وراثت علم از پیامبر خاتم در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث وراثت علم از پیامبر خاتم است. وراثت علم از پیامبر خاتم از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: وراثت علم از پیامبر خاتم در حدیث - وراثت علم از پیامبر خاتم در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
روایات فراوانی که از حد شمارش بیرون است، از شیعه و اهل سنت در این زمینه وارد شده است و مفهوم آنها این است که پیامبر اکرم (ص) علم خود را به واسطۀ وحی از پروردگار گرفته و امامان (ع) بالوراثه از رسول خدا (ص) گرفته‌اند. ایشان وارث جمیع کمالات و فضائل انبیاء و فرشتگان الهی هستند و عبارت زیارت وارث اشاره به همین مسأله دارد: «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ آدَمَ صَفْوَةِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَارِثَ نُوحٍ نَبِیِّ اللَّهِ» و روایات متعددی[۱] نیز دلالت میکنند هر امامی از امام پیشین، دانش‌هایی را فرا می‌گرفته است. روایاتی هم دلالت دارند بر اینکه هر امام علوم خود را به امام پس از خود تحویل می‌‌دهد[۲].[۳]
برخی از این روایات عبارت‌اند از:
- محمد بن فضل هاشمی از امام رضا (ع) روایت کرده، آن جناب نظر کرد به ابن هذاب و فرمود: "اگر به تو خبر دهم در این روزها یکی از بستگان تو کشته خواهد شد آیا گفتۀ مرا تصدیق می‌کنی؟" عرض کرد خیر، زیرا جز خداوند متعال کسی علم غیب نمی‌داند. امام رضا (ع) آیۀ: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ﴾ را تلاوت نموده و بعد فرمودند: رسول خدا (ص) مورد رضا و پسند خداست و ما وارثان همین رسول هستیم که خداوند او را بر غیب خود آگاه نموده و آن حضرت علم به وقایع گذشته و بعد تا روز قیامت را به ما آموخت"[۴].[۵]
- مفضل بن عمر روایت کرده امام صادق (ع) فرمودند: "سلیمان از داوود ارث برد و محمد (ص) از سلیمان ارث برد و ما از محمد (ص) ارث بردیم. علم تورات و انجیل و زبور و تفسیر الواح نزد ماست. مفضل عرض کرد: علم زیادی است! امام فرمودند: این علم چندان مهم نیست بلکه علم مهم، علمی است که در هر روز و در هر ساعت به ما داده میشود"[۶].[۷]
- ضریس کناسی میگوید نزد حضرت صادق (ع) بودم، ابوبصیر نیز حاضر بود پس حضرت فرمودند: "داوود (ع) علوم انبیا را ارث برد و سلیمان (ع) علم داوود را ارث برد و محمد (ص) از سلیمان (ع) ارث برد و ما از محمد (ص) ارث بردیم. صحف ابراهیم و الواح موسی (ع) نزد ماست. ابوبصیر عرض کرد: علم زیادی است! فرمود: ای ابا محمد! این علم چندان مهم نیست، علم مهم علمی است که شب و روز و ساعت به ساعت به ما الهام میشود"[۸].[۹]
- زراره از امام باقر (ع) نقل می‌کند: "علمی که همراه حضرت آدم نازل شد، به علی (ع) به ارث رسید و هیچ کدام از ما امامان از دنیا نمی‌رویم مگر اینکه یک نفر از اهل بیت ما، آن علم را یا هر گونه که خدا بخواهد، به ارث می‌بریم"[۱۰].[۱۱]
- امام صادق (ع) فرمودند: "اگر ما نیز مانند دیگران با رأی و اجتهادمان فتوا می‌دادیم، هلاک می‌شدیم، آنچه ما می‌گوییم، اجتهاد نیست، بلکه آثاری از رسول خدا (ص) است که ریشه‌ها و پایه‌های علم است و ما نسل به نسل آن را ارث می‌بریم و همان گونه که مردم طلا و نقره خود را برای نسل‌های پس از خود ذخیره و حفظ میکنند، ما نیز این علوم و معارف را برای نسل‌های بعد ذخیره و حفظ می‌کنیم".
