آیا آیه ولایت بر بلافصل نبودن جانشینی امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)

آیا آیه ولایت بر بلافصل نبودن جانشینی امام علی دلالت می‌کند؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ امامت
مدخل بالاتر	اثبات امامت امام علی در قرآن - نصب الهی امام در قرآن
مدخل اصلی	آیه ولایت
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

اگر مراد از آیه ولایت امام علی (ع) باشد لازمه‌اش این است که سایر امامان شیعه امام نباشند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث امامت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید محمد مرتضوی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد مرتضوی در کتاب «آیات ولایت در قرآن ج۱» در این‌باره گفته‌ است:

«گفته‌اند؛ بر فرض این که بپذیریم آیه بر امامت امام علی (ع) دلالت می‌کند، بیانگر این نیست که این جانشینی باید بلافصل باشد. به این شبهه توجه کنید: مِن اين قلتم انّها تدلّ على امامته بعد رسول اللّه من غير فصل. این شبهه در برخی از منابع آمده است.

نقد

بعد از پذیرش دلالت آیه بر امامت امام علی (ع) بلافصل بودن آن را از چند طریق می‌توان اثبات کرد:

1. شأن نزول آیه: پیشتر از هشت طریق ثابت کردیم که آیه در شأن امام علی (ع) نازل شده است یکی از آنها اجماع امت و مفسران بر نزول آیه در شأن امام علی (ع) بود. اگر آیه بر امامت دلالت کرد و تعیین مصداق آن از طریق شأن نزول، منحصر در امام علی (ع) شد، بیانگر جانشینی بلافصل آن حضرت است.
2. دلالت واژه ﴿إِنَّمَا﴾: پیشتر در تقریر استدلال شیعه به این آیه بر امامت بلافصل حضرت امیرالمؤمنین (ع) یادآور شدیم که یکی از مقدمات استدلال، وحدت نظر لغت شناسان بر دلالت ﴿إِنَّمَا﴾ بر حصر است. بنابر این با کاربرد این واژه در آیه یاد شده، خداوند سرپرستی و تصرف امور مسلمانان را در خود و رسول خویش و امام علی (ع) منحصر می‌کند که دلیل دیگری بر جانشینی بلافصل می‌کند.
3. دلالت «ولی» بر جانشینی بلافصل: پیشتر از لغت‌شناس معروف عرب - ابوهلال عسکری - در معنای ولی نقل کردیم که او در این باره می‌نویسد: اصل الوليّ جعل الثاني بعد الاول من غير فصل، من قولهم هذا يلي ذاك وليا و ولاه اللّه كانّه يلي امره و لم يكله الى غيره و ولاه امره و كله اليه، كانّه جعله بيده و ولي امر نفسه قام به من غير وسيطة. "اصل، ولی قراردادن دومی بعد از اول و بدون فاصله است و این از سخن عرب گرفته شده است که این پشت سر آن می‌آید و اینکه گفته می‌شود خداوند او را ولیّ قرار داد. گویا کارش را به او واگذار کرده و به دیگری واگذار نکرده است و اینکه گفته می‌شود او را ولیّ امرش قرار داد، گویا کار را به دست او واگذاشته است و اینکه گفته می‌شود خودش ولیّ خودش شد؛ یعنی بدون واسطه کار خودش را به عهده گرفته است"»

پرسش‌های وابسته

1. واژه ولی و ولایت در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
2. مراد از واژه إنما در آیه ولایت چیست؟ (پرسش)
3. آیه ولایت چگونه نصب الهی امام را اثبات می‌کند؟ (پرسش)
4. چگونه عبارت «الذین آمنوا» در آیه ولایت تنها شامل امام علی می‌شود؟ (پرسش)
5. با توجه به آیه ولایت آیا حمل ولی بر امام علی خلاف روش قرآن است؟ (پرسش)
6. شأن نزول آیه ولایت چیست؟ (پرسش)
7. آیا ولی در آیه ولایت به معنای محبت و نصرت است؟ (پرسش)
8. آیا ولی در آیه ولایت به معنای حاکم و متصرف است؟ (پرسش)
9. آیا بخشیدن انگشتر توسط امام علی در نماز به فقیر تأخیر در پرداخت زکات و معصیت بود؟ (پرسش)
10. آیا اجرای حدود الهی از ارکان معنای ولایت است؟ (پرسش)
11. آیا انحصار ولایت امام علی با عقاید شیعه منافات دارد؟ (پرسش)
12. چرا امام علی از آیه ولایت برای اثبات ولایت خود استفاده نکرده است؟ (پرسش)
13. دلایل منکرین شأن نزول آیه ولایت درباره امام علی چیست؟ (پرسش)
14. آیا آیه ولایت را می‌توان بدون قرینه بر امام علی تطبیق داد؟ (پرسش)
15. آیا بخشیدن انگشتر توسط امام علی در نماز با آداب نماز منافات دارد؟ (پرسش)
16. آیا بخشیدن انگشتر توسط امام علی با حضور قلب در نماز منافات دارد؟ (پرسش)
17. مراد از ولایت در آیه ولایت چیست؟ (پرسش)
18. چرا شیعه ولی در آیه ولایت را به معنای ولایت در سیره و رهبری می‌داند؟ (پرسش)
19. چه اشکالاتی بر شأن نزول آیه ولایت گرفته شده است؟ (پرسش)
20. آیا آیه ولایت درباره ابوبکر نازل شده است؟ (پرسش)
21. آیا رکوع در آیه ولایت به معنای خضوع و خشوع است؟ (پرسش)
22. با توجه به آیه ولایت آیا معنای زکات تنها زکات واجب است؟ (پرسش)
23. آیا سیاق آیات قبل از ولایت بر عدم نزول در شأن امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)
24. آیا روایاتی که ثابت می‌کند آیه ولایت در شأن امام علی نازل شده است جعلی است؟ (پرسش)
25. آیا آیه ولایت بر بلافصل نبودن جانشینی امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)
26. آیا بخشیدن انگشتر توسط امام علی در نماز لازمه‌اش فعل کثیر و عدم جواز است؟ (پرسش)
27. آیا بخشیدن انگشتر در نماز لازمه‌اش سخن گفتن در نماز است؟ (پرسش)
28. آیا مقصود از ولایت در آیه ولایت حاکمیت و مالکیت است؟ (پرسش)
29. چرا امام علی از آیه ولایت برای اثبات امامت خود استفاده نکرده است؟ (پرسش)
30. آیا رکوع در آیه ولایت به معنای خضوع و خشوع است؟ (پرسش)