جرم در جامعه‌شناسی اسلامی

مقدمه

اصل در ماده (جرم)، قطع بر خلاف اقتضای حق، است و به این مناسبت در موارد مختلف به کار می‌رود، مانند “ذنب” به این لحاظ که بزرگ‌ترین سبب برای قطع از خداست و بنده با ذنب و عصیان خود را از سیر الی الله و توجه به خدا قطع و جدا می‌کند^[۱]. از دید راغب: “جرم” به طور استعاری برای ارتکاب زشتی و انجام گناه به کار می‌رود^[۲]. به بیان المیزان، جرم ارتکاب عمل زشت و سرپیچی از فرمان خداست^[۳]. واژه “جرم” در عین اشتراک معنایی و تطابق مصداقی با برخی واژگان قرآنی نظیر ذنب؛ بخش زیادی از رفتارهای انحرافی و کجروانه را با محوریت ارزش‌ها و معیارهای دینی شامل می‌گردد.

آیات قرآنی مرتبط

عدم تساوی مجرمان و فرمانبران در پیشگاه حق: أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِينَ كَالْمُجْرِمِينَ^[۴].
اعلان برائت مؤمنان راستین از جرم و انحراف: وَأَنَا بَرِيءٌ مِمَّا تُجْرِمُونَ^[۵].

در آیاتی نیز به عدم حمایت و همراهی پیامبران الهی با مجرمان توجه داده^[۶] و مؤمنان را به تأمل در فرجام ناخوشایند مجرمان توصیه کرده است^[۷]. در برخی آیات به محرومیت مجرمان از دستیابی به سعادت و رستگاری^[۸] و نقش زمینه‌ای جرم و گناه در ابتلای برخی اقوام پیشین به عذاب الهی توجه داده است^[۹]. انتقام از مجرمان نیز بخشی از وعده تخلف‌ناپذیر خداوند معرفی شده است^[۱۰].^[۱۱]

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۲، ص۷۵؛ ر. ک: ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۱۱، ص۴۶.
↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۹۲.
↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۶۳۹.
↑ «آیا فرمانبرداران را مانند گناهکاران (یکسان) می‌گردانیم؟» سوره قلم، آیه ۳۵.
↑ «و من از گناهی که شما می‌کنید بیزارم» سوره هود، آیه ۳۵.
↑ قَالَ رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِلْمُجْرِمِينَ «گفت: پروردگارا برای نعمتی که به من ارزانی داشتی هرگز پشتیبان گنهکاران نخواهم بود» سوره قصص، آیه ۱۷.
↑ قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ «بگو: در زمین گردش کنید و بنگرید که سرانجام گناهکاران چگونه بوده است؟» سوره نمل، آیه ۶۹.
↑ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ «و ستمگرتر از آن کس که بر خداوند دروغی بندد یا آیات او را دروغ شمارد کیست؟» سوره یونس، آیه ۱۷.
↑ وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ مَطَرًا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ «و بر آنان بارانی (از سنگ- گل) باراندیم آنک بنگر سرانجام گنهکاران چگونه بود» سوره اعراف، آیه ۸۴.
↑ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ «و کیست ستمکاره‌تر از کسی که آیات پروردگارش را بدو گوشزد کنند سپس او از آنها روی بگرداند؟ بی‌گمان ما از گناهکاران انتقام خواهیم گرفت» سوره سجده، آیه ۲۲.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۸۹.

[1] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۲، ص۷۵؛ ر. ک: ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۱۱، ص۴۶.

[2] حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۹۲.

[3] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۶۳۹.

[4] «آیا فرمانبرداران را مانند گناهکاران (یکسان) می‌گردانیم؟» سوره قلم، آیه ۳۵.

[5] «و من از گناهی که شما می‌کنید بیزارم» سوره هود، آیه ۳۵.

[6] قَالَ رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِلْمُجْرِمِينَ «گفت: پروردگارا برای نعمتی که به من ارزانی داشتی هرگز پشتیبان گنهکاران نخواهم بود» سوره قصص، آیه ۱۷.

[7] قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ «بگو: در زمین گردش کنید و بنگرید که سرانجام گناهکاران چگونه بوده است؟» سوره نمل، آیه ۶۹.

[8] فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ «و ستمگرتر از آن کس که بر خداوند دروغی بندد یا آیات او را دروغ شمارد کیست؟» سوره یونس، آیه ۱۷.

[9] وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ مَطَرًا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ «و بر آنان بارانی (از سنگ- گل) باراندیم آنک بنگر سرانجام گنهکاران چگونه بود» سوره اعراف، آیه ۸۴.

[10] وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ «و کیست ستمکاره‌تر از کسی که آیات پروردگارش را بدو گوشزد کنند سپس او از آنها روی بگرداند؟ بی‌گمان ما از گناهکاران انتقام خواهیم گرفت» سوره سجده، آیه ۲۲.

[11] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۸۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]