بحث:مرجعیت علمی اهل بیت

   معناشناسی

   مرجعیت علمی

مقالهٔ اصلی: مرجعیت علمی

مرجعیت علمی بدین‌معناست که ائمه (ع) به عنوان خلفای راستین پیامبر اسلام (ص)، مفسر و مبیّن دین و بیان‌کنندۀ معارف و احکام الهی و حافظان و شارحان دین هستند. به عبارت دیگر مراد‌ از‌ مرجعیت‌ علمی عبارت است از مورد رجوع قرار گرفتن افرادی به عنوان أعلم و صاحب‌نظر، در مسائلی همچون سنت نبوی‌، تفسیر قرآن‌، قضاوت‌، فرایض‌ و... به گونه‌ای‌ که‌ عموم مردم و دانشمندان‌ به‌ این برتری‌های علمی اعتراف داشته باشند.

از آنجایی که اهل بیت (ع) دارای مقام عصمت هستند لذا محل رجوع علمی دیگران بوده و کلام آنان حجت است، زیرا تنها مجرای القاء کنندۀ علم و حیات از سوی خدا، امام است و بدون امام، قرآن یا هر کتاب یا علمی ﴿لَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا﴾ است.

   اثبات مرجعیت علمی اهل بیت(ع)

مقالهٔ اصلی: اثبات مرجعیت علمی اهل بیت

ادله نقلی مرجعیت علمی اهل بیت(ع)

ادله شیعه

   ادله قرآنی

1. آیه وارثان کتاب
2. آیه صادقين
3. آیه راسخان در علم
4. آیه «اندار»
5. آیه «هدایت»
6.    آیه تطهیر
7.    آیه مباهله
8.    آیه اولی الامر

   ادله اهل سنت

1.    آیه «من عنده علم الكتاب»

ادله روایی

ادله روایی شیعه

1.    حديث ثقلين
2. حدیث «باب مدينة العلم والحكمة»
3. حدیث دارالحكمة
4. حديث غدير
5. حدیث اقتدا به اهل بیت(ع)
6.     حدیث سفینه
7.     حدیث امان از اختلاف

منابع مورد استفاده

1. مرجعیت علمی اهل بیت نزد غیر شیعه    

فهرست کتاب

• تعریف مرجعيت

انواع مرجعیت اهل بیت(ع)

شئون و مقامات الهی پیامبر اسلام(ص)

• منصب دریافت و ابلاغ وحی
• منصب تبيين وحى
• منصب قضاوت
• منصب ریاست عامه
• منصب ولایت معنوی و باطنی

دیدگاه ها در مورد انواع مرجعیت اهل بیت(ع)

• دیدگاه اهل سنت
• دیدگاه شیعه
• اقسام ولایت و مرجعیت از دیدگاه دانشمندان شیعه

1. ولایت محبت یا ولاء قرابت
2. مرجعیت سیاسی (ولایت زعامت)
3. مرجعیت علمی و دینی (ولایت امامت)
   1. یکم: مقصود از مرجعیت علمی اهل بیت(ع)
   2. دوم: محدوده مرجعیت علمی اهل بیت(ع)
4. مرجعیت معنوی و باطنی (ولایت تصرف یا ولایت تکوینی)
   1. یکم: اهمیت مرجعیت معنوی و باطنی
   2. دوم: مرجعیت معنوی (ولایت معنوی) و باطنی در قرآن و احادیث
      1. هدایت باطنی
      2. پیشوایی در جهان آخرت
      3. عرضه اعمال و شهادت بر اعمال
      4. محل نزول تقديرات الهى
      5. تصرفات تکوینی در مخلوقات
      6. علم غیب
   3. سوم: مرجعیت معنوی اهل بیت (ع) در حوزه اخلاق
   4. چهارم: مرجعیت معنوی اهل بیت (ع) در حوزه ولایت باطنی
      1. اهل بیت(ع) ریسمان الهی

• اهل بیت (ع) وسیله بین خدا و مخلوق
• شفیع امت اهل بیت(ع)

جایگاه اهل بیت(ع)

جایگاه اهل بیت(ع) در قرآن

• اهل بيت(ع) مدار هدایت
• مصداق «حبل الله»

