کلام تطبیقی ج۲ (کتاب)
کلام تطبیقی (نبوت، امامت و معاد)، جلد دوم از کتاب دو جلدی کلام تطبیقی است که با زبان فارسی به بحث تطبیقی میان عقاید و آرای مذاهب کلامی و متکلمان اسلامی پیرامون مباحث نبوت، امامت و معاد می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر علی ربانی گلپایگانی است و جامعة المصطفی العالمیة انتشار آن را به عهده داشته است[۱].
| کلام تطبیقی نبوت، امامت و معاد | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | علی ربانی گلپایگانی |
| موضوع | امامت و ولایت |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات جامعة المصطفی العالمیة |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | چاپ اول: ۱۳۸۵ چاپ دوم: ۱۳۸۸ چاپ سوم: ۱۳۹۳ ش |
| تعداد صفحه | ۴۰۸ |
| شابک | ۹۷۸۹۶۴۷۷۴۱۵۹۰ |
| شماره ملی | ۱۹۳۰۲۶۰ |
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «در کتاب حاضر به تحلیل و بررسی مباحث نبوت، امامت و معاد پرداخته شده است. مباحث کتاب عبارت‌اند از: نیاز بشر به دین و ضرورت نبوت، معجزه و نبوت، وحی و نبوت، نبوت و عصمت، خاتمیت نبوت و شریعت اسلام، مصونیت قرآن از تحریف، پیشینه و اهمیت بحث امامت، حقیقت امامت، وجوب امامت، فلسفه امامت، امامت و عصمت، عقل و امامت امیر مؤمنان (ع)، قرآن و امامت امیر مؤمنان (ع)، امامت امیر مؤمنان در حدیث غدیر، قرآن و رهبری راستگویان، آخرین پیشوای معصوم، آثار وجودی و شیوه رهبری امام غایب، کلیاتی درباره معاد، براهین اثبات معاد، معاد جسمانی و روحانی، بررسی اشکالات و شبهات، قیامت و تجسم اعمال، قیامت و شفاعت، بهشت و دوزخ. در میان مذاهب و فرقه‌های کلامی اسلامی، مذاهب و فرقه‌های کلامی زنده و موجود، مورد نظر هستند در این میان آنها که به لحاظ نظام کلامی، متکلمان و آثار، از برجستگی ویژه‌ای برخورداند، بیشتر مورد اهتمام بوده‌اند، دراین میان مذاهب کلامی شیعی، «امامیه» و در میان مذاهب کلامی اهل سنت، «اشعریه» و «ماتریدیه» داری چنین ویژگی می‌باشند. «معتزله» با اینکه در روزگار ما به صورت رسمی وجود ندارد، اما به خاطر اهمیت و نقش برجسته‌ای که در تاریخ کلام اسلامی ایفا کردهاند و نیز تأثیر روش و اندیشه‌‌های کلامی آنان بر برخی از متکلمان برجسته اهل سنت، همواره مورد توجه محققان بوده‌اند؛ چنان‌که اکثر متون کلامی، اعم از شیعی و سنی، عقاید و آراء معتزله را نقل و بررسی کردهاند[۲].
