بحث:آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)

اهمیت انتظار

• اعتقاد به ظهور حضرت مهدی (ع) باعث می‌‌شود انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود از نعمت انتظار بهره‌مند شود که اگر از آن تهی شود و به آینده امید نداشته باشد، زندگی برایش مفهومی نخواهد داشت و شاید از این جهت است که «افضل اعمال امتی انتظار الفرج» بیان شده است.

آثار فردی انتظار

• در اینجا به اختصار به آثار و پیامدهای فردی انتظار می‌پردازیم:

امید به آینده

• انسان به امید زنده است. بدون امید نمی‌توان آینده‌نگر بود و به تحولات آینده نظر انداخت. امید به ظهور حضرت مهدی (ع) و نصرت و پیروزی حق و عدالت با اعتقاد به آمادگی مادی و معنوی برای ظهور آن حضرت، زایندۀ امید است و حیات فردی منتظران را متحول و پویا می‌سازد. در فرمانی از امام علی (ع)، خطاب به منتظران چنین آمده است: «چشم به راه رسیدن فرج باشید و از کارگشایی و آسایش‌ رسانی نومید نشوید».

خودسازی اخلاقی

• انتظار فرج و ظهور در حقیقت به معنای آماده باش کامل فکری، عملی، مادی و معنوی است و منتظر واقعی کسی است که آلودگی‌های درون را پالایش کند و خانۀ دل را از زنگار گناه و ناپاکی‌ها پاک کند و خود را به صفات پسندیده آراسته و از گناه و دنیاطلبی و تجمّل اجتناب ورزد و با جدیّت و تلاش پیگیر و مبارزه با هواهای نفسانی و خودخواهی‌ها، ملکۀ تقوا را در خود ایجاد کند. چنین فردی می‌تواند خود را جزء منتظران آن حضرت به حساب آورد. امام صادق (ع) در این زمینه فرمود: «کسی که علاقه دارد از یاران و اصحاب حضرت قائم (ع) باشد، باید تقوا در خود ایجاد کند و خود را به صفات نیک و محاسن اخلاق مزین سازد و سپس در انتظار آن حضرت باشد. هر کس این آمادگی را به دست آورد و پیش از ظهور از دنیا برود، به اجر و پاداش یاران آن حضرت نایل خواهد شد. کوشش کنید و منتظر فرج و موفقیت باشید، ‌ای جماعتی که مورد توجه خدا هستید، پیروزی گوارایتان باد!».
• این اثر انتظار بر تمام تحولات فردی دیگر مقدم است چون بدون تحقق این تحول، دیگر تحولات ممکن نمی‌شود. به عبارت دیگر، انتظار در بسترسازی، تقویت و عملیاتی ساختن هویت اخلاقی مؤثر است و روح تازه‌ای در آن دمیده می‌شود.

بصیرت در معارف مهدوی

• انتظار فرج باعث می‌شود فرد مسلمان آنچه در توان دارد، به کار گیرد تا سطح اندیشه و آگاهی خود را بالا ببرد چون: اولاً: معرفت اساس اعتقاد صحیح است و اعتقاد صحیح، بدون شناخت حضرت حجت (ع) امکان ندارد، ثانیاً: محبتی ارزش دارد که با معرفت همراه باشد، تا با شبهات دشمنان آفت نزند و پراستحکام بماند. معرفت به خدای سبحان، معرفت به پیامبر و حجت خدا بر جای می‌‌گذارد و از گمراهی و ضلالت جلوگیری می‌‌نماید. امام باقر (ع) در این باره فرمود: «کسی که بمیرد و امام زمان خود را بشناسد، همانند کسی است که در خیمه حضرت قائم (ع) نزد آن حضرت باشد». مراد از شناخت امام تنها دانستن نام و خصوصیات و صفات آن حضرت نیست، بلکه باید علاوه بر آنها هدف امام را بشناسد و رفتار و گفتارش مورد پسند ایشان باشد و چنین شناختی زمینۀ عشق و محبت را در فرد ایجاد می‌کند و او را از بدی‌ها، تنگ نظری‌ها، اختلاف‌ها و حسادت‌ها باز می‌دارد و وی را به خوبی‌ها و کمالات انسانی سوق می‌دهد و تحول و انقلابی ژرف در فکر و عمل او ایجاد می‌کند.
• در کنار این آمادگی فکری شخصی، توجیه‌گری نظری و تئوری‌پردازی دقیق در تبیین اندیشۀ مهدویت در سطح جهانی و دفاع فکری و نظری از اندیشه مهدویت و پاسخ به شبهات مطرح شده و جلوگیری از کوته‌فکری و کج‌اندیشی و رفتارهای نابخردانه گوشه‌ای دیگر از تأثیرات اعتقاد به انتظار است.