1. مصداق حبل الله از دیدگاه اهل سنت
2. مصداق «حبل الله» از دیدگاه شیعه

• ادله دیدگاه شیعه
• اهل بیت (ع) خانواده طهارت و عصمت
• اهل بيت (ع) شاهدان رسالت
  • مهم ترین نکات آیه مباهله
• اهل بيت (ع) و وجوب مودت
  • نکات مهم آیه مودت

جایگاه اهل بیت (ع) در سنت

• حدیث ثقلين
• حدیث سفينه
• حدیث باب حطه
• حديث نجوم

جایگاه اهل بیت(ع) از دیدگاه اصحاب

• جایگاه اهل بیت (ع) نزد خلفا

1. ابوبكر
2. عمر
3. عثمان

• جایگاه اهل بیت (ع) نزد سایر اصحاب

1. عايشه
2. ام سلمه
3. سلمان فارسی
4. جابر بن عبدالله انصاری
5. سعد بن ابی وقاص
6. ابوسعید خدری
7. انس بن مالک
8. بریده
9. معاذ بن جبل
10. عبد الله بن مسعود
11. ابن عباس

• اهل بیت (ع) نزد امامان چهارگانه اهل سنت

1. امام ابو حنیفه (۸۰ _ ۱۵۰ ق)
2. امام مالک بن انس (۹۳ - ۱۹۷ ق)
3. امام محمد بن ادریس شافعی (150 - 204ق)
4. امام احمد بن حنبل (۲۶۴ - ۲۴۱ ق)

• تعداد ائمه اهل بیت(ع) از دیدگاه دانشمندان اهل سنت
• اقتدا به مذهب اهل بیت از دیدگاه دانشمندان اهل سنت

ادله مرجعیت علمی اهل بیت(ع)

• مقدمه

ادله عقلی

• لزوم متابعت جاهل از عالم
• رابطه خاتمیت با مرجعیت اهل بیت (ع)
• رابطه جامعیت دین با مرجعیت علمی اهل بیت (ع)

ادله نقلی مرجعیت اهل بیت(ع)

