آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار (کتاب)
| آیات امامت و ولایت | |
|---|---|
| پرونده:آیات امامت و ولایت در تفسیر المنار.png | |
| زبان | فارسی |
| ترجمهٔ کتاب | در تفسیر المنار |
| نویسنده | محمد ساعدی |
| مذهب | [[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی|انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی]][[رده:انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی]] |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۹۴ ش |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۱۹۵-۲۴۸-۰ |
| شماره ملی | ۳۶۵۸۹۹۳ |
آيات امامت و ولايت در تفسير المنار، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی آیات قرآن کریم پیرامون موضوع امامت و ولایت و نقد شبهات رشید رضا، صاحب تفسیر المنار، در این زمینه می‌پردازد. این کتاب اثر محمد ساعدی است و انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی نشر آن را به عهده داشته است.[۱]
دربارهٔ کتاب
در این اثر برخی از ایراداتی كه در تفسیر المنار در مورد آیات مورد ادعای متكلمان و مفسران شیعه در موضوع اثبات امامت و خلافت امام علی (ع)، وارد شده است، مورد شرح و بررسی اجمالی قرار گرفته و ادلهٔ عقلی و نقلی وی در رد این آیات، نقد و ارزیابی شده است. نویسنده به همین منظور ابتدا به توصیف تفسیر المنار و ویژگی‌های آن پرداخته و عقل‌گرایی افراطی را از مهم‌ترین ویژگی‌های آن عنوان كرده و عدم درک صحیح رشید رضا از مفهوم امامت و ولایت را نیز دلیل عدم ارائهٔ تفسیری صحیح از وی در این موضوع عنوان كرده است. وی در ادامه به معرفی آیات مرتبط با امامت و ولایت امام علی و سایر معصومین پرداخته است. در ادامه نیز مفاد و دلالت آیاتی همچون: آیهٔ ولایت، آیهٔ امامت یا ابتلاء، آیهٔ اولی الامر یا اطاعت، آیهٔ تبلیغ، آیهٔ اكمال، آیهٔ لیلةالمبیت، آیهٔ مباهله و... بر امامت آن امام و فضایل ایشان را بررسی و نقدهای وارد شده از سوی تفسیر المنار در این زمینه را رد كرده است. وی همچنین تفسیری از جانب شیعهٔ امامیه در مورد مفهوم ولایت و امامت ارائه کرده است.[۲]
فهرست کتاب
- چکیده کتاب
- فصل اول: کلیات
- کلیات
- ۱. مقدمه
- الف) موضوع تحقیق
- ب) ضرورت تحقیق
- ج) پیشینه تحقیق
- د) اهداف تحقیق
- ۲. دورنمایی از تفاسیر قرن چهاردهم
- تحولات تفسیرنگاری در قرن چهاردهم
- ۳. نگاهی گذرا به تفسیر المنار
- الف) المنار و پدیدآورندگان آن
- یکم: زندگی عبده در یک نگاه
- دوم: رویکرد قرآنی رشید رضا
- سوم: نگاهی گذرا به شیوه تفسیری «محمد عبده»
- چهارم: همانندی‌ها و تفاوت‌های عبده و رشید رضا
- ب) ویژگی‌های تفسیر المنار
- یکم: عقل‌گرایی و مصلحت‌مداری
- دوم: گرایش اجتماعی المنار
- سوم: تکیه بر سیاق و ارتباط آیات
- چهارم: تنزل جایگاه تفسیر نقلی
- پنجم:شیوه نقل روایات در تفسیر المنار
- ششم: رو در رویی المنار با آرای تفسیری
- ج) کاستی‌های تفسیر المنار
- د) سلفی‌گری المنار
- ۴. مفهوم‌شناسی ولایت و امامت
- الف) ولایت در لغت
- ب) ولایت در اصطلاح
- یکم: ولایت عامه و ولایت خاصه
