فضیلت: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
خط ۷۰: خط ۷۰:
# [[تدبر]]
# [[تدبر]]
# [[تذکر‏]]
# [[تذکر‏]]
# [[ترس]] از خدای
# [[ترس از خدا]]
# [[تزکیه]]
# [[تزکیه]]
# [[تسلیم‏]]
# [[تسلیم‏]]
خط ۹۳: خط ۹۳:
# [[حکمت‏]]
# [[حکمت‏]]
# [[حلم‏]]
# [[حلم‏]]
# حیا‏ی
# [[حیا‏]]
# [[خاموشی‏]]
# [[خاموشی‏]]
# [[خداشناسی]]
# [[خداشناسی]]
خط ۱۱۱: خط ۱۱۱:
# [[راستی‏]]
# [[راستی‏]]
# [[رأفت‏]]
# [[رأفت‏]]
# رجا‏ی
# [[رجا]]
# [[رضا‏]]
# [[رضا‏]]
# [[رفق]] و مدارای
# [[رفق و مدارا]]
# [[رهبت‏]]
# [[رهبت‏]]
# [[ریاضت‏]]
# [[ریاضت‏]]
خط ۱۵۷: خط ۱۵۷:
# [[کم‌خوری‏]]
# [[کم‌خوری‏]]
# [[کیاست‏]]
# [[کیاست‏]]
# مدارا‏ی
# [[مدارا]]
# [[مرابطه‏]]
# [[مرابطه‏]]
# [[مراقبه]]
# [[مراقبه]]

نسخهٔ ‏۱۵ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۱۳

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل فضیلت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

  • از جمله مباحثی که در حوزه اخلاق مطرح می‌‌باشد و شاید جایگاه تمام مباحث اخلاقی را به خود سوق می‌دهد بحث فضائل و رذایل اخلاقی است مباحثی از قبیل چیستی فضیلت و رذیلت و ملاک شناخت و اقسام آنها و اینکه چگونه می‌توان به فضایل آراسته شد و از رذایل دوری جست. یا اینکه آراسته شدن به فضایل دفعی است یا تدریجی و دوری از رذایل نیز به یکدفعه تحقق پیدا می‌‌کند یا باید ریشه‌یابی نمود و از پایه آغاز کرد مباحث مهمی‌ است که در کتب اخلاقی از آن بحث به می‌ان می‌آید زیرا فضیلت و رذیلت از واژه‌های کلیدی در حوزه اخلاق به شمار می‌آید به حدی که بسیاری از عالمان اخلاق این علم را به چگونگی آراستن به فضایل و دوری جستن از رذایل معنا کرده‌اند، مرحوم علامه طباطبایی به مناسبت در جاهای گوناگون این مباحث را به صورت علمی‌ و دقیقه مطرح نموده است.

پیشینه و تعریف فضایل و رذایل اخلاقی

  1. فضایلی که مردم آن را سعادت نامی‌ده‌اند و آن صرف اراده و طلب در مصالح خویش در همین عالم محسوس و امور حسّی است که متعلق به نفس و بدن است، مشروط به رعایت اعتدال در آنچه ملایم احوال است. گرچه هنوز آدمی‌ از هواهای نفسانی و شهوات خالی نباشد ولی حدّ اعتدال نگه دارد، و معنی اعتدال نگهداشتن حد وسط بین درخواست نفس و فرمان عقل است.
  2. فضیلت، صرف اراده و همت در امری افضل از امور نفس و بدن است و معرّا از اهواء، شهوات و امور حسّی است و بجز آنچه ضروری و ناگزیر باشد التفات نکند. افراد در این مرتبه از فضایل درجات متفاوت و رو به تزاید دارند، از جهت اختلافشان در طبایع، عادات، علم، فهم، معرفت، همّت، شوق و تحمل مشقت.
  3. آخرین مرتبه فضیلت، آن است که افعال مردم همه الهی محض شود و افعال الهی خیر محض است و فعلی که خیر محض است فاعلش برای غرض جز نفس آن فعل، آن را انجام نمی‌‌دهد. بدین معنی که افعال الهی را برای جذب حظّی، عوض، مباهاتی یا دفع مجازاتی انجام نمی‌‌دهد بلکه فعل او بعینه غرض اوست و این منتهای حکمت است[۳].