• مرجعیت علمی اهل بیت(ع) در قرآن

1. آیه وارثان کتاب
   1. آیه وارثان کتاب از دیدگاه دانشمندان
      1. یکم: دانشمندان مکتب اهل بیت(ع)
      2. دوم: دانشمندان اهل سنت
   2. آیه وارثان کتاب در روایات
      1. یکم: آیه وارثان روایات | اهل سنت
      2. دوم: آیه وارثان کتاب در روایات اهل بیت(ع)
      3. سوم: نکات اشتراک و افتراق دانشمندان شیعه و اهل بیت(ع)
2. آیه صادقين
   1. آیه صادقین از دیدگاه دانشمندان
   2. آیه صادقین از دیدگاه دانشمندان مکتب اهل بیت(ع)
      1. یکم: مقصود از همراهی با صادقین
      2. دوم: ادله مقصود صادقين یعنی اهل بیت
   3. آیه صادقین از دیدگاه از دیدگاه اهل سنت
      1. یکم: نقد و بررسی دیدگاه فخررازی
      2. دوم: آیه صادقان در روایات
      3. سوم: روايات مكتب اهل بيت (ع)
      4. چهارم: احتجاج امير المؤمنين (ع)
      5. پنجم: تعیین مصادیق آیه صادقین
      6. ششم: آیه صادقین در روایات
   4. نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه های فریقین
   5. نقاط اشتراک در آیه صادقین
   6. نقاط افتراق در آیه صادقین
3. آیه اهل ذكر
   1. سبب نزول
   2. آیه اهل ذکر در دیدگاه دانشمندان اسلامی
   3. دیدگاه دانشمندان مکتب اهل بیت(ع)
   4. مقصود از «اهل ذکر»
   5. دیدگاه دانشمندان اهل سنت
   6. اهل کتاب (اعم از یهود و نصاری)
   7. اهل قرآن
   8. دانشمندان تاریخ گذشته
   9. نقد و بررسی اقوال در مورد اهل ذکر
   10. اهل بیت(ع) مصداق اهل ذكر
   11. آیه اهل ذکر در روایات
   12. روايات مكتب اهل بيت (ع)
   13. مقصود از ذکر و اهل ذكر
   14. رد اهل ذکر بودن یهود و نصارى
   15. آیه اهل ذکر در روایات اهل سنت
   16. نقاط اشتراک فریقین در آیه «اهل ذکر»
   17. نقاط افتراق فریقین در آیه «اهل ذکر»
4. آیه راسخان در علم
   1. آیه «راسخان در علم» از دیدگاه دانشمندان
   2. دیدگاه مکتب اهل بیت (ع)
   3. عاطفه یا مستأنفه بودن واو» دره والراسخون في العلم
   4. آيه الراسخون از دیدگاه اهل سنت
   5. آیه الراسخون از دیدگاه روایات
   6. آیه الراسخون از دیدگاه روایات اهل بیت
   7. آیه الراسخون از دیدگاه روایات اهل سنت
   8. نقاط اشتراک و افتراق دیدگاه های فریقین
   9. نقاط اشتراک در آیه الراسخون
   10. نقاط افتراق در آيه الراسخون
5. آیه «من عنده علم الكتاب»
   1. آيه «من عنده علم الکتاب» از دیدگاه دانشمندان
   2. دیدگاه مكتب اهل بیت(ع)
   3. مراد از آيه «من عنده علم الکتاب»
   4. ویژگی های «من عنده علم الکتاب»
   5. نقاط مهم آيه «من عنده علم الکتاب»
   6. دیدگاه اهل سنت
   7. نقد سخن ابن عربی
   8. أيه «من عنده علم الکتاب» از دیدگاه روایات
   9. روايات مكتب اهل بیت
   10. روایات اهل سنت
   11. دیدگاه اشتراک و افتراق فریقین
   12. دیدگاه اشتراک
   13. دیدگاه افتراق
6. آيه «اذن واعيه»
   1. سبب نزول آیه
   2. آیه «اذن واعيه» از دیدگاه دانشمندان فریقین
   3. دیدگاه مکتب اهل بیت (ع)
   4. دیدگاه اهل سنت
   5. آیه اذن و واعیه در روایات
   6. روایات مکتب اهل بیت(ع)
   7. روایات اهل سنت
   8. نقاط مشترک و متفرق دیدگاه فریقین
   9. نقاط اشتراكات
   10. نقاط افتراق
7. آیه «اندار»
   1. فرق بين منذر و هادی
   2. آیه و انذاره از دیدگاه دانشمندان
   3. دیدگاه مکتب اهل بیت (ع)
   4. دیدگاه دانشمندان اهل سنت
   5. آیه «اندار» از دیدگاه روایات
   6. روایات مکتب اهل بیت (ع)
   7. روایات اهل سنت
   8. دیدگاه مشترک ط دیدگاه افتراق
8. آیه «هدایت»
   1. شأن نزول «هدایت»
   2. آیه «هدایت» از دیدگاه دانشمندان
   3. دیدگاه مکتب اهل بیت (ع)
   4. بیان قاعده عقلی
   5. دلالت آیه بر اعلمیت
   6. معیار هدایت واهتدا
   7. مقصود از هدایت
   8. دلالت آیه بر عصمت اهل بیت (ع)
   9. دلالت آیه بر افضلیت امام
   10. آیه «هدایت» از دیدگاه اهل سنت
   11. آیه «هدایت» در روایات
   12. روایات اهل سنت
   13. روایات اهل بیت (ع)
   14. نقاط اشتراک و افتراق فریقین
   15. نقاط مشترک
   16. نقاط افتراق