پرهیزگاری و پارسایی

• نظارت خدا و پیامبر و امامان بر اعمال ما از حقایق قرآنی است: ﴿اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾ لفظ "المُؤْمِنُونَ" به امام معصوم و اوصیاء رسول خدا(ص) تفسیر شده است. در روایتی از امام رضا (ع) به عرضه اعمال شیعیان هر صبح و شام به امام زمانشان اشاره شده است. بنابراین، منتظر خود را در منظر خدا و امام زمانش می‌‌بیند و بی‌مبالاتی نمی‌کند و با پرهیزگاری به مرزهای گناه و حرام، نزدیک نمی‌شود.

زهد ورزی

• انسان‌هایی که زندگی پر زرق و برقی، فراهم آورده‌اند و در عین حال از زهد و عرفان دم می‌‌زنند، به تناقض گرفتار آمده‌اند و ادعای پوچ می‌کنند. امام مهدی (ع) مصداق بارز زهدورزی و دوری از تجملات است، چنان که امام رضا(ع) در توصیف ایشان می‌‌فرماید: «لباس قائم ما چیزی نیست جز پوشاکی خشن و غذای او چیزی نیست جز طعامی خشک». کسانی که ادعای پیروی از این امام بزرگ را می‌‌کنند نباید حریصانه به دنبال دنیا باشند و همت خود را در نیکو پوشیدن و خوردن و لذت بردن، خلاصه کنند.

تمرکز افکار و نیروها

• انتظار از لحاظ فردی، موجب تمرکز افکار و نیروهای آدمی می‌شود؛ زیرا همۀ آنها، ناظر به یک هدف، یعنی انتظار ظهور می‌‌شوند و این امر موجب وحدت شخصیت او می‌گردد و این وحدت شخصیت، از هرز رفتن توانایی‌ها و قابلیت‌ها، جلوگیری می‌کند و زمینۀ رشد و ظهور قدرتی شگرف و فوق العاده را فراهم می‌کند. همچنین انتقال پیام انتظار و ارتباط با منتظران و ایجاد هماهنگی لازم جهت زمینه‌سازی ظهور بر پایه نظام طبیعی موجود و لوازم و امکانات متداول انجام می‌گیرد نه با نیروی معجزه و عوامل خارق العاده، بر همین اساس منتظر باید توان‌مندی‌های جسمی خود را افزایش دهد.

منحل نشدن در فساد محیط

• اعتقاد به اینکه سرانجام، کرۀ زمین از شر مستکبران و ظالمان نجات یافته و اصلاح خواهد شد و به تمام تبعیض‌ها و نابسامانی‌ها خاتمه داده می‌شود، انسان را وادار می‌کند خود ظلم نکند و دنبال فساد و بی بند و باری نرود و در فساد محیط منحل نشود، در برابر انواع آلودگی رایج جامعه و لغزش‌های محیطی مقاومت ‌‌کند و به یک مصونیت اخلاقی و اجتماعی در ‌‌برابر هر کجروی و ناهنجاری ‌‌دست یابد.

پایداری در برابر حاکمان فاسد

• بزرگ‌ترین پیامد انتظار، صبر و مقاومت است. اگر بخواهیم جامعه‌ای مقاوم و پایدار داشته باشیم، ابتدا لازم است افراد آن به چنین صبر و مقاومتی دست یابند. امام باقر (ع) در تفسیر آیه شریفۀ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ فرمودند: «بر انجام واجبات صبر کنید و با دشمنان‌تان پایداری کنید و پیوند خود را با امام منتظرتان مستحکم کنید». فرد منتظر می‌‌بایست پایداری خود در ستیز با دشمنان را تقویت سازد.