فهرستی از فضایل اخلاقی

  1. آراستگی‏
  2. آرامش
  3. آرزوی کوتاه‏
  4. آشتی‏
  5. آمرزش
  6. ابراز دوستی‏
  7. احترام‏
  8. احسان‏
  9. اخبات‏
  10. اخلاص‏
  11. ادب
  12. استغفار‏
  13. استقامت‏
  14. اشفاق‏
  15. اصلاح‏
  16. اصلاح بین مردم
  17. اطمینان‏
  18. اعانت به مظلوم
  19. اعتدال‏
  20. اغتنام عمر‏
  21. امانتداری‏
  22. امر به معروف و نهی از منکر‏
  23. امیدواری به خدا
  24. انابه‏
  25. انصاف‏
  26. انفاق
  27. انقطاع الی الله‏
  28. ایمان‏
  29. بلندهمتی‏
  30. بی‌نیازی از مردم‏
  31. پاکیزگی‏
  32. پندپذیری‏
  33. تأنی
  34. تحفظ‏
  35. تحمل‏
  36. تدبر
  37. تذکر‏
  38. ترس از خدا
  39. تزکیه
  40. تسلیم‏
  41. تعاون‏
  42. تعقل
  43. تفکر‏
  44. تفویض‏
  45. تقرب به خداوند
  46. تقوا‏
  47. تواضع‏
  48. توبه‏
  49. توحید
  50. توکل
  51. تهذیب نفس
  52. تیزهوشی‏
  53. ثبات‏
  54. جوانمردی‏
  55. جهاد
  56. حب‏
  57. حرکت به نفع دیگران
  58. حریت‏
  59. حکمت‏
  60. حلم‏
  61. حیا‏
  62. خاموشی‏
  63. خداشناسی
  64. خشوع‏
  65. خشیت‏
  66. خضوع‏
  67. خوش‌خلقی‏
  68. خوش‌گمانی‏
  69. خوف‏
  70. دعای خیر‏
  71. دوراندیشی‏
  72. دوستی‏
  73. دید و بازدید‏
  74. دیگرخواهی‏
  75. ذکر‏
  76. رازداری‏
  77. راستی‏
  78. رأفت‏
  79. رجا
  80. رضا‏
  81. رفق و مدارا
  82. رهبت‏
  83. ریاضت‏
  84. زهد‏
  85. سخاوت‏
  86. سرعت فهم‏
  87. سرور‏
  88. شجاعت‏
  89. شرح صدر‏
  90. شکر‏
  91. شکرگزاری
  92. شناخت
  93. شناخت دین
  94. شوق
  95. شهامت‏
  96. صبر‏
  97. صدق
  98. صفای ذهن‏
  99. صله رحم‏
  100. طاعت‏
  101. طلب حلال‏
  102. عبادت‏
  103. عبرت‌پذیری
  104. عبرت‌آموزی‏
  105. عدالت‏
  106. عدل
  107. عزت نفس‏
  108. عفت‏
  109. عفو‏
  110. علم‏
  111. عیادت‏
  112. عیب‌پوشی‏
  113. عیب‌زدایی‏
  114. غیرت‏
  115. فراست‏
  116. فطانت‏
  117. قناعت
  118. قوت نفس‏
  119. کتمان مصیبت‏
  120. کرامت
  121. کرامت نفس‏
  122. کظم غیظ‏
  123. کم‌خوری‏
  124. کیاست‏
  125. مدارا
  126. مرابطه‏
  127. مراقبه
  128. مسارعت‏
  129. مساوات‏
  130. مسئولیت‌پذیری‏
  131. معرفت‏
  132. مواسات‏
  133. موعظه
  134. نشاط‏
  135. نصیحت‏
  136. نظم‏
  137. نقدپذیری‏
  138. نیکی به همسایگان و دوستان
  139. ورع‏
  140. وفای به عهد‏
  141. وقار
  142. یاد مرگ‏
  143. یقظه‏
  144. یقین

منابع

جستارهای وابسته

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. اخلاق نیکوماخس، ج ۱، ص ۲۳.
  2. ارسطو، اخلاق نیکوماخس، ص ۲۲–۲۷.
  3. طوسی، خواجه نصیرالدین، اخلاق ناصری، ص ۸۹–۹۱.
  4. ارسطو، اخلاق نیکوماخس، ص ۵۵.
  5. طوسی، خواجه نصیرالدین، اخلاقی ناصری، ص ۱۱۷، ۱۴۲ و ۱۴۳.
  6. طوسی، خواجه نصیرالدین، اخلاقی ناصری، ص ۱۱۷، ۱۴۲ و ۱۴۳.
  7. ر.ک: غزالی، محمد، کیمی‌ای سعادت، ص ۴۲۹-۴۳۱.
  8. فیض کاشانی، محسن، المحجة البیضاء، ص ۱۰–۱۴.
  9. سنایی، مجدود بن آدم، حدیقه الحقیقه، ص ۳۹۶–۳۹۷ و ۴۰۰–۴۳۰.
  10. مولوی، جلال‌الدین، مثنوی، دفتر ۲، ص ۲۵۸–۲۵۹.
  11. رمضانی، رضا، آرای اخلاقی علامه طباطبایی، ص: ۳۳۷-۳۴۱.