بحث:دیدگاه اهل سنت درباره امام مهدی چیست؟ (پرسش)

اعتقاد به وجود ولی عصرS از نظر اهل سنت

• عقیده به مهدویت و باور به ظهور و قیام مهدی موعود ـ به عنوان نجات‌‏دهنده عالم بشریت و اصلاح‏گر موعود ـ باور و اعتقادی است که براساس کتاب و سنّت، پدید آمده و بیشتر مسلمانان به آن اذعان دارند. یعنی اعتقاد به وجود ولی عصرS به عنوان نجات‌‏دهندۀ عالم بشریت و اصلاح‏‌گر موعود ویژۀ شیعیان نیست و اصل این عقیده از نظر اهل سنت با شیعه همسان بوده و بین این دو فرقه از حیث بشارت‌‌های پیامبرa راجع به ظهور آن حضرت و مأموریت جهانی وی و دربارۀ شخصیت برجسته و مقدس آن بزرگوار و حتی نشانه‌‌های ظهور و و‌یژگی‌‌های انقلاب او تفاوتی وجود ندارد، چنان‌که چهار نفر از بزرگان علمای مذاهب چهارگانۀ اهل سنّت در جواب استفتایی به صحّت اصل ظهور مهدی در آخر الزمان و اینکه عالم را پر از عدل‏ و داد کند و عیسی S به آن حضرت اقتدا نماید و اوصاف دیگر آن حضرت رسما فتوای مستدل و قاطع داده‌‏اند.
• اهل سنت و شیعه، در طی اعصار و مرور قرن‌‏ها، بر این اتفاق داشته و دارند که در آخر الزمان، یک نفر از اولاد رسول a و فرزندان علی و فاطمه زهرا S ـ که صفات و علاماتش در احادیث مذکور است ـ در هنگامی که دنیا پر از ظلم ‏و جور شده باشد، ظهور نماید و جهان را پر از عدل‏ و داد کند. همه او را همنام و هم‏ کنیه پیغمبر a و ملقّب به مهدی معرفی کرده‏‌اند و همه اتفاق دارند بر اینکه تا او ظهور نکند، سیر این عالم و این جامعه بشری به پایان نخواهد رسید و تا این دادگستر بزرگ و رهبر حکومت عدل جهانی قیام نکرده است، بشر باید منتظر ظهور او باشد و بداند که جهان، محکوم ظلم ستمگران و فسادگران نیست و سرانجام همه تباهی‌‏ها و نگرانی‏‌ها به راحتی و امنیّت و آسایش مبدّل می‌‏شود و مستکبران و مفسدان، ریشه‏‌کن می‌‏گردند.
• از مصادر معتبر تاریخ و حدیث استفاده می‏‌شود در تمامی عصرها و دوران‏‌ها این یک عقیدۀ عمومی امّت اسلام بوده است و همه بر آن اتفاق نظر داشته‌‏اند؛ لذا مدعیان دروغین مهدویت را به جهت اینکه واجد صفات و نشانی‏‌های مهدی موعود نیستند رد می‌‏کردند و هرگز در مقام رد آنها صحّت اصل و اساس این عقیده را منکر نمی‌‏شدند و این اتفاق‏ نظر به حدّی است که تندرو‌ترین گروه‌‏های اهل سنت (وهابیان) نیز این موضوع را پذیرفته و از آن به طور جدّی دفاع می‌‏کنند و از عقاید مسلّم اسلامی می‌‏دانند و حرکت‌‌هایی که از سوی مدعیان مهدویت در جوامع اسلامی اهل سنت رخ داده مانند جنبش مهدی سودانی در قرن گذشته و حرکتی که در آغاز این قرن در حرم مکه اتفاق افتاد و جنبش‌‌ها‌یی مانند "جنبش جهاد و هجرت" در مصر و حرکت‌‌های مشابه آن نشأت گرفته از اعتقاد به وجود ولی عصرS است نه در اثر به وجود آمدن خلأ فکری و یا تحت تأثیر تفکرات شیعی، آنگونه که برخی تصور می‌کنند.

