آن نمی‌کند و نیز در شریف‌ترین مکان‌ها یعنی مکه معظمه و مدینه منوره آشکارا آلات لهو نواخته می‌شود". البته یکی از علائم آخر الزمان این است که امر به معروف و نهی از منکر نمی‌شود و معروف، منکر، و منکر، معروف می‌شود شاید نشانه‌ای هم که شما نوشته‌اید یکی از مصداق‌ها (و مثال‌های) این علامت در آخر الزمان باشد.

۳. در پایان یک سؤال باقی می‌ماند و آن اینکه با توجه به نوع موسیقی و مداحی و شعرخوانی و به طور کلی با توجه به محتوای این جلسات آیا شرکت در این مجالس یا گوش دادن به صدای آن جایز است یا خیر؟

در جواب این سؤال باید گفت که در این گونه موارد هر کس باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کند.».

|}

۲. حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان؛
[[File:|100px|right|بندانگشتی|]]

خدامراد سلیمیان

حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:

در آیات قرآن و سخنان معصومان(ع) نشانه‌‏هایی برای آخر الزمان گفته شده است که در اصطلاح "علایم آخر الزمان" خوانده می‌‏شود. ختم نبوت و نزول واپسین شریعت که با ظهور پیامبر اسلام(ص) پدیدار شد، نخستین نشانه آخر الزمان به شمار می‏رود؛ لذا مفسران، مقصود از نشانه‏های قیامت را در ذیل آیه‏﴿ فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ﴾. بعثت پیامبر(ص) دانسته‌‏اند که در مقایسه با عمر جهان، فاصله بسیار کمی تا قیامت دارد.

در آخر الزمان، پدیده‏‌های فراوان دیگری نیز پیش‏‌بینی شده است، که بیشتر به دوره پایانی آن "آستانه ظهور مهدی(ع) مربوط می‌‏شود که برخی از آن‏ها بدین قرارند.

