بحث:آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)

قرآن و حوادث آخرالزمان

• قرآن کریم دربارۀ حوادث آخرالزمان و تسلط خوبان و صالحان بر کل عالم هستی، گاه به تصریح و گاه با اشاره سخن به میان آورده است که این امر نشانۀ ریشه دار بودن این مسأله در آیات فراوانی ـ حدود سیصد آیه ـ از کلام الهی است. در مورد ظهور و انتظار فرج حضرت مهدی (ع) آیۀ صریحی وارد نشده، ولی با در نظر گرفتن منطق فهم قرآن و تأویل و تفسیر و با توجه به روایات، آیات متعددی را می‌توان بر شمرد که یکی از مهمترین مصادیق آنها امام زمان (ع) هستند.
• چنانچه مفسرین بر اساس احادیث، آیاتی که به حکومت واحد جهانی و آیندۀ جهان، پرداخته‎اند را مربوط به حضرت مهدی (ع) دانسته‌اند. مجموعه‌ این آیات در کتب متعددی جمع‌آوری شده از جمله:

1. معجم احادیث الامام المهدی زیر نظر علی کورانی، ج ۵، که در این کتاب در مورد حضرت تا ۲۶۰ آیه ذکر شده است.
2. سیمای امام زمان در آیینۀ قرآن از علی اکبر مهدی‌پور، ۱۴۰ آیه را ذکر کرده‌اند.
3. سیمای مهدویت در قرآن از محمدجواد مولوی‌نیا، ۷۴ آیه را توضیح داده‌اند.
4. مهدی در قرآن اثر محمد عابدین‌زاده، ۴۰ آیه را توضیح داده است.

آیات مربوط به امام زمان(ع)

• فهرستی از آیات قرآن که در موضوع ظهور و انتظار است، عبارتند از:

1. موعود همۀ کتب آسمانی: وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ.
2. وعدۀ الهی به مؤمنان شایسته برای جانشینی در زمین: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ.
3. ذخیره الهی: بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ.
4. امامت و وراثت مستضعفان: وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ
5. بندگان ذخیره شده: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ.
6. آمادگی قبلی: هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ أَن تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ رَبُّكَ أَوْ يَأْتِيَ بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لاَ يَنفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا قُلِ انتَظِرُواْ إِنَّا مُنتَظِرُونَ.
7. انتقام گیرنده شهیدان مظلوم: وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلاَ يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا.
8. غیب الهی: وَيَقُولُونَ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ.
9. انتظار: وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ.
10. صبر: فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ.
11. اصلاح زمین: اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ.
12. نشانه‌های الهی: وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ.
13. حکومت الهی: إِن يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ وَتِلْكَ الأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ وَيَتَّخِذَ مِنكُمْ شُهَدَاء وَاللَّهُ لاَ يُحِبُّ الظَّالِمِينَ.
14. ذلت ستمگران: وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَن يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا أُوْلَئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَن يَدْخُلُوهَا إِلاَّ خَائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ.
15. برپایی حکومت دینی: الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الأُمُورِ</ref>.
16. عذاب در آخر الزمان: قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُهُ بَيَاتًا أَوْ نَهَارًا مَّاذَا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ.
17. هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ.
18. وعده پیروزی: بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ.
19. قُلْ كُلٌّ مُّتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحَابُ الصِّرَاطِ السَّوِيِّ وَمَنِ اهْتَدَى.
20. أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَسَالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَّابِيًا وَمِمَّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِي النَّارِ ابْتِغَاء حِلْيَةٍ أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهُ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَالْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاء وَأَمَّا مَا يَنفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الأَرْضِ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الأَمْثَالَ.
21. وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا.
22. أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَإِن يَشَأِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ.
23. فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ.
24. فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَالإِبْكَارِ.
25. وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا.
26. لاَّ يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا.
27. أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ.
28. قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُواْ إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ.
29. تحقق حق: لِيُحِقَّ الْحَقَّ وَيُبْطِلَ الْبَاطِلَ وَلَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ.
30. انتظار وعده حق: فَرَدَدْنَاهُ إِلَى أُمِّهِ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلا تَحْزَنَ وَلِتَعْلَمَ أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ.

