علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)
| علم امام(ع) از دیدگاه کلام امامیه | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| ترجمهٔ کتاب | (از قرن اول تا هفتم هجری) |
| نویسنده | ناصرالدین اوجاقی |
| موضوع | امامت، علم امام |
| مذهب | [[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی|انتشارات انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی]][[رده:انتشارات انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی]] |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۸۸ ش |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۴۱۱-۴۵۵-۷ |
| شماره ملی | ۱۹۶۳۳۸۴ |
علم امام(ع) از دیدگاه کلام امامیه (از قرن اول تا هفتم هجری) کتابی است که به بررسی دیدگاه شیعه درباره محدوده علم ائمه(ع) با توجه به آیات و روایات می‌پردازد. این کتاب به قلم ناصرالدین اوجاقی نوشته شده و توسط انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی به چاپ رسیده است. [۱]
درباره کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «بحث و بررسی كلامی دیدگاههای مختلف متكلمان شیعه درباره علم امام(ع)، منابع این علم و رابطه آن با علم خداوند و موارد علم ائمه(ع) و گستره آن است. نویسنده، ابتدا كلیاتی درباره مفهوم علم، امام(ع) و امامیه ارائه نموده، سپس به تفكیك دورههای زمانی از قرن اول تا هفتم هجری، به تبیین دیدگاههای كلامی متكلمان شیعه امامیه درباره علم امام(ع) و محدوده این علم پرداخته‌است. وی ابتدا روایات مربوط به ماهیت علم امام(ع) و گستره آن را آورده و مباحثی كلی در مورد علم امام(ع)، لدنی بودن علم، فوق بشری بودن آن، احاطه به غیب و علوم غیبی، منابع علم امام(ع)، آگاهی امام(ع) به عوالم ملكوتی و ضمایر انسان‌ها، محدودیت‌های علم امام(ع)، علم او به گذشته و آینده تا روز قیامت و... را ارائه كرده‌است؛ آن‌گاه به بررسی دیدگاه اصحاب ائمه(ع) در مورد جایگاه علم امام(ع)، آگاهی امام(ع) از علوم دینی و غیر دینی مانند علم منایا و بلایا، علم به اسمای شیعیان و آگاهی از كلیه حوادث عالم هستی و منابع این علوم پرداخته و به تفكیك قرن این دیدگاه را تبیین كرده‌است. در همین زمینه، به مكتبهای مهم كلامی شیعه امامیه، مانند مكتب بغداد و مكتب قم اشاره نموده و مباحثی مانند موارد علم امام(ع) و منابع آن را از منظر متكلمان برجسته این دو مكتب فكری مطرح كرده و ماهیت علم امام(ع) و موارد آن را در كتب برجسته از قرون سوم تا ششم هجری مانند اصول كافی و بصائرالدرجات مقایسه كرده‌است.
در فصل بعدی، به دیدگاههای كلامی مطرح در قرن هفتم هجری در مورد علم امام(ع) اشاره نموده و در این زمینه، نخست به بررسی دیدگاههای كلامی ابن‌میثم بحرانی در مورد احاطه امام(ع) به علم غیب، آگاهی او از احكام دینی و حكومتی و آگاه بودن از زمان شهادت خود پرداخته، آن‌گاه آرای كلامی سید بن طاووس، عمادالدین طبری و علامه حلی را در مورد علم امام(ع) به همه معلومات بشری و فوق‌بشری بیان كرده‌است».[۲].
فهرست کتاب
فصل اول: کلیات تحقیق
- پیشینه تحقیق؛
- هدف از تحقیق؛
- اهمیت و ضرورت تحقیق؛
- روش تحقیق؛
- سازماندهی تحقیق.
فصل دوم: قرن اول تا پایان قرن سوم
- ویژگی‌های این دوره؛
- مشکلات تحقیق در این دوره؛
- سازماندهی فصل؛
- بخش اول: سیری در روایات:
- مباحث کلی علم امام در روایات:
- برخی از اوصاف علمی ائمه؛
- لدنی بودن علم امام؛
- زمان برخورداری امام از علم امام قبلی؛
- ارادی بودن علم امام؛
- محدودیت‌های علم امام؛
- انواع علوم امام؛
- پدید آمدن شبانه‌روزی و افزایش علم امام؛
- موارد علم امام در روایات:
- علم به دین احکام و سیاست؛
- علم منایا و بلایا؛
- علم به آسمان‌ها و زمین و اخبار آنها؛
- علم به حوادث گذشته و حوادث آینده تا روز قیامت؛
- علم امام به زمان شهادت خود؛
- علم به اسامی شیعیان و محبان؛
- آگاهی از باطن انسان‌ها؛
- علم به زبان انسان‌ها و پرندگان و حیوانات؛
- آگاهی امام از جمیع علوم پیامبران و ملائکه؛
- علم غیب؛
- وراثت؛
- قرآن؛
- الهام؛
- تحدیث؛
- علم امام و شب قدر؛
- جفر و جامعه و صحیفه علی و مصحف فاطمه زهرا؛
- مناری از نور؛
- بخش دوم: بررسی دیدگاه اصحاب ائمه:
- جایگاه علم امام در تلقی شیعی از امامت؛
- آگاهی امام از علوم دینی:
- احکام دینی؛
- علم به قرآن؛
- علم امام به امور عقیدتی؛
- علوم غیر دینی:
- علم منایا و بلایا؛
- علم به حوادث گذشته و حوادث آینده؛
- آگاهی از ضمایر؛
- علم به اسماء شیعیان؛
- رفتار امام بر اساس علم امامت؛
- آگاهی از همه حوادث در روی زمین؛
- وراثت از پیامبر اسلام و انبیاء؛
- صحیفه؛
- الهام؛
- قیاس.
فصل سوم: قرن سوم تا پایان قرن ششم هجری
- بخش اول: مکتب بغداد:
- کلیاتی در باره علم امام:
- محدوده علم امام؛
- زمان کامل شدن علم امام؛
- کیفیت قضاوت امام؛
- عدم تساوی ائمه در علم؛
- لدنی بودن علم امام؛
- موارد علم امام:
- علم به سیاست و حکومت داری؛
- علم امام به دین و احکام شرعی؛
- علوم غیر دینی؛
- علم به صنایع و مشاغل؛
- علم به تمام زبان‌ها؛
- علم امام به ضمایر افراد و باطن امور؛
- آگاهی امام از زمان شهادت خود؛
- ارزیابی دیدگاه مکتب بغداد درباره علم امام؛
- مفهوم امامت در تلقی مکتب بغداد؛
- بخش دوم: مکتب قم:
- کلیاتی در باب علم امام از دیدگاه مکتب قم:
- تساوی حال امام در علم قبل و بعد از امامت؛
- ماهیت علم امام؛
- اثبات امامت ائمه از طریق علم امام؛
- موارد علم امام:
- علوم دینی؛
- علوم غیر دینی؛
- منابع علم امام؛
- بررسی عناوین باب‌های اصول کافی و بصائرالدرجات درباره علم امام:
- اوصاف علمی امام؛
- علوم سه گانه امام؛
- علوم امام در سخنان پیامبر اکرم (ص)؛
- آیات مربوط به علم امام؛
- زمان بهره‌مند شدن امام از علم امام قبلی؛
- ارادی بودن علم امام؛
- زیاد شدن علم امام؛
- تساوی ائمه در علم؛
- موارد علم ائمه:
- علم به احکام شرعی؛
- علم به قرآن؛
- علم به کتب آسمانی؛
- آگاهی ائمه از اسم اعظم الهی؛
- آگاهی از احوال شیعیان و افراد دیگر؛
- علم به آسمان‌ها و زمین و باطن آنها؛
- علم به بهشت و جهنم واهل آنها؛
- علم به ماکان و مایکون؛
- علم ائمه به منایا و بلایا؛
- آگاهی ائمه از غیب؛
- آگاهی ائمه از زمان شهادت خویش؛
- آگاهی امام از زبان همه انسان‌ها و حیوانات؛
- آگاهی از باطن اشخاص؛
- آگاهی امام از جمیع علوم ملائکه و انبیاء؛
- آگاهی امام از مسائل و معضلات غیر موجود در کتاب و سنت؛
- اخذ از معصوم قبلی؛
- تحدیث؛
- روح القدس؛
- الهام؛
- کتابهای موجود در نزد ائمه؛
- نزول ملائکه در شب قدر؛
- ستونی از نور در هر شهر؛
- عرضه شدن اعمال بر ائمه.
فصل چهارم: قرن هفتم هجری
- بخش اول: بررسی دیدگاه ابن میثم بحرانی درباره علم امام؛
- علوم دینی و مسائل حکومتی:
- معنای علم امام به تمام دین و احکام دینی؛
- استدلال بر علم امام به دین؛
- دیدگاه ابن میثم درباره علم غیب امام:
- امکان اخبار از غیب؛
- کیفیت تعلم علوم غیبی؛
- قوانین کلی متعلق علم غیب؛
- اختصاص علم غیب به خدا؛
- بررسی آراء ابن میثم درباب علم غیب؛
- آگاهی امام از زمان شهادت خود؛
- بررسی آراء ابن میثم در باب علم به زمان شهادت؛
- بخش دوم: بررسی آراء ابن طاووس در باب علم امام:
- تعلم علم امام از دیدگاه ابن طاووس؛
- علم غیب از دیدگاه ابن طاووس؛
- تأثیر علم غیب بر رفتار امام؛
- سایر علوم ائمه از دیدگاه ابن طاووس؛
- بخش سوم: آراء عمادالدین طبری درباره علم امام:
- لدنی بودن علم امام؛
- علم امام به احکام دینی؛
- موارد علم امام؛
- بخش چهارم: آراء علامه حلی درباره علم امام:
- فهرست منابع.
درباره پدیدآورنده
حجت الاسلام و المسلمین ناصرالدین اوجاقی (متولد ۱۳۵۱ ش، زنجان) در کنار دروس متداول حوزوی، تحصیلات آکادمیک خود را در مقطع کارشناسی ارشد پیوسته الهیات و معارف اسلامی مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی پیگیری کرد. همکاری با بخش دایرة المعارف علوم عقلی مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «علم امام از دیدگاه کلام امامیه» و «وحدت یا تعدد کتاب پیشین الهی در قرآن» برخی از این آثار است.[۳]