مهرورزی

• بنا به فرمایش امام صادق(ع) دین چیزی جز محبت نیست: «هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ» انتظار، این حالت مهرورزی به هم نوع را در فرد منتظر تقویت می‌کند، زیرا باید منتظران ظهور را دوست داشت و از احوال‌شان جویا شد و به آنان مهر ورزید. رسول خدا(ص) فرمود: «خوشا به حال کسی‌که "قائم اهل بیت" مرا درک کند در حالی که در زمان غیبتش و قبل از قیام به او اقتدا نموده و دوست بدارد دوستانش را و با دشمنانش دشمنی کند».

اهمیت انتظار

• اعتقاد به ظهور حضرت مهدی (ع) و اینکه سرانجام نزاع‌ها و جنگ‌ها و زحمت‌ها، صلح و صفا و امنیت و آسایش است، باعث می‌‌شود انسان در زندگی فردی و اجتماعی خود از نعمت انتظار بهره‌مند شود که اگر از آن تهی شود و به آینده امید نداشته باشد، زندگی برایش مفهومی نخواهد داشت و گرفتار بی‌هدفی و پوچی می‌گردد. تعالیم مترقی‌ اسلام، نگاه به آیندۀ جوامع را در نگاه آدمیان و به ویژه مسلمانان بسیار روشن و پرگشایش جلوه می‌‌دهد و شاید از این جهت است که «افضل اعمال امتی انتظار الفرج» بیان شده است.

آثار فردی انتظار

• در اینجا به اختصار به آثار و پیامدهای فردی انتظار می‌پردازیم:

امید به آینده

• انسان به امید زنده است. بدون امید نمی‌توان آینده‌نگر بود و به تحولات آینده نظر انداخت. امروزه روان‌شناسان در تلاش‌اند امید را در انسان‌ها زنده نگه دارند و با توجه به این تلازم، روشن می‌شود انتظار و امید به ظهور حضرت مهدی (ع) و اعتقاد به آمادگی مادی و معنوی برای ظهور آن حضرت، زایندۀ امید است و در زندگی انسان بسیار مؤثر و نقش آفرین است.
• در فرهنگ شیعی انتظار، امید به نصرت و پیروزی حق و عدالت، حاکمیت ارزش‌های انسانی و ارتقای معنوی بشر است که با زمینه‌سازی‌های افراد منتظر برای تحقق آنها و تشکیل حکومت عدل مهدوی میسر می‌شود. انتظار حیات فردی شیعیان را متحول می‌سازد و امید، حرکت و پویایی به آن می‌بخشد.
• غیبت امام زمان (ع) هرچند طولانی شود، شخص منتظر را مأیوس نمی‌سازد و موجب نمی‌شود او امام خود را فراموش کند. در فرمانی از امیر بیان، علی(ع)، خطاب به منتظران چنین آمده است: «چشم به راه رسیدن فرج باشید و از کارگشایی و آسایش‌ رسانی نومید نشوید». فرد منتظر امیدوار است و همواره چشم به راه ظهور امام خود خواهد بود و در دوران غیبت با امام در ارتباط است.