قرآن و حوادث آخرالزمان

• یکی از ویژگی‌های قرآن کریم ابدی بودن این کتاب است. یعنی قرآن به عنوان آخرین کتاب نازل شده، لازم است با زبانی سخن بگوید که در همۀ مکان‌ها و زمان‌ها قابل استفاده و عرضه باشد، در غیر این صورت به مرور زمان، تازگی و صلابت خود را از دست خواهد داد. حال با توجه به این ویژگی (یعنی ابدی بودن آیات آن) باید توجه داشته اکثر آیات قرآن به صورت کلی و "قضیه حقیقیه" نه "شخصیه خارجیه" بیان شده است و در هر زمان مصادیق این قضیه حقیقیه ـ که به صورت عام و کلی بیان شده ـ استخراج می‌شود. از این رو وقتی با روایات تفسیری، برای آیه‌ای مصداق معرفی شده است، مفسرین می‌فرمایند: "این یکی از مصادیق آیه است نه اینکه آیه فقط همین معنا و مصداق را داشته باشد. به عنوان نمونه در سوره‌ حمد ذیل آیه «اهدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ» شیخ صدوق از امام صادق (ع) حکایت می‌کند: «"الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیمُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع)"» و علامه در شرح آن می‌نویسد: "این روایات از قبیل تطبیق و بیان مصداق بارز برای آیه است".
• با توجه به آنچه بیان شد: در مورد ظهور و انتظار فرج حضرت مهدی (ع) بلکه دیگر جنبه‌های شخصیتی ایشان آیۀ‌ صریحی وارد نشده ولی با در نظر گرفتن منطق فهم قرآن و تأویل و تفسیر و با توجه به روایات آیات متعددی را می‌توان بر شمرد که یکی از مهمترین مصادیق آیه امام زمان (ع) هستند.
• در قرآن کریم دربارۀ حوادث آخرالزمان و تسلط خوبان و صالحان بر کل عالم هستی، گاه به تصریح و گاه با اشاره سخن به میان آمده است که این امر نشانۀ ریشه دار بودن این مسأله در آیات فراوانی ـ حدود سیصد آیه ـ از کلام الهی است.

آیات فراوانی در قرآن کریم اختصاص به بررسی حکومت واحد جهانی دارد که مفسرین دینی بر اساس احادیث و تفاسیری که از آنها کرده‌اند، در عین اینکه ترسیم‌گر آینده جهان است، آنها را به حضرت مهدی (ع) مربوط دانسته‌اند.

• مجموعه‌ این آیات در کتب متعددی جمع‌آوری شده از جمله:

1. معجم احادیث الامام المهدی زیر نظر علی کورانی، ج ۵ که در این کتاب در مورد حضرت تا ۲۶۰ آیه ذکر شده است.
2. سیمای امام زمان در آیینه قرآن از علی اکبر مهدی‌پور، ۱۴۰ آیه را ذکر کرده‌اند.
3. سیمای مهدویت در قرآن اثر محمدجواد مولوی‌نیا، ۷۴ آیه را توضیح داده‌اند.
4. مهدی در قرآن اثر محمد عابدین‌زاده، ۴۰ آیه را توضیح داده‌اند.

آیات مربوط به امام زمان(ع)

• فهرستی از آیات قرآن که که ارتباط بیشتر و نزدیک تری با مسألۀ مهدویت و انتظار دارند عبارتند از:

1. موعود همۀ کتب آسمانی: وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ این‌ آیه اشاره‌ صریح‌ دارد که عاقبت، صالحان وارث‌ زمین‌ خواهد شد‌ و البته‌ وعدۀ‌ الهی‌ متحقق می‌گردد. از امام باقر (ع) در مورد این آیه نقل شده است: «این بندگان شایسته که وارثان زمین می‌شوند، اصحاب مهدی در آخرالزمان هستند». در مجمع البیان پس از بیان این حدیث، حدیثی را نقل می‌کند: «اگر از عمر دنیا یک روز باقی مانده بود، خداوند همان روز را آنقدر دراز کند تا مردی صالح از اهل‌بیت برانگیخته شود و جهان را همان‌گونه که از جور و ستم لبریز شده باشد از داد و دادگری تبریز سازد». زبور یعنی مزامیر داوود (ع) موجود است و همین عبارتی را که قرآن کریم می‌فرماید: وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ، در زبور فعلی نیز وجود دارد. یکی از اساسی‌ترین مسائلی است که ارادۀ ازلی حق به آن تعلق گرفته است أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا است که يَرِثُهَا جنبه شمولی دارد؛ یعنی به طور فراگیر حاکمان زمین عباد صالح خواهند بود. در زبور کنونی که ملحق به تورات موجود است، چنین آمده: صالحان وارث زمین خواهند بود و در آن تا ابد سکونت خواهند کرد.
2. وعدۀ الهی به مؤمنان شایسته برای جانشینی در زمین: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ چون گسترش دین، در سراسر زمین، و جهانگیر شدن آیین از گذشته تاکنون پدیدار نگشته است، پس به یقین این امر در آینده خواهد بود چه این جهان‌گیریِ دین و آیین، وعدۀ خدایی است و تخلف‌ناپذیر است. در‌ این‌ ‌آیه‌: سه وعده صریح‌ به‌ مؤمنان وارسته و دارای عمل صالح داده شده‌ است: خلافت در زمین، یعنی رسیدن به حکومت در‌ تمام‌ کرۀ زمین و برقراری عدالت؛ برقراری فرامین الهی در‌ سرتاسر‌ کره‌ خاکی‌ و برقراری‌ آرامش‌ و امنیت کامل در روی زمین و از بین رفتن ترس و نگرانی و ناامنی. از امام زین العابدین (ع) نقل شده فرمود: «این‌ گروه به خدا قسم! همان پیروان ما هستند که خداوند به وسیلۀ مردی‌ از‌ خاندان ما، این‌ موضوع را تحقق می‌بخشد و او مهدی این امت است».
3. ذخیره الهی: بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ. از امام باقر (ع) در حدیثی طولانی از امام عصر(ع) سخن می‌گوید و می‌فرماید: «هنگامی که قائم خروج کند، به خانه کعبه تکیه دهد. آنگاه ۳۱۳ نفر نزد او گرد آیند، پس نخستین سخن که گوید، این آیه است: بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ در نقل دیگری آمده است: «من بقیة الله و حجت خدایم و خلیفه خدایم در میان شما، آنگاه هر مسلمانی که به او سلام دهد گوید: «"السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا بَقِیَّةَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ"»
4. امامت و وراثت مستضعفان: وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ آیه دربارۀ بنی اسرائیل و قصه حضرت موسی (ع) و فرعون است. در این آیه اصلی مطرح شده است که ارادۀ ازلی الهی بر این تعلق گرفته مستکبران ریشه‌کن شوند و مستضعفان و عباد الله الصالحین وارثین ارض و حاکمین در زمین باشند؛ آن هم در پهنای زمین، لذا محتوا و مفهوم عام آیه به خصوص زمان حضرت موسی (ع) و بنی اسرائیل مربوط نیست. اما آیا آن ارادۀ ازلی به طور کامل تحقق یافت؟ نه. قطعا این اراده باید تحقق پیدا کند و این جز با ظهور حضرت حجت (ع) امکان‌پذیر نیست. حضرت علی (ع) می‌فرماید: «این دنیا که امروزه از ما روگردان است روزی به ما رو خواهد آورد همانند ناقه‌ای که به فرزندش از روی علاقه، روی می‌آورد» آن‌وقت حضرت این آیه را تلاوت فرمود: وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ. حضرت امیر علی (ع) در خصوص این آیه فرمودند: «آنان مستضعفان خاندان محمدند، خداوند پس از کوشش آنان، مهدی‌شان را می‌فرستد و آنان را عزیز می‌گرداند و دشمنان آنان را ذلیل می‌سازد». همان طور که ملاحظه می‌شود در آیات متعددی از قرآن‌ کریم‌ این‌ وعده الهی متذکر شده است که روزی فراخواهد رسید که وارثان زمین اهل تقوا‌ هستند‌ و آنانی‌ که به ناحق‌ مورد ستم واقع شدند بر زمین حکومت خواهند کرد و وعده الهی‌ تخلف‌ ندارد.
5. بندگان ذخیره شده: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاء وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ امام صادق (ع) در روایتی فرمودند: «همانا برای صاحب این امر (حکومت جهانی الهی) یارانی ذخیره شده که اگر همه مردم هم بروند خداوند آن یاوران را گرد خواهد آورد»
6. آمادگی قبلی و انتظار: هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ أَن تَأْتِيَهُمُ الْمَلائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ رَبُّكَ أَوْ يَأْتِيَ بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لاَ يَنفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا قُلِ انتَظِرُواْ إِنَّا مُنتَظِرُونَ در ذیل این آیه ابی‌بصیر از امام صادق (ع) حکایت می‌کند: «منظور از آن روز، روز خروج حضرت قائم (ع) است، آن روز انتظار کشیده شده، از ما است؛ بعد حضرت فرمودند: ای ابابصیر! خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبت او منتظر ظهورش باشند و در زمان ظهورش از او اطاعت نمایند که اینان اولیای خدایند که هیچ ترس برایشان نیست و حزن و اندوهی نخواهند داشت».
7. انتقام گیرندۀ شهیدان مظلوم: وَمَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَانًا فَلاَ يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُورًا کسی از امام صادق (ع) درباره آیه سؤال کرد و حضرت فرمود: «منظور از آیه، قائم آل محمد (ص) است که خروج نموده و در برابر خون حسین (ع) عده‌ای را به قتل می‌رساند».
8. غیب الهی: وَيَقُولُونَ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ یحیی بن قاسم می‌گوید: از امام صادق سؤال کردم درباره‌ آیات اول سوره بقره که می‌فرماید: "الم این کتاب هیچ تردیدی در آن نیست و مایه هدایت متقین است، کسانی‌ که به غیب ایمان می‌آورند." امام فرمودند: "متقین در این آیه شیعیان علی هستند و غیبت همان حجت قائم غائب است و شاهد بر این مدعی آیه‌ ۲۰ سوره‌ یونس است که می‌فرماید: "و کافران گویند: چرا آیت و نشانه‌ای از پروردگارش بر او نازل نمی‌شود. پس بگو همانا غیب مخصوص خداوند است پس منتظر باشید که من نیز از منتظران هستم».
9. انتظار: وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ.
10. صبر: فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ. از امام رضا (ع) نقل شده فرمودند: «چقدر خوب است صبر و انتظار فرج! آیا نشنیده‌ای فرموده خدای عزوجل را که وَارْتَقِبُواْ إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ بنابراین بر شما باد به صبر، به درستی که گشایش پس از ناامیدی می‌آید، البته آنان که پیش از شما بودند صبورتر از شما بودند».
11. اصلاح زمین: اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ. شیخ طوسی در کتاب الغیبة از ابن عباس روایت می‌کند که در تفسیر آیه گفت::خداوند، زمین مرده را بعد از بیدادگری اهلش، به وسیله ظهور حضرت مهدی(ع) اصلاح می‌کند:» .
12. نشانه‌های الهی: وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمْوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ در ینابیع المودة چنین آمده: پیش از ظهور حضرت مهدی (ع) علامات و نشانه‌های الهی وجود دارد برای مردمی که ایمان آورده‌اند.
13. حکومت الهی: إِن يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِّثْلُهُ وَتِلْكَ الأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ وَيَتَّخِذَ مِنكُمْ شُهَدَاء وَاللَّهُ لاَ يُحِبُّ الظَّالِمِينَ در تفسیر البرهان آمده است: "از روز پیدایش جهان دو نیروی رحمانی و شیطانی حکومت می‌کرده، ولی در عهد حضرت مهدی(ع)تنها یک حکومت الهی در جهان حکومت می‌کند".
