اسارت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

از آیه {{متن قرآن|فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ}}<ref>«پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید  و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید ، (فرمان خداوند) چنین است و اگر خدا می‌خواست از آنان انتقام می‌گرفت لیک (نگرفت) تا شما را به یکدیگر بیازماید و آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.</ref> استفاده می‌شود که کشتن اسیر پس از [[پیروزی]] جایز نیست و آنان باید با فدیه یا بدون فدیه [[آزاد]] گردند: {{متن قرآن|فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً}}؛ مگر اینکه سابقه [[فتنه]] و جنایتی داشته باشند؛ چنان‌که [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[جنگ بدر]] [[عقبة‌ بن ابی‌محیط]] و [[نضر‌ بن حارث]] <ref>تفسیر قمی، ج‌۱، ص‌۲۹۶.</ref> و در [[جنگ احد]] [[ابی‌عزة]] شاعر و [[معاویة ‌بن نضر]] <ref>السیرة‌النبویه، ج‌۳، ص‌۱۲۸.</ref> را کشت و در [[جنگ احزاب]] به کشتن مردان [[بنی‌قریظه]] به‌سبب [[خیانت]] آنان به [[مسلمانان]] و [[پشتیبانی]] از [[احزاب]]، [[دستور]] داد که آیه ‌{{متن قرآن|وَأَنْزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا}}<ref>«و کسانی از اهل کتاب را که پشتیبان ایشان  بودند از دژهای آنان فرود آورد و در دل‌هاشان هراس افکند، (چنانکه) دسته‌ای را می‌کشتید و دسته‌ای (دیگر) را اسیر می‌گرفتید» سوره احزاب، آیه ۲۶.</ref> به آن اشاره دارد. نظر مشهور میان [[فقهای شیعه]] نیز همین است.<ref>جواهرالکلام، ج‌۲۱، ص‌۱۲۲‌ـ‌۱۲۶.</ref> برخی از آیه‌ {{متن قرآن|مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ}}<ref>«بر هیچ پیامبری روا نیست که اسیرانی داشته باشد تا (آنگاه که) در (سر) زمین (خویش دشمن را) از توان بیندازد؛ (شما از گرفتن اسیر) کالای ناپایدار  این جهان را می‌خواهید و خداوند جهان واپسین را (برای شما) می‌خواهد و خداوند پیروزمندی فرزانه است» سوره انفال، آیه ۶۷.</ref>. استفاده کرده‌اند که پیش از استقرار کامل [[حکومت اسلامی]]، [[دشمن]] باید کشته شود؛ هرچند به [[اسارت]] مسلمانان درآید؛<ref>المنار، ج۱۰، ص۹۵‌ـ‌۱۰۰؛ المیزان، ج۹، ص۱۳۵.</ref> لیکن چنان‌که در بحث گذشته بیان شد مراد [[آیه]] [[نهی]] از گرفتن [[اسیر]] پیش از [[پیروزی]] کامل است، نه قبل از استقرار حکومت اسلامی.

قول سوم که از [[مالک]] و [[شافعی]] نقل شده<ref>تفسیر قرطبی، ج‌۱۶، ص‌۱۵۱‌ـ‌۱۵۲.</ref> و برخی از [[فقیهان]] [[امامیه]] <ref>الفقه الاسلامی، ج‌۴۷، ص‌۲۸۸ و ۲۹۲.</ref> نیز بر آن‌اند، تخییر [[حاکم اسلامی]] در همه حال بین کشتن، استرقاق و [[آزاد]] کردن اسیران است. مستند این گروه [[عمل]] پیامبر است که در [[جنگ‌ها]] برخی از اسیران [[کافر]] را در حال درگیری آزاد می‌کردند، یا پس از [[جنگ]] می‌کشتند؛<ref>المغنی، ج‌۱۰، ص‌۴۰۱.</ref> لیکن [[پذیرش]] این قول دشوار است؛ زیرا کشتن برخی [[اسیران]] پس از [[جنگ]] تنها به‌سبب جنایات گذشته آنان بوده است. افزون بر آن، این قول با ظاهر آیه {{متن قرآن|فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا ذَلِكَ وَلَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَانْتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ}}<ref>«پس هرگاه با کافران (حربی) روبه‌رو شدید (آنان را) گردن بزنید تا چون آنها را از توان انداختید اسیر بگیرید  و از آن پس یا منّت بگذارید (و آزادشان کنید) و یا سربها بگیرید تا جنگ، به پایان آید ، (فرمان خداوند) چنین است و اگر خدا می‌خواست از آنان انتقام می‌گرفت لیک (نگرفت) تا شما را به یکدیگر بیازماید و آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.</ref> نیز ناسازگار‌ است.

در [[جاهلیت]]، اسیران [[جنگی]] در [[معرض]] انواع [[شکنجه]]، [[قتل]]، قطع عضو و بیگاری قرار می‌گرفتند و حتی گاهی در بارگاه [[خدایان]] [[قربانی]] می‌شدند؛<ref>الاسیر فی الاسلام، ص‌۱۱۶.</ref> ولی اسلام [[نیکی]] کردن به اسیر را لازم دانسته تا آنجا که [[اطعام]] او را از صفات [[ابرار]] شمرده است: {{متن قرآن|إِنَّ الْأَبْرَارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا}}<ref>«نیکان از پیاله‌ای می‌نوشند که آمیخته به بوی خوش  است» سوره انسان، آیه ۵.</ref>، {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش  به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref> [[مفسران]] در [[تفسیر]] کلمه اسیر در این آیه از زندانی، [[عبد]]، عیال مرد نیز نام برده‌اند؛ لیکن بیش‌تر [[مفسّران]] اسیران جنگی را از مصادیق بارز آن دانسته <ref>جامع‌البیان، مج‌۱۴، ج‌۲۹، ص‌۲۶۰‌ـ‌۲۶۱؛ مجمع‌البیان، ج۱۰، ص‌۶۱۷‌؛ روض‌الجنان، ج‌۲۰، ص‌۷۵.</ref> و گروهی آن را در اسیران جنگی منحصر دانسته‌اند.<ref>المیزان، ج‌۲۰، ص‌۱۲۶‌ـ‌۱۲۷.</ref> در این آیه [[خداوند]] اطعام ‌کنندگان به اسیر را [[مدح]] کرده، در آیات بعد به آنان [[پاداش نیک]] و [[حفظ]] از [[عذاب]] [[قیامت]] را [[وعده]] داده است: {{متن قرآن|فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا}}<ref>«پس خدا آنان را از شرّ آن روز نگاه می‌دارد و به آنان شادابی و شادمانی می‌نمایاند» سوره انسان، آیه ۱۱.</ref> در [[روایات]] نیز [[اطعام]] [[اسیران]] و [[احسان]] و [[نیکی]] به آنان سفارش شده است.<ref>تهذیب، ج‌۵، ص۱۲۰‌ـ‌۱۲۱؛ جامع‌البیان، مج‌۱۴، ج‌۲۹، ص۲۶۰.</ref>.<ref>[[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید جعفر]]، [[اسارت - صادقی فدکی (مقاله)|مقاله «اسارت»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۲.</ref>