- دوم: ولایت تکوینی و ولایت تشریعی
- ج)امامت در لغت
- د) امامت در اصطلاح
- یکم: امامت از دیدگاه اهل سنت
- دوم: امامت از دیدگاه امامیه
- سوم: امامت از دیدگاه امامان شیعه
- هـ) ادله وجوب امامت
- یکم: رهبری جامعه اسلامی
- دوم: قانون هدایت عمومی
- سوم: برهان واسطه فیض
- چهارم: برهان لطف
- و) ویژگی‌های امام
- یکم: عصمت
- دوم: افضلیت
- سوم: نص
- فصل دوم: آیات امامت و ولایت
- آیه امامت (ابتلاء)
- ۱. مفهوم‌شناسی واژگان
- الف) ابتلاء
- ابتلاء در قرآن
- ب) کلمات
- مصداق کلمات در آیه امامت
- ج) اتمام
- د) امام
- هـ) عهد
- و) ظالمین
- ۲. اصول مباحث
- ۳. وجه استدلال به آیه امامت
- الف) دلالت آیه امامت بر لزوم عصمت امام
- یکم: استدلال علامه طوسی
- دوم: لزوم عصمت امام در تمام عمر
- ب) دلالت آیه بر لزوم انتصاب امام از سوی خداوند
- یکم: دلالت منطوق آیه شریفه
- دوم: نسبت دادن عهد به خداوند در آیه شریفه
- سوم: علم حضرت ابراهیم(ع) به انتصابی بودن مقام امامت
- چهارم: اختصاص خداوند به آگاهی از عصمت افراد
- ۴. بررسی دیدگاه المنار درباره آیه امامت
- الف) مفهوم امامت در تفسیر المنار
- ب) چند نکته درباره برخی از سخنان المنار در ذیل آیه امامت
- آیه ولایت
- ۱. بیان آیه
- ۲. اصول مباحث
- ۳. مفهوم‌شناسی واژه «ولی»
- ۴. شأن نزول آیه شریفه
- الف) راویان شأن نزول
- ب) ادله و مدارک شأن نزول
- ج) تواتر روایات شأن نزول
- د) ادعای اجماع بر شأن نزول
- یکم: ادعای اجماع از سوی شیعه
- دوم: ادعای اجماع از سوی اهل سنت
- هـ) سایر قرائن و شواهد شأن نزول
- یکم:فهم اصحاب رسول خدا(ص)
- دوم: اعتراف صحابه
- سوم: اعتراف مفسران
- چهارم: استناد فقها
- ۵. تقریر استدلال شیعه به آیه ولایت
- الف) تقریر علامه حلی
- ب) تقریر سید مرتضی
- ج) تقریر شیخ مفید
- د) استدلال علامه طباطبایی
- ۶. کاربرد واژه «ولی» درباره امام علی(ع) در روایات
- الف)حدیث ابن عباس
- ب) حدیث عمران
- ج) حدیث بریده
- د) حدیث خصائص ده‌گانه
- هـ) حدیث ابن ابی عاصم
- ۷. جریان‌های فکری مخالف
- ۸. دیدگاه تفسیر المنار درباره آیه ولایت
- الف) المنار و مفهوم ولی در آیه شریفه
- ب) تفسیررکوع به خضوع و خشوع در تفسیر المنار
- ۹. شبهات وارده بر دیدگاه شیعه از سوی المنار
- الف) عدم صحت اطلاق جمع و اراده مفرد
- ب) عدم صحت اطلاق زکات بر صدقه مستحبی
- ج) شبهات تاریخی
- یکم: اختلاف صحابه در مسئله امامت
- دوم: عدم احتجاج برخی از صحابه بر بعضی دیگر
- آیه اولی الامر (اطاعت)
- ۱. بیان آیه
- ۲. اصول مباحث
- ۳. اولی الامر در لغت
- ۴. اولی الامر از منظر مفسران
- ۵. بیان مصداق و مراد از «اولی الامر» در آیه شریفه
- الف) دلالت روایات تفسیری
- احتجاج ائمه اطهار(ع) به آیه شریفه
- ب) دلالت آیه اطاعت بر لزوم عصمت اولی الامر
- یکم: مطلق بودن دستور خداوند به اطاعت از اولی الامر
- دوم:اتحاد عامل [
أَطِيعُوا
] و عطف اولی الامر به پیامبر(ص) - ج) لزوم انتصاب اولی الامر از جانب خداوند
- د) دلالت سایر روایات مرتبط با آیه شریفه
- یکم:حدیث «ثقلین»
- دوم: حدیث «اطاعت»
- ۶. تقریر استدلال شیعه به آیه شریفه