- امام صادق (ع) در جایی دیگر می‌‌فرمایند: "حدیث من حدیث پدرم و حدیث پدرم حدیث جدم و حدیث جدم حدیث امام حسین (ع) و او از برادرش امام حسن (ع) و او از پدرش امیرالمؤمنین (ع) و حدیث امیرالمؤمنین حدیث رسول خدا (ص) است و احادیث رسول خدا (ص) چیزی جز کلام خدای سبحان نیست"[۱۲].[۱۳]
- حارث بن مغیره میگوید به امام صادق (ع) عرض کردم: "علم عالم شما از چه راه حاصل میشود؟" فرمودند: "از رسول خدا (ص) و علی (ع) به ارث به ما رسیده است"[۱۴].[۱۵]
- در روایتی ابوحمزه ثمالی از امام باقر (ع) نقل می‌کند: "هنگامی که دوران نبوت پیامبر اکرم (ص) به پایان رسید، خداوند به او چنین وحی کرد: «ای محمد! پیامبری خود را به انجام رساندی و روزگارت به پایان رسیده است. پس آن علمی که نزد توست و ایمان و اسم اکبر و میراث علم و آثار علم پیامبری را در اهل بیت خودت، نزد علی بن ابی‌طالب (ع) قرار بده که من علم و ایمان و اسم اکبر و میراث علم و آثار علم پیامبری را از نسل تو قطع نکرده‌ام؛ همچنان که از خاندان سایر انبیای گذشته قطع نکردم"[۱۶].
- امیرالمؤمنین (ع) خطاب به اصبغ بن نباته فرمودند: "ای حارث، من برادر، همدم، وصی، ولی، رازدار و صاحب اسرار اویم. پیامبر اکرم (ص) به من فهم کتاب، فصل خطاب داوری به حق، علم گذشته، علم سلسلۀ اسباب و مسببات قضا و قدر الهی، و هزار کلید از خزائن الهی سپرده شده است. هر کلید آن، هزار در از مجهولات را میگشاید و هر دری به هزار در از عهد و پیمان‌ها منتهی میگردد..." [۱۷].[۱۸]
- "ذریح بن محمّد بن یزید محاربی" نقل می‌کند: شنیدم از امام صادق (ع) می‌فرمود: "ما وارثان انبیاء هستیم، سپس فرمودند: پیامبر خدا (ص) لباسی بر علی (ع) پوشاند و سپس به او هزار کلمه آموخت که از هر کلمۀ آن، هزار کلمه دیگر گشوده میشود"[۱۹].
- زراره از امام باقر (ع) نقل می‌کند: "علمی که همراه حضرت آدم نازل شد، به علی (ع) به ارث رسید، و هیچ کدام از ما امامان از دنیا نمی‌رویم مگر اینکه یک نفر از اهل بیت (ع) ما، آن علم را یا هر گونه که خدا بخواهد، به ارث می‌بریم"[۲۰].[۲۱]
- امام صادق (ع) فرمودند: "اگر میان حضرت موسی (ع) و حضرت خضر (ع) بودم، حتما به آنها اطلاع می‌‌دادم از آنان آگاه‌تر و داناترم و چیزهایی را به آن دو می‌گفتم که در حضورشان نبود و از امور آینده بود؛ زیرا به حضرت موسی(ع) و حضرت خضر(ع) تنها علم وقایع گذشته و حال عطا شده بود و دانش اموری که در آینده تا قیامت اتفاق می‌افتاد به آن دو داده نشده است؛ در حالی که دانش گذشته و وقایع آینده تا روز قیامت به رسول الله (ص) عطا شده است و ما نیز آنها را از رسول الله (ص) به ارث برده‌ایم"[۲۲].
- امام باقر (ع) در جمع عده‌ای از مردم کوفه که خدمت حضرت رسیده بودند فرمودند: "جای شگفتی است مردم می‌گویند: آنان "منظور علماء اهل سنت‌اند" تمام علم خود را از پیامبر (ص) گرفته‌اند، در نتیجه به آن عمل کردند و هدایت شدند و در مورد ما اهل بیت این گونه نظر می‌دهند که ما علم خود را از پیامبر نگرفته‌ایم، و به وسیلۀ آن هدایت نیافته‌ایم، در حالی که ما اهل و ذریۀ او هستیم و در خانه‌های ما وحی نازل شده است و از نزد ما علم به مردم رسیده است. آیا تو اینگونه می‌بینی که آنان بدانند و هدایت پیدا کرده باشند و ما جاهل و گمراه باشیم؟ در حالی که این امر محال است"[۲۳].
- امام باقر (ع) فرمودند: "علی بن ابی‌طالب (ع) هبۀ خداوند بود برای حضرت محمد (ص)، او علم اوصیاء و علم انبیاء و پیامبران مرسل پیشین را به ارث برده است"[۲۴].
- امام رضا (ع) فرمودند: "ما اهل بیتی هستیم که خردسالان ما از بزرگسالان علم را به ارث می‌بریم"[۲۵].
- امام باقر (ع) فرمودند: "همانا برای خداوند متعال علمی عام وجود دارد و علمی ویژه و خاص، اما علم خاص، علمی است که هیچ فرشتۀ مقربی و هیچ پیامبر فرستاده شده‌ای نسبت به آن آگاهی ندارند و اما علم عام، علمی است که فرشتگان مقرب درگاه الهی و پیامبران فرستاده شده نسبت به آن آگاهی پیدا نموده‌اند و قطعا تمام اینها به ما داده شده است. سپس فرمود آیا نخوانده‌ای "و نزد او علم روز قیامت، و فرود آمدن باران، و آگاهی نسبت به آنچه در رحم‌ها وجود دارد، می‌باشد و هیچ نفس و فردی نمی‌داند که فردا چه به دست خواهد آورد و هیچ نفسی نمی‌داند در چه سرزمینی خواهد مرد"[۲۶].[۲۷]
- امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "بیان همه چیز در قرآن است و نیز علم اولین و آخرین و این علوم در ظاهر قرآن مجید نیست بلکه در باطن آن و تأویل آن است و تأویل آن را غیر خداوند و راسخون در علم نمی‌دانند و راسخون جمع است و یکی از آن جمع پیغمبر اکرم (ص) است و آن حضرت این علوم را به من یاد داد و همیشه این دانش در میان اولاد معصومین ما موجود است"[۲۸].[۲۹]
- امام باقر (ع) فرمودند: "به خدا سوگند، رسول خدا (ص) حرفی از آنچه خدای عزوجل به او تعلیم کرده را عالم نیست مگر آنکه آن را به علی (ع) تعلیم نمود و سپس این علم به ما می‌رسد و دست خود را بر سینه مبارک خود گذاشت"[۳۰].[۳۱]
- رسول اکرم (ص) فرموده‌اند: "چون شب معراج به مقام قرب الهی رسیدم، پروردگارم با من سخن گفت و نجوا کرد؛ پس هیچ چیزی به من آموخته نشد جز اینکه آن را به علی آموختم پس او دروازۀ علم من است"[۳۲].[۳۳]
- امام صادق (ع) فرمودند: "امیرالمؤمنین (ع) عالم بود و علم به ارث می‌رسید و هرگز عالمی نمی‌میرد، مگر آنکه کسی هست، علمش را یاد می‌گیرد، اگر خدا بخواهد"[۳۴].
- امام رضا (ع) به عبدالله بن جندب نوشتند: "اما بعد، به راستی محمد (ص) امین خدا بود در خلقش و چون وفات کرد، ما خانواده وارثانش بودیم و ما امنای خداییم در زمین خدا. نزد ماست علم بلاها و مرگ و میرها و انساب عرب و..."[۳۵].[۳۶]
منابع
خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی
امام‌خان، عسکری، منشأ و قلمرو علم امام
فاضل لنکرانی، محمد، اشراقی، شهاب‌الدین، پاسداران وحی
هاشمی، سید علی، علم امام تام یا محدود؟
گنجی، حسین، امام‌شناسی
شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا
امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت
زرین‌جویی، عین‌الله، مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی
نادم، محمد حسن، افتخاری، سید ابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد
افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد
غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی
رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام
نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات- خوش‌باور، داوود، علم غیب از دیدگاه فریقین
بیابانی اسکوئی، محمد، امامت
مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید- عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین
صادقی، حسن، مقایسه پیامبر و امام از دیدگاه امام رضا
پانویس
- ↑ مانند: صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد (ع)، ص ۲۹۰ ـ ۲۹۶.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی؛ ج۱، ص ۶۸۸.
