اسلام
اسلام در لغت به معنای، آشتی، تسلیم شدن یا تسلیم نمودن چیزی به کسی است و در اصطلاح به شریعت پیامبر خاتم(ص) اطلاق میشود، اما معانی دیگری از جمله تسلیم، دین الهی و دین پیامبر خاتم نیز برای آن قابل تصور است.
معناشناسی اسلام
اسلام در لغت به معنای آشتی، تسلیم شدن یا تسلیم نمودن چیزی به کسی است. تسلیم نیز به معنای گردن نهادن، پذیرفتن و سرسپردن در برابر دیگری و همچنین به معنای اطاعت از اوامر و نواهی است.[۱] در کاربری‌های دینی، هم به معنای لغوی و هم به معنای دین الهی به طور عام، یا دین پیامبر خاتم(ص) به طور خاص اطلاق میشود[۲]. رابطه میان معنای اصطلاحی و لغوی اسلام این است که دین فروفرستاده شده از خدای متعال یا خصوص دین اسلام که بر پیامبر خاتم نازل شد، بدون هیچگونه اعتراضی، سراسر اطاعت و تسلیم در برابر خداوند است. در واقع، انسان مسلمان با اظهار فروتنی و ابراز پذیرش شریعت الهی ملتزم به آن میشود[۳]. به عبارت دیگر، تسلیم نقطه اشتراک میان این سه کاربست معنایی واژه اسلام است.
اسلام به معنای تسلیم
از نگاه اسلام یکی از ارکان اصلی اخلاق اسلامی، تسلیم شدن در برابر اوامر و نواهی خداوند است، چنانکه خداوند برگزیدگان خود را با چنین صفتی ستایش میکند: ﴿مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾[۴]؛ همچنین پیامبر اکرم(ص) را به داشتن این وصف امر میکند: ﴿قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾[۵] و به همین سبب است که پیامبران الهی ذریۀ خود را برای به دست آوردن آن سفارش کرده اند: ﴿وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ﴾[۶]. بنابراین مقام تسلیم مقامی است که نبود آن سبب فرو پاشی اخلاق شده و هیچگونه رشدی را برای سالکین طریق هدایت به همراه ندارد. و حاصل شدن چنین مقامی تنها برای خداشناسان است، چنانکه امام باقر(ع) فرمودند: «سزاوارترین مخلوقات، تسلیم شدگان در برابر فرمان الهی‌اند و چنین مقامی فقط برای خدا شناسان حاصل میشود»[۷]. لذا به هر میزان که معرفت انسان اوج پیدا کند، در مقام تسلیم به قرب الهی نزدیک‌تر میشود[۸].
در مجموع اسلام یعنی تسلیم حقیقت بودن، «الْإِسْلَامُ هُوَ التَّسْلِيمُ»[۹]. در جایی که منافع شخص، تعصّب شخص، عادت شخص در مقابل حقیقت قرار می‌گیرد، آدمی خود را تسلیم حقیقت کند و از هرچه جز حقیقت است صرف‌نظر کند[۱۰].[۱۱]
اسلام به‌معنای دین الهی
یکی دیگر از کاربری‌های این واژه، اسلام به عنوان نامی یگانه، برای دین الهی از آدم تا خاتم است.
در قرآن کریم تصریح شده است که اسلام، دین همه پیامبران بوده است. مهم‌ترین ویژگی‌های دین الهی عبارت‌اند از:
- حقانیت: قرآن کریم، دین فروفرستاده شده از جانب خدای متعال را دین حق معرفی میکند: ﴿قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَكُمُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِوَكِيلٍ﴾[۱۲]. حق بودن دین الهی بدین سبب است که معارف آن، اعم از اخلاق و عقاید و احکام بر واقعیت‌های اثبات شده با عقل و منطق انسان منطبق بوده و از خرافات و امور خلاف واقع به دور است[۱۳].