1. بحران معنویت‏: پیش از ظهور امام زمان(ع) جوّ حاکم بر جهان، جوّ ستم، گناه و فساد خواهد بود: ﴿ اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ مُّعْرِضُونَ ﴾. در این آیه، مردم آخر الزمان، به‏ غفلت و اعراض از خداوند متّصف شده‏‌اند. در روایات نیز منظور از "اشراط الساعة" که در آیه ۱۸ سوره محمد(ص)، به آن اشاره شده است، رواج بیش از حدّ کفر، فسق و ظلم دانسته شده و موارد متعدّدی از آن برشمرده شده است. پیامبر گرامی اسلام(ص) درباره ویژگی‏‌های انسان‏‌های این دوران فرمود: "زمانی بر مردم خواهد آمد ... که درهم‏‌های آنان دینشان خواهد بود و همّت ایشان شکمشان و قبله آن‏ها زنانشان. برای طلا و نقره، رکوع و سجود به جای می‌‏آورند. آنان همواره در سرگردانی و مستی خواهند بود. نه بر مذهب مسلمانی‏‌اند و نه بر مسلک نصرانی"
2. وقوع اختلاف‌ها و درگیری‌های بسیار: یکی دیگر از نشانه‏‌های آخر الزمان، اختلاف‏‌ها و درگیری‌‏های فراوان میان گروه‌‏های گوناگون است: ﴿ فَاخْتَلَفَ الأَحْزَابُ مِن بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ كَفَرُوا مِن مَّشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ ﴾. روایات، این آیه را به ظهور فرقه‌‏های گوناگون در جهان اسلام مربوط دانسته‌‏اند که در آخر الزمان پدید آمده، موجب اختلاف‌‏های بسیار خواهند شد. آیه‏﴿ قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَن يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِّن فَوْقِكُمْ أَوْ مِن تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُم بَأْسَ بَعْضٍ انظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ﴾ نیز به وقوع اختلاف‏‌ها و کشتار در آخر الزمان تفسیر شده است. در این دوران، انسان‌‏های فراوانی به کژی می‌‏گرایند، اما این گونه نیست که تمام انسان‏‌ها در مسیر باطل گام بردارند؛ بلکه برخی به سبب ویژگی‌‏ها و صفاتی که در خود پدید می‏‌آورند، از نجات‌‏یافتگان این مرحله خواهند بود. در این‏ باره وقتی پیامبر گرامی(ص) از چهره‏‌های پیروز این دوران یاد می‌‏کند، با شگفتی‏ تمام به حضرت علی(ع) چنین می‏‌فرماید: "ای علی! بدان شگفت ‏آورترین مردم در ایمان و بزرگ‏ترین آنان در یقین، مردمی هستند که در آخر الزمان- با آن که پیامبر خود را ندیده و از امام خود در پرده‏‌اند- به نوشته که خطی سیاه بر صفحه‌‏ای سپید است، ایمان می‌‏آورند
3. ظهور دجال‏: در هر سه دین آسمانی یهود، مسیحیت و اسلام، ظهور فاسدترین و مخرّب‌‏ترین جریان منحط در طول تاریخ، پیش‏بینی و از خطر آن پرهیز داده شده است. دجّال که تجسّم کفر، فریب و گمراهی است، در آخر الزمان ظاهر شده، مردم را به پرستش خویش می‌‏خواند. این پدیده سرانجام به دست عیسی(ع) محو و نابود خواهد شد.
4. وقوع مصیبت‏‌های بزرگ‏: برخی از آیات، عذاب بر کافران و گنه‏‌کاران آخر الزمان که نزول عذاب را انکار می‌‏کنند، تطبیق داده شده است: ﴿ قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُهُ بَيَاتًا أَوْ نَهَارًا مَّاذَا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ ﴾
5. خروج سفیانی‏:بیشتر مفسّران، از ظهور لشکری طغیان‌گر که آخر الزمان در کشورهای اسلامی به ستم و تعدّی پرداخته، سرانجام در صحرایی بیرون از مکه، گرفتار عذاب الهی می‏‌شود، خبر داده و آیه: ﴿ وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ ﴾ را درباره آن لشکر دانسته‌‏اند. در روایات شیعه و سنّی، نام رهبر این لشکریان، سفیانی ذکر شده است.
6. ندای آسمانی‏: بنا بر روایات شیعه، جبرئیل نخستین کسی است که با امام زمان(ع) بیعت‏ و با صدایی بلند به گونه‌‏ای که به گوش همه جهانیان برسد، این آیه را تلاوت می‌‏کند: ﴿ أَتَى أَمْرُ اللَّهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴾
7. ظهور منجی بزرگ بشر: مهم‏ترین رخداد آخر الزمان، ظهور دوازدهمین امام شیعیان برای رهایی انسان‏‌ها است: ﴿ وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ﴾. این آیه که از پیروزی چشمگیر حق بر باطل سخن می‏‌گوید، در روایات، به ظهور مهدی(ع) تأویل شده است.
8. نزول عیسی(ع):‏ یکی از رخدادهای آخر الزمان، فرود آمدن عیسی(ع) است. مفسّران با استفاده از آیات‏ ﴿وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِهَا ﴾ و ﴿ وَإِن مِّنْ أَهْلِ الْكِتَابِ إِلاَّ لَيُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكُونُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا ﴾ ظهور دوباره عیسی(ع) در آخر الزمان را پیش‏بینی کرده‏‌اند. در روایات نیز تصریح شده است که وی در بیت المقدّس به نماز امام زمان(ع) اقتدا و در جنگ‏های ایشان نیز شرکت خواهد کرد. بر اساس این تفسیر، فرود آمدن عیسی(ع)، یکی از نشانه‏‌های نزدیکی قیامت شمرده شده و از ایمان آوردن همه اهل کتاب به حضرت عیسی(ع) در آخر الزمان که یکی از فرماندهان امام زمان(ع) به شمار می‌‏رود، خبر داده شده است.
9. خروج جنبنده‌‏ای از زمین‏: قرآن با رمز و ابهام از خروج جنبده‏‌ای حکایت می‌‏کند که هنگام روی‏گردانی مردم از معنویت، از زمین خارج شده، با مردم سخن می‏‌گوید: ﴿ وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِّنَ الأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآيَاتِنَا لا يُوقِنُونَ ﴾. در تفاسیر، مطالب بسیاری درباره این موجود شگفت بیان شده است که تا حدّ بسیاری غیر واقعی و بی‏اساس به نظر می‌‏رسد و در ظاهر، برگرفته از منابع اسرائیلی است.
10. هجوم یأجوج و مأجوج‏: قومی وحشی و فاسد، با تخریب سدّ ذو القرنین، در اندک ‏زمانی سرتاسر جهان را پر از ظلم و فساد خواهد کرد، تا آن‏که بنابر روایات، در عصر ظهور مهدی(ع)، به طور کلّی از بین خواهد رفت: ﴿ حَتَّى إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن كُلِّ حَدَبٍ يَنسِلُونَ﴾
11. رجعت‏: در آخر الزمان، برخی از نیکوکاران و بدکاران زمان‏‌های گذشته، دوباره زنده می‏‌شوند: ﴿وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ﴾. این آیه، فقط به برانگیخته شدن عدّه‌‏ای از مکذّبان و نه همه آن‏ها اشاره کرده است؛ بدین دلیل، روایات و مفسّران شیعه، میان مصداق این آیه و قیامت، تفاوت قائل شده و آیه را به آخر الزمان مربوط دانسته‏‌اند که عدّه‌‏ای از نیکوکاران و بدکاران اعصار گذشته، زنده شده، هریک نتیجه دنیایی اعمال خویش را خواهد دید.
12. صلح و آرامش پایدار در سرتاسر جهان:‏ پس از پیروزی حضرت مهدی(ع) و یارانش، آرامش و معنویت بر جهان حاکم خواهد شد: ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾ و ﴿ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُواْ إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ ﴾. این آیات و آیات دیگر که از میراث‏‌بری صالحان و مستضعفان و جانشینی آنان در زمین یاد می‌‏کند، همگی بیانگر این واقعیتند که سرنوشت این جهان، پس از جهادی الهی به امامت امام زمان(ع) سرانجام به دست مؤمنان افتاده و جهانیان همگی در سایه حکومت حضرت در صلح و معنویت به سر خواهند برد.

