بحث:تفسیر عصر تابعین در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
(←مقدمه) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
زندگی‌نامۀ اجمالی و شواهد مفسر و تابعی بودن آنان برحسب آنچه در [[اخبار]] و آثار [[عامه]] و [[خاصه]] آمده، چنین است<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۱۴۲-۱۴۴.</ref>: | زندگی‌نامۀ اجمالی و شواهد مفسر و تابعی بودن آنان برحسب آنچه در [[اخبار]] و آثار [[عامه]] و [[خاصه]] آمده، چنین است<ref>[[علی اکبر بابایی|بابایی، علی اکبر]]، [[تاریخ تفسیر قرآن (کتاب)|تاریخ تفسیر قرآن]]، ص ۱۴۲-۱۴۴.</ref>: | ||
[[میثم تمار]] | #[[میثم تمار]] | ||
[[علقمة بن قیس]] | #[[علقمة بن قیس]] | ||
[[مسروق بن اجدع]] | #[[مسروق بن اجدع]] | ||
[[عمرو بن شرحبیل]] | #[[عمرو بن شرحبیل همدانی]] | ||
[[عبیدة بن قیس سلمانی کوفی]] | #[[عبیدة بن قیس سلمانی کوفی]] | ||
#[[مرة بن شراحیل همدانی]] | |||
#[[زر بن حبیش اسدی کوفی]] | |||
#[[ابوالعالیه ریاحی ]] | |||
#[[ زید بن وهب جهنی]] | |||
#[[ سعید بن مسیب]] | |||
#[[سعید بن جبیر ]] | |||
#[[ابراهیم نخعی ]] | |||
#[[ ابوصالح میزان بصری]] | |||
#[[ضحاک بن مزاحم هلالی ]] | |||
#[[جابر بن زید ازدی ]] | |||
#[[ مجاهد بن جبر مکی]] | |||
#[[طاووس بن کیسان یمانی ]] | |||
#[[عکرمة بن عبدالله بربری ]] | |||
#[[عامر بن شراحیل شعبی کوفی ]] | |||
#[[حسن بن ابی الحسن یسار بصری]] | |||
#[[ عطیة بن سعد عوفی جدلی کوفی]] | |||
#[[عطاء بن ابی رباح قریشی ملکی]] | |||
#[[قتادة بن دعامه سدوسی بصری]] | |||
#[[محمد بن کعب قرظی]] | |||
#[[زید بن علی بن الحسین هاشمی مدنی]] | |||
#[[اسماعیل بن عبدالرحمن سدی کوفی]] | |||
#[[جابر بن یزید جعفی]] | |||
#[[یحیی بن یعمر بصری]] | |||
#[[عطاء بن ابی‌مسلم خراسانی]] | |||
#[[ربیع بن انس بکری بصری خراسانی]] | |||
#[[داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری]] | |||
#[[ابان بن تغلب بن رباح کوفی جُریری بکری ربعی کندی]] | |||
#[[محمد بن سائب کلبی]] | |||
#[[ثابت بن دینار ثمالی کوفی]] | |||
#[[زیاد بن منذر همدانی کوفی]] | |||
#[[عطیة بن حارث همدانی کوفی]] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۶ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۴۱
مقدمه
منظور از «تابعی» کسی است که رسول خدا(ص) را ندیده باشد، ولی در حال ایمان به آن حضرت با صحابی آن حضرت مصاحبت داشته و با ایمان از دنیا رفته باشد. در برخی از کتاب‌های رجال‌شناسی مانند رجال نجاشی و فهرست شیخ طوسی و بعضی از منابع کتاب‌شناسی مانند فهرست ابن ندیم، کشف الظنون و الذریعة از وجود کتاب و تألیفی در تفسیر برای عده‌ای از تابعین یاد شده است و در برخی از کتاب‌های تفسیری مانند جامع البیان طبری، تفسیر القرآن العظیم ابن ابی حاتم رازی، تبیان شیخ طوسی، مجمع البیان طبرسی، تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر، در المنثور سیوطی روایات و آرای تفسیری فراوانی از گروهی از تابعین نقل شده و حتی دانشمندی متأخر آرا و روایات تفسیری پراکندۀ برخی از آنان را در مجموعه‌ای گردآوری کرده و به نام تفسیر آن فرد از تابعی به چاپ رسانده است.
منظور از مفسران تابعی در عنوان فوق آن دسته از تابعین است که برای آنان کتاب تفسیری ذکر و یا آرا و روایات تفسیری فراوانی از آنان نقل کرده‌اند. باتوجه به اینکه گفته‌اند اولین تابعی از نظر وفات معمر بن زید بوده که در سال سی‌ام ه. ق وفات کرده است و آخرین تابعی خلف بن خلیفه بوده که در سال ۱۸۰ هجری از دنیا رفته، پی می‌بریم که همۀ تابعین در عصر حضور امامان معصوم می‌زیسته‌اند، بلکه باتوجه به اینکه تولد نهمین امام معصوم (امام جواد(ع)) در سال ۱۹۵ هجری بوده، معلوم می‌شود که امتداد عصر حضور امامان معصوم بیش از عصر تابعین بوده و از عصر امام جواد(ع) به‌بعد، هیچ فرد تابعی وجود نداشته است؛ و ازاین‌رو، بی‌تردید می‌توان همۀ مفسران تابعی را از مفسران عصر حضور به شمار آورد.
تابعینی که برای آنان کتاب تفسیری ذکر و یا آرا و روایات تفسیری فراوانی از آنان نقل شده، بسیارند. محمد حسین ذهبی از پنج نفر با عنوان مشهورترین رجال مدرسۀ تفسیر در مکه و از سه نفر با عنوان مشهورترین رجال مدرسۀ تفسیر در مدینه و از هفت نفر با عنوان مشهورترین رجال مدرسۀ تفسیر در عراق یاد کرده است[۱].
آقای محمد هادی معرفت اعلام مفسران تابعی را سی نفر ذکر و مطالبی را در شرح‌حال آنان بیان کرده است[۲] و با تتبعی که انجام گرفت، به‌دست آمد که مفسر بودن برخی از آنها، مانند ابو عبدالرحمن سلمی، اسود بن یزید نخعی، ابو الشعثاء کوفی (سلیم بن اسود) و... ثابت نیست و برخی از تابعینی که مفسر بودن آنان مسلّم است، مانند ابو صالح میزان بصری، عطیه عوفی، سدّی کبیر و... در شمار آن سی نفر ذکر نشده‌اند؛ ازاین‌رو، جمعی از آن سی نفر را که دلیلی بر مفسر بودنشان نیافتم، ذکر نکردم[۳] و به جای آنان افراد دیگری را که مفسر بودن آنان مسلّم است، معرفی کردم[۴]
زندگی‌نامۀ اجمالی و شواهد مفسر و تابعی بودن آنان برحسب آنچه در اخبار و آثار عامه و خاصه آمده، چنین است[۵]:
- میثم تمار
- علقمة بن قیس
- مسروق بن اجدع
- عمرو بن شرحبیل همدانی
- عبیدة بن قیس سلمانی کوفی
- مرة بن شراحیل همدانی
- زر بن حبیش اسدی کوفی
- ابوالعالیه ریاحی
- زید بن وهب جهنی
- سعید بن مسیب
- سعید بن جبیر
- ابراهیم نخعی
- ابوصالح میزان بصری
- ضحاک بن مزاحم هلالی
- جابر بن زید ازدی
- مجاهد بن جبر مکی
- طاووس بن کیسان یمانی
- عکرمة بن عبدالله بربری
- عامر بن شراحیل شعبی کوفی
- حسن بن ابی الحسن یسار بصری
- عطیة بن سعد عوفی جدلی کوفی
- عطاء بن ابی رباح قریشی ملکی
- قتادة بن دعامه سدوسی بصری
- محمد بن کعب قرظی
- زید بن علی بن الحسین هاشمی مدنی
- اسماعیل بن عبدالرحمن سدی کوفی
- جابر بن یزید جعفی
- یحیی بن یعمر بصری
- عطاء بن ابی‌مسلم خراسانی
- ربیع بن انس بکری بصری خراسانی
- داوود بن ابی‌هند قشیری سرخسی بصری
- ابان بن تغلب بن رباح کوفی جُریری بکری ربعی کندی
- محمد بن سائب کلبی
- ثابت بن دینار ثمالی کوفی
- زیاد بن منذر همدانی کوفی
- عطیة بن حارث همدانی کوفی
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: ذهبی، التفسیر و المفسرون، ج۱، ص۱۰۱-۱۲۷.
- ↑ ر.ک: معرفت، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ج۱، ص۳۲۱-۴۲۳.
- ↑ مانند: ابو عبد الرحمان سلمی، اسود بن یزید نخعی، ابو الشعثای کوفی، ابو الشعثای ازدی، اصبغ بن نباته، ابن ابی لیلی و حارث بن قیس. برای آگاهی از زندگی‌نامه آنان ر.ک: معرفت، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، ج۱، ص۳۹۱، ۴۰۳، ۴۰۷، ۴۰۸، ۴۱۰ و ۴۱۱.
