بنی عصم بن عمرو

مقدمه

بنی عصم از طوایف قبیله بزرگ بنی زبید و از فرزندان عصم بن عمرو بن زبید بن ربیعة بن سلمة بن مازن بن ربیعة بن منبّه (زبید) اند^[۱]. عصم بن عمرو فرزندانی به اسامی عمرو، ابو عمرو، منعه و امرأ القیس داشت^[۲] که نسل وی از طریق این پسران و فرزندانشان ماندگار شد. آنان در یمن و در سرزمین بزرگ مذحج موسوم به «سرو مذحج» زندگی می‌کردند. از جمله بلاد آنان در این سرزمین وسیع، بلاد پر از نخل «بلاع» بود که در آنجا، در کنار طوایف الأغلوق و بنی مازن - دیگر شاخه‌های زبید - زندگی می‌کردند^[۳]. از رجال بزرگ و شهیر آن می‌توان از أبوثور عمرو بن معدی کرب بن عبداللّه بن عمرو بن عصم^[۴] و مخارق بن حارث بن أبوالصلت زبیدی^[۵] یاد کرد. مخارق هم، از یاران و هواداران معاویه و از همراهان وی در جنگ صفین بود. مخارق در این جنگ، فرماندهی مذحجیان اردن در سپاه معاویه را عهده‌دار بود^[۶] و در ادامه این جنگ، از سوی وی به عنوان یکی از شهود سپاه شام در امر حکمیت انتخاب گردید^[۷]. مخارق بن حارث پیش از جنگ نیز، جهت همراه کردن شرحبیل بن سمط کندی - بزرگ یمنی‌های شام - با معاویه، همراه با تنی چند از بزرگان شامی، به دستور معاویه و با یک اقدام برنامه‌ریزی شده، در مسیر آمدن شرحبیل به دربار معاویه، جداگانه با او دیدار، و امیرالمؤمنین علی(ع) را قاتل عثمان معرفی کردند. بدین ترتیب، آنان با متقاعد کردن شرحبیل به لزوم گرفتن انتقام از قاتلین عثمان، نقش مؤثری در پیوستن یمنی‌های شام به جمع هواداران معاویه، و در نتیجه تقویت جبهه شام در برابر حکومت علی(ع) ایفا نمودند^[۸].

عمرو بن معدیکرب بن ربیعه زبیدی هم دیگر رجل معروف این قوم و از جنگاوران بنام و تک‌سواران شجاع سرزمین یمن بود^[۹] که در نبردهای جاهلی بسیاری شرکت داشت^[۱۰]. او در سال نهم هجری، همراه با ده تن از بنی زبید، طی وفدی به مدینه، خدمت پیامبر(ص) شرفیاب شد و مسلمان شد^[۱۱]، اما بواسطه امتناع پیامبر(ص) از اجازه به او در قصاص فردی که در جاهلیت پدرش را کشته بود، از اسلام بازگشت و مرتد شد. وی در مسیر بازگشت، به قوم قاتل پدرش - ابی بن عثعث خثعمی - شبیخون زد و آن را غارت کرد و سپس به سوی قوم خود رفت^[۱۲]. پیامبر(ص) پس از دریافت خبر ارتداد و شبیخون عمرو بن معدیکرب به بنی خثعم، به امام علی(ع) دستور داد که همراه عده‌ای از مهاجران، به سوی قبیله بنی زبید حرکت کند و آنان را سرکوب نماید. علی(ع) بر عمرو و یارانش در یمن یورش برد و برادر و برادرزاده عمرو بن معدیکرب را به خاک هلاکت افکند. بعد از کشته شدن این دو، عمرو بن معدیکرب از معرکه گریخت اما چون زن و فرزندش، به اسارت در آمدند، بازگشت و بار دیگر اسلام پذیرفت^[۱۳]. پس از رحلت نبی خاتم(ص)، وی بار دیگر مرتد شد و به اسود عنسی پیوست^[۱۴]. اما دیری نگذشت که به اسارت سپاه مدینه در آمد و پس از انتقال نزد ابوبکر، بار دیگر به اسلام بازگشت^[۱۵]. او پس از توبه، در فتوحات اسلامی حضور یافت و در نبردهای یرموک^[۱۶] و قادسیه^[۱۷] شرکت کرد تا این که سرانجام به سال ۲۱ هجری در جنگ نهاوند، زخمی و بر اثر شدت جراحات وارده، در «روذه» - موضعی در نزدیکی ری - جان سپرد^[۱۸]. برخی هم، از مرگ او در بازگشت از غزای ری در کرمانشاه خبر داده‌اند^[۱۹]. از ریحانه بنت معدیکرب - خواهر عمرو بن معدیکرب - هم، در شمار یکی دیگر از شخصیت‌های بنام بنی عصم یاد شده است^[۲۰].^[۲۱].

منابع

حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت

پانویس

↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۵.
↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۵.
↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۱۶.
↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۵.
↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۶.
↑ نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۲۰۷؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ، ص۱۱۸.
↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۵، ص۵۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۳۵؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۴۴.
↑ دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۵۹؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۵۱۸؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۴۴.
↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۵.
↑ زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۸۶.
↑ زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۸۶.
↑ شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۱.
↑ شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۱.
↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۳۲۶-۳۲۷. نیز ر.ک: ابن‌هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۵۸۵؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۵، ص۷۲.
↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۳۲۹؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۷۷۰؛ ابن‌حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۵۷۰.
↑ واقدی، فتوح الشام، ج۱، ص۲۶۰.
↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۴۸۴؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۱، ص۱۸۵؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۲۵۴.
↑ ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۷۷۰؛ ابن‌حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۵۷۰.
↑ ابن‌الفقیه، البلدان، ص۵۳۹.
↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۱۱.
↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[1] ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۵.

[2] ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۵.

[3] حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۱۶.

[4] ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۵.

[5] ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۶.

[6] نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۲۰۷؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ، ص۱۱۸.

[7] طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۵، ص۵۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۳۵؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۴۴.

[8] دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۵۹؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۵۱۸؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۴۴.

[9] ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۲۵.

[10] زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۸۶.

[11] زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۸۶.

[12] شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۱.

[13] شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۱۵۸-۱۶۱.

[14] طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۳۲۶-۳۲۷. نیز ر.ک: ابن‌هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۵۸۵؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۵، ص۷۲.

[15] طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۳۲۹؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۷۷۰؛ ابن‌حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۵۷۰.

[16] واقدی، فتوح الشام، ج۱، ص۲۶۰.

[17] محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۳، ص۴۸۴؛ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۱، ص۱۸۵؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۲۵۴.

[18] ابن عبد البر، الاستیعاب فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۷۷۰؛ ابن‌حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۵۷۰.

[19] ابن‌الفقیه، البلدان، ص۵۳۹.

[20] ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۱۱.

[21] حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]