آیا کسی از علمای اهل سنت به ولادت امام مهدی اعتراف کرده است؟ (پرسش)
| آیا کسی از علمای اهل سنت به ولادت امام مهدی اعتراف کرده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل اصلی | مهدویت |
آیا کسی از علمای اهل سنت به ولادت امام مهدی (ع) اعتراف کرده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ نخست
آیت‌الله سید محمد کاظم قزوینی، در کتاب «امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور» در این‌باره گفته است:
«مرحوم شیخ نجم الدین عسکری در جلد اول المهدی الموعود المنتظر اسم ۴۰ تن از علمای اهل سنت را آورده است که به ولادت امام مهدی (ع) اعتراف کرده‌اند، همان طور که حضرت آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی در منتخب الاثر جماعت دیگری را که بیش از ۲۶ تن از علمای اهل سنتهستند نام برده که به ولادت امام زمان (ع) تصریح کرده‌اند. ما از این دو کتاب، ۱۸ نمونه را انتخاب کرده‌ایم و هر کس تفصیل و توضیح بیشتری می‌خواهد به آن دو کتاب و کتاب‌های دیگری- که راجع به موضوع ولادت امام زمان (ع) بحث می‌کنند- مراجعه نماید:
- محمد بن طلحه حلبی شافعی می‌نویسد: مهدی (ع)، حجت و خلف صالح منتظَر می‌باشد؛ ولادت ایشان در شهر سامرا بوده است[۱]. همچنین گفته است: مهدی (ع)، فرزند حسن عسکری (ع) است و ولادت ایشان در شهر سامرا بوده است.
- محمد بن یوسف گنجی شافعی گفته است: مهدی (ع)، فرزند حسن عسکری (ع) است و زنده می‌باشد و از زمان غیبت تا اکنون، باقی هست[۲].
- محمد بن احمد مالکی معروف به ابن صباغ گفته است: ابوالقاسم محمد حجت (ع) متولد شده، او فرزند امام حسن الخالص (ع)[۳] است در شهر سامرا و در نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج پس از هجرت.[۴].
- سبط ابن جوزی حنفی گفته است: فرزند امام حسن عسکری (ع)، محمد (ع) است؛ (سپس در فصلی به نام ذکر حجه المهدی) گفته: ایشان محمد بن حسن بن علی است، کنیه او ابوالقاسم است، او حجت خدا و صاحب الزمان و قائم منتظر است، او آخرین نفر از ائمه (ع) می‌باشد[۵].
- احمد بن حجر در کتابش وقتی که درباره امام حسن عسکری (ع) بحث می‌کند، می‌گوید: او فرزندی غیر از ابوالقاسم محمد حجت (ع) ندارد و در زمان وفات امام حسن عسکری (ع)، فرزندش ۵ سال داشته- که خداوند حکمت و دانش را به او عطا کرده است.[۶].
- شبراوی شافعی گفته است: یازدهمین نفر از ائمه (ع)، امام حسن الخالص (ع) است که ملقب به عسکری می‌باشد و در شرافت آن بزرگوار، همین بس که امام مهدی منتظر (ع)، فرزند ایشان است. سپس گفته: امام حجت (ع)، فرزند امام حسن الخالص (ع) در شهر سامرا و در شب نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج متولد شده است[۷].
- عبدالوهاب شعرانی علاماتی را که دلالت بر نزدیکی قیامت دارند، می‌آورد و می‌گوید: از جمله علامات، خروج مهدی (ع) است. سپس می‌گوید: امام مهدی (ع)، فرزند امام حسن عسکری (ع) است و در نصف شب، نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج متولد شده، او زنده می‌ماند تا با عیسی بن مریم (ع) کنار هم جمع شوند[۸].
- عبدالله بن محمد مطیری شافعی در الریاض الزهراه بعد از ذکر ائمه (ع) درباره امام عسکری (ع) می‌گوید: فرزند امام عسکری (ع)، امام دوازدهم است- که اسمش محمد القائم المهدی (ع) است-.
- سراج الدین رفاعی در صحاح الاخبار گفته: فرزند امام حسن عسکری (ع)، صاحب سرداب است، او حجت منتظر و ولی الله، امام مهدی (ع) است.
- استاد بهجت افندی در المحاکمه درباره ولادت امام مهدی (ع) گفته: ایشان در پانزدهم شعبان سال دویست و پنجاه و پنج متولد شده، نام مادرش نرجس است.