- توحید: دین الهی با شرایع متعددی که ره آورد پیامبران الهی در طول تاریخ بودند بر پایه توحید پایه گذاری شده است، بر همین اساس، قرآن دین مورد قبول خداوند و دین همه پیامبران را که در بسیاری از فروع مانند نماز، روزه، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و مانند آن مشترک‌اند. قرآن کریم همه انبیای الهی و پیروان آنها را مُسلم می‌‌داند، چنانکه آیات ذیل بیانگر همین مطلب است: ﴿إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ﴾[۱۴]؛ #﴿فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ﴾[۱۵]؛ ﴿مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾[۱۶].
- انطباق با فطرت: همه آموزه ها و حقایق دین الهی با فطرت و آفرینش انسان هماهنگ است: ﴿فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ﴾[۱۷].
- اعتدال: قرآن کریم، دین الهی را متصف به اعتدال و به دور از افراط و تفریط معرفی کرده است؛ چنانکه آیۀ ﴿وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾[۱۸] دین ابراهیم را حنیف و دین حق می‌‌داند. "حنیف" به معنای دور شدن از گمراهی و سوق به هدایت است و لازمۀ چنین امری ایجاد و حفظ اعتدال است. بر همین اساس خداوند به پیامبر اکرم(ص) امر کرده که در مسیر حضرت ابراهیم که همان مسیر اعتدال است حرکت کند: ﴿ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾[۱۹].[۲۰]
اسلام به معنای دین خاتم
سومین کاربست از کاربری‌های این واژه، اسلام به معنای خصوص دین پیامبر خاتم است که آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی است و در سال ۶۱۰ میلادی با بعثت پیامبر خدا(ص) در مکه آغاز شد و پس از هجرت پیامبر و مسلمانان به مدینه، به سرعت گسترش یافت[۲۱]. پایه‌های اساسی تشکیل این دین براساس توحید، نبوّت و معاد استوار است و کسی که با صدق و راستی به یکتایی خداوند و نبوت پیامبر معترف باشد مسلمان محسوب میشود[۲۲].
اسلام، به‌معنای آشتی کردن، تسلیم شدن و تسلیم کردن چیزی به کسی، خالص کردن دین، عقیده و عبادت برای خدا و فرمانبرداری در برابر اوست[۲۳].[۲۴] و در اصطلاح شرع، عبارت است از اعتقاد به شریعت محمدی(ص) و تسلیم شدن در برابر اوامر و نواهی و احکام آن[۲۵].[۲۶] و تسلیم شدن نشان دهنده این حقیقت است که اولین شرط مسلمان بودن، تسلیم واقعیّت‌ها و حقیقت‌ها بودن است. هر نوع عناد، لجاج، تعصّب، تقلیدهای کورکورانه، جانب‌داری‌ها، خودخواهی‌ها نظری که برخلاف روح حقیقت‌خواهی و واقع‌گرایی است، از نظر اسلام محکوم و مطرود است[۲۷].
اسلام دین حقی است که در همه زمان‌ها بوده و به دست پیغمبر اکرم(ص) به حدّ کمال رسیده است[۲۸]. باید دانست اسلام طرحی است کلّی، جامع، همه جانبه، معتدل و متعادل، حاوی همه طرح‌های جزئی و کارآمد در همه موارد زندگی[۲۹].[۳۰]
اسلام آخرین دین خداوند
اسلام آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی است که پیامبر آن، حضرت محمد بن عبدالله(ص) است و مخاطب پیامبر اسلام(ص) و آیین او، همۀ جهانیان‌اند[۳۱] و خطاب قرآن به صراحت همۀ انسان‌ها را شامل میشود[۳۲]. قرآن کریم تأکید میکند رسالت محمد(ص) عمومی و همگانی است[۳۳]. او رحمتی برای همۀ جهانیان است[۳۴].