- ۷. بررسی دیدگاه و شبهات تفسیر المنار درباره آیه اولی الامر
- الف) دیدگاه المنار درباره مصداق اولی الامر
- ب) دیدگاه المنار درباره عصمت اولی الامر
- ج) بررسی شبهات وارده بر دیدگاه شیعه از سوی المنار
- یکم: شبهات مطرح‌شده از جانب رشید رضا
- دوم: شبهات منقول از فخر رازی
- آیه تبلیغ
- ۱. بیان آیه
- ۲. اصول مباحث
- ۳. بررسی مضمون و محتوای آیه شریفه
- ۴. شأن نزول آیه
- ۵. خلاصه واقعه غدیر خم
- ۶. ادله و مدارک شأن نزول آیه و حدیث غدیر
- ۷. وجه استدلال به آیه شریفه بر ولایت و جانشینی علی(ع)
- الف) مقدمه اول
- ب) مقدمه دوم
- ج) مقدمه سوم
- دلالت قرائن داخلی و خارجی آیه شریفه بر مسئله جانشینی و ولایت
- ۸. اعترافات برخی از اعلام عامه بر دلالت حدیث غدیر بر خلافت علی(ع)
- ۹. ادله‌ای دیگر در دلالت حدیث غدیر بر امامت علی(ع)
- الف) نزول آیه عذاب
- ب) اطلاق لقب «مولی» بر علی(ع)
- ج)فهم صحابه
- د) استدلال به حدیث غدیر
- هـ) اضافات تفسیری برخی از صحابه
- ۱۰. دیدگاه المنار درباره آیه تبلیغ
- ۱۱. اعتراف صاحب المنار به داستان غدیر
- ۱۲. شبهات وارده از سوی نویسنده المنار
- الف) تشکیک در شأن نزول آیه «عذاب»
- ب) انصراف کلمه «مولی» در معانی دوست، یار و یاور
- ج) عدم امکان رهبری هم‌زمان پیامبر(ص) و علی(ع)
- د) عدم وجود نص در مسئله امامت
- هـ) عدم تلاش علی(ع) برای به‌دست گرفتن قدرت
- و) عدم احتجاج علی(ع) به آیه تبلیغ
- ز) شبهه سیاق
- ح) عدم تصریح رسول خدا(ص)
- ط) شبهه محتوایی
- آیه اکمال دین
- ۱. بیان آیه
- ۲. اصول مباحث
- ۳. شأن نزول آیه شریفه
- الف) روایات مؤید شأن نزول در منابع اهل سنت
- ب) عرضه روایات شأن نزول بر قرائن و مضمون آیه شریفه
- ج) شبهات شأن نزول (احتمال‌های مفسران درباره مصداق الْيَوْم)
- د) مراد از اکمال دین در آیه شریفه (احتمال‌های مفسران درباره اکمال در آیه شریفه)
- ۴. دیدگاه المنار درباره شأن نزول آیه شریفه
- الف) ارتباط آیات نخستین سوره مائده با یکدیگر
- ب) نزول آیه یاد شده در روز عرفه
- ج) روایات منقول در مورد نزول آیه شریفه در روز عرفه
- بررسی دلالت روایات منقول
- امکان جمع میان روایات
- فصل سوم: آیات فضائل
- آیه لیلة المبیت
- ۱. بیان آیه
- ۲. شأن نزول آیه شریفه
- ۳. ادله و مدارک شأن نزول
- ۴. اعترافات برخی از دانشمندان اهل سنت
- ۵. دلالت آیه شریفه بر عظمت فعل امیر(ع)
- ۶. ارتباط آیه لیلة المبیت با ولایت امیرمؤمنان علی(ع)
- ۷. دیدگاه تفسیری المنار درباره آیه یاد شده
- ۸. اشعار «حسان بن ثابت» در توصیف فداکاری علی(ع)
- آیه مباهله
- ۱. بیان آیه
- ۲. اصول مباحث
- ۳. مفهوم‌شناسی ابتهال
- ۴. شأن نزول آیه شریفه
- ۵. ادله شأن نزول
- الف) راویان حدیث مباهله
- ب) داستان مباهله و کتب حدیث و تفسیر
- ج) احادیث اهل سنت
- د) احادیث امامیه
- ۶. تحقیق در مفردات آیه شریفه
- الف) ضمائر متکلم مع الغیر
- یکم) دلالت کلمه أَبْنَاءَنَا بر انتساب حسنین(ع) به پیامبر(ص)
- دوم) مراد از أَنْفُسَنَا علی(ع) است
- ب) کلمه نَجْعَلْ
- ج) کلمه الْكَاذِبِين
- ۷. استدلال به آیه شریفه بر فضیلت اصحاب کساء(ع)
