رعایت حقوق دیگران
این مدخل زیرشاخهٔ بحث رعایت حقوق دیگران است. رعایت حقوق دیگران از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رعایت حقوق دیگران در قرآن - رعایت حقوق دیگران در حدیث - رعایت حقوق دیگران در معارف و سیره علوی - پرسش مرتبط نداردرعایت حقوق دیگران در امور مالی دیگران
قرآن کریم در برخی آیات به رعایت قسط و عدل در معاملات، اجتناب از کم‌فروشی، دقت و مراقبت در ادای حقوق دیگران و... توصیه کرده است. علامه طباطبایی در مورد لزوم وفای به کیل و وزن مورد تأکید قرآن می‌نویسد: وفای به کیل و وزن و بر هم نزدن نظم جامعه برای شما بهتر است، و سعادت دنیایی شما را بهتر تأمین می‌کند، زیرا زندگی اجتماعی انسان وقتی قابل دوام است که افراد، مازاد فرآورده خود را در مقابل فرآورده‌های دیگر مبادله نموده و بدین وسیله حوایج خود را برآورده کنند و این وقتی میسر است که در سراسر اجتماع امنیت حکم‌فرما بوده و مردم در مقدار و اوصاف هر چیزی که معامله می‌کنند به یکدیگر خیانت نکنند، چون اگر خیانت از یک نفر صحیح باشد از همه صحیح خواهد بود و خیانت همه معلوم است که اجتماع را به چه صورت و وضعی در می‌آورد، در چنین اجتماعی مردم به انواع حیله و تقلب، سم مهلک را به جای دوا و جنس معیوب و مخلوط را به جای سالم و خالص به خورد یکدیگر می‌دهند[۱]. و در موضعی دیگر، در لزوم رعایت حقوق مالی مردم می‌نویسد: هیچ جرم و گناهی به قدر تعدی به حقوق مردم، جامعه را فاسد نمی‌سازد، زیرا مهم‌ترین چیزی که جامعه انسانی را بر اساس خود پایدار می‌دارد، اقتصادیات جامعه است که خدا آن را مایه قوام اجتماع قرار داده و ما اگر انواع گناهان و جرائم و جنایات و تعدیات و مظالم را دقیقاً آمار‌گیری کنیم و به جست‌و‌جوی علت آن بپردازیم، خواهیم دید که علت بروز تمامی آنها یکی از دو چیز است یا فقر مفرطی است که انسان را به اختلاس اموال مردم از راه سرقت، راهزنی، آدم‌کشی، گران‌فروشی، کم‌فروشی، غضب و سایر تعدیات وادار می‌کند، یا ثروت بی‌حساب است که انسان را به اسراف و ولخرجی در خوردن، نوشیدن، پوشیدن، تهیه مسکن و همسر و بی‌بندوباری در شهوات، هتک حرمت‌ها، شکستن قرق‌ها و تجاوز در جان، مال و ناموس دیگران وا می‌دارد[۲].[۳]
آیات قرآنی مرتبط
- کار درست؛ تنها مجوز کسب ثروت و تصرف اموال: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ...﴾[۴].
- نهی صریح از حرام‌خواری: ﴿وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ...﴾[۵].
- نهی از مصرف مسرفانه اموال ایتام: ﴿...وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ يَكْبَرُوا﴾[۶].
- امر به رعایت دقیق پیمانه: ﴿وَأَوْفُوا الْكَيْلَ إِذَا كِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا﴾[۷].
- نهی از کم‌فروشی: ﴿...وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ﴾[۸].
- نهی از تنقیص اموال و دارایی دیگران: ﴿وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ...﴾[۹].
- برخی آیات نیز ضمن تهدید صریح کم‌فروشان[۱۰]، از چهره برزخی و ملکوتی حرام‌خواری پرده برداشته است[۱۱].[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۲۳۵.
- ↑ سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۳۰؛ در خصوص آداب کسب و کار در اسلام، ر. ک: محسن فیض کاشانی، المهجة البیضاء، ج۳، ص۱۳۸-۲۰۰؛ علی محمد حیدری نراقی، آیین تجارت از دیدگاه اسلام، ص۹-۶۵.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۷۰.
- ↑ «ای مؤمنان! دارایی‌های یکدیگر را میان خود به نادرستی نخورید مگر داد و ستدی با رضای خودتان باشد و یکدیگر را نکشید بی‌گمان خداوند نسبت به شما بخشاینده است» سوره نساء، آیه ۲۹.
- ↑ «و دارایی‌های همدیگر را میان خود به نادرستی مخورید» سوره بقره، آیه ۱۸۸.
- ↑ «... و آن را به گزافکاری و شتاب، از (بیم) اینکه بالغ گردند (و از شما باز گیرند) نخورید» سوره نساء، آیه ۶.
- ↑ «و چون پیمانه می‌کنید تمام بپیمایید و با ترازوی درست وزن کنید؛ این بهتر و نیک‌فرجام‌تر است» سوره اسراء، آیه ۳۵.
- ↑ «پیمانه را تمام بپیمایید و از کم‌فروشان نباشید» سوره شعراء، آیه ۱۸۱.
- ↑ «و چیزهای مردم را به آنان کم ندهید» سوره اعراف، آیه ۸۵.
- ↑ ﴿وَيْلٌ لِّلْمُطَفِّفِينَ * الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُواْ عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ * وَإِذَا كَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ﴾ «وای بر کم‌فروشان! * آنان که چون از مردم پیمانه گیرند تمام پیمایند * و چون پیمانه دهند یا وزن کنند کم نهند» سوره مطففین، آیه ۱-۳.
- ↑ ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا﴾ «آنان که دارایی‌های یتیمان را به ستم می‌خورند جز این نیست که در شکم خود آتش می‌انبارند و زودا که در آتشی برافروخته درآیند» سوره نساء، آیه ۱۰.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۴۷۰.