- حافظ محمد بن محمد حنفی نقشبندی در فَصل الخطاب گفته: ابو محمد حسن عسکری (ع)، فرزندی داشته به نام محمد- که ایشان نزد اصحاب خاص، معلوم و آشکار بود. سپس ولادت حضرت را در نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج بنابر روایت سیده خاتون حکیمه، دختر امام جواد (ع) یادآور می‌شود.
- سلیمان قندوزی حنفی در "ینابیع المودة"[۹]، ولادت امام مهدی (ع) را چنانچه در کتب شیعه آمده، از سیده خاتون حکیمه، دختر امام جواد (ع) نقل می‌کند و می‌گوید: خبر معلومی که نزد بزرگان محقق و مبرهن است، این است که ولادت قائم (ع) در شب پانزدهم ماه شعبان، سال دویست و پنجاه و پنج، در شهر سامرا بوده است.
- شبلنجی شافعی گفته است: وفات ابی محمد حسن بن علی (ع) در روز جمعه، هشتم ربیع الاول سال دویست و شصت بوده، فرزندش محمد (ع) را به یادگار گذاشت[۱۰].
- ابن خلکان در وفیات الاعیان گفته است: ولادت امام مهدی (ع) در روز جمعه، نیمه شعبان سال چهار صد و پنجاه و پنج بوده است و وقتی که پدر بزرگوارش وفات نمود، ایشان پنج سال داشت، نام مادر ایشان، خمط است و نرجس هم گفته شده است.
- ابن خشاب در "تاریخ موالید الائمه" گفته: خلف صالح، فرزند ابو محمد حسن بن علی (ع) است؛ او همان صاحب الزمان و مهدی (ع) است.
- عبدالحق دهلوی در نوشته‌ای که درباره احوال ائمه (ع) دارد، گفته است: ابومحمد حسن عسکری (ع)؛ فرزندی به نام محمد داشت که آن را اصحاب خاص حضرت دیده بودند. سپس می‌گوید: خلف صالح از فرزندان ابومحمد، حسن بن علی (ع) است؛ او همان صاحب الزمان (ع) است.
- محمد امین بغدادی سویدی در "سبائک الذهب" گفته است: محمد المهدی (ع) که در هنگام وفات پدر، پنج سال داشت.
- ابن وردی تاریخدان در کتاب تاریخش گفته است: محمد بن حسن خالص (ع) در سال دویست و پنجاه و پنج متولد شد.
این اندکی از مصادر غیر شیعی بود که به ولادت امام مهدی (ع) در نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج تصریح کرده بودند و به صراحت گفته‌اند که او فرزند امام حسن عسکری (ع) است، چنانچه اگر بخواهیم، تمامی سخنان اهل سنت را در این کتاب جمع‌آوری کنیم، سخن طولانی میگردد»[۱۱].
پاسخ‌های دیگر
| ۱. آیت الله امینی؛ |
|---|
|
آیت الله ابراهیم امینی، در کتاب «دادگستر جهان» در این‌باره گفته است:
«جماعتی از دانشمندان اهل سنت نیز، قضیه تولد فرزند امام حسن (ع) و تاریخ او و پدرش را در کتب نگاشته و بدان اعتراف نموده‌اند.