- الف) روایاتی از عامه بر دلالت آیه شریفه بر فضیلت اصحاب کساء(ع)
- ب) افضلیت علی(ع) نسبت به سایر انبیاء(ع)
- یکم) اشکال فخررازی
- دوم) پاسخ اشکال
- ۸. استدلال به آیه مباهله بر جانشینی و خلافت بلافصل علی(ع)
- الف) افضلیت
- ب) مساوات و برابری با نفس پیامبر(ص)
- ۹. بررسی و تحلیل نظریات تفسیر المنار
- الف) دیدگاه تفسیر المنار درباره آیه شریفه
- یکم) خبر ابن عساکر
- دوم) بررسی حدیث
- سوم) حمل ظاهر آیه شریفه بر جماعت مؤمنین
- ب) شبهات وارده از سوی المنار بر دیدگاه شیعه
- یکم) تشکیک در سند حدیث
- دوم) اطلاق جمع و اراده مفرد
- سوم) عدم ذکر دلالت آیه شریفه بر انتساب حسنین(ع) به پیامبر(ص)
- آیه أذان (آیات برائت)
- ۱. بیان آیه
- ۲. اصول مباحث
- ۳. شأن نزول و جریان تبلیغ آیات برائت
- ۴. ادله و مدارک جریان تبلیغ آیات برائت
- ۵. تقریر استدلال امامیه به آیات برائت
- الف) استدلال شیخ طوسی
- ب) استدلال علامه حلی
- ج)حکمت تغییر مأموریت ابلاغ سوره برائت
- ۶. دیدگاه تفسیر المنار درباره آیات برائت
- الف) گفتار صاحب المیزان در ارزیابی کلی دیدگاه المنار
- یکم) خلط در مباحث روایی، کلامی و تفسیری
- دوم) عدم توجه به معنای جمله وحی
- ب) امارت حجاج و افضلیت ابوبکر [به زعم نویسنده المنار]
- ج)تبلیغ آیات برائت از سوی علی(ع) فریضه است یا فضیلت؟
- د) دیدگاه المنار درباره دلیل انتخاب علی(ع) برای تبلیغ آیات برائت
- یکم) تعارض با جمله وحی
- دوم) تعارض با منطوق روایات
- سوم) عدم نقل این سنت در تواریخ و آثار
- چهارم) عدم ارتباط این سنت با آموزه‌های دینی
- پنجم) ریشه‌یابی علت تعبیر از جمله وحی به سنتی عربی
- ششم) تحلیلی شاعرانه از جریان تبلیغ آیات برائت
- هـ) عدم اختصاص علی(ع) در اعلام آیات برائت
- یکم)اضطراب در متن روایات
- دوم) تعارض روایات نامبرده با منطوق جمله وحی
- و) دیدگاه المنار درباره دلالت جمله «أَوْ رَجُلٌ مِنِّي»
- آیه انفاق
- ۱. بیان آیه
- ۲. شأن نزول آیه
- ۳. مدارک و ادله شأن نزول
- ۴. وجه استدلال به آیه انفاق بر خلافت علی(ع)
- نقد تشکیک در سند روایت ابن عباس
- آیه صادقین
- ۱. بیان آیه
- ۲. مفهوم‌شناسی واژه «صدق»
- ۳. اصول مباحث
- ۴. صادقین از دیدگاه مفسران
- ۵. صادقین از منظر قرآن کریم
- ۶. صادقین از منظر روایات
- الف) منابع شیعه
- ب) منابع اهل سنت
- ۷. دلالت منطوق و سیاق آیه شریفه
- ۸. دلالت آیه شریفه بر عصمت و امامت امیرمؤمنان علی(ع)
- ۹. دیدگاه المنار درباره مصداق «صادقین»
- ۱۰. موضع المنار نسبت به دلالت آیه شریفه بر عصمت صادقین
- ۱۱. خلاصه مباحث
- آیه سقایة الحاج
- ۱. بیان آیه
- ۲. مفهوم‌شناسی واژه‌ها
- ۳. شأن نزول
- ۴. ادله و مدارک شأن نزول
- ۵. ارتباط آیه سقایة الحاج با ولایت امیرمؤمنین علی(ع)
- ۶. دیدگاه تفسیر المنار پیرامون آیه یاد شده
- الف) گفتار صاحب المیزان در رد دیدگاه المنار
- ب) بحث پیرامون متن روایت نعمان بن بشیر
- ج) تکرار مقایسه‌ای نادرست از سوی صاحب المنار
- آیه محبت
- ۱. بیان آیه
- ۲. اصول مباحث
- ۳. مفهوم‌شناسی واژگان آیه
- ۴. شأن نزول آیه شریفه
- الف) روایات مؤید شأن نزول