- ↑ ر.ک: فاضل لنکرانی، محمد، اشراقی، شهاب‌الدین، پاسداران وحی، ص ۱۹۳؛ خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، ج ۲، ص ۳۹۱ و ۳۹۲؛ نادم، محمد حسن، افتخاری، سید ابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص ۶۲؛ زرین‌جویی، عین‌الله، مسئله علم امام در آثار دانشمندان معاصر شیعی، ص ۷۶ ـ ۷۷؛ گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص ۱۶۲؛ هاشمی، سید علی، علم امام تام یا محدود؟.
- ↑ «ثُمَّ نَظَرَ الرِّضَا ع إِلَى ابْنِ هَذَّابٍ فَقَالَ إِنْ أَنَا أَخْبَرْتُكَ أَنَّكَ سَتُبْتَلَى فِي هَذِهِ الْأَيَّامِ بِدَمِ ذِي رَحِمٍ لَكَ أَ كُنْتَ مُصَدِّقاً لِي قَالَ لَا فَإِنَّ الْغَيْبَ لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا اللَّهُ تَعَالَى قَالَ ع أَ وَ لَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى غَيْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُولٍ فَرَسُولُ اللَّهِ عِنْدَ اللَّهِ مُرْتَضَى وَ نَحْنُ وَرَثَةُ ذَلِكَ الرَّسُولِ الَّذِي أَطْلَعَهُ اللَّهُ عَلَى مَا شَاءَ مِنْ غَيْبِهِ فَعَلِمْنَا مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ»؛ راوندی، قطب الدین، الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۳۴۳.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمۀ تفسیر المیزان، ج۲۰، ص ۹۱.
- ↑ «إِنَّ سُلَيْمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ وَ إِنَّ مُحَمَّداً وَرِثَ سُلَيْمَانَ وَ إِنَّا وَرِثْنَا مُحَمَّداً وَ إِنَّ عِنْدَنَا عِلْمَ التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِيلِ وَ الزَّبُورِ وَ تِبْيَانَ مَا فِي الْأَلْوَاحِ قَالَ قُلْتُ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْعِلْمُ قَالَ لَيْسَ هَذَا هُوَ الْعِلْمَ إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِي يَحْدُثُ يَوْماً بَعْدَ يَوْمٍ وَ سَاعَةً بَعْدَ سَاعَة»؛ کلینی، محمد بن یعقوب الکافی، ج ۱، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۴۷؛ بیابانی اسکوئی، محمد، امامت.
- ↑ «عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عِنْدَهُ أَبُو بَصِيرٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ دَاوُدَ وَرِثَ عِلْمَ الْأَنْبِيَاءِ وَ إِنَّ سُلَيْمَانَ وَرِثَ دَاوُدَ وَ إِنَّ مُحَمَّداً ص وَرِثَ سُلَيْمَانَ وَ إِنَّا وَرِثْنَا مُحَمَّداً ص وَ إِنَّ عِنْدَنَا صُحُفَ إِبْرَاهِيمَ وَ أَلْوَاحَ مُوسَى فَقَالَ أَبُو بَصِيرٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْعِلْمُ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَيْسَ هَذَا هُوَ الْعِلْمَ إِنَّمَا الْعِلْمُ مَا يَحْدُثُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ يَوْماً بِيَوْمٍ وَ سَاعَةً بِسَاعَةٍ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص ۲۲۵.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۴۷؛ نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات.
- ↑ «إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ يُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ وَ كَانَ عَلِيٌّ ع عَالِمَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ إِنَّهُ لَمْ يَهْلِكْ مِنَّا عَالِمٌ قَطُّ إِلَّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۲۲.
- ↑ ر.ک: افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص ۶۵ ـ ۷۰؛ رستمی، محمد زمان، آل‌بویه، طاهره، علم امام؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص ۷۱ ـ ۷۳.
- ↑ «حَدِيثِي حَدِيثُ أَبِي وَ حَدِيثُ أَبِي حَدِيثُ جَدِّي وَ حَدِيثُ جَدِّي حَدِيثُ الْحُسَيْنِ وَ حَدِيثُ الْحُسَيْنِ حَدِيثُ الْحَسَنِ وَ حَدِيثُ الْحَسَنِ حَدِيثُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ حَدِيثُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَدِيثُ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ حَدِيثُ رَسُولِ اللَّهِ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۵۳.
- ↑ ر.ک: نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات.
- ↑ «عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ أَخْبِرْنِي عَنْ عِلْمِ عَالِمِكُمْ قَالَ وِرَاثَةٌ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ مِنْ عَلِيٍّ ع»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۶۴.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۴۷.
- ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۱۸.
- ↑ «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص عَلَّمَنِي أَلْفَ بَابٍ مِنَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ وَ مِمَّا كَانَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ كُلُّ بَابٍ مِنْهَا يَفْتَحُ أَلْفَ بَابٍ فَذَلِكَ أَلْفُ أَلْفِ بَابٍ حَتَّى عَلِمْتُ عِلْمَ الْمَنَايَا وَ الْبَلَايَا وَ فَصْلَ الْخِطابِ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج ۲، ص ۶۴۳ ـ ۶۴۹.
- ↑ ر.ک: نادم، محمد حسن، افتخاری، سید ابراهیم، منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد، ص ۶۲.
- ↑ «نَحْنُ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ ثُمَّ قَالَ جَلَّلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَى عَلِيٍّ ع ثَوْباً ثُمَّ عَلَّمَهُ أَلْفَ كَلِمَةٍ كُلُّ كَلِمَةٍ يَفْتَحُ أَلْفَ كَلِمَةٍ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج ۲، ص ۶۵۱
- ↑ «إِنَّ الْعِلْمَ الَّذِي نَزَلَ مَعَ آدَمَ ع لَمْ يُرْفَعْ وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ وَ كَانَ عَلِيٌّ ع عَالِمَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ إِنَّهُ لَمْ يَهْلِكْ مِنَّا عَالِمٌ قَطُّ إِلَّا خَلَفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ عَلِمَ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۲۲
- ↑ ر.ک: افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص ۶۵ ـ ۷۰.
- ↑ «أَنْ لَوْ كُنْتُ بَيْنَ مُوسَى وَ الْخَضِرِ لَأَخْبَرْتُهُمَا أَنِّي أَعْلَمُ مِنْهَا وَ لَأَنْبَأْتُهُمَا بِمَا لَيْسَ فِي أَيْدِيهِمَا»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۲۶، ص۱۹۶.
- ↑ «سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع يَقُولُ وَ عِنْدَهُ نَاسٌ مِنْ أَهْلِ كُوفَةَ عَجَباً لِلنَّاسِ يَقُولُونَ أَخَذُوا عِلْمَهُمْ كُلَّهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فَعَمِلُوا بِهِ وَ اهْتَدَوْا وَ يَرَوْنَ أَنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ لَمْ نَأْخُذْ عِلْمَهُ وَ لَمْ نَهْتَدِ بِهِ وَ نَحْن أَهْلُهُ وَ ذُرِّيَّتُهُ فِي مَنَازِلِنَا أُنْزِلَ الْوَحْيُ وَ مِنْ عِنْدِنَا خَرَجَ إِلَى النَّاسِ الْعِلْمُ أَ فَتَرَاهُمْ عَلِمُوا وَ اهْتَدَوْا وَ جَهِلْنَا وَ ضَلَلْنَا إِنَّ هَذَا مُحَال»؛ شیخ مفید، الامالی، ص ۱۲۲.
