دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۴ (کتاب)

دانشنامه قرآن و حدیث
از مجموعه	دانشنامه قرآن و حدیث
زبان	فارسی
زبان اصلی	عربی
ترجمهٔ کتاب	موسوعة معارف الکتاب و السنة
نویسنده	محمد محمدی ری‌شهری
به کوشش	جمعی از پژوهشگران
مترجم	حمید رضا شیخی
موضوع	قرآن، حدیث
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات دارالحدیث
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۰ ش
تعداد صفحه	۶۲۴
شابک	۹-۵۷۳-۲۱۲-۹۶۴-۹۷۸
شماره ملی	۷۸۹۴۴۴۱‬‬

این کتاب، جلد چهاردهم از مجموعهٔ شانزده جلدی دانشنامه قرآن و حدیث است که ترجمه فارسی کتاب موسوعة معارف الکتاب و السنة اثر محمد محمدی ری‌شهری به زبان عربی است که به بررسی قرآن و حدیث می‌پردازد. این کتاب به کوشش حمید رضا شیخی به فارسی ترجمه شده است و انتشارات مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «مجموعه مقالات و مباحثی با رویکردهای قرآنی و روایی در موضوعات اخلاقی، تربیتی، اجتماعی، سیاسی، فقهی و اعتقادی است. در این اثر که چهاردهمین مجلد از یک دانشنامه قرآنی و حدیثی است، به ترتیب حروف الفبا به بحث درباره موضوعاتی مانند کینه و نفرت، اشک ریختن، سرزمین، بلوغ، رسایی و شیوایی گفتار پرداخته شده و آیات و روایات متناسب با آنها شرح گردیده است. خاستگاه‌های کینه‌ورزی و آثار آن، برخی از آداب دشمنی، گریه نکوهیده و پسندیده، علل خشکیدگی چشم، آثار گریستن از خوف خدا، اوقات و حالات شایسته برای گریستن، گریه کردن موجودات، تشویق به امامت در شهرها، بایسته‌های شهرها، وظایف کارگزاران حکومت اسلامی، وظایف مسلمانان نسبت به سرزمین خویش، سرزمین‌های ستایش شده و نکوهش شده، بلوغ و انواع آن، نشانه‌های بلوغ در پسر و دختر، راه بلاغت، آفات سخنوری و کندزبانی و ارزش رسایی و شیوایی گفتار از مهم‌ترین مباحث مطرح شده در این مجلد از دانشنامه است».

فهرست کتاب

ادامه عنوان کینه (/ نفرت)

• فصل سوم: خاستگاه‌های کینه

1. شیطان
2. ارث بردن
3. نادانی
4. کفر
5. دنیا دوستی
6. بخل
7. بدی کردن
8. بداخلاقی
9. بدگمانی
10. خودشیفتگی
11. تکبر
12. حسادت
13. سخن چینی
14. ستیزه جویی
15. گله گزاری زیاد
16. ناسازگاری میان ارواح
17. سبکسری
18. خوردن مال یتیم
19. و این چند خصلت

• فصل چهارم: آثار کین ورزی

1. تنگ شدن زندگی
2. تشویق کردن به باطل
3. دوری از خداوند عزوجل
4. زوال دولت
5. از بین رفتن دین

• فصل پنجم: درمان کینه

1. هدیه دادن
2. نرمش در گفتار و سلام کردن
3. ولایت اهل بیت(ع)
4. دعا
5. و این چند خصلت

• فصل ششم: برخی از آداب دشمنی

1. کسانی که سزاوار دشمنی اند
   1. کافر
   2. دشمنان خدا
   3. بدعت گذار
   4. ستمگر
   5. گنهکار (/ منحرف از دین)
   6. عالم بی‌عمل
   7. کسی که نیکی را ناخوش می‌‌دارد
   8. عیبجوی مردمان
   9. اهل دنیا
   10. کسی که مبغوض خداست
2. چیزهایی که دشمن داشتن آنها سزاوار است
   1. دنیا
   2. مال
   3. آرزو
   4. چیزهایی که مبغوض خدا و پیامبر او هستند
3. آنچه در دشمنی، سزاوار است
   1. اجتناب از ستم کردن
   2. اجتناب از زیاده روی
   3. اجتناب از قهر کردن با مؤمن
   4. برحذر بودن از کسی که دل، او را دشمن می‌‌دارد
4. ارزش شکیبایی در برابر کین ورزی بدان