بنابر آیات قرآن، اسلام سرانجام بر همۀ ادیان غالب می‌آید[۳۵] و لازمۀ خاتمیت دین، جاودانگی آن است[۳۶]. هماهنگی با فطرت انسانی، بهره‌مندی از انسان‌شناسی ژرف، برخورداری از آموزه‌های کمال‌آفرین و زندگی‌بخش، سهولت و سادگی، انعطاف پذیری و عمومیت مبانی جاودانگی اسلام است. اسلام، آیینی فطری است و با سنت تکوین و نظام آفرینش همراه است[۳۷].[۳۸]
تاریخچه اسلام
در میان شرایع بزرگ، تنها اسلام است که تاریخ پیدایی، کتاب آسمانی، احکام، عبادات و سیره و احوال پیامبر آن روشن و بی ابهام است. اسلام میان مردمی ظهور یافت که از فضایل انسانی دور بودند، تمدن و فرهنگی نداشتند، بت می‌پرستیدند، مردار می‌خوردند، دختران خویش را زنده به گور می‌کردند و کودکان خویش را از ترس فقر می‌کشتند. تمدن‌های بزرگ آن روزگار نیز رو به افول نهاده بودند. مردم ایران و روم از فساد حکمرانان رنج می‌بردند و در پی چاره می‌گشتند.
اسلام در مقایسه با یهودیت و مسیحیت آموزه‌هایی گسترده‌تر و متنوع‌تر دارد، آموزه‌های وحیانی اسلام در طول ۲۳ سال و به تدریج بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد و گسترش یافت. آن حضرت در ابتدا فرمان یافت تا دعوت خود را از نزدیکانش آغاز کند: ﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾[۳۹] و در مرحلۀ دوم مردم مکه و مناطق پیرامون را به دین اسلام فراخواند: ﴿وَهَذَا كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ مُصَدِّقُ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَلِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا﴾[۴۰] و در نهایت، دعوت خویش را متوجه همگان کرد: ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ﴾[۴۱].[۴۲]
آیین اسلام از آن رو که توانمندی شگفتی در جذب ملل به خویش داشت، پس از مدتی کوتاه سراسر دنیای متمدن آن روزگار را به تسخیر خویش درآورد. ویژگی‌های بی‌همتای این آیین آسمانی از قبیل هماهنگی با فطرت انسان و تحمل نکردن بی‌عدالتی‌های اجتماعی و طبقه‌بندی‌های ناروای اشرافی، ملت‌های ستمدیده و به ستوه آمده را به سوی خود کشاند[۴۳].[۴۴] پس از اینکه اسلام تقریباً همۀ مناطق شبه جزیره عرب را فرا گرفت، پیامبر اکرم(ص) مردمان کشورهای دیگر، چون ایران، مصر، روم و حبشه را نیز به پذیرش آن فراخواند. بخشی از این سرزمین‌ها در زمان حیات و بخشی دیگر پس از رحلت آن حضرت به سرزمین اسلامی ملحق شده و بسیاری از ساکنان آن مسلمان شدند. به این ترتیب، دین اسلام به قارۀ آسیا، سواحل دریای روم و هندوستان تا سواحل اقیانوس اطلس راه یافت[۴۵].[۴۶]
اسلام در قرآن
کلمۀ اسلام هشت بار و مشتقات آن ۱۳۴ مرتبه در قرآن به کار رفته است. اسلام در قرآن با "دین" و "ملت" مترادف آمده است. برخی آیات، اسلام را "دین"، برخی "دین الله" و برخی "دین قیم" خوانده‌اند[۴۷].
دین اسلام آیین صلح، سلامت و امنیت است[۴۸]. برخی صاحب‌نظران با توجه به آیۀ ﴿فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا﴾[۴۹] اسلام را کوشش برای جست و جوی رستگاری تعریف کرده‌اند[۵۰].[۵۱]
عدم تحریف در قرآن، کتاب اسلام
به تصریح قرآن و دیدگاه نزدیک به همۀ دانشمندان مسلمان برخلاف کتاب‌های آسمانی ادیان دیگر هیچ گونه تحریفی در کتاب آسمانی قرآن راه نیافته است، قرآن کریم در کنار سنت نبوی مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع تشریع در دین اسلام است. سه اصل توحید، نبوت و معاد، اصلی‌ترین و بنیادین‌ترین پایه‌های اعتقادی اسلام به شمار می‌روند. بیشترین بخش از آیات قرآن کریم به صورت مستقیم و غیرمستقیم به این سه موضوع پرداخته‌اند[۵۲].