تفاوت شیعه و اهل سنت در عقیده به مهدویت

• تفاوت شیعه و اهل سنت در اعتقاد به مهدویت این است که شیعیان او را امام دوازدهم به نام محمد بن حسن عسکری S و متولد سال ۲۵۵ هجری می‌‌دانند و عقیده دارند خداوند عمر او را همچون عمر خضر S طولانی نموده و او اکنون زنده و غایب است تا خداوند هر زمان اراده فرماید ظهور خواهد کرد، در حالی که اغلب دانشمندان اهل سنت می‌گویند هنوز متولد نشده و غایب نیست بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه پیامبرa بشارت داده جامۀ عمل می‌‌پوشاند. عدۀ کمی از آنان در مورد ولادت و غیبت امام با شیعیان هم‌‌عقیده بوده و معتقدند حضرت مهدی پسر بلاواسطۀ امام حسن عسکریS است و در کتبشان به این مطلب تصریح کرده‌اند از جمله:

1. ابن اثیر در حوادث سال ۲۶۰هجری می‌نویسد: «از جمله حوادث سال ۲۶۰ آن بود که در آن امام حسن عسکریS وفات یافت و او یکی از امامان دوازده‌گانه به عقیدۀ شیعه است که ولادتش در سال ۲۳۲ بود. او پدر محمًّد است که شیعه او را منتظر نامند»؛
2. حافظ ابو عبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی می‌گوید: امام عسکریS روز جمعه هشتم ربیع الاوّل در سال ۲۶۰ در سامرّا از دنیا رفت و در خانه‌ای که پدرش دفن شده بود دفن گردید پسرش را بعد از خود گذاشت و اوست امام منتظر»؛
3. ابن خلکان، ابوالعبّاس شمس الدین برمکی اربلی شافعی دربارۀ ولادت، سن، مادر و پدر آن حضرت چنین می‌گوید: ابوالقاسم محمًّد بن حسن عسکری بن علی هادی بن محمد جواد، دوازدهمین امام از امامان دوازده‌گاه بنابر اعتقاد شیعه است و معروف است به حجًّت و او همان است که شیعه معتقد است او منتظر، قائم و مهدی است، ولادتش روز جمعه نیمۀ شعبان سال ۲۵۵ بوده وقتی که پدرش وفات یافت پنج سال داشت»؛
4. عماد الدین ابوالفداء اسماعیل بن نورالدین شافعی می‌گوید: امام دهمS در سال ۲۵۴ هجری در سامرّا وفات یافت. او پدر حسن عسکری است و حسن عسکری یازدهمین امام از ائمه دوازده‌گانه است و او حسن فرزند علی زّکی، فرزند محمدجواد، فرزند علی الرضا، فرزند موسی الکاظم، فرزند جعفر الصادق، فرزند محمد الباقر، فرزند علی زین العابدین، فرزند حسین، فرزند علی بن ابی طالب است. ولادت حسن عسکری در سال ۲۳۰ بود و در ربیع الاوّل سال ۲۶۰ در «سرّ من رای» از دنیا رفت و در کنار قبر پدرش علی زکی به خاک سپرده شد. بعد اضافه می‌کند: حسن عسکری نامبرده پدر محمَّد منتظر، صاحب سرداب است و به عقیده امامیّه او امام دوازدهم است. او را قائم، مهدی و حجّت نامند و در سال ۲۵۵ هجری متولد شده است؛
5. شبراوی، عبدالله بن محمد بن عامر شبراوی مصری شافعی (متوفای ۱۱۷۲) رحلت امام عسکری و ولادت امام مهدی S را چنین ذکر می‌کند: «دوازدهمین امام ابوالقاسم «م ح م د» حجّت است گویند مهدی منتظر اوست. امام «م ح م د» حجّت پسر امام حسن خالص در شب نیمه شعبان سال ۲۵۵، پنج سال پیش از وفات پدرش به دنیا آمد. پدرش ولادت او را به علت دشواری وقت و ترس از خلفا مخفی نگاه داشته بود. امام «م ح م د» حجّت، لقبش مهدی، قائم، منتظر، خلف، صالح، صاحب الزمان بود. مشهورترین القابش همان «مهدی»S است. لذا شیعه معتقد شده است او همان است که در احادیث صحیحه می‌گویند در آخرالزمان ظهور خواهد کرد.

• کهن‌‌ترین کتاب اهل سنت دربارۀ مهدیS، کتاب "فتن و ملاحم" اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی است که مؤلف از اساتید بخاری و دیگران بوده و از مصنفان صحاح ششگانه به شمار می‌رود‌.