فهرست کتاب
- پیش گفتار؛
==== بخش اول: نبوت ==== ۱.نیاز بشر به دین و ضرورت نبوت:
- پیشینه و ضرورت بحث؛
- تعریف دین؛
- چیستی و حقیقت انسان؛
- مصلحت‌اندیشی و تدبیر؛
- تمایلات روانی انسان:
- تمایلات فردی؛
- تمایلات اجتماعی؛
- تمایلات عالی؛
- کمال مطلوب و هدایت و حیانی؛
- دین و جامعه آرمانی؛
- قاعده لطف و ضرورت شریعت الهی؛
- جایگاه معجزه؛
- تعریف معجزه؛
- ویژگی معجزه؛
- راه شناخت معجزه:
- الف) قاعده حسن و قبح عقلی؛
- ب)عادة الله؛
- ج)لزوم تناقض؛
- وجه دلالت معجزه بر نبوت:
- دلالت معجزه، از قبیل عادیات است؛
- دلالت معجزه ظنی است؛
- معجزه، به منزله تصدیق قولی پیامبر (ص) است؛
- احتمالات عقلی و علم وجدانی و بدیهی؛
- دلالت معجزه بر نبوت، برهانی است؛
- وحی در لغت و اصطلاح؛
- وحی در اصطلاح؛
- وحی در قرآن:
- معنای لغوی؛
- هدایت طبیعی؛
- هدایت غریزی؛
- الهام خداوندی به غیر پیامبران؛
- امر و اذن الهی؛
- وحی خداوند بر فرشتگان؛
- القائات یطانی؛
- وحی نبوت؛
- گونه‌های وحی الهی به پیامبران:
- وحی بدون واسطه؛
- وحی از پس پرده (من وراء حجاب)؛
- وحی، به واسطه فرشته؛
- نکته‌ها و بهره‌ها؛
- فرق رسول و نبی؛
- وحی و رؤیای صادقه؛
- وحی و الهام؛
- وحی و تحدیث؛
- وحی و تجربه دینی؛
- وحی نفسی یا مکاشفه عرفانی؛
- حقیقت عصمت؛
- ابعاد عصمت و اقوال متکلمان:
- عصمت از شرک و کفر؛
- عصمتدر تلقی، حفظ و ابلاغ وحی؛
- عصمت از گناه پس از نبوت؛
- عصمت از گناه قبل از نبوت؛
- عصمت در موارد دیگر؛
- دلایل عقلی عصمت:
- لزوم بعثت در نبوت؛
- لزوم تکلیف به محال؛
- لزوم مخالفت با پیامبر (ص)؛
- عصمت و وثوق مطلق؛
۵.خاتمیت نبوت و شریعت اسلام:
- مقدمه؛
- حقیقت خاتمیت؛
- دلایل خاتمیت:
- دلیل اول؛
- دلیل دوم؛
- دلیل سوم؛
- دلیل چهارم؛
- فلسفه خاتمیت؛
- توحید اسلامی؛
- معاد قرآنی؛
- نظام اخلاقی قرآن؛
- اصول اجتماعی اسلام؛
- تفسیر خاتمیت؛
- دیدگاهی دیگر؛
- ارزیابی و نقد؛
- دین ثابت و نیازهای متغیر؛
- ارکان پویایی شریعت خاتم:
- احکام اولیه و ثانویه؛
- تشریع اجتهاد در اسلام؛
- نقش کلیدی عقل در اجتهاد؛
- ملاکات احکام و قاعده اهم و مهم؛
- مسؤلیت‌ها و اختیارات حاکم اسلامی؛
- معنی لغوی تحریف؛
- واژه تحریف در قرآن؛
- قرآن و احتمال تحریف:
- تغییر در لهجه و تعبیر؛
- تغییر در کلمات؛
- تغییر در ترتیب سور و آیات؛
- تغییر به افزایش؛
- تغییر به نقصان و کاهش؛
- دلایل مصونیت قرآن از تحریف:
- عقل وبی‌‌پایگی فرضیه تحریف؛
- تقریر دیگری از برهان عقلی؛
- گواهی قرآن بر صیانت خود؛
- دلایل روایی بر نفی تحریف؛
- دلیلی دیگر؛
- حدیث ثقلین و نفی تحریف از قرآن:
- وجه استدلال؛
- نقد دلایل قائلان به تحریف قرآن؛
- جمع‌آوری کامل قرآن، عادتا ممکن نیست؛
- مخالفت با قرآن علی (ع)؛
- مشابهت با بنی اسرائیل؛
- بررسی روایات تحریف:
- الف) نقد سندی؛
- ب) نقد دلالی؛
- اهل‌سنت و نظریه نسخ تلاوت.