|
| ۲.حجت الاسلام و المسلمین زهادت؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است:
«هر چند اکثر علمای اهل سنت قائل به ولادت امام مهدی (ع) نیستند و بر این باورند که ایشان در آخر الزمان به دنیان خواهد آمد، ولی برخی از آنان به ولادت ایشان اعتراف کردند که به برخی از کلمات آنها اشاره می‌کنم: مسعودی[۲۸]، ابی الحسن علی بن الحسین (متوفای ۳۴۶) رحلت حضرت عسکری (ع) را از حوادث سال ۲۶۰ هجری گفته و به ولادت امام زمان (ع) تصریح کرده است؛ وی می‌گوید: در سال ۲۶۰ هجری ابو محمد حسن عسکری (ع) از دنیا رفت و او ۲۹ سال داشت و او پدر مهدی منتظر و امام دوازدهم نزد شیعه امامیّه است[۲۹]. ابن اثیر (متوفای ۶۳۰) در حوادث سال ۲۶۰هجری می‌نویسد: از جمله حوادث سال ۲۶۰ آن بود که در ن ابومحمد عسکری (امام حسن عسکری (ع)) وفات یافت و او یکی از امامان دوازده‌گانه به عقیده شیعه است که ولادتش در سال ۲۳۲ بود. او پدر محمد است که شیعه او را منتظر نامند[۳۰]. شمس الدین ابو المظفر سبط ابن جوزی حنفی (متوفای ۶۵۴) راجع به حضرت مهدی (ع) چنین گفته است: او محمد بن حسن بن علی بن محمد بن علی بن محمد بن علی بن موسی الرضا بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب و کنیه‌اش ابوعبدالله و ابوالقاسم است. و او خلف حجت، صاحب زمان، قائم منتظر و آخرین ائمه است. عبدالعزیز بن محمود بن بزاز به نقل از ابن عمر به ما گفت که رسول خدا (ص) فرمود: در آخر زمان مردی از فرزندانم که اسم او مثل اسم من و کنیه او مثل کنیه من است خارج می‌شود و زمین را پر از عدل می‌کند، همان طور که از ظلم پر شده باشد. او همان مهدی است[۳۱]. حافظ ابو عبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی (متوفای ۶۵۸) مانند دیگران رحلت حضرت عسکری و ولادت حضرت مهدی (ع) را بیان کرده و او را امام منتظر نامیده است. او می‌گوید: امام عسکری (ع) روز جمعه هشتم ربیع الاول در سال ۲۶۰ در سامرا از دنیا رفت و در خانه‌ای که پدرش دفن شده بود دفن گردید پسرش را بعد از خود گذاشت و وست امام منتظر، کتاب کفایة الطالب را در اینجا تمام کرده و حالات امام منتظر را در کتابی مخصوص می‌نگاریم[۳۲]. ابن خلکان، ابوالعباس شمس الدین برمکی اربلی شافعی (متوفای ۶۸۱) درباره ولادت، سن، مادر و پدر آن حضرت چنین می‌گوید: ابوالقاسم محمد بن حسن عسکری بن علی هادی بن محمد جواد، دوازدهمین امام از امامان دوازده‌گاه بنابر اعتقاد شیعه می‌باشد و معروف است به حجًّت. و او همان است که شیعه معتقد است او منتظر، قائم و مهدی می‌باشد... ولادتش روز جمعه نیمه شعبان سال ۲۵۵ بوده وقتی که پدرش وفات یافت –که ذکرش گذشت- پنج سال داشت[۳۳]. عما الدین ابوالفداء اسماعیل بن نورالدین شافعی (متوفای ۷۳۲) می‌گوید: علی هادی (امام دهم (ع)) در سال ۲۵۴ هجری در سامرا وفات یافت. او پدر حسن عسکری است و حسن عسکری یازدهمین امام از ائمه دوازده‌گانه است و او حسن فرزند علی زّکی، فرزند محمد جواد، فرزند علی الرضا، فرزند موسی الکاظم، فرزند جعفر الصادق، فرزند محمد الباقر، فرزند علی زین العابدین، فرزند حسین، فرزند علی بن ابی طالب (ع) است که ذکرش گذشت ولادت حسن عسکری (ع) در سال ۲۳۰ بود و در ربیع الاول سال ۲۶۰ در "سرّ من رای" از دنیا رفت و در کنار قبر پدرش علی زکی (ع) به خاک سپرده شد. بعد اضافه می‌کند: حسن عسکری نامبرده پدر محمد منتظر، صاحب سرداب است و به عقیده امامیه او امام دوازدهم می‌باشد او را قائم، مهدی و حجت نامند و در سال ۲۵۵ هجری متولد شده است[۳۴]. ابن صبّاغ نورالدین علی بن محمًّد بن صبّاغ مالکی (متوفای ۸۵۵) دربارهامام حسن