دیدگاه اهل سنت دربارۀ ظهور امام مهدیS

• جایگاه اعتقاد به حضرت مهدیS در میان اهل سنت چنان است که علمای ایشان با نقل روایتی از رسول گرامی اسلامa منکران ظهور امام مهدیS را منکران رسالت پیامبر اسلام شمرده‌اند؛ محمد بن سفارینی حنبلی در کتاب لوامع‌‌الانوار در این مورد ابتدا روایاتی از رسول گرامی اسلامa نقل کرده‌اند که در آنها اولاً ظهور امام مهدیS امر قطعی و لازم‌‌الاجرا دانسته شده است؛ ثانیاً تکذیب‌کنندگان امام از دین خارج و کافر تلقی شده‌اند؛ وی بعد از ذکر آنها به بیان اعتقادات اهل سنت دربارۀ امام مهدیS اشاره کرده و شیعیان را نیز در این مورد همنظر با آنان دانسته است؛ علامه البانی که در دوران معاصر نزد سلفی‌های اهل سنت علامه، عالم بزرگ و مجدد عصر شناخته می‌شود و بیانات و مطالب ایشان درباره مسائل دینی مورد توجه و قبول همۀ اهل سنت است در کتاب موسوعۀ خویش در مورد ظهور امام مهدیS به نکاتی چند اشاره می‌کند: ظهور امام مهدی‌S از موضوعات اعتقادی و از مسائل اعتقادی ثابت و اصیل اهل سنت به حساب می‌آید و از راه‌های مطمئنه و قطعی نظیر تواتر برای اهل سنت ثابت شده است و از امور غیبی به شمار می‌آید و ایمان به آن بر همۀ مسلمانان واجب است و ظهور امام مهدیS را جزء اهل مکابره و جاهل انکار نمی‌کند.
• برخی از دیدگاه‌های اهل سنت دربارۀ ظهور امام مهدیS عبارت‌اند از:

1. ظهور امام مهدیS امر قطعی و لازم‌الاجراست: روایاتی از رسول گرامی اسلامa نقل شده که در آنها ظهور امام مهدیS امر قطعی و لازم‌الاجرا دانسته شده است.
2. ایمان به خروج مهدی واجب و منکر آن کافر است: این تعبیر از دانشمندانی همچون یوسف بن یحیی المقدس شافعی، سفارینی حنبلی، ناصر الدین البانی، عبد المحسن بن حمد العبّاد نقل شده است.
3. منکران ظهور امام مهدیS منکران رسالت پیامبر گرامی اسلامa هستند: حمود‌ بن عبدالله التویجری در کتاب الاحتجاج بالأثر علی من أنکر المهدی المنتظر می‌نویسد: اعتقاد به ظهور امام مهدیS در مسیر اعتقاد به رسالت پیامبر گرامی اسلامa است و رد اعتقاد به امام مهدیS رد اعتقاد به رسالت حضرت رسولa است.
4. از موضوعات و مسائل اعتقادی ثابت و اصیل: ادعای برخی اندیشمندان اهل سنت این است که مهدویت به عنوان یک موضوع اعتقادی در برخی کتاب‌های اعتقادی اهل سنت آمده است که تصدیق و ایمان به آن واجب و جزء مسائل اعتقادی هر مسلمانی قلمداد می‌شود، چه در کتاب‌‌های اعتقادی آمده باشد و چه نیامده باشد این نشان از جایگاه مهم و خطیر مهدویت در میان اهل سنت دارد.
5. از راه‌های مطمئنه و قطعی نظیر تواتر ثابت شده و از امور غیبی به شمار می‌آید.

• اکثر علما و اندیشمندان اهل سنت به متواتر بودن روایات مهدویت اذعان کرده و آن را جزء مسلمات اعتقادی اهل سنت دانسته‌اند از جمله: عبدالمحسن العباد در کتاب عقیدة أهل‌السنة و الأثر فی المهدی المنتظر در این مورد می‌نویسد: احادیثی که درباره امام مهدیS نقل شده فراوان است و مؤلفان بسیاری دربارۀ متواتر بودن آنها کتاب نوشته‌اند و این موارد جزء اعتقادات اهل سنت، جماعه و اشاعره است. شوکانی، برزنجی، قنوجی، کتانی، عسقلانی، ابن حجر هیثمی، شبلنجی و گروه زیادی از علمای اهل سنت که در علم حدیث تخصّص دارند، تصریح به تواتر احادیث مهدویت نموده‌اند و صدها حدیث پیرامون مهدویت نقل نموده‌اند و در این زمینه کتب مستقل فراوانی ویژه مباحث مهدویت به رشتۀ تحریر درآورده‌اند که به چند نمونه اشاره می‌گردد: البرهان؛ العرف الوردی؛ القول المختصر؛ مناقب المهدی؛ البیان؛ عقد الدّرر و احمد بن محمد بن صدیق شافعی مغربی متواتر بودن روایات مربوط به مهدی موعود را به شیوه‏‌ای بی‌‏نظیر و بی‌‏سابقه اثبات می‌‏کند.