|}

۳. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛
[[File:|100px|right|بندانگشتی|]]

مجتبی تونه‌ای

آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:

• «از نشانه‌های آخر الزمان، نخستین نشانه صاعقه‌ها، سپس باد زرد آمده است».
• «در اخبار آخر الزمان آمده است: وقتی فاسق مردمان بر آن‌ها حکومت کند، اشرار از ترس شرارت‌شان، مورد احترام قرار می‌گیرند و غنا و موسیقی علنی می‌گردد... در چنین زمانی منتظر باد سرخ باشید. پیامبر اکرم (ص) فرمود: هنگامی که سنت را ترک کنید، بدعت ظاهر می‌شود، در چنین زمانی منتظر باد سرخ، خسف، مسخ و غلبه دشمن باشید. شاید منظور از باد سرخ، طوفان‌های همراه با گرد و غبار و رعب‌آور باشد».
• «وزیدن باد سیاه از نشانه‌های آخر الزمان ذکر شده است. در حدیثی آمده است: باد سیاه اول صبح برمی‌خیزد و آن‌گاه زلزله‌ای روی می‌دهد و قسمت اعظم بغداد زیر آوار می‌ماند».
• «"بواسیر"، نوعی بیماری است که در مقعد یا بینی پدید می‌آید. فزونی این بیماری از نشانه‌های قیامت است. درباره نشانه‌های آخر الزمان نیز آمده است که بواسیر، مرگ ناگهانی و جُذام فراوان می‌شود».
• «"جذام" نوعی بیماری پوستی است. فراوانی این بیماری از نشانه‌های آخر الزمان است. حمیری ضمن نامه‌ای از حضرت حجت (ع) پرسید: آیا پیس و جذامی و فلج، شهادتشان در محاکم قبول است‌؟ حضرت مرقوم داشت: اگر این بیماری‌ها در این‌ها حادث و عارضی و نو پدید باشد، شهادتشان مقبول، و اگر مادرزادی باشد، خیر"».
• «در حدیث مفصلی از حضرت رسول اکرم (ص) درباره پیشگویی از اوضاع آخر الزمان نقل شده و مورد خطاب حضرت در آن‌جا، جناب سلمان فارسی است، امده که: ای سلمان! در آن زمان، توانگران امتّم به هدف تفریح و خوش‌گذرانی، و طبقه متوسط‍‌ به منظور تجارت، و فقرا برای خودنمایی حجّ‌ می‌کنند».
• «"دین‌فروشی" یکی از علائم آخر الزمان این است که مردم از دین خارج می‌شوند. روزی امام حسین (ع) نزد امیر مؤمنان (ع) آمد. گروهی در گرداگرد حضرت (ع) نشسته بودند. ایشان به آنان فرمود: "حسین پیشوای شماست. رسول خدا او را سید و سرور نامیده است. از نسل او مردی ظهور خواهد کرد که در اخلاق و چهره، شبیه من است. او دنیا را پر از عدل و داد می‌کند، چنان‌که پر از ستم و جور شده است". سؤال شد: این قیام در چه زمانی خواهد بود؟ فرمود: "افسوس! هنگامی که از دین خارج شوید". همچنین پیامبر گرامی اسلامی درباره اهمیت دین‌داری در آخر الزمان فرموده است: "... گروهی دین خود را به بهای ناچیز و متاع اندک می‌فروشند. کسی که در آن روز به دین خود چنگ زده و پای‌بند است، همانند کسی است که گلوله‌ای از آتش را در دست گرفته یا بوته‌ای از خار را در دست می‌فشرد"».
• «"ذو السویقتین" امیر مؤمنان علی (ع) یکی از نشانه‌های آخر الزمان را ویران کردن کعبه می‌داند و می‌فرماید: گویی با چشم خود می‌بینم که مردی از حبشه، بسیار نیرومند و شجاع کلنگی به دست گرفته، خانه کعبه را ویران می‌کند و سنگ‌های آن را یکایک دور می‌اندازد. بر طبق روایات، این مرد حبشی چابک و چالاک، ذوالسّویقتین نام دارد».
• «"ربا" در اخبار آخر الزمان آمده است: در آن زمان ربا شایع می‌شود. زمانی پیش می‌آید که احدی یافت نمی‌شود جز این‌که به ربا آلوده می‌گردد، اگر مستقیماً هم ربا نخورد، گرد ربا به او می‌رسد. هیچ قومی نیست که ربا در میان آن‌ها شایع شود، جز این‌که دچار غفلت و بی‌خبری می‌شوند. در آن زمان ربا را به نام دادوستد، حلال می‌پندارند».
• «از نشانه‌های آخر الزمان، ظاهر شدن صورتی در قرص خورشید ذکر شده است. مردم سیمای مردی را در قرص خورشید خواهند دید که نام و نشان او را خواهند شناخت. این نشانه پرشکوه در عهد سفیانی خواهد بود و در آن هنگام سپاه سفیانی و خود سفیانی هلاک خواهند شد. صاحب کتاب روزگار رهایی می‌نویسد: منظور از سیمای مردی که در قرص خورشید ظاهر خواهد شد، سیمای حضرت مسیح (ع) است که در خورشید ظاهر می‌شود و از آسمان فرود می‌آید و با حسب و نسبش شناخته می‌شود و دیگر کسی در حق او دچار تردید نمی‌شود. در حدیث دیگری آمده است: صورت و سینه‌ای در قرص خورشید برای مردمان ظاهر می‌شود.

در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: سه بانگ آسمانی در ماه رجب شنیده می‌شد:

1. آگاه باشید که لعنت خدا بر ستمگران باد،
2. ای گروه مؤمنان! رستاخیز نزدیک است،
3. بدن انسانی به وضوح در قرص خورشید دیده می‌شود که با صدای رسا بانگ بر می‌آورد: هان ای مردم! خداوند فلانی، پسر فلانی... (سلسله نسب حضرت قائم(ع) را تا حضرت علی (ع) می‌رساند) را برانگیخت».

• در حدیث مفصلی از حضرت رسول اکرم (ص) درباره پیشگویی از اوضاع آخر الزمان نقل شده و مورد خطاب حضرت در آن‌جا، جناب سلمان فارسی است، امده که: ای سلمان! در آن زمان، توانگران امتّم به هدف تفریح و خوش‌گذرانی، و طبقه متوسط‍‌ به منظور تجارت، و فقرا برای خودنمایی حجّ‌ می‌کنند.
• «سست شدن بنیان خانواده، خویشاوندی، دوستی و سردی عواطف انسانی و بی‌مهری از ویژگی‌های بارز آخر الزمان است. رسول گرامی اسلام (ص) وضعیت آن روزگار را از نظر عاطفی چنین بیان می‌دارد: "در آن روزگار، بزرگتران به زیردستان و کوچکتران رحم نمی‌کنند و قوی بر ضعیف ترحم نمی‌نماید. در آن هنگام خداوند به او اذن قیام می‌دهد". نیز آن حضرت می‌فرمایند: قیامت برپا نمی‌شود تا آن‌که زمانی فرارسد که مردی از شدت فقر به اقوام و بستگان خود مراجعه کند و آنان را به خویشاوندی سوگند دهد تا بلکه به او کمک کنند، ولی چیزی به او نمی‌دهند. همسایه از همسایه خود کمک می‌طلبد و او را به حق‌ همسایگی سوگند می‌دهد، ولی همسایه کمکش نمی‌کند.

• در آن روزگار فساد و بی‌بندوباری اخلاقی به‌طور گسترده‌ای گسترش می‌یابد. محمد بن مسلم می‌گوید: به امام باقر (ع) عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! قائم شما چه وقت ظهور خواهد کرد؟ امام فرمود: هنگامی که مردها خود را شبیه زنان کنند و زنان شبیه مردان شوند. آن‌گاه که مردان به مردان اکتفا کنند و زنان به زنان.

|}

1. مراد از آشوب‌های جهانی که از نشانه‌های آخرالزمان است چیست؟ (پرسش)
2. آتش و دود که از نشانه‌های آخرالزمان است چگونه تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
3. نشانه‌های آخرالزمان چیست؟ (پرسش)
   1. _{مفهوم لغوی اشراط الساعه چیست؟ (پرسش)}
   2. _{آیا اشراط الساعه از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)}
4. آیا در آخرالزمان کفار هم گرفتار ظلم می‌شوند؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

کتاب‌شناسی مهدویت؛

مقاله‌شناسی مهدویت؛

پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.