- ↑ «إِنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ كَانَ هِبَةَ اللَّهِ لِمُحَمَّدٍ وَ وَرِثَ عِلْمَ الْأَوْصِيَاءِ وَ عِلْمَ مَنْ كَانَ قَبْلَه»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۲۴.
- ↑ «إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ يَتَوَارَثُ أَصَاغِرُنَا عَنْ أَكَابِرِنَا»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۳۲۰.
- ↑ «إِنَّ لِلَّهِ عِلْماً عَامّاً وَ عِلْماً خَاصّاً فَأَمَّا الْخَاصُّ فَالَّذِي لَمْ يَطَّلِعْ عَلَيْهِ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَلٌ وَ أَمَّا عِلْمُهُ الْعَامُّ الَّذِي اطلعت [أَطْلَعَ] عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةَ الْمُقَرَّبِينَ وَ الْأَنْبِيَاءَ الْمُرْسَلِينَ قَدْ رُفِعَ ذَلِكَ كُلُّهُ إِلَيْنَا ثُمَّ قَالَ أَ مَا تَقْرَأُ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ يَعْلَمُ ما فِي الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ ما ذا تَكْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۱۰۹.
- ↑ ر.ک: مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید، فصلنامه فلسفی کلامی، ش ۴۵، ص ۳۰۴ و ۳۰۵.
- ↑ «فَإِنَّ فِي الْقُرْآنِ بَيَانَ كُلِّ شَيْءٍ فِيهِ عِلْمُ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ إِنَّ الْقُرْآنَ لَمْ يَدَعْ لِقَائِلٍ مَقَالًا وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ لَيْسَ بِوَاحِدٍ رَسُولُ اللَّهِ مِنْهُمْ أَعْلَمَهُ اللَّهُ إِيَّاهُ فَعَلَّمَنِيهِ رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ لَا تَزَالُ فِي عَقِبِنَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص ۶۳.
- ↑ ر.ک: امام‌خان، عسکری، منشأ و قلمرو علم امام.
- ↑ «فَلَمْ يَعْلَمْ وَ اللَّهِ رَسُولُ اللَّهِ ص حَرْفاً مِمَّا عَلَّمَهُ اللَّهُ إِلَّا عَلَّمَهُ عَلِيّاً ع ثُمَّ انْتَهَى ذَلِكَ الْعِلْمُ إِلَيْنَا ثُمَّ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى صَدْرِهِ»، صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج۱، ص۲۹۵.
- ↑ ر.ک: غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص ۷۱ ـ ۷۳.
- ↑ «أَتَانِي جَبْرَئِيلُ بِدُرْنُوكٍ مِنَ الْجَنَّةِ فَجَلَسْتُ عَلَيْهِ فَلَمَّا صِرْتُ بَيْنَ يَدَيْ رَبِّي كَلَّمَنِي وَ نَاجَانِي فَمَا عُلِّمْتُ شَيْئاً إِلَّا عَلَّمْتُهُ عَلِيّاً فَهُوَ بَابُ مَدِينَةِ عِلْمِي»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۳۸، ص ۱۴۹.
- ↑ ر.ک: عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۸۱.
- ↑ «إِنَّ عَلِيّاً ع كَانَ عَالِماً وَ الْعِلْمُ يُتَوَارَثُ وَ لَنْ يَهْلِكَ عَالِمٌ إِلَّا بَقِيَ مِنْ بَعْدِهِ مَنْ يَعْلَمُ عِلْمَهُ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۲۱.
- ↑ «فَإِنَّ مُحَمَّداً ص كَانَ أَمِينَ اللَّهِ فِي خَلْقِهِ فَلَمَّا قُبِضَ ص كُنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ وَرَثَتَهُ فَنَحْنُ أُمَنَاءُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ عِنْدَنَا عِلْمُ الْبَلَايَا وَ الْمَنَايَا وَ أَنْسَابُ الْعَرَبِ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک: صادقی، حسن، مقایسه پیامبر و امام از دیدگاه امام رضا، ص ۸۳.