- ↑ مانند میثم تمار، ابو صالح میزان بصری، عطیۀ عوفی، زید بن علی بن الحسین، سدّی کبیر، عطا خراسانی، داوود بن ابی هند، محمد بن سائب و ابوحمزه ثمالی. ر.ک: همین کتاب، ص۱۴۴-۱۴۶، ۱۶۸-۱۷۰، ۱۸۴-۱۸۸، ۱۹۵-۲۰۴، ۲۰۶-۲۰۸، ۲۱۲-۲۱۴، ۲۱۸-۲۲۳.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۱۴۲-۱۴۴.
جستارهای وابسته
- تفاسیر تابعین تابعین
- تفاسیر تک نگار
- تفاسیر عصر جدید
- تفاسیر عصر کهن
- تفاسیر لغوی
- تفسیر اجتهادی
- تفسیر اجمالی قرآن
- تفسیر اِعراب
- تفسیر قرآن به مقتضای عقل
- تفسیر باطنی
- تفسیر مالکیه
- تفسیر روایی
- تفسیر مسلسل
- تفسیر قرآن به کلام صحابه
- تفسیر قرآن با قول تابعی
- تفسیر قرآن با قرآن
- تفسیر عهد نبوت
- تفسیر عهد رسالت
- تفسیر عهد صحابه
- تفسیر غریب قرآن
- تفسیر عقلی
- تفسیر پلورالیستی قرآن
- تفسیر تبیینی قرآن
- تفسیر تحلیلی
- تفسیر بلاغی
- تفسیر تدبری قرآن
- تفسیر تمسکی قرآن
- تفسیر عصر تابعین
- تفسیر در عصر تدوین
- تفسیر عصر پیامبر خاتم
- تفسیر درایی
- تفسیر زبدة البیان
- تفسیر سکولاریستی قرآن
- تفسیر سیستمی
- تفسیر عبدالله بن عباس
- تفسیر قرآن به قرآن
- تفسیر لفظی قرآن
- تفسیر لیبرالیستی قرآن
- تفسیر مأثور
- تفسیر معتزله
- تفسیر مجمل به مبین
- تفسیر مطلق به مقید
- تفسیر معتزلیان جدید
- تفسیر معنا
- تفسیر معنوی قرآن
- تفسیر نو اعتزالی
- تفسیر وجوه قرآن
- تفسیر ترتیبی
- تفسیر مزجی
- تفسیر موضوعی
- تفسیر اهل بیت
- تفسیر پیامبر خاتم
- تفسیر تابعین
- تفسیر عامه
- تفسیر عصر نهضت
- تفسیر توحیدی
- تفسیر دوران نهضت‌های اصلاحی
- تفسیر صحابه
- تفسیر عصر جدید
- تفسیر باطن قرآن
- تفسیر ظاهر قرآن
- تفسیر اهل‌سنت
- تفسیر باطنیه
- تفسیر ماتریدیه
- تفسیر خوارج
- تفسیر شیعه
- تفسیر متصوفه
- تفسیر اجتماعی
- تفسیر اخلاقی
- تفسیر ادبی
- تفسیر اشاری
- تفسیر به رأی
- تفسیر بیانی
- تفسیر زیدیه
- تفسیر شافعیه
- تفسیر پوزیتیویستی
- تفسیر تاریخی
- تفسیر تربیتی
- تفسیر رمزی
- تفسیر عرفانی
- تفسیر علمی
- تفسیر فقهی
- تفسیر فیضی
- تفسیر فلسفی
- تفسیر کلامی
- تفسیر نقلی
- آداب تفسیر قرآن
- آراء تفسیری
- اسرائیلیات در تفسیر
- اقطاب اسرائیلیات
- اقطاب وضّاعین
- اولین مدون تفسیر
- تأویل قرآن
- تدوین تفسیر قرآن
- تفاسیر قرآن
- تفسیر پذیری قرآن
- تفسیر نگاری
- تنزیل قرآن
- توقیفیت تفسیر قرآن
- جری و تطبیق
- روایات تفسیری
- روش‌های تفسیری
- سیاق عام
- شرافت تفسیر قرآن
- طرق تفسیری
- غرایب تفسیر
- فضیلت تفسیر قرآن
- قواعد تفسیر
- مبادی تفسیر
- مدارس تفسیر قرآن
- مراتب تفسیر
- مراحل تفسیر
- مصادر نقلی تفسیر
- مفسران
- مقدمات تفسیر
- مکاتب تفسیری
- منابع تفسیر
- تأویل قرآن