- ب) وحدت سیاق
- ۵. مصداق آیه یاد شده بر اساس صفات و علائم مذکور در آیه شریفه
- الف) تسامح در تطبیق و مصداق‌شناسی مفردات آیه شریفه
- ب) صفت يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ
- یکم)حدیث رایة
- دوم) حدیث طیر
- سوم) دلالت سایر روایات
- ج) صفت أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ
- د) صفت يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ
- ۶. وجه استدلال به آیه محبت بر لزوم تقدیم علی(ع) در امر خلافت و جانشینی رسول خدا(ص)
- الف) استدلال شیخ طوسی
- ب) استدلال شیخ مفید
- ج) استدلال علامه حلی و علامه مظفر
- ۷. دیدگاه تفسیری المنار پیرامون آیه محبت
- الف) شأن نزول آیه یاد شده از منظر المنار
- ب) مصداق آیه محبت از نظر المنار
- ج) شبهات وارده از سوی المنار درباره دیدگاه امامیه
- یکم) اطلاق جمع و اراده مفرد
- دوم) دلالت حدیثخیبر
- ۸. پیوست
- بررسی ارتداد گروه‌هایی که ابوبکر با آن‌ها پیکار کرده است
- یکم) بیانات علامه مظفر
- دوم) کلمات شیخ طوسی
- سوم) جریان قتل مالک بن نویره
- آیه بینه و شاهد
- ۱. بیان آیه
- ۲. مفهوم‌شناسی واژگان آیه
- ۳. اصول مباحث
- ۴. شأن نزول آیه شریفه
- ۵.شاهد از منظر مفسران
- ۶. شاهد از منظر روایات
- ۷. شاهد از منظر قرآن کریم
- ۸. دلالت آیه شریفه بر اینکه علی(ع) از رسول خدا(ص) بوده و جزئی از اوست
- ۹. وجه استدلال به آیه شریفه بر ولایت و امامت بلافصل علی(ع)
- ۱۰. دیدگاه تفسیر المنار درباره آیه «بینه و شاهد»
- شبهات وارده از سوی المنار
- یکم) تشکیک در سند روایتی که شیعه بدان استناد کرده است
- دوم) ادعای اختصاص شیعه به نقل روایت
- سوم) ادعای وجود روایت معارض
- چهارم) مقایسه‌ای نادرست از سوی المنار
- نتیجه‌گیری
- ۱. تفسیر المنار
- ۲.امامت از نظر شیعه
- ۳. دلالت آیات متعددی از قرآن کریم بر امامت و ولایت ائمه معصومین(ع)
- الف) آیه امامت (بقره ۱۲۴)
- ب) آیه ولایت (مائده ۵۵)
- ج) آیه اطاعت (نساء ۵۹)
- د) آیه تبلیغ (مائده ۶۷)
- هـ) آیه اکمال (مائده ۳)
- ۴. آیات فضائل حضرت علی(ع)
- الف) آیه لیلة المبیت (بقره ۲۰۷)
- ب) آیه مباهله (آل عمران ۶۱)
- ج) آیه برائت (توبه ۱-۳)
- د) آیه انفاق (بقره ۲۷۴)
- هـ) آیه صادقین (توبه ۱۱۹)
- و) آیه سقایة الحاج (توبه ۱۹)
- ز) آیه محبت (مائده ۵۴)
- ح) آیه بینه و شاهد (هود ۱۷)
- فهرست منابع
- کتاب‌ها
- مقالات و پایان‌نامه‌ها
دربارهٔ پدیدآورنده
دکتر محمد ساعدی تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: علی غروی، محمداسحاق فیاضی، مروجی قزوینی فرا گرفت. همکاری با مجمع جهانی تقریب به عنوان محقق و کارشناس پژوهشی و همکاری با مجمع جهانی اهل‌بیت به عنوان محقق و عضو هیئت علمی از جمله فعالیت‌های وی است. او به پژوهش در زمینه ارزیابی علمی و زمینه‌های فقهی مشغول است و به تألیف کتاب و مقاله با موضوعات علمی و اعتقادی اهتمام ورزیده است. «ثقافة الزیارة عند إتباع أهل البیت»، «إیمان أبی طالب»، «عصمة الأنبیاء و الأئمة»، «فاطمة الزهراء وتر فی غمد» و «أبو الشهداء الحسین بن علی علیه السلام» برخی از آثار او است.[۳]