آیا پیروی کردن از نائب امام مهدی (ولی فقیه) واجب است؟ (پرسش)

آیا پیروی کردن از نائب امام مهدی (ولی فقیه) واجب است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت کبری / نیابت عامه
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیا پیروی کردن از نائب امام مهدی (ولی فقیه) واجب است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید جعفر موسوی‌نسب

حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:

«اگر فرد لایقی که دارای این دو خصلت (عالم به احکام و قوانین و عادل) علاوه بر اوصاف عمومی باشد بپاخیزد و تشکیل حکومت دهد همان ولایتی را که حضرت رسول اکرم (ص) در امر اداره جامعه داشتند دارا می‌باشد، و بر همه مردم لازم است که از او اطاعت کنند.

این توهّم که اختیارات حکومتی رسول اکرم (ص) بیشتر از حضرت امیرالمؤمنین (ع) بود یا اختیارات حکومت حضرت علی (ع) بیش از فقیه است باطل و غلط است. البتّه فضایل پیامبر اکرم (ص) بیش از همه عالم است و بعد از ایشان حضرت علی (ع)، لکن فزونی فضایل معنوی، اختیارات حکومتی را افزایش نمی‌دهد.

مثلاً یکی از اموری که فقیه متصدّی ولایت آن است اجرای حدود است، آیا در اجرای حدود بین رسول اکرم (ص) و امام و فقیه امتیازی است؟ یا چون رتبه فقیه پایین‌تر است باید کمتر بزند؟ باید حدّ خدا جاری شود، چه رسول اکرم (ص) یا امیرالمؤمنین یا فقیه‏... بر وجوب تبعیت از ولی فقیه ادلّه‌ای دلالت دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

۱. دلیل عقلی بر اساس نظام عقیدتی اسلام، حاکمیت از آن خداست. از طرفی خدای متعال در اداره امور اجتماعی انسان‌ها دخالت مستقیم نمی‌کند و حاکمیت را به انبیا و امامان معصوم واگذار کرده است. در موقعیتی که معصوم منصوب از سوی خدا، بر کارهای اجتماعی حاکمیت ندارد، چه باید کرد؟ آیا می‏‌توان گفت در چنین موقعیتی حکومت را رها کنیم؟! چنین سخنی مقبول نیست، زیرا در جای خودش ثابت شده است که اصل حکومت در هر جامعه‌ای ضرورت دارد. در اینجاست که ولایت فقیه را با استناد به اصل (تنزّل تدریجی) ضروری می‌دانیم فقیه جامع الشرایط بدیل امام معصوم (ع) است و در رتبه بعد از او قرار دارد. البتّه فاصله میان معصوم و فقیه عادل بسیار است ولی نزدیک‌ترین و شبیه‌ترین افراد به اوست در امر حکومت ظاهری بر مردم.

حاصل آن که خدای متعال در رتبه اوّل حاکمیت است، پس از او رسول اللّه (ص) و سپس امامان معصوم حاکم شرعی هستند. آیا پس از این، مرتبه چهارمی در حاکمیت وجود دارد؟ باید گفت در زمان غیبت امام معصوم، طبق دیدگاه شیعیان ولی فقیه مرتبه چهارم از حاکمیت را دارد، زیرا فقیه جامع الشرایط به امام معصوم نزدیک‌تر است. چون حاکم اسلامی باید واجد صفاتی مانند آگاهی به قوانین و مقررات اسلامی، آگاهی به مصالح اجتماعی، و صلاحیت اخلاقی که ضامن امانتداری و رعایت مصلحت عمومی است باشد.

در معصوم تمامی این شرایط وجود دارد، زیرا معصوم به دلیل عصمتش مرتکب هیچ تخلفی از قانون شرع نمی‌شود و به سبب علم غیبی که دارد به قوانین شرعی و مصالح جامعه کاملاً آگاه است. فقیه جامع شرایط نیز باید همین شرایط را در رتبه نازل داشته باشد، تا حاکمیتش مشروع باشد. یعنی باید دارای ملکه فقاهت و اجتهاد باشد تا احکام اسلام را بخصوص در زمینه مسائل سیاسی و اجتماعی بهتر از دیگران بشناسد. و نیز باید دارای ملکه تقوی و عدالت باشد تا مصالح جامعه را فدای مصالح شخصی و گروهی نکند و هم‌چنین باید به مصالح سیاسی و بین المللی آگاه باشد تا شیاطین نتوانند او را فریب دهند و از مسیر عدل و قسط منحرف کنند. ولایت فقیه معنایی جز رجوع به اسلام‌شناس عادلی که از دیگران به امام معصوم نزدیک‌تر است، ندارد.

امّا دلیل نقلی که ذیلاً به برخی اشاره می‌نماییم در مقبوله عمر بن حنظله دارد... امام فرمودند دقّت کنید در میان شما آن کس که حدیث ما را روایت می‌کند و در حلال و حرام ما اظهار نظر می‌کند، و احکام ما را می‌شناسد، وی را به عنوان حاکم قرار دهند، چرا که او را حاکم شما قرار دادم پس آنگاه که به حکم ما حکم نمود و از وی نپذیرفتند بی‌گمان حکم خدا را سبک شمرده و به ما پشت کرده‌اند و کسی که به ما پشت کند (و حکم ما را ردّ کند) به خداوند پشت کرده و این در حدّ شرک به خداوند است. و حدیث «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِي، ثَلَاثَ مَرَّاتٍ؛ قِيلَ لَهُ: وَ مَنْ خُلَفَاؤُكَ؟ قَالَ: الَّذِينَ يَأْتُونَ مِنْ بَعْدِي وَ يَرْوُونَ أَحَادِيثِي وَ سُنَّتِي فَيُعَلِّمُونَهَا النَّاسَ مِنْ بَعْدِي».

۲. و امّا حوادثی که به وقوع می‌پیوندد در آن به راویان احادیث ما مراجعه کنید که آنان حجّت من بر شمایند و من حجّت خداوند هستم بر آنان. این که حجّت بودن خود را با حجّت بودن آنان در کنار هم قرار داده ظهور در این دارد که این دو لفظ بحسب مفهوم با یکدیگر برابر و منطبق بر همدیگرند. و امام معصوم نزد ما هم در صدور فتوا و هم در بیان قضاوت و هم در اعمال ولایت حقّ تصرّف دارد و در هیچ‌یک از این امور سه‌گانه تخلّف از دستور وی جایز نیست.

در این مورد ادلّه عقلی و نقلی دیگری نیز هست که بخاطر اختصار نقل نشد».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای حکیمی؛

محمد رضا حکیمی آقای محمد رضا حکیمی، در کتاب «خورشید مغرب» در این‌باره گفته است: «آری، اطاعت از احکام نایب امام، واجب است. گفتیم که نایب امام، در هر عصر، عالم کامل ربانی جامع آن عصر است. عالمی که، در بعد علم و آگاهی و تقوی و تعهد، نمونه و کامل باشد. چنین کسی، به جعل و نص و تعیین و تأکید امام (ع)، صاحب "ولایت شرعیه" است. و در عصر غیبت، پیروی از او لازم است. و حرکت در خط او، حرکت در خط دین و خط ائمه طاهرین است. و مقابله با او، و اهمال در امر او، و موضع‌گیری در برابر او، و جبهه‌گشایی در قبال او - تا چه رسد به قیام در برابر او و توهین و تحقیر او - همه و همه، خروج از خط امامت و قرآن است. و خروج از خط امامت و قرآن، خروج از خط نبوت است. و خروج از خط نبوت، خروج از خط دین و توحید است. این، دین ماست و تعلیمات ائمه ما. آنچه از آیات و احادیث - که اساس دین است - استفاده می‌شود، این است».

پرسش‌های وابسته

1. نیابت چند نوع می‌باشد؟ (پرسش)
2. مقصود از نیابت عامه در عصر غیبت کبری چیست؟ (پرسش)
3. چرا امام مهدی در زمان غیبت کبرا نایب خاص ندارد؟ (پرسش)
4. به چه کسانی نایبان عام گویند؟ (پرسش)
5. نیابت عام به چه معناست و روایات در این‏ باره چه می‏‌گوید؟ (پرسش)
6. نایبان عام امام مهدی در عصر غیبت چه وظیفه‌ای دارند؟ (پرسش)
7. چگونه می‌‏توانید ثابت کنید که ولی فقیه نایب و جانشین امام مهدی رهبر و ولی جامعه اسلامی است؟ (پرسش)
8. از کجا معلوم می‌‏شود که مهدی در عصر غیبت کبری واقعا وجود خارجی دارد و صرفا یک فرضیه نیست؟ (پرسش)
9. آیا حقیقت مفهوم دین اسلام همین است که توسط مراجع دینی برداشت می‌‏شود؟ (پرسش)
10. در زمان غیبت علما در تبیین حقیقت شریعت چقدر موفق بوده‏‌اند؟ (پرسش)
11. فقهای دین بر چه اساسی در زمان غیبت کبرا بر دیگران ولایت دارند؟ (پرسش)
12. آیا نواب عام امام مهدی در زمان غیبت کبرا با آن حضرت ارتباط دارند؟ (پرسش)
13. چرا امام خمینی را نایب امام مهدی نامیده‌اند؟ عشق و دلدادگی امام خمینی برخاسته از چه بود؟ مهم‌ترین ویژگی‌های ایشان را بنویسید؟ (پرسش)
14. آیا درست است که آیت‌الله خامنه‌‏ای نایب امام مهدی هستند؟ مدرک و منابع اطلاعات شما در این زمینه چیست؟ (پرسش)
15. کدام گروه از افراد جامعه مصداق نایب عام هستند و وظیفه سرپرستی بر دوش آنان گذاشته شده است؟ (پرسش)
16. آیا پیروی کردن از نائب امام مهدی (ولی فقیه) واجب است؟ (پرسش)
17. عقیده اهل سنت در رابطه با «ولایت فقیه» چیست؟ (پرسش)