ویژگی‌های مهدی موعود در احادیث و منابع اهل سنّت

• در منابع روایی اهل سنّت، روایات معتبر و صحیحی از پیامبر اکرمa دربارۀ مهدی موعود نقل شده که برای معرّفی و شناخت آن حضرت قابل توجّه است از جمله:

1. شیخ ابراهیم حموی شافعی در فرائد السمطین از رسول خدا a نقل کرده است: «خلفا و جانشینان من و حجّت‌‏های خدا بر خلق پس از من دوازده نفرند: اوّل آنان برادرم و آخرشان فرزندم؛ گفته شد: ای رسول خدا! برادرت کیست؟ فرمود: علی بن ابی طالب. سؤال شد: فرزندت کیست؟ فرمود: مهدی که زمین را از قسط و عدل آکنده می‌‏سازد؛ همان‌‏سان که از ظلم‏‌وجور پر شده است. قسم به آنکه مرا به حق به عنوان بشارت‌‏دهنده و ترساننده برانگیخت! اگر از عمر دنیا یک روز باقی نمانده باشد خداوند آن روز را چنان طولانی سازد تا فرزندم مهدی خروج کند پس از خروج او عیسی پسر مریم پشت سرش به نماز می‌‏ایستد».
2. در سنن ابی داوود و تذکرة خواص الامه از عبد اللّه بن عمر نقل شده است رسول خداa فرمودند: در آخر الزمان مردی از فرزندان من قیام می‌‏کند که اسم او، همانند اسم من و کنیه‏‌اش مثل کنیه من است زمین را از عدل پر می‌‏سازد چنان‏که از ظلم پر شده است و او مهدی است».
3. متقی هندی در کنز العمال آورده است: «علیS از پیامبرa پرسید: آیا مهدی از ما آل محمد است یا از غیر ما است؟ حضرت فرمود: بلکه او از ماست. خداوند به سبب او ختم کند اتمام بخشد چنان‏که به ما آغاز کرد به ما از فتنه نجات یابند چنان‏که از شرک نجات یافتند. خداوند به سبب ما دل‏ها‌یتان را پس از کینه و دشمنی به یکدیگر پیوند داد».
4. از رسول خداa نقل شده است: «همانا خداوند از عترتم، مردی را برمی‌‏انگیزاند که دندان‌‏هایش برّاق و گشاده‌‏اند و پیشانی‏‌اش بلند و تابنده است. زمین را آکنده از عدل می‌‏کند و مال را به نحوی خاص زیاد می‌‏گرداند».

• با بررسی و مطالعه منابع روایی اهل سنّت سیمای کلی حضرت مهدیS را چنین می‌‏توان تصویر کرد:

1. مهدیS خلیفه در پایان امت پیامبر (صلی الله علیه واله)، امیر در پایان فتنه‌‏ها و انقطاع زمان، مالک و فرمان‌‏روای زمین، پادشاه و فرمان‌‏روای انسان‏‌ها، امام و پیشوای مردم، ولیّ و سرپرست امت، سلطان مشرق و مغرب است؛
2. از اهل بیت و از خاندان پیامبر و از فرزندان فاطمه زهرا(س) است؛
3. مهدیS از فرزندان حسینS است؛
4. او کسی است که عیسی بن مریم پشت سرش نماز می‌‏خواند؛
5. او مال را فراوان می‌‏بخشد و آن را شمارش نمی‌‏کند؛
6. معادن را استخراج و اموال را تقسیم می‌‏کند، مال را می‏‌بخشد و بر کارگزاران خود سخت‏گیری می‌‏کند و بر مسکینان مهربانی می‌‏ورزد؛
7. خداوند، زمین را به واسطۀ او زنده می‌‏کند. او در آنجا عدالت می‌‌‏ورزد در نتیجه زمین با عدل زنده می‏‌شود بعد از آنکه از ظلم مرده بود؛
8. از خلافت او ساکنان زمین و آسمان خشنودند؛
9. خداوند او را برای فریادرسی مردمان برمی‌‏انگیزد؛ امت در زمان او متنعّم و بهره‌‏مند می‌‏شوند و زمین محصولات خود را بیرون می‌‏ریزد؛
10. او بر تمام کشورها و شهرها مستولی می‌‏شود و لشکرهای کفر را شکست می‌‏دهد؛
11. دین اسلام و توحید به وسیلۀ او عالم‌‏گیر خواهد شد و در زمین کسی نخواهد ماند مگر اینکه به توحید خداوند گواهی دهد و....

• در پایان باید خاطرنشان کرد که به رغم فراوانی و تواتر احادیث مربوط به مهدی آخر الزمان این اعتقاد به صورت جدی و پررنگ در میان اهل سنت شیوع ندارد.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: