مبارزه با طاغوت در جامعه‌شناسی اسلامی

مقدمه

“طاغوت” صیغه مبالغه از طغیان به معنی سرکشی از حدود است و به چیزی که اسباب تجاوز از مرزهای تعریف شده گردد (نظیر بت، شیطان، هوای نفس، پیشوای ضلالت، حاکم جبار، افراد سرکش، شیوه‌ها و مرام‌های انحرافی) و به طور کلی هر متبوعی که خدای تعالی به پیروی آن راضی نباشد، اطلاق شده است^[۱]. علامه طباطبایی در تفسیر آیه ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا﴾^[۲] می‌نویسد: طغیان آدمی به معنای آن است که از آن طوری که باید باشد و از آن حدی که باید رعایت کند تجاوز نماید، حال چه اینکه آن حد را عقل خود او معلوم کرده باشد یا شرع؛ پس طاغوت عبارت است از انسان ظالم و جبار متمرد و یاغی از وظایف بندگی خدا، البته تمردی که از باب گردن‌کشی نسبت به خدای تعالی باشد^[۳]. مؤمنان موظفند با طاغوت و مظاهر آن مبارزه کنند. این موضع سلبی پرتو دیگری از ایمان واقعی به خداوند، پذیرش کامل تعالیم و فرامین او، ایجاد زمینه برای استقرار حاکمیت الهی، عمل حداکثری به قوانین آسمانی و... می‌باشد و بدون اتخاذ آن، مواضع ایجابی به کمال خود نخواهد رسید. اجتناب از طاغوت، دوری از هر گونه شرک و بت‌پرستی و هواپرستی و شیطان‌پرستی و تسلیم در برابر حاکمان جبار و سلطه‌گران ستمکار را فرا می‌گیرد و عبادت طاغوت تنها به معنی رکوع و سجود نیست؛ بلکه هر گونه اطاعت را شامل می‌شود^[۴].^[۵]

آیات قرآنی مرتبط

کفر به طاغوت؛ مکمل ایمان واقعی: ﴿...فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا...﴾^[۶].
دوری از متابعت طاغوت، مکمل بندگی خداوند: ﴿وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ﴾^[۷].
نهی مؤمنان از ارجاع حکم به طاغوت: ﴿...يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ...﴾^[۸].
جهاد به نفع طاغوت؛ مشی کافران منحرف: ﴿الَّذِينَ آمَنُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ...﴾^[۹].
پیروان طاغوت، گمراه‌ترین انسان‌ها: ﴿وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ أُولَئِكَ شَرٌّ مَكَانًا وَأَضَلُّ عَنْ سَوَاءِ السَّبِيلِ﴾^[۱۰].^[۱۱]

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ ر.ک: فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۰۱.
↑ «آیا به آن کسان ننگریسته‌ای که گمان می‌برند به آنچه به سوی تو و آنچه پیش از تو فرو فرستاده شده است ایمان دارند (اما) بر آنند که داوری (های خود را) نزد طاغوت برند با آنکه به آنان فرمان داده شده است که به آن کفر ورزند و شیطان سر آن دارد که آنان را به گمراهی ژرفی درافکند» سوره نساء، آیه ۶۰.
↑ سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۴۲.
↑ ر.ک: ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۴۱۱.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۴۹.
↑ «پس، آنکه به طاغوت کفر ورزد و به خداوند ایمان آورد، بی‌گمان به دستاویز استوراتر چنگ زده است که هرگز گسستن ندارد» سوره بقره، آیه ۲۵۶.
↑ «و به راستی ما، در میان هر امّتی پیامبری برانگیختیم (تا بگوید) که خداوند را بپرستید و از طاغوت دوری گزینید» سوره نحل، آیه ۳۶.
↑ «(اما) بر آنند که داوری (های خود را) نزد طاغوت برند با آنکه به آنان فرمان داده شده است که به آن کفر ورزند» سوره نساء، آیه ۶۰.
↑ «مؤمنان در راه خداوند جنگ می‌کنند و کافران در راه طاغوت پس با یاران شیطان کارزار کنید که نیرنگ شیطان، سست است» سوره نساء، آیه ۷۶.
↑ «و (کسانی که) طاغوت را پرستیده‌اند، آنان در جایگاه (از همه) بدتر و از راه میانه گم‌گشته‌ترند» سوره مائده، آیه ۶۰.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۴۹.

[1] ر.ک: فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۰۱.

[2] «آیا به آن کسان ننگریسته‌ای که گمان می‌برند به آنچه به سوی تو و آنچه پیش از تو فرو فرستاده شده است ایمان دارند (اما) بر آنند که داوری (های خود را) نزد طاغوت برند با آنکه به آنان فرمان داده شده است که به آن کفر ورزند و شیطان سر آن دارد که آنان را به گمراهی ژرفی درافکند» سوره نساء، آیه ۶۰.

[3] سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۴۲.

[4] ر.ک: ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۴۱۱.

[5] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۴۹.

[6] «پس، آنکه به طاغوت کفر ورزد و به خداوند ایمان آورد، بی‌گمان به دستاویز استوراتر چنگ زده است که هرگز گسستن ندارد» سوره بقره، آیه ۲۵۶.

[7] «و به راستی ما، در میان هر امّتی پیامبری برانگیختیم (تا بگوید) که خداوند را بپرستید و از طاغوت دوری گزینید» سوره نحل، آیه ۳۶.

[8] «(اما) بر آنند که داوری (های خود را) نزد طاغوت برند با آنکه به آنان فرمان داده شده است که به آن کفر ورزند» سوره نساء، آیه ۶۰.

[9] «مؤمنان در راه خداوند جنگ می‌کنند و کافران در راه طاغوت پس با یاران شیطان کارزار کنید که نیرنگ شیطان، سست است» سوره نساء، آیه ۷۶.

[10] «و (کسانی که) طاغوت را پرستیده‌اند، آنان در جایگاه (از همه) بدتر و از راه میانه گم‌گشته‌ترند» سوره مائده، آیه ۶۰.

[11] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۴۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]