عسکری (ع) می‌گوید: مدت امامت امام حسن عسکری (ع) دو سال بود... و او بعد از خودش، فرزندش حجت قائم را باقی گذاشت که برای حکومت حق، انتظارش کشیده می‌شود. پدرش ولادت او را مخفی نگاه داشته و جریانش را مستور کرده بود و آن به علت سختی کار و خوف از سلطان وقت بود که شیعه را جستجو کرده و آنان را بازداشت می‌نمود[۳۵] وی در مورد ولادت و نسب شریف ایشان چنین می‌گوید: ابوالقاسم محمد حجت، پسر حسن خالص در سامرا، نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری به دنیا آمد؛ اما نسبش؛ او ابوالقاسم "م ح م د" حجت فرزند حسن خالص فرزند علی هادی، فرزند محمد جواد (ع) است[۳۶]. عبدالوهاب شعرانی شافعی مصری (متوفای ۹۷۳) درباره حضرت مهدی (ع) چنین می‌گوید: او از اولادامام حسن عسکری و تولدش نیمه شعبان سال ۲۵۵ می‌باشد و او باقی می‌ماند تا با عیسی بن مریم (ع) اجتماع کند[۳۷]. ابن حجر هیتمی مکّی شافعی (متوفای ۹۷۴ هجری) حالات امامان شیعه (ع) را نقل کرده و چون بهامام حسن عسکری (ع) می‌رسد، می‌نویسد: او (امام عسکری (ع)) در سامرا وفات یافت و نزد پدر و عمویش[۳۸] دفن گردید. عمرش به وقت رحلت ۲۸ سال بود؛ به قولی او را مسموم کردند. و از خودش فرزندی جز ابوالقاسم محمد، حجت را باقی نگذاشت، عمر او به وقت وفات پدرش، پنج سال بود لکن خدا در آن کمی سن به وی حکمت را عطا کرده بود[۳۹]. شبراوی، عبدالله بن محمد بن عامر شبراوی مصری شافعی (متوفای ۱۱۷۲) رحلت امام عسکری و ولادت امام مهدی (ع) را چنین ذکر می‌کند: دوازدهمین امام ابوالقاسم "م ح م د" حجت است گویند مهدی منتظر اوست. امام "م ح م د" حجت پسر امام حسن (ع) خالص در شب نیمه شعبان سال ۲۵۵، پنج سال پیش از وفات پدرش به دنیا آمد. پدرش ولادت او را به علت دشواری وقت و ترس از خلفا مخفی نگاه داشته بود. امام "م ح م د" حجت، لقبش مهدی، قائم، منتظر، خلف، صالح، صاحب الزمان بود. مشهورترین القابش همان مهدی (ع) است. لذا شیعه معتقد شده است او همان است که در احادیث صحیحه می‌گویند در آخرالزمان ظهور خواهد کرد[۴۰]»[۴۱]. |
| ۳.حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است:
|
| ۴.حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
«اغلب اهل سنت- آن‌گونه که شیعه باور دارند- اعتقادی به تولد مهدی موعود ندارند؛ اما دانشمندانی چند از ایشان علاوه بر تصریح و یا اشاره به ولادت آن حضرت در سال ۲۵۵ ه او را همان موعود مورد اشاره در کلام پیامبر اکرم (ص) دانسته‌اند. افرادی که در نوشته‌های خود به ولادت حضرت مهدی (ع) اشاره کرده‌اند، دو دسته هستند[۵۴]: یک. کسانی که ولادت حضرت مهدی (ع) را گزارش کرده؛ ولی نسبت به موعود بودن او ساکت مانده‌اند[۵۵].
دو. کسانی که علاوه بر گزارش ولادت آن حضرت، تصریح به موعود بودن آن حضرت نموده‌اند (البته این دسته در نهایت اقلیت هستند):
|
پانویس
- ↑ مطالب السئول فی مناقب آل الرسول؛ باب دوازدهم، ص ۸۸، چاپ ایران، سال ۱۲۸۷هجری.
- ↑ البیان فی اخبار صاحب الزمان؛ ص ۳۳۶.
- ↑ الخالص: از القاب امام حسن عسکری (ع) است.
- ↑ الفصول المهمه؛ ص ۲۷۳.
- ↑ تذکره الخواص؛ صفحه ۸۸، چاپ قدیمی ایرانی سال ۱۲۸۷ و در صفحه ۳۶۳ چاپی که الان در بازار است.
- ↑ الصواعق المحرقه؛ ص ۱۲۷، چاپ مصر، سال ۱۳۰۸ هجری.
- ↑ الاتحاف بحب الاشراف؛ ص ۱۷۸، چاپ مصر، سال ۱۳۱۶ هجری.
- ↑ الیواقیت و الجواهر؛ ص ۱۴۵، چاپ مصر، سال ۱۳۰۷ هجری.
- ↑ ینابیع المودة؛ قندوزی حنفی؛ ص ۴۴۹ - ۴۵۲، چاپ ایران، سال ۱۳۸۵ هجری.
- ↑ نور الابصار؛ ص ۱۸۵، چاپ بیروت، سال ۱۳۹۸ هجری.
- ↑ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۹۹-۱۰۲.
- ↑ کتاب مطالب السؤل ط سال ۱۲۸۷ هجری، ص ۸۹.
- ↑ کفایة الطالب، ص ۳۱۲.
- ↑ فصول المهمة ط دوم، ص ۲۷۳ و ۲۸۶.
- ↑ تذکرة خواص الامة، ص ۲۰۴.
- ↑ نور الابصار ط مصر، ص ۱۶۸.
- ↑ الصواعق المحرقة، ص ۲۰۶.
- ↑ سبائک الذهب، ص ۷۸.
- ↑ روضة الصفا، ج ۳.
- ↑ وفیات الاعیان ط سال ۱۲۸۴ هجری، ج ۲، ص ۲۴.
- ↑ الیواقیت و الجواهر تألیف شعرانی ط ۱ سال ۱۳۵۱، ج ۲، ص ۱۴۳.
- ↑ الیواقیت و الجواهر، ص ۱۴۳.
- ↑ نقل از کتاب ینابیع المودة، ج ۲، ص ۱۲۶.
- ↑ «شذرات الذهب» ط بیروت، ج ۲، ص ۱۴۱. و کتاب «العبر فی خبر من غبر» ط کویت، ج ۲، ص ۳۱.
- ↑ تاریخ منصوری، عکس‌برداری شده مسکو، ص ۱۱۴.
- ↑ اگر باطلاعات بیشتری نیازمند باشید می‌توانید بکتاب «کشف الاستار» تألیف حسین بن محمد تقی نوری و کتاب «کفایة الموحدین» تألیف طبرسی، ج ۲ مراجعه نمایید.
- ↑ امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص ۱۱۸-۱۲۱.
- ↑ در مورد شیعه یا سنی بودن او بحث است ولی کلام او مورد قبول هر دو گروه است.
- ↑ مروج الذهب، ج ۴، ص ۱۱۱، (ضمن احوال معتمد عبّاسی).
- ↑ الکامل فی التاریخ، ج ۷، ص ۲۷۴.
- ↑ تذکرة الخواص، باب دوازدهم، فصل: فی ذکر الحجة المهدی، ص ۵۰۶.
- ↑ کفایة الطالب فی المناقب، فصل: فرع فی ذکر الائمه، ص ۳۱۲.
- ↑ وفیات الاعیان، ج ۴، ص ۱۷۶، باب المیم، رقم ۶۴.
- ↑ المختصر فی اخبار البشر، معروف به تاریخ ابوالفداء، ج ۲، فصل خلافت مستعین عباسی، ص ۴.
- ↑ الفصول المهمة فی معرفة الائمه، آخر فصل یازدهم، ص ۱۰۹۱.
- ↑ همان، فصل دوازده، ص ۳۱۰ (در رابطه با امام زمان (ع)).
- ↑ الیواقیت و الجواهر، ج ۲، المبحث الخامس و الستون.
- ↑ گویا مراد عمه ایشان است زیرا در آن مکان فقط امام هادی، امام عسکری، نرجس خاتون مادر مهدی موعود و حکیمه دختر امام جواد و عمّهامام حسن عسکری (ع) مدفون هستند.
- ↑ الصواعق المحرقه، ج ۲، باب یازده، فصل ثالث، ص ۶۰۱.
- ↑ الاتحاف بحبّ الاشراف، باب خامس، ص ۳۶۹.
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۱۰۹- ۱۱۲.
- ↑ محمد بن طلحه، مطالب السؤل، ص ۸۹.
- ↑ کفایة الطالب، ص ۳۱۲.
- ↑ ابن صباغ، فصول المهمه، ج ۲، ص ۲۸۶ و ۲۷۳.
- ↑ ابن جوزی، تذکرة خواص الامة، ص ۲۰۴.
- ↑ سنبلنجی، نور الابصار، ط مصر، ص ۱۶۸.
- ↑ ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص ۲۰۶.
- ↑ ابن خلکان، و فیات الاعیان، ج ۲، ص ۲۴.
- ↑ روضة الصفا، ج ۳.
- ↑ شعرانی، الیواقیت و الجواهر، ج ۲، ص ۱۴۳.
- ↑ شعرانی، الیواقیت و الجواهر، ج ۲، ص ۱۴۳.
- ↑ ینابیع الموده، ج ۲، ص ۱۲۶.
- ↑ طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص۷۷ -۷۸.
- ↑ در اینجا تنها به موارد اندکی اشاره شده است. برای تفصیل بیشتر ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر؛ سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر در اندیشه اسلامی، ص ۱۸۵ تا ص ۲۰۰؛ همو، در انتظار ققنوس، ترجمه و تحقیق، مهدی علیزاده، ص ۱۸۸ تا ۱۹۸.
- ↑ برخی از اهل سنت که ولادت حضرت مهدی (ع) را گزارش کرده‌اند، تنها آن را از دیدگاه شیعه بیان کرده‌اند، در حالی‌که عده‌ای گمان کرده‌اند کسانی که ولادت آن حضرت را نقل کرده‌اند بر این باور هستند که آن حضرت به دنیا آمده است.
- ↑ سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر در اندیشه اسلامی، ص ۱۸۶، به نقل از: الکامل فی التاریخ، ج ۷، ص ۲۷۴ در پایان حوادث سال ۲۶۰ ﻫ.ق
- ↑ سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر در اندیشه اسلامی، ص ۱۸۶، به نقل از: وفیات الاعیان، ج ۴، ص ۱۷۶، ح ۵۶۲.
- ↑ سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر در اندیشه اسلامی، ص ۱۸۶.
- ↑ مطالب السؤول، ج ۲، ص ۷۹، باب ۱۲.
- ↑ ابن صباغ مالکی، الفصول المهمة، ص ۲۸۷.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۱۹۰، ۱۹۱.
- ↑ وفیات الاعیان، ج ۴، ص ۱۷۶
- ↑ الوافی بالوفیات، ج ۳، ص ۳۳۶
- ↑ الکامل فی التاریخ، ج ۴، ص ۴۵۴
- ↑ روضه الصفا، ج ۳، ص ۵۹
- ↑ مروج الذهب، ج ۴، ص ۱۱۲
- ↑ دائره المعارف، ج ۶، ص ۴۳۹
- ↑ المختصر فی اخبار البشر، ج ۱، ص ۳۶۱
- ↑ تلبیس ابلیس، ص ۱۱۸
- ↑ مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، ج ۲، ص ۱۵۲
- ↑ الشذرات الذهبیه، ص ۱۱۷
- ↑ مفتاح النجا، ص ۱۰۴
- ↑ صواعق المحرقه، ص ۲۰۸
- ↑ کفایه الطالب، ص ۳۱۲
- ↑ الیواقیت و الجواهر، ج ۲، ص ۱۲۷
- ↑ فتوحات مکیه، باب ۳۶۶
- ↑ نورالابصار، ص ۳۴۱
- ↑ ینابیع الموده، ج ۳، ص ۳۰۶
- ↑ اسعاف الراغبین در حاشیه نور الابصار، ص ۱۵۴
- ↑ مراصد الاطلاع، ج ۲، ص ۶۸۵
- ↑ تتمه المختصر فی اخبار البشر، ج ۱، ص ۳۱۹
- ↑ نهایه الارب، ص ۱۱۸
- ↑ معجم البلدان، ج ۳، ص ۱۷۳
- ↑ سبائک الذهب، ص ۷۸
- ↑ تاریخ ابن خلدون، ج ۳، ص ۳۶۱
- ↑ ملل و نحل، ج ۱، ص ۱۹۸
- ↑ الفصول المهمه، ص ۲۷۳
- ↑ شواهد النبوه، ص ۴
- ↑ المرقاه فی شرح المشکاه، ج ۱۰، ص ۳۳۶
- ↑ دلائل الصدق، ج ۲، ص ۳۷۰
- ↑ معارج الوصول
- ↑ ضحی الاسلام، ج ۳، ص ۲۱۰
- ↑ فرائد السمطین، ج ۲، ص ۱۳۲
- ↑ به نقل از ینابیع الموده، ج ۳، ص ۳۵۰
- ↑ تاریخ الخمیس، ج ۲، ص ۲۸۸
- ↑ اخبار الدول و آثار الأول، ج ۱، ص ۳۵۳
- ↑ العبر فی خبر من غبر، ج ۱، ص ۳۸۱
- ↑ الشجره المبارکه فی انساب الطالبیه، ص ۷۸و۷۹
- ↑ الاتحاف بحبّ الاشراف، ص ۱۷۹
- ↑ شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج ۳، ص ۲۶۵
- ↑ الإشاعه لأشراط الساعه، ص ۱۴۹
- ↑ غالیه الواعظ، ج ۱، ص ۷۸
- ↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۱۷۱.