تفسیر امام شافعی

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث شافعی است.

احکام القرآن

کتابی با این نام در ۲۰۰ صفحه به چاپ رسیده و تفسیر جمله‌ها و آیاتی از ۳۷ سوره قرآن را دربر دارد^[۱]. گردآورندۀ این کتاب مجدی بن منصور بن سید شوری است و آن‌گونه که خود در مقدمۀ این کتاب نوشته است، آیاتی را که در کتاب‌های «الرسالة» و «الامّ» شافعی و احکام القرآن جمع بیهقی، تفسیر و تبیین شده است، را به ترتیب سور و آیات قرآن در این تفسیر گرد آورده است^[۲]؛ اما با نگاه به آدرس‌هایی که در پایین صفحات این تفسیر ذکر شده، به نظر می‌رسد بیشتر آثار این کتاب از احکام القرآن می‌باشد و از دو کتاب دیگر به‌خصوص الامّ آثار کمتری نقل شده است؛ برای نمونه، در سوره بقره از احکام القرآن حدود ۳۵ مورد و از رسالة حدود ۱۶ مورد نقل شده و از الامّ هیچ موردی نقل نشده است. این تفسیر با جمله‌ای از آیۀ ۲۰ سورۀ بقره ﴿يَكَادُ الْبَرْقُ يَخْطَفُ أَبْصَارَهُمْ﴾^[۳] آغاز و با جمله‌ای از آیه ۴ سوره شرح ﴿وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ﴾^[۴] ختم شده است^[۵]. گرچه در تفسیر برخی جمله‌ها به نقل روایتی از رسول خدا(ص) اکتفا شده ^[۶]، ولی در بیشتر موارد دیدگاه شافعی در بیان معنای آیات بیان شده است؛ گاهی با تفصیل و استدلال^[۷] و گاهی ساده و مختصر^[۸]، گاهی با استناد به آیات دیگر قرآن^[۹] و گاهی با استناد به روایتی از پیامبر^[۱۰] یا امام علی(ع)^[۱۱] و گاهی نیز با استناد به سخنی از صحابه^[۱۲] و تابعین^[۱۳] و گاهی بدون استناد به چیزی^[۱۴].

براین اساس می‌توان این تفسیر را اجتهادی قرآن به قرآن و روایت نامید. این تفسیر از جهت سند مانند تفسیر مالک بن انس بوده و سند معتبر و قابل اعتماد در آن اندک است، بلکه برای شیعه صحت هیچ‌ یک از روایات آن قابل اثبات نیست، ولی در موارد بسیاری معنای آیات با تفصیل و استدلال بیان شده است و از این جهت، فایدۀ این تفسیر بیش از فایدۀ تفسیر مالک است و افزون بر سهولت دستیابی به آرای تفسیری شافعی، گاهی ممکن است توضیح و استدلالی که در بیان معنای آیات، به‌ویژه آیات احکام، آمده، روشنگر و قابل استفاده باشد.^[۱۵]

منابع

بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن

پانویس

↑ نام آن ۳۷ سوره را در فهرست این تفسیر بنگرید (مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۹۹-۲۰۰).
↑ ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۳.
↑ «نزدیک است آن برق، بینایی‌هاشان را برباید» سوره بقره، آیه ۲۰.
↑ «و آوازه‌ات را بلند گرداندیم،» سوره انشراح، آیه ۴.
↑ ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۹ و ۱۹۸.
↑ برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۹۶، ذیل آیه ۳، سوره بروج.
↑ برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۸-۲۵، تفسیر آیات ۱۷۸ و ۱۸۳، سوره بقره.
↑ برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۶، تفسیر آیات ۱۴۴، ۱۵۵ و ۱۵۸ سوره بقره.
↑ برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۹، ۱۰، ۱۳، ۱۵ و ۱۷ تفسیر آیات ۲۴، ۷۹، ۱۱۵، ۱۴۳ و ۱۶۴ سوره بقره.
↑ برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۴، آیه ۱۲۹، سوره بقره.
↑ برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۹۱، تفسیر آیه ۱ سوره ممتحنه.
↑ ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۷۶، تفسیر آیه ۲۵ سوره احزاب.
↑ ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۹، تفسیر آیه ۲۰ سورۀ بقره، و ص۱۵، تفسیر آیه ۱۴۲ سوره بقره.
↑ ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۹۶، تفسیر آیۀ ۲ سوره مائده و ص۱۷۵، تفسیر آیه ۲۷ سوره روم.
↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۳۳۸-۳۳۹.

جستارهای وابسته

[1] نام آن ۳۷ سوره را در فهرست این تفسیر بنگرید (مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۹۹-۲۰۰).

[2] ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۳.

[3] «نزدیک است آن برق، بینایی‌هاشان را برباید» سوره بقره، آیه ۲۰.

[4] «و آوازه‌ات را بلند گرداندیم،» سوره انشراح، آیه ۴.

[5] ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۹ و ۱۹۸.

[6] برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۹۶، ذیل آیه ۳، سوره بروج.

[7] برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۸-۲۵، تفسیر آیات ۱۷۸ و ۱۸۳، سوره بقره.

[8] برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۶، تفسیر آیات ۱۴۴، ۱۵۵ و ۱۵۸ سوره بقره.

[9] برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۹، ۱۰، ۱۳، ۱۵ و ۱۷ تفسیر آیات ۲۴، ۷۹، ۱۱۵، ۱۴۳ و ۱۶۴ سوره بقره.

[10] برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۴، آیه ۱۲۹، سوره بقره.

[11] برای نمونه ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۹۱، تفسیر آیه ۱ سوره ممتحنه.

[12] ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۱۷۶، تفسیر آیه ۲۵ سوره احزاب.

[13] ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۹، تفسیر آیه ۲۰ سورۀ بقره، و ص۱۵، تفسیر آیه ۱۴۲ سوره بقره.

[14] ر.ک: مجدی، تفسیر الامام الشافعی، ص۹۶، تفسیر آیۀ ۲ سوره مائده و ص۱۷۵، تفسیر آیه ۲۷ سوره روم.

[15] بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۳۳۸-۳۳۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]