• جمع بندی آیات دال بر مرجعیت علمی اهل بیت
• مرجعیت علمی اهل بیت (ع) در سنت

1. حديث ثقلين
   1. معنا و اهمیت «ثقلين»
   2. دلالت حدیث ثقلین از دیدگاه شیعه
   3. تعیین مصداق اهل بیت(ع)
   4. اهل بیت هم تر از قرآن
   5. وجوب اتباع از اهل بیت(ع)
   6. اعلمیت اهل بیت(ع)
   7. ترغیب و تشویق بر پیروری از اهل بیت(ع)
   8. استمرار مرجعیت اهل بیت(ع) تا قیامت
   9. عصمت اهل بیت (ع)
   10. افضلیت اهل بیت (ع)
   11. مرجعیت علمی اهل بیت (ع)
   12. تمسک به ثقلین تنهار ا راهکار برای وحدت اسلامی
   13. بررسی متن حدیث ثقلین در منابع اهل سنت
   14. نمونه های متن حدیث از منابع اهل سنت
   15. مکان ها و زمان های صدور حدیث ثقلین
   16. تعبیرهای مختلفی از حدیث ثقلین
   17. تأملی در روایت زید بن ارقم
   18. اذعان دانشمندان اهل سنت بر صحت حدیث ثقلین
   19. دلالت حدیث ثقلین از دیدگاه اهل سنت
   20. امراخذ قرآن و اهل بیت(ع)
   21. حکم تمسک قرآن و عترت
   22. امر به اعتصام
2. حدیث «باب مدينة العلم والحكمه»
   1. بررسی متن روايت «مدينة العلم» در منابع اهل سنت.
   2. بررسی سند حدیث «باب العلم»
3. حدیث دار الحكمه
   1. بررسی سند
   2. اذعان دانشمندان اهل سنت به صحت حدیث «باب العلم»
   3. اطلاق لقب «باب مدينة العلم» برای امير المؤمنين (ع)
   4. تلاش بی جا
   5. حذف حديث «أنا مدينة العلم» از صحيح ترمذى
   6. تحریف نظر ترمذى درباره حديث «أنا دار الحكمة»
   7. مفاد و دلالت حديث «باب العلم والحكمه»
   8. برتری و افضلیت علی (ع)
   9. عصمت علی (ع)
   10. اعلمیت علی (ع)
   11. مرجعیت علمی حضرت علی (ع)
4. دلالت حديث غدير
5. حدیث اقتدا به اهل بیت (ع)
6. شواهد دیگری بر اعلمیت علی (ع)

• اذعان دانشمندان اهل سنت از جایگاه علمی اهل بیت(ع)
• دلایل مکتب اهل بیت بر لزوم پذیرش مرجعیت ائمه اهل بیت (ع)

بررسی تفکیک مرجعیت اهل بیت(ع)

• امامت ادامه فیض نبوت
• ضرورت و اهمیت امامت
• نقاط مثبت و مشترک این دیدگاه با مکتب اهل بيت
• نقاط و دیدگاه متفاوت این دیدگاه با مکتب اهل بیت
• نقد و بررسی تفکیک مناصب

1. انتخابی دانستن خلافت
2. ادله تنصيص امامت و خلافت
   1. تنصيص امامت و و خلافت از منظر قرآن
   2. تنصيص امامت و خلافت از منظر سنت
   3. حدیث خلافت
   4. حدیث امامت
   5. حدیث ولایت (غدير)

• اصل تقسیم وراثت پیامبر اسلام (ص)

1. تفکیک مناصب پیامبر اسلام (ص)
2. عدم ارائه دلیل برای تفکیک وراثت پیامبر اسلام (ص)
3. تعدد مرجعیت
4. اختصاص نمودن صرف ولایت باطنی به اهل بیت (ع)

بررسی مرجعیت دینی و علمی صحابه و تابعین

• بررسی ادله مرجعیت و عدالت صحابه
• بررسی ادله قرآنی مرجعیت علمی صحابه
• آیه رضوان
• آیه اشداء ورحماء
• آيه السابقون الاولون
• المهاجرون الصادقون
• آیه مؤمنان قبل از فتح
• آبه قبول توبه اصحاب
• بررسی ادله روایی در مورد اصحاب
• تعارض بین گفتار و رفتار اصحاب
• مخالفت و دشمنی با یکدیگر
• عدم ادعای مرجعیت علمی
• اعتراف به جهل و نادانی
• رجوع به اهل بیت (ع) در مسائل گوناگون
• دیدگاه مختار در عدالت صحابه
• اعترافات اصحاب و دانشمندان اهل سنت به مرجعیت علمی اهل بیت(ع)

منابع و آثار علمی اهل بیت(ع)

• مقدمه

سرچشمه (منابع) علوم اهل بیت (ع)

• از طریق عقل کامل
• قرآن
• سنت پیامبر(ص)

1. منزلت ویژه و قرابت بی مانند علی به پیامبر (ص)
2. کنجکاوی و پرسشگری علی (ع) برای یادگیری
3. هوشمندی و فراست شگفت آور علی (ع)

• انتقال الهی از قلب به قلب
• اهل بيت (ع) باب علم النبي (ص)
• امام پیشین
• علم غيب والهام و تحديث
• منابع دانش های غیر حسی و غیر عادی

1. وحى
2. الهام
   1. فرق بين وحى الهام، علم غيب و تحديث
3. علم لدني
4. تحديث (محدث)
   1. تحدیث از نظر فریقین
5. علم غیب
   1. امکان علم غیب از دیدگاه عقل
   2. امکان علم غیب از دیدگاه قرآن
   3. علم غیب از دیدگاه قرآن
   4. علم غیب از دیدگاه روایات
   5. علم غیب انحصاری خدا
   6. روایات اثبات کننده علم غیب
   7. روایات بیانگر مصادیق علم غیب پیامبر اکرم (ص)و معصومان (ع)
   8. علم غیب ویژگی خاص اهل بیت(ع)
   9. دیدگاه اهل سنت درباره علم غیب
   10. راه حل های جمع آیات و روایات علم غیب
   11. ادله اثبات علم غیب برای اهل بیت(ع)
   12. علم اهل بیت (ع)به قرآن
   13. اهل بیت (ع) وارثان علم پیامبر (ع)
   14. نصوص بر علوم غیب اهل بیت (ع)

آثار نوشتاری منسوب به اهل بیت(ع)

• كتاب على(ع)

1. ویژگیهای کتاب علی(ع) در روایات اهل بیت(ع)
2. نمونه روايات كتاب على(ع)
3. نام ها دیگر کتاب علی (ع)
4. کتاب علی (ع) در منابع اهل سنت

• مصحف على (ع)

1. مصحف على (ع) ازدیدگاه فریقین
2. مصحف على (ع) در دیدگاه شیعه
3. مصحف على (ع)در دیدگاه اهل سنت
4. ویژگی های مصحف علی (ع)
5. سرنوشت مصحف علی (ع)

• مصحف فاطمه(ع)

1. محدثه بودن فاطمه(ع)
2. مراحل تدوين مصحف فاطمه
3. محتوای مصحف
4. سرنوشت مصحف فاطمه

• نهج البلاغه

1. سید رضی مؤلف نهج البلاغه
2. چگونگی تدوین و گردآوری نهج البلاغة

• صحيفه سجاديه

1. صحيفه سجاديه كامله
2. نگارش، جمع آوری و نسخه های صحیفه سجاديه
3. اسناد صحیفه سجادیه
4. ویژگی های صحیفه سجادیه

نگاهی به آثار علمی اهل بیت (ع) در جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت

• مراحل تدوین احادیث در شیعه و اهل سنت
• تاریخچه تدوین حدیث

1. سیر وین نگارش حدیث در اهل سنت
2. معرفی اجمالی صحاح سته اهل سنت
   1. صحیح بخاری
   2. صحيح مسلم
   3. سنن ابوداوود
   4. سنن الترمذي
   5. سنن ابن ماجه
   6. سنن نسائی
3. سیر تدوین نگارش حدیث در شیعه
4. معرفی اجمالی کتب اربعه شیعه
   1. الكافي
   2. کتاب من لا يحضره الفقيه
   3. كتاب تهذيب الاحكام
   4. كتاب الاستبصار فيما اختلف من الاخبار
   5. بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار
   6. وسائل الشيعه (تفصيل وسائل الشيعة الى تحصيل مسائل الشريعة)
   7. مستدرك الوسائل

• مقایسه بین جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت
• تعامل اهل سنت با روایات اهل بیت (ع)

فهرست مباحث

فهرست اول

فصل اول: کلیات

تعریف مرجعیت علمی

اهمیت و ضرورت مرجعیت علمی در اسلام

فصل دوم: منابع مرجعیت علمی امامان

قرآن و روایات مربوط به مرجعیت علمی امامان

سیره و اقوال صحابه و تابعین درباره مرجعیت علمی امامان

فصل سوم: اثبات مرجعیت علمی امامان

دلایل عقلی

دلایل نقلی

فصل چهارم: خصوصیات و ویژگی‌های علم امامان

عصمت

علم لدنی و موهبتی

تفسیر و تأویل قرآن و...

فصل پنجم: نمونه‌هایی از برتری‌های علمی امامان

فهرست دوم

مقدمه

تعریف مرجعیت علمی و اهمیت آن.

معرفی اهل بیت و جایگاه آن‌ها در اسلام.

فصل ۱: جایگاه علمی امامان در منابع اسلامی

بررسی روایات و احادیث مرتبط با علم امامان.

تحلیل آیات قرآنی که به علم و دانش امامان اشاره دارد.

فصل ۲: نمونه‌هایی از دانش امامان

مواردی از فتاوی و تفسیرهای قرآنی امامان.

نقل قول‌ها و داستان‌هایی درباره مکالمات علمی امامان با دیگر علما.

فصل ۳: نقش امامان در توسعه علوم اسلامی

تأثیر امامان بر علوم حدیث، فقه، تفسیر و کلام.

معرفی شاگردان برجسته‌ی امامان و نقش آن‌ها در انتقال دانش امامان.

فصل ۴: مقایسه مرجعیت علمی امامان با دیگر مراجع علمی دوران خود

تحلیل تفاوت‌ها و شباهت‌ها بین امامان و دیگر علما در زمان حیاتشان.

بررسی منازعات فکری و علمی و پاسخ‌های امامان به شبهات.

فصل ۵: چالش‌ها و محدودیت‌های علمی در دوران امامان

بررسی محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی تأثیرگذار بر فعالیت‌های علمی امامان.

نمونه‌هایی از تقابل‌های فکری و جدال‌های علمی.

فصل ۶: تأثیر مرجعیت علمی امامان بر تشیع معاصر

بررسی چگونگی تداوم تأثیر علمی امامان در جوامع شیعی امروزی.

نقش روحانیت و حوزه‌های علمیه در حفظ و انتقال دانش امامان.

فهرست سوم

مقدمه:

تعریف مرجعیت علمی امامان اهل بیت و اهمیت آن در جامعه شیعیان.

تاریخچه مرجعیت علمی:

بررسی تاریخچه و بنیان‌گذاران مرجعیت علمی در امامان اهل بیت.

بررسی نقش امامان اهل بیت در حفظ و انتقال علوم دینی.

مرجعیت علمی در قرآن و روایات:

بررسی آیات قرآنی و روایات مرتبط با مرجعیت علمی امامان اهل بیت.

توضیح نقش امامان اهل بیت در تفسیر قرآن و تبیین معانی عمیق آن.

مرجعیت علمی در تاریخ:

بررسی نقش مرجعان علمی در تاریخ اسلام و تأثیر آنها بر جامعه شیعیان.

بررسی روابط مرجعان علمی با سیاست و اجتماع در طول تاریخ.

مرجعیت علمی در عصر معاصر:

بررسی نقش و تأثیر مرجعان علمی در عصر معاصر و چالش‌هایی که با آن روبرو هستند.

بررسی نقش مرجعان علمی در تفسیر مسائل معاصر و ارائه راهکارهای دینی برای مسائل اجتماعی و سیاسی.

مرجعیت علمی و تقریب مذاهب:

بررسی نقش مرجعیت علمی در تقریب مذاهب اسلامی و ایجاد اتحاد و همبستگی در جامعه اسلامی.

بررسی روش‌ها و راهکارهای مرجعان علمی برای تقریب مذاهب و حل اختلافات.

تأثیر مرجعیت علمی در جامعه:

بررسی تأثیر مرجعیت علمی در تربیت و آموزش جامعه شیعیان.

بررسی نقش مرجعیت علمی در حل اختلافات و رفع ابهامات در جامعه.

چالش‌ها و راهکارها:

بررسی چالش‌هایی که مرجعیت علمی در مقابله با آنها قرار دارد.

ارائه راهکارها و استراتژی‌هایی برای تقویت و توسعه مرجعیت علمی امامان اهل بیت.

فهرست چهارم

علوم و دانشهای مورد تأکید امامان:

علوم قرآنی و تفسیر

علوم حدیث و روایات

فقه و احکام شرعی

کلام و عقاید

تصوف و اخلاق

سیاست و حکمرانی

شیوه های تدریس و آموزش امامان:

روش های تربیتی و آموزشی

مراکز علمی و آموزشی تحت نظر امامان

شاگردان و دانشمندان برجسته تربیت شده توسط امامان

آثار و میراث علمی امامان اهل بیت:

کتب، رسائل و نوشته های امامان

علوم و دانشهای ارائه شده توسط امامان

تأثیر و نفوذ اندیشه های امامان در طول تاریخ

موانع و چالش های مرجعیت علمی امامان:

مسائل سیاسی و اجتماعی

تحریف و انحراف از آموزه های اهل بیت

موانع بیرونی در راه انتقال و گسترش این مرجعیت

فهرست پنجم

مقدمه: تعریف مرجعیت علمی، اهمیت آن و چرایی پرداختن به این موضوع.

امامان اهل بیت (علیهم السلام) و علم: بیان جایگاه والای علمی امامان معصوم، به عنوان وارثان علم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و دریای بی کران دانش.

مرجعیت علمی امام علی (علیه السلام): بررسی جایگاه علمی امیرالمؤمنین (علیه السلام) از دیدگاه قرآن، روایات و سخنان دانشمندان.

مرجعیت علمی امامان بعد از امام علی (علیهم السلام): تبیین جایگاه علمی هر یک از امامان معصوم (علیهم السلام) به صورت جداگانه.

منابع و مآخذ علمی امامان اهل بیت (علیهم السلام): بررسی منابع کسب علم امامان، از جمله وحی، علم لدنی، کتب آسمانی و غیره.

دانش امامان در علوم مختلف: تشریح دانش گسترده امامان معصوم (علیهم السلام) در حوزه های گوناگون علمی مانند تفسیر قرآن، حدیث، فقه، کلام، فلسفه، علوم طبیعی و ریاضی.

اثرات و برکات مرجعیت علمی امامان (علیهم السلام): تأثیر امامان معصوم (علیهم السلام) در توسعه و گسترش علوم مختلف و پرورش دانشمندان و عالمان بزرگ.

نمونه هایی از مباحث علمی امامان (علیهم السلام): ارائه نمونه هایی از بحث های عمیق علمی امامان معصوم (علیهم السلام) در حوزه های مختلف.

فهرست ششم

مقدمه: تعریف مرجعیت علمی و اهمیت آن در اسلام و تشیع

مبانی مرجعیت علمی امامان در قرآن و روایات

آیات قرآن در مورد علم و مقام امامان

روایاتی از پیامبر (ص) در مورد مقام علمی امامان

روایاتی از خود امامان در مورد جایگاه علمی خود

ابعاد مرجعیت علمی امامان

مرجعیت در علوم دینی (تفسیر، حدیث، فقه، کلام و...)

مرجعیت در علوم غیردینی (طب، نجوم، ریاضیات و...)

مرجعیت در امور غیبی و آینده

مصادیق و شواهد تاریخی مرجعیت علمی هر یک از امامان

امام علی (ع)

امام حسن (ع) و امام حسین (ع)

امام سجاد (ع) تا امام عسکری (ع)

حضرت مهدی (عج) و علم لدنی ایشان

تاثیرات و برکات مرجعیت علمی امامان بر جامعه اسلامی

گسترش و تعمیق فرهنگ و معارف اسلامی

تربیت شاگردان و راویان حدیث

پرورش عالمان و فقهای بزرگ شیعه

پاسخگویی به شبهات اعتقادی و فکری

چالش‌های پیش روی مرجعیت علمی امامان در طول تاریخ

مخالفت‌ها و سختگیری‌های حکومت‌های ستمگر

جعل احادیث و نسبت دادن علوم غیرمعتبر به امامان

انحرافات فکری و عقیدتی در میان برخی فرقه‌ها

مرجعیت علمی امامان؛ الگویی برای حوزه‌های علمیه و مراجع دینی

لزوم تبعیت از سیره علمی امامان

ضرورت تسلط بر علوم روز در کنار علوم دینی

مسئولیت مراجع در پاسخگویی به نیازهای نوین جامعه

مطالب قبل

آنان مفسّران قرآن، خازنان علم خدا و وارثان علوم انبیایند و ثقل اصغر و عدل قرآنند. توصیۀ پیامبر آن بود که امّت از آنان علم بیاموزند و مرجعیت علمی و دینی آنان را بپذیرند. این حقیقت در روایات بسیاری از زبان ائمه نیز بیان شده است. امام باقر(ع) به سلمة بن کهیل و حکم بن عتیبه فرمود: شرقّا و غربّا، فلا تجدان علما صحیحا إلاّ شیئا خرج من عندنا أهل البیت، به شرق و غرب بروید، هیچ دانش درستی نمی‌یابید جز آنکه از ما خاندان برآمده است. و در اصالت و ارزش و اعتبار علوم آل محمّد و غیرقابل اعتماد بودن علوم دیگران، آن حضرت فرمود: کلّ ما لم یخرج من هذا البیت فهو باطل امام صادق(ع) فرمود: اذا أردت العلم الصّحیح فخذ من أهل البیت... وقتی اهل بیت به حکم آیۀ تطهیر پاک و معصوم‌اند و علم خدا و رسول نزد آنان است، لازم است امت به آنان رجوع کنند و دین خود را از آنان بیاموزند و در موارد اختلاف، نظر آنان را حکم و فصل الخطاب قرار دهند. از بزرگترین ستم‌ها به اهل بیت، آن بود که با وجود آنان، دیگرانی دکان گشودند و دیگرانی هم مشتری کالاهای آنان شدند، دریا را رها کرده، به برکه‌ای کوچک روی آوردند. سیاست خلفا هم بر آن بود که چهرۀ علمی و دین‌آموزی و هدایتگری ائمه، مطرح نشود و در خانۀ آنان بسته بماند. در عین حال، چه بسیار اتّفاق می‌افتاد که در مشکلات علمی و پاسخ به سؤالات، دست به دامن اهل بیت می‌شدند و عملا آنان را به مرجعیت دینی قبول می‌کردند. غفلت نگر که پشت به محراب کرده‌ایم در کشوری که قبله‌نما موج می‌زند امیر مؤمنان(ع) فرمود: کجا می‌روید؟ چگونه دروغ می‌بافید؟ در حالی که هنوز نشانه‌ها برپا و آیه‌ها روشن و نورافشان استوار است؟ کجا سرگردانتان می‌کنند؟ بلکه چگونه حیرت زده می‌شوید در حالی که خاندان پیامبرتان میان شماست، در حالی که آنان زمامداران حق و نشانه‌های دین و زبان‌های صدق‌اند! پس آنان را به بهترین جایگاههای نزول قرآن فرود آورید و همچون تشنگان به آبشخور زلال آنان فرود آیید: فأین تذهبون و انّی تؤفکون؟ و الأعلام قائمة... در سخن دیگری فرمود: انظروا أهل بیت نبیّکم، فالزموا سمتهم و اتّبعوا أثرهم، فلن یخرجوکم من هدی و لن یعیدوکم فی ردیّ از مجموع احادیث فراوانی که در این زمینه است، برمی‌آید که خواستۀ خدا و رسول، آن بوده که مردم در امر دین و دنیا و علم به حکم اللّه و آموختن قرآن و پیمودن صراط مستقیم و سلوک اخلاقی و معنوی، با فروغ تابان اهل بیت پیش روند و آن حجّتهای الهی را الگو و پیشوا و مرجع خود قرار دهند، تا هم با دین صحیح آشنا شوند، هم عملشان برمدار حق باشد، هم نزد خداوند حجت داشته باشند. دریغا که با وجود امام صادق(ع) سراغ شاگرد او ابو حنیفه بروند! اگر شیخ شلتوت فتوا می‌دهد که عمل به مذهب جعفری هم مجزی است، بر این اساس است که وقتی به فتوای ابو حنیفه بتوان رجوع و عمل کرد، به فتوای استادش حضرت صادق(ع) به طریق اولی می‌توان مراجعه و عمل کرد و این پذیرش مرجعیت علمی آن حضرت است. البته وقتی این مسأله به کمال می‌رسد که امامان را در هرعصر، اعلم امّت و داناترین فرد به شریعت بشناسیم و باوجود آنان سراغ دیگران نرویم. آنچه در صدر اسلام اتفاق افتاد، "برخورد حذفی" با ائمه بود. علی(ع) را "حذف سیاسی" کردند که از خلافت کنار گذاشتند، امام صادق و ائمه دیگر را "حذف علمی" کردند که مجال به ابو حنیفه‌ها و راویان و مفتیان درباری دادند، تا بر کرسی دین و افتاء بنشینند. گرچه حذف سیاسی ائمه قابل جبران نیست، ولی "مرجعیت علمی و دینی أئمه"، هم‌اکنون هم عملی و قابل اجراست و آن آموختن دین خدا از مکتب عترت و اهل بیت است