اشک ریختن

• بکاء، در لغت
• تفاوت اشک و گریه
• انواع اشک
• بکاء در قرآن و حدیث

1. گریه، نیاز فطری
2. فواید گریه کردن
3. گریه مفید و نیکو
4. خاستگاه گریه مفید و سازنده
5. خاستگاه گریه نکوهیده
6. درمان خشکی چشم

فصل یکم: گریه نکوهیده

1. گریه فریبکار و منافق
2. گریه بدعت گذار و تباهکار
3. گریه دروغگو
4. گریه خودبین
5. گریه نادان
6. گریه دنیاطلب
7. گریه ای که به روحیه سپاهیان، صدمه بزند

فصل دوم: گریه پسندیده

1. گریستن بر کوتاهی نفس
2. گریستن بر خطاهای نفس
3. گریستن به خاطر آماده نبودن برای مرگ
4. گریستن از ترس محشر
5. گریستن بر مصیبت‌های اهل بیت(ع)
6. گریستن برای از دست دادن نیکان
7. گریستن در سختی مصیبت
8. گریستن در فراق عزیزان
9. گریستن بر بدفرجامی
10. گریستن بر دین، آن گاه که به دست نااهل می‌‌افتد

فصل سوم: خاستگاه‌های گریه پسندیده

1. علم و معرفت
2. ایمان
3. رحمت خدا
4. دل رحمی
5. محبت
6. پرهیزگاری
7. زهد
8. پیروی از اهل بیت(ع)

فصل چهارم: خشکیدگی چشم

1. عوامل خشکیدگی چشم
2. آنچه دل را نازک و اشک را زیاد می‌‌کند

فصل پنجم: آثار گریستن از ترس خدا

1. پاک کردن گناهان
2. روشنایی دل
3. رحمت خدا
4. خشنودی خدا
5. دوستی خدا
6. اجابت دعا
7. شادمانی در روز قیامت
8. امنیت در قیامت
9. خاموش کردن آتش جهنم
10. رهایی از آتش
11. درجات بهشت

فصل ششم: اوقات و حالات شایسته برای گریستن یا وانمود کردن به آن

1. تاریکی شب
2. سحرگاهان
3. هنگام نماز
4. هنگام سجده
5. هنگام خواندن قرآن
6. هنگام شنیدن تلاوت قرآن
7. هنگام دعا

فصل هفتم: گریستن پیامبران(ع) و اولیا و مؤمنان

1. ستایش گریه کردن پیامبران(ع) و تشویق به گریه همچون آنان
2. گریستن آدم(ع)
3. گریستن نوح(ع)
4. گریستن یعقوب(ع)
5. گریستن شعیب(ع)
6. گریستن داوود(ع)
7. گریستن پیامبر اسلام (ص)
8. گریستن امیر مؤمنان(ع)
9. گریستن فاطمه(ع)
10. گریستن امام حسن(ع)
11. گریستن امام حسین(ع)
12. گریستن امام زین العابدین(ع)
13. گریستن امام باقر(ع)
14. گریستن امام صادق(ع)
15. گریستن امام کاظم(ع)
16. گریستن امام رضا(ع)
17. گریستن امام جواد(ع)
18. گریستن امام مهدی(ع)
19. گریستن یاران پیامبر(ص)
20. گریستن مؤمنان و پرهیزگاران
21. مویه گران

فصل هشتم: گریه کردن بر مردگان

1. جایز بودن گریستن بر مردگان
2. دستور پیامبر(ص) به گریه کردن