14. ذلت ستمگران: وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَن يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا أُوْلَئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَن يَدْخُلُوهَا إِلاَّ خَائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ. سیوطی در الدر المنثور از ابی جریر اسدی نقل می‌کند: "مراد از ذلتی که نصیب ستم‌گران در دنیا می‌شود روزی است که مهدی (ع) حکومت را به دست می‌گیرد".
15. برپایی حکومت دینی: الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الأُمُورِ در حیاة‌ القلوب‌ آمده است: ابن ماهیار از امام باقر (ع) روایت کرده است: «آیه‌ در شأن مهدی آل محمد (ع) و اصحاب او نازل شده است که‌ خدا‌ ایشان را پادشاهی می‌دهد‌ در‌ مشرق و مغرب زمین و دین حق را به آنها ظاهر می‌گرداند و می‌میراند و زایل می‌گرداند به او و به اصحاب او بدعت‌های باطل را، چنان‌که‌ سفیهان و ظالمان، حق را می‌میراندند و چنان خواهند کرد که‌ اثری از ظلم و ستم نماند و امر خواهند کرد مردم را به نیکی‌ها و رفع خواهند نمود از بدی‌ها و مر خدا راست عاقبت‌ امور».
16. قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُهُ بَيَاتًا أَوْ نَهَارًا مَّاذَا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ امام باقر (ع) فرمودند: «مراد از عذاب در آیه عذابی است که‌ در آخر‌ الزمان‌ به‌ فاسقان اهل قبله یعنی اهل اسلام نازل می‌شود در حالی‌ که می‌گویند عذاب بر ما نازل نخواهد شد».
17. هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ در‌ حیاة القلوب ذیل آیه که در شأن قائم آل محمد (ع) نازل شده است و عیاشی و دیگران از حضرت علی بن الحسین (ع) روایت‌ کرده‌اند‌: «این ایمنی از‌ برای‌‌ شیعیان ما در زمان مهدی این امت خواهد بود، و این است که حضرت رسول (ص) در شأن او فرمود اگر باقی نمانده باشد از دنیا مگر یک روز، خدا البته‌ آن‌ روز را دراز گرداند تا مردی از فرزندان من والی شود بر مردم که همنام من باشد و زمین را پر از عدالت گرداند بعد از آنکه پر از ظلم و جور‌ شده‌ باشد».
18. وعده پیروزی: بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
19. قُلْ كُلٌّ مُّتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحَابُ الصِّرَاطِ السَّوِيِّ وَمَنِ اهْتَدَى.
20. أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَسَالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَّابِيًا وَمِمَّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِي النَّارِ ابْتِغَاء حِلْيَةٍ أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهُ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَالْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاء وَأَمَّا مَا يَنفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الأَرْضِ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الأَمْثَالَ.
21. وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا.
22. أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَإِن يَشَأِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ.
23. فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ.
24. فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنبِكَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَالإِبْكَارِ.
25. وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا.
26. لاَّ يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا.
27. أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلِكُم مَّسَّتْهُمُ الْبَأْسَاء وَالضَّرَّاء وَزُلْزِلُواْ حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُواْ مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ.
28. قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُواْ إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ.
29. تحقق حق: لِيُحِقَّ الْحَقَّ وَيُبْطِلَ الْبَاطِلَ وَلَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ.
30. انتظار وعده حق: فَرَدَدْنَاهُ إِلَى أُمِّهِ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلا تَحْزَنَ وَلِتَعْلَمَ أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: