اصحاب امام مهدی در معارف و سیره علوی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام مهدی است. اصحاب امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اصحاب امام مهدی در کلام اسلامی - اصحاب امام مهدی در معارف مهدویت - اصحاب امام مهدی در معارف و سیره علوی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

بی‌تردید، تحقق هر آرمان جمعی، در گرو تلاش مشترک و حرکتی همگانی است. پیروزی هر نهضت اجتماعی، پس از بیدارگری‌ها و رهنمودهای محوری رهبر، در گام بعدی، وامدار مجاهدت‌های نیروهای آرمان‌خواه و یاران رهبری آن قیام است. مصلح به پاخاسته اما بی‌یاور، مانند فرمانده نظامی بدون سپاه و رزم‌آور است که با همه شایستگی، هرگز توان رویارویی با دشمن را نخواهد داشت. در تحلیل علل کام‌یابی انقلاب سترگ نبوی در صدر اسلام، اگر به قرآن رجوع کنیم، پاسخ شایان توجه زیر را دریافت می‌داریم: «[ای پیامبر] همو خدا بود که تو را با یاری خود و مؤمنان، نیرومند گردانید». و در ادامه نیز می‌فرماید: «ای پیامبر، خدا و کسانی از مؤمنان که پیرو تواند، تو را بس است». در دو کریمه پیش‌گفته، بر نقش بی‌بدیل یاران پیامبر در تثبیت و توسعه قلمرو اسلام و حراست از دستاوردهای آن، به روشنی تأکید شده است.

امیرمؤمنان از تأثیر سرنوشت‌ساز یاران استوار بر تأمین آرای رهبری و پایداری نظام و سرافرازی امت و مجد و حفظ شریعت، با تعابیر گوناگونی یاد کرده و به ستایش ضمنی یاوران پاکباز اسلام پرداخته است. اکنون سه نمونه از این سخنان را ذکر می‌کنیم:

1. پیشوایی که بدون فرمانبر بماند، رأی و نظری برایش نماند.
2. یاوران و جنگاوران - به اذن خدا - دژهای امت و زینت حاکمان و شوکت دینند و امت بدون آنها بر پا نخواهد ماند.
3. کار فرماندهان جز به‌راستی فرمانبران، سامان نیابد.

در حرکت جهانی ولی عصر(ع)، بارهای بس گرانی بر دوش یاران امام مهدی است؛ در افتادن با تمامیت کیان نظام سلطه و متلاشی ساختن اردوگاه استکبار جهانی و ایجاد دگردیسی همه‌جانبه در فرایند تربیت و الگوی رفتار و زیرساخت‌های فرهنگ جوامع بشری و پدید آوردن تحولی بنیادین در نهادهای مدنی و...، همه و همه، کارهای سترگی است که به مشیت الهی و با دست امام مهدی(ع) و با یاری یاران نستوه حضرت، جامه عمل خواهد پوشید.

مراحل متعدد انقلاب همه‌جانبه مهدوی - آن هم در مقیاس جهانی - در گام نخست، و استقرار دولت کریمه که مدیریت کلان نظم نوین توحیدی و نیز معماری تمدن عظیم اسلامی را بر عهده دارد در گام بعدی، بی‌تردید بدون تقسیم کار و نهادینه شدن فرهنگ ولایت‌مداری و مسؤلیت‌پذیری و آنگاه مجاهدت در راه حسن اجرای سیاست‌گذاری‌های رهبری، از سوی کارگزاران و یاوران مصلح جهانی، هرگز امکان‌پذیر نخواهد بود. اکنون سیمای فرماندهان ارشد لشکری و کارگزاران بلند پایه کشوری حکومت مهدوی را در آیینه گفتار علوی نظاره می‌کنیم.

تعداد یاران امام مهدی(ع)

از امام صادق(ع) نقل است که روزی امیرمؤمنان فرمود: مردمان پیوسته در دین‌داری کوتهی ورزند تا جایی که نام خدای بر زبان کسی جاری نگردد، و آنگاه که اوضاع بدین پایه از وخامت رسد، ملک ملک دین ندا در دهد و یاران را به خود بخواند؛ زان پس، خدای تعالی گروهی را از اطراف وی برانگیزد که گردش چونان پاره‌های ابر پاییزی حلقه زنند. به خدای سوگند، از ایشان و نام‌هایشان و طوایفشان و نیز نام فرمانده‌شان و اتراقگاهشان آگاهم. خداوند سبحان به هر شیوه که بخواهد، ایشان را منتقل سازد. از اکناف، از هر تیره، یک یا دو تا نه تن به هم پیوندند و سرانجام ۳۱۳ گرد - شماره یاران بدر - گرد هم آیند و این معنای سخن پروردگار است که: أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ. حتی فردی که بر پس زانو بنشسته، پیش از آن‌که برخیزد، خویش را بر درگاه قائم خواهد یافت.