خودسازی اخلاقی

• انتظار موجب می‌شود انسان خود را بسازد و شرایط لازم برای قرار گرفتن در صف منتظران واقعی را پیدا کند و این افتخار نصیبش شود که یکی از زمینه سازان حکومت مهدی موعود (ع) باشد. کسی که خود فاسد و ناصالح است، نمی‌تواند در انتظار حکومتی باشد که با افراد فاسد به شدت مبارزه می‌کند و آنها را از خود می‌راند. انتظار فرج و ظهور مصلح کل حضرت صاحب الزمان (ع) در حقیقت به معنای آماده باش کامل فکری، عملی، مادی و معنوی است. چنین فردی باید خود را بسازد که شایستگی شرکت در چنین برنامه بزرگی را به دست آورد.
• منتظر واقعی کسی است که آلودگی‌های درون را پالایش کند و عوامل تأخیر در انتظار را در خود بپیراید. نمی‌توان در حق خود و دیگران ظلم روا داشت و منتظر مصلح جهانی و ایجاد عدالت بود. باید خانه دل را از زنگار گناه و ناپاکی‌ها پاک کرد و مهر محبوب را بر جای آن نشاند و آنگاه به انتظار نشست.
• از این رو، در روایات مربوط به انتظار فرج آمده است مسلمان باید امام زمان خود را بشناسد و رفتار و گفتارش بگونه‌ای امام پسند باشد و آن حضرت را شاهد و ناظر اعمال خود بداند، در این صورت است که در زمرۀ منتظران واقعی ظهور حضرت حجت (ع) محسوب خواهد شد. امام صادق (ع) در این زمینه فرمود: «کسی که علاقه دارد از یاران و اصحاب حضرت قائم (ع) باشد، باید تقوا در خود ایجاد کند و خود را به صفات نیک و محاسن اخلاق مزین سازد و سپس در انتظار آن حضرت باشد. هر کس این آمادگی را به دست آورد و پیش از ظهور از دنیا برود، به اجر و پاداش یاران آن حضرت نایل خواهد شد. کوشش کنید و منتظر فرج و موفقیت باشید، ‌ای جماعتی که مورد توجه خدا هستید، پیروزی گوارایتان باد!» . دقت در روایت اثبات می‌کند، منتظران مهدی موعود (ع) باید خود را به صفات پسندیده آراسته کرده و از گناه و دنیاطلبی و تجمّل اجتناب ورزند و با جدیّت و تلاش پیگیر و مبارزه با هواهای نفسانی و خودخواهی‌ها، ملکۀ تقوا را در خود ایجاد کنند و چنان در تربیت و تزکیۀ نفس خود بکوشند که از هر جهت، بنده و مطیع دستورات الهی باشد. چنین افرادی می‌توانند خود را جزء منتظران آن حضرت به حساب آورند.
• بنابراین، این اثر انتظار بر تمام تحولات فردی دیگر مقدم است چون بدون تحقق این تحول، دیگر تحولات ممکن نمی‌شود. به عبارت دیگر، انتظار در بسترسازی، تقویت و عملیاتی ساختن هویت اخلاقی مؤثر است و روح تازه‌ای در آن دمیده می‌شود. .

بصیرت در معارف مهدوی

• انتظار فرج باعث می‌شود فرد مسلمان آنچه در توان دارد، به کار گیرد تا سطح اندیشه و آگاهی و آمادگی روحی و جسمی و مادی و معنوی خود را بالا ببرد چون:

#اولاً: معرفت اساس اعتقاد صحیح است. هرگاه اعتقاد صحیح شکل نگیرد نمی‌توان پیامد مثبت از آن انتظار داشت و اعتقاد صحیح، بدون شناخت حضرت حجت (ع) امکان ندارد. ازاین‌رو در روایات آمده است: «هرکه بدون معرفت امام زمانش بمیرد، به مرگ جاهلیت مرده است».

1. ثانیاً: صرف محبت به حضرت کارگشا نیست. محبتی ارزش دارد که با معرفت همراه باشد، زیرا اگر محبت در پرتو شناخت شکل گیرد، با شبهات دشمنان آفت نمی‌زند و پراستحکام خواهد بود. امام محمد باقر (ع) در این باره فرمود: «کسی که بمیرد و امام زمان خود را بشناسد، همانند کسی است که در خیمه حضرت قائم (ع) نزد آن حضرت باشد». در این روایت و نظایر آن به شناخت امام اشاره شده است؛ یعنی اجر و پاداش و ارزش حقیقی مربوط به مسلمان منتظری است که امام خود را بشناسد. روشن است مراد از شناخت امام تنها دانستن نام و خصوصیات و صفات آن حضرت نیست، بلکه باید علاوه بر آنها هدف امام را بشناسد و رفتار و گفتارش مورد پسند ایشان باشد و خود را برای پیاده کردن اهداف حیات بخش و انسان ساز آن مصلح کل، آماده کرده باشد. چنین شناختی او را از بدی‌ها، تنگ نظری‌ها، اختلاف‌ها و حسادت‌ها باز می‌دارد و وی را به خوبی‌ها و کمالات انسانی سوق می‌دهد و تحول و انقلابی ژرف در فکر و عمل او ایجاد می‌کند.