تفاوت اسلام و ایمان
مهم‌ترین تقسیمی که برای اسلام مطرح شده، اسلام تقلیدی و اجتهادی است. اسلام اجتهادی با ایمان قرین است. میان اسلام و ایمان تفاوت‌هایی وجود دارد مانند:
- شرط ایمان، اسلام است و اسلام و ایمان دارای رابطۀ طولی‌اند بدین معنا که ایمان پس از اسلام جای دارد[۵۳].[۵۴] لذا هر چند اسلام و ایمان، عبارت‌اند از اعتقاد به شریعت محمدی(ص)، اما اسلام، اعتقاد غیر راسخ است و ایمان، اعتقاد راسخ[۵۵].
- اسلام تنها اعتقاد به توحید و نبوت و معاد است؛ ولی ایمان افزون بر این، پایبندی عملی است و ولایت را نیز در خود دارد.
- اسلام، التزام به اموری است که موجب جاری شدن احکام ظاهری‌اند: از قبیل طهارت بدن؛ حلال گشتن ذبیحه؛ حمل فعل بر صحت؛ تجهیز و تغسیل و تدفین و نماز جنازه؛ جواز نکاح و حق ارث؛ ولی ایمان مایۀ نجات و سعادت اخروی است[۵۶].
تفاوت دین و شریعت
اسلام، آیین الهی همه پیامبران آسمانی است[۵۷]. همۀ پیامبران در پی یک هدف بوده‌اند و یکدیگر را تصدیق کرده‌اند[۵۸] و در امتی واحد جای داشته‌اند با این حال، شریعت آنان هر یک ویژگی‌هایی داشته است[۵۹]. تفاوت دین و شریعت در این است که نسخ به دین راه ندارد؛ اما شریعت با ابلاغ شریعت بعدی منسوخ می‌گردد شریعت نو برخی احکام شریعت پیشین را تأیید و برخی را منسوخ میکند[۶۰]. آخرین شریعت، که دارای کمال نهایی است، شریعت حضرت محمد(ص) است که به صورت مطلق، "اسلام" نام دارد[۶۱].
جستارهای وابسته
- تسلیم
- دین الهی
- دین اسلام
- اسلام فطری
- اسلام ظاهری (اسلام زبانی)
- اسلام واقعی (تسلیم)
- اسلام پدران پیامبر خاتم
- اسلام مادران پیامبر خاتم
- اسلام پدران ائمه
- اسلام مادران ائمه
- دین حق
- دین فطری
- ادیان توحیدی
- دین حضرت آدم(ع)
- دین حضرت نوح(ع)
- دین حضرت هود(ع)
- دین حضرت صالح(ع)
- دین حضرت ابراهیم(ع)
- دین حضرت شعیب(ع)
- دین حضرت موسی(ع)
- دین حضرت عیسی(ع)
- دین منطقه‌ای
- تحریف ادیان الهی
- اشتراک ادیان الهی
- اختلاف ادیان الهی
- ادیان غیر توحیدی
- منشأ دين
- قلمرو دین
منابع
پانویس
- ↑ اخلاق ناصری، ص۱۱۶؛ التعریفات، ص۸۰.
- ↑ مجمع البیان، ج۲، ص۷۱۵؛ تفسیر مراغی، ج۱، ج۳، ص۱۱۷.
- ↑ ر.ک: دیبا، حسین، اسلام، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۳، ص۲۳۷ ـ ۲۶۰.
- ↑ «ابراهیم نه یهودی بود و نه مسیحی ولی درست‌آیینی فرمانبردار بود و از مشرکان نبود» سوره آل عمران، آیه ۶۷.
- ↑ «بگو فرمان یافته‌ام که نخستین کس باشم که تسلیم (خداوند) میشود و (به من گفته‌اند) هرگز از مشرکان مباش!» سوره انعام، آیه ۱۴.
- ↑ «و ابراهیم آن را به پسران خود سفارش کرد و یعقوب نیز: که ای فرزندان من! خداوند برای شما این دین را برگزیده است پس، جز در فرمانبرداری (از او) از این جهان نروید» سوره بقره، آیه ۱۳۲.
- ↑ «أَحَقُ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ بِالتَّسْلِیمِ لِمَا قَضَی اللَّهُ مَنْ عَرَفَ اللَّهَ»؛ بحارالأنوار، ج۷۱، ص۱۵۳.
- ↑ ر.ک: خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم، ص۴۱۷.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۲۵.
- ↑ مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج۱، ص۳۱۴.
- ↑ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۹۲.
- ↑ «بگو: ای مردم! حق از سوی پروردگارتان نزد شما آمده است، هر که رهیاب شد به سود خویش رهیاب میشود و هر که گمراه گشت بی‌گمان به زیان خویش گمراه می‌گردد و من کارگزار شما نیستم» سوره یونس، آیه ۱۰۸.
- ↑ ر.ک: دیبا، حسین، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۳، ص ۲۳۷ ـ ۲۶۰.
- ↑ «بی‌گمان دین (راستین) نزد خداوند، اسلام است و اهل کتاب، اختلاف نیافتند مگر پس از آنکه به دانش دست یافتند، از سر افزونجویی که در میان ایشان بود و هر کس به آیات خداوند کفر ورزد (بداند که) خداوند حسابرس سریع است» سوره آل عمران، آیه ۱۹.
- ↑ «و چون عیسی در آنان (آثار) کفر را دریافت گفت: یاران من به سوی خداوند کیانند؟ حواريون گفتند: «ما ياران [دين] خداييم، به خدا ايمان آورده ايم و گواه باش كه ما تسليم [او] هستيم». سوره آل عمران، آیه ۵۲.
- ↑ «ابراهیم نه یهودی بود و نه مسیحی ولی درست‌آیینی فرمانبردار بود و از مشرکان نبود» سوره آل عمران، آیه ۶۷.
- ↑ «بنابراین با درستی آیین روی (دل) را برای این دین راست بدار! بر همان سرشتی که خداوند مردم را بر آن آفریده است؛ هیچ دگرگونی در آفرینش خداوند راه ندارد؛ این است دین استوار اما بیشتر مردم نمی‌دانند» سوره روم، آیه ۳۰.
- ↑ «و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.
- ↑ «سپس به تو وحی کردیم که از آیین ابراهیم درست‌آیین پیروی کن و (او) از مشرکان نبود» سوره نحل، آیه ۱۲۳.
- ↑ ر.ک: خراسانی، علی، دایره المعارف قرآن کریم؛ ج۳، ص؟؟
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۵.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۵.
- ↑ مفردات راغب، ۲۴۶.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۵۰.
- ↑ التبیان، شیخ طوسی، ج۳، ص۴۲۶؛ مجمع البیان، ج۵، ص ۱۳۸.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۵۰.
- ↑ مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۸۷.
- ↑ مرتضی مطهری، سیری در سیره نبوی، ص۱۰۵.
- ↑ مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج۳، ص۱۶۴.
- ↑ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۹۲.
- ↑ ﴿إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ﴾«این (قرآن) جز یادکردی برای جهانیان نیست» سوره یوسف، آیه ۱۰۴.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۴۹.
- ↑ ﴿وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا﴾«و تو را جز مژده‌بخش و بیم‌دهنده برای همه مردم نفرستاده‌ایم» سوره سبأ، آیه ۲۸.
- ↑ ﴿وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ﴾«و تو را جز رحمتی برای جهانیان، نفرستاده‌ایم» سوره انبیاء، آیه ۱۰۷.
- ↑ ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ﴾«اوست که پیامبرش را با رهنمود و دین راستین فرستاد تا آن را بر همه دین‌ها برتری دهد اگر چه مشرکان نپسندند» سوره توبه، آیه ۳۳ و سورۀ فتح، آیۀ ۲۸؛ سورۀ صف، آیۀ ۹؛ سورۀ مائده، آیۀ ۴۸.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۴۹.
- ↑ ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص ۱۸۲.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۵۰.
- ↑ «و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.
- ↑ «و این کتاب خجسته‌ای است که آن را فرو فرستاده‌ایم، آنچه را پیش از آن بوده است راست می‌شمارد و تا (مردم) «مادر شهر» (مکّه) و مردم پیرامون آن را بیم‌دهی و مؤمنان به جهان واپسین، بدان ایمان می‌آورند و بر نماز خویش، نگهداشت دارند» سوره انعام، آیه ۹۲.
- ↑ «و به من این قرآن وحی شده است تا با آن به شما و به هر کس که (این قرآن به او) برسد، هشدار دهم،» سوره انعام، آیه ۱۹.
- ↑ ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۴، ص۱۵۹ـ ۱۶۱؛
- ↑ ر.ک: معالم النبوة فی القرآن الکریم، ج۳، ص ۶۱ ـ ۵۸، ص ۵۵۸ ـ ۵۳۷.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۵۰.
- ↑ ر.ک: لغت نامه، ج۲، ص۲۰۹۲، «اسلام».
- ↑ ر.ک: اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱۳، ص ۲۳۶ ـ ۲۳۷.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۵۰.
- ↑ آل عمران، آیۀ ۱۰۳.
- ↑ «پس کسانی که فرمانبرداری کنند، رهیافتی را می‌جویند» سوره جن، آیه ۱۴.
- ↑ دائرة المعارف الاسلامیة، ج ۳، ص ۳۴۹.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۴۸.
- ↑ ر.ک: اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۱۳، ص ۲۳۶ ـ ۲۳۷.
- ↑ ﴿قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ وَإِنْ تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾«اعراب بیابان‌نشین گفتند: ایمان آورده‌ایم بگو: ایمان نیاورده‌اید بلکه بگویید: اسلام آورده‌ایم و هنوز ایمان در دل‌هایتان راه نیافته است و اگر از خداوند و پیامبرش فرمان برید از (پاداش) کردارهایتان چیزی کم نمی‌کند که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره حجرات، آیه ۱۴.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۴۸.
- ↑ ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۲، ص ۲۷.
- ↑ ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص ۴۶، ۵۳، ۶۳ـ ۶۴، ۲، ۲۵ ـ ۲۶؛ تفسیر صافی، ج ۲، ص۵۹۵؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۱، ص ۳۱۰؛ اوائل المقالات، ص ۱۵؛ جواهر الکلام، ج۶، ص۵۹.
- ↑ إنَّ الدِّینَ عِندَ اللَّهِ الإِسْلامُ»؛ سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۹.
- ↑ ﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ﴾«پيامبر، خود به آنچه از جانب پروردگارش به او نازل شده ايمان دارد. و همه مؤمنان، به خدا و فرشتگانش و كتاب هايش و پيامبرانش ايمان دارند. ميان هيچ يك از پيامبرانش فرقى نمى نهيم. گفتند: شنيديم و اطاعت كرديم، اى پروردگار ما، آمرزش تو را خواستاريم كه سرانجام همه به سوى توست» سوره بقره، آیه ۲۸۵.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۴۹.
- ↑ ﴿وَمُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ وَجِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ﴾«و تورات پیش از خود را راست می‌شمارم، و (آمده‌ام) تا برخی از چیزهایی را که بر شما حرام شده است حلال گردانم و نشانه‌ای از پروردگارتان برای شما آورده‌ام پس، از خداوند پروا و از من فرمانبرداری کنید!» سوره آل عمران، آیه ۵۰.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۲۴۹.