همچنین هشام بن عمار از پدر خود روایت می‌کند که درباره آیه کریمه: وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَيَقُولُنَّ مَا يَحْبِسُهُ... از علی(ع) شنیدم که فرمود: «مقصود از «امت معدوده»، اصحاب قائم ما است که اندکی بیش از ۳۱۰ نفرند».

نام و خاستگاه یاران امام مهدی(ع)

برپایه حدیث بلندی که جناب سید ابن طاووس از کتاب الفتن، اثر ابوصالح سلیلی، نقل می‌کند، علی(ع) خاستگاه تمامی ۳۱۳ تن، اصحاب امام(ع) را طی خطبه بلندی در کوفه مشخص ساخته، نام ۴۱ تن از ایشان را فاش می‌سازد. گاه امیرمؤمنان، به شکل ویژه، از برخی فرماندهان بلند پایه سپاه امام مهدی(ع) نام می‌برد؛ چنان‌که از «شعیب بن صالح» سردار لشکر سیه‌پرچمان خراسان یاد کرده، شکست خوردن لشکر سفیانی از وی را بازگو می‌نماید.

طالقان یکی از مناطقی است که طبق بیان علوی، مهد پرورش یاران نستوه امام مهدی(ع) است. علی بن ابی طالب(ع) در وصف طالقان می‌فرماید: خوشا طالقان و گنجینه‌هایش! خدای تعالی را در آن سرزمین، گنج‌هایی است نه از زر و سیم، بلکه مردان مؤمنی که در آخرالزمان از یاران مهدی باشند. بر اساس سخن دیگری از امام علی(ع)، ۲۴ تن از حواریون حضرت ولی عصر از طالقان به امام می‌پیوندند. امیربیان در طبقه‌بندی یاوران منجی موعود، «رفقا» را از کوفه و «ابدال» را از شام معرفی می‌کند.

اوصاف یاران امام مهدی(ع)

شایسته می‌نماید به حدیث جالبی از امیرالمؤمنین(ع) بپردازیم که طی آن، امام به همانندی‌های شگفت یاوران مهدی موعود اشارت دارد: گویا هم‌اکنون ایشان را می‌بینم که با لباس‌های یکسان و قامت‌های یکسان و سیمای همانند، پیوسته در جست‌وجوی گم‌شده‌ای هستند... تا اینکه مردی - که شبیه‌ترین خلق خدا به پیامبر است - از زیر پرده کعبه خارج شود. ابویحیی، حکیم بن سعد، از مولای متقیان چنین حکایت می‌کند: یاران قائم جوانند و فرد میان‌سال در میانشان چون سرمه در چشم و نمک در توشه، اندک است که نمک کمترین توشه‌ها است.

امام علی(ع)، شخصیت برجسته یاوران مهدی(ع) را چنین به تصویر می‌کشد: معرفت خدای تعالی، آن‌چنان‌که باید، ایشان را حاصل است. در راه رضای خداوند سبحان از سرزنش هیچ سرزنش‌گری، باک ندارند. به شیرانی مانند که از کنام خود خارج شوند؛ دل‌هایشان چون پاره‌های پولاد است. اگر قصد کوه‌ها کنند، از جایشان برکنند. خدای تعالی، قلب‌هایشان را به یکدیگر نزدیک سازد؛ نه از احدی بهراسند و نه پیوستن احدی به آنان، شادمانشان سازد؛ نه گذشتگان به جایگاه آنان دست یابند و نه آیندگان به پایگاهشان پای نهند. در روایتی که مضامین و کلمات مشابهی با حدیث پیش گفته دارد، حضرت صادق(ع) ویژگی‌های دیگری از یاران حضرت بقیه‌الله الاعظم(ع) را توصیف فرموده که شنیدنش منتظران را به وجد می‌آورد. در پایان این فصل، قسمتی از آن را می‌آوریم: یاران مهدی چونان عقابانی تیز پروازند که بر باره‌ها نشسته‌اند، تبرک را دست به زین اسب امام سایند. در آوردگاه به گرد وی حلقه زنند و جان خویش سپرش سازند و چون اشارت کند، از جان و دل رهسپار گردند. خواب شبانگاهی را وداع گویند و در نماز شوند. چون زنبوران زمزمه درهم اندازند و تا بامدادان در محراب عبادت، برپای باشند، و چون پگاه فرا رسد بر باره بنشسته، آماده پیکار باشند. تو گویی دل‌هاشان، قندیل‌های نور است. خوف خدا در جان و هوای شهادت بر سر دارند.

منابع

1. علی‌زاده، مهدی، مقاله «موعود جهانی»، دانشنامه امام علی ج۳