• در کنار این آمادگی فکری شخصی، توجیه‌گری نظری و تئوری‌پردازی دقیق در تبیین اندیشه مهدویت در سطح جهانی و دفاع فکری و نظری از اندیشه مهدویت و پاسخ به شبهات مطرح شده و جلوگیری از کوته‌فکری و کج‌اندیشی و رفتارهای نابخردانه گوشه‌ای دیگر از تأثیرات اعتقاد به انتظار است.

پرهیزگاری و پارسایی

• شخص منتظر خود را در منظر خدا و اولیای او می‌‌بیند. نظارت خدا و پیامبر و امامان بر اعمال ما از حقایق قرآنی است. قرآن کریم می‌‌فرماید: ﴿اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾. لفظ "المُؤْمِنُونَ" به امام معصوم و اوصیاء رسول خدا تفسیر شده است. بنابراین مقصود از مؤمنون در آیه ائمه معصومین هستند. در روایتی از امام رضا (ع) به عرضۀ اعمال شیعیان به امام زمانشان اشاره شده است: "موسی بن سیار که راوی این حدیث است می‌‌گوید: با امام ‌رضا(ع) در حال حرکت بودیم، صدای مردمی که جنازه‌ای را حمل می‌کردند به گوشمان رسید. امام پیاده شد و به طرف آنان راه افتاد. پس از دفن میت، امام او را به عاقبت نیکو و بهشت برین بشارت داد. پرسیدم: مگر او را می‌‌شناسی؟ در پاسخ فرمود: "آیا نمی‌دانی که ما گروه امامان، اعمال شیعیان ما هر صبح و شام به ما عرضه می‌‌شود؟».
• بنابراین، اعمال شیعه در هر دوره‌ای به محضر امام زمانش عرضه می‌‌شود. حضرت مهدی (ع) نیز از حال ما خبر دارد و برای او غیبت و حضور تفاوتی نمی‌کند. با این مبنا فرد منتظر، بی‌مبالات نیست و با پرهیزگاری به مرزهای گناه و حرام، نزدیک نمی‌شود.

زهد ورزی

• سالک با زهد ورزی، مقامات سلوک را چالاکانه می‌‌پیماید و به قله‌های رفیع معنویت، دست می‌‌یازد. اساسا گرایش به "تجمل" با سلوک، سازگار نیست. انسان‌هایی که زندگی پر زرق و برقی، فراهم آورده‌اند و در عین حال از زهد و عرفان، دم می‌‌زنند، به تناقض گرفتار آمده‌اند و ادعای پوچ می‌کنند. امام مهدی(ع) مصداق بارز زهدورزی و دوری از تجملات است، چنانکه امام رضا(ع) در توصیف ایشان می‌‌فرماید: «لباس قائم ما چیزی نیست جز پوشاکی خشن و غذای او چیزی نیست جز طعامی خشک». کسانی که ادعای پیروی از این امام بزرگ را می‌‌کنند نباید حریصانه به دنبال دنیا باشند و همت خود را در نیکو پوشیدن و خوردن و لذت بردن، خلاصه کنند.