بخش دوم: امامت و خلافت
- درآمد؛
۱. پیشینه و اهمیت بحث امامت؛ ۲. حقیقت امامت:
- توضیحات؛
- دلایل وجوب امامت:
- آیه اولی الامر؛
- حدیث «من مات و لم یعرف إمام زمانه..». ؛
- سیره مسلمانان؛
- اجرای حدود و حفظ نظام اسلامی؛
- وجوب دفع ضررهای عظیم؛
- قاعده لطف و وجوب امامت؛
۵.صفات امام:
۶.امامت و عصمت: ۱. برهان تسلسل؛ ۲. حفظ و تبیین شریعت؛ ۳. آیه امامت حضرت ابراهیم (ع)؛ ۴. آیه اولی‌الامر؛
- گفتاری از فخرالدین رازی؛
- دلایل منکران عصمت؛
۷.عقل و امامت امیرمؤمنان (ع)؛ ۸.قرآن و امامت امیرمؤمنان (ع):
۹.امامت امیرمؤمنان (ع) در حدیث غدیر:
- سخن فخرالدین رازی؛
- نقد سخن رازی؛
- آیه تطهیر و عصمت اهل بیت (ع)؛
- راستگویان در روایات؛
۱۱.آخرین پیشوای معصوم:
- مقدمه؛
- دیدگاه امامیه، درباره مهدی موعود (ع)؛
- غیبت و نیابت؛
- ولادت مهدی موعود (ع) از دیدگاه اهل سنت؛
۱۲.آثار وجودی و شیوه رهبری امام غایب:
- ابعاد امامت؛
- آثار وجودی امام غایب:
- پایداری جهان؛
- هدایت نهانی؛
- حضور غیرعادی؛
- ملاقات‌های ویژه؛
- توسل و دعا؛
- لطف بودن وجود امام؛
- رهبری با واسطه.
==== بخش سوم: معاد یا سرای آخرت ==== ۱.کلیاتی درباره معاد:
- واژه‌شناسی معاد؛
- جایگاه معاد، در ادیان آسمانی؛
- قرآن و جهان آخرت؛
- آثار و نتایج ایمان به معاد:
- آرامش دل و تسکین خاطر؛
- تقوی و پاکدامنی؛
- تعهد و احساس مسئولیت؛
- ایمان به معاد و آینده نگری؛
۲.براهین اثبات معاد: ۱. برهان حکمت و غایت:
- برهان حکمت، در آیات دیگر؛
- قیامت و غایت در کلام امام علی (ع)؛
۲. برهان عدالت؛ ۳. برهان رحمت؛ ۴. لزوم وفای به عهد؛ ۵. قیامت گزارش غیبی و قطعی الهی؛ ۳.معاد جسمانی و روحانی:
- عقل و معاد روحانی؛
- عقل و معاد جسمانی؛
- معاد جسمانی و روحانی، از دیدگاه قرآن:
- الف) قرآن و معاد روحانی؛
- «رضوان الله» برترین پاداش اخروی؛
- حسرت جانکاه؛
- ب) قرآن و معاد جسمانی؛
- آیا آیات مربوط به معاد جسمانی، قابل تأویل است؟؛
۴.بررسی اشکالات و شبهات: ۱. معاد جسمانی، اعاده معدوم است؛ ۲. فرد دیگر، مثاب و معاقب خواهد بود؛ ۳. شبهه آکل و مأکول؛ ۴. معاد جسمانی، تکرار حیات دنیوی است؛
- پاسخ به یک اشکال؛
۵.قیامت و تجسم اعمال:
- مقصود از تجسم اعمال چیست؟
- تجسم اعمال در آیات قرآن؛
- تجسم اعمال در روایات؛
- عقل و تجسم اعمال؛
- علم و تجسم اعمال؛
دربارهٔ پدیدآورنده
کتاب‌های و ابسته
- اصل مجموعه؛
- کلام تطبیقی ج۱ (کتاب)؛
پانویس
] شهید مطهری]