تمرکز افکار و نیروها

• انتظار از لحاظ فردی، موجب تمرکز افکار و نیروهای آدمی می‌شود؛ زیرا همۀ آنها، ناظر به یک هدف، یعنی انتظار ظهور می‌‌شوند و این امر به نوبۀ خود، موجب وحدت شخصیت او می‌گردد. در مقابل، می‌توان به پراکنده بودن و متفرق بودن تلاش‌های انسان اشاره نمود که هیچ نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت. این معنا در قرآن کریم چنین آمده است: «هر آینه سعی و کوشش شما پراکنده است».
• همچنین انتقال پیام انتظار و ارتباط با منتظران و ایجاد هم‌آهنگی لازم جهت زمینه‌سازی ظهور بر پایه نظام طبیعی موجود و لوازم و امکانات در دسترس و عادی و توان‌مندی‌های فردی و عمومی متداول انجام می‌گیرد نه براساس نظام بدیع و نو و یا به صورت تصادفی و بدون قاعده و قانون و یا با تکیه بر نیروی معجزه و عوامل خارج قانون طبیعت و خارق العاده. بر همین اساس فرد منتظر در راستای فراهم‌سازی مقدمات این تحول جهانی باید در خود این توان‌مندی‌ها را فراهم آورد و نیروی جسمی و فیزیکی و توان شخصی خود را جهت همراهی با امام خود تحصیل نماید تا عقب نماند.

منحل نشدن در فساد محیط

• اعتقاد به اینکه سرانجام، کرۀ زمین از شر مستکبران و ظالمان نجات یافته و اصلاح خواهد شد و به تمام تبعیض‌ها و نابسامانی‌ها خاتمه داده می‌شود، انسان را وادار می‌کند خود ظلم نکند و دنبال فساد و بی بند و باری نرود و در فساد محیط منحل نشود، در برابر انواع آلودگی رایج جامعه و لغزش‌های محیطی مقاومت ‌‌کند و به یک مصونیت اخلاقی و اجتماعی در ‌‌برابر هر کجروی و ناهنجاری ‌‌دست یابد.

پایداری در برابر حاکمان فاسد

• بزرگ‌ترین پی‌آمد انتظار، صبر و مقاومت است. اگر بخواهیم جامعه‌ای مقاوم و پایدار داشته باشیم، ابتدا لازم است افراد آن به چنین صبر و مقاومتی دست یابند؛ زیرا آرمان مهدوی ابتدا درون انسان‌ها نهادینه می‌شود و در مرحلۀ بعد به جامعه سرایت می‌کند. امام باقر (ع) در تفسیر آیۀ شریفۀ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ فرمودند: «بر انجام واجبات صبر کنید و با دشمنان‌تان پایداری کنید و پیوند خود را با امام منتظرتان مستحکم کنید». فرد منتظر می‌‌بایست پایداری خود در ستیز با دشمنان را تقویت سازد.

مهرورزی

• انسان منتظری که خود و هستی را شناخته و با این شناخت، "خدا" را دریافته است به او عشق می‌‌ورزد و با همین ویژگی، عاشق همۀ موجودات او نیز می‌‌شود. در این میان، بیشترین علاقۀ او، به "انسان" است که همنوع خویش است و نیازها و خواسته‌های همانند او دارد. لذا در سراسر آموزه‌های دینی، مهر و محبت به بندگان خدا، نشانه بارز ایمان شناخته شده است. اساسا بنا به فرمایش امام صادق دین چیزی جز محبت نیست: «هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ».
• کارکرد انتظار آن است که این حالت مهرورزی را در فرد منتظر، تقویت می‌کند، زیرا باید منتظران ظهور او را دوست داشت و از احوال‌شان جویا شد و به آنان مهر ورزید. رسول خدا فرمود: «خوشا به حال کسی‌که "قائم اهل بیت" مرا درک کند در حالی که در زمان غیبتش و قبل از قیام به او اقتدا نموده و دوست بدارد دوستانش را و با دشمنانش دشمنی کند».
• این محبت و مهرورزی باید به بندگان ویژۀ خدا بیشتر باشد و هر مؤمنی به دلیل ویژگی‌های فطری خود باید بکوشد با عمل به واجبات و ترک محرمات و نیز دیگر وسیله‌ها، زمینه‌های محبت، به اهل‌بیت را فراهم آورد، امام زمان می‌‌فرماید: «فَلْیَعْمَلْ کُلُّ امْرِئٍ مِنْکُمْ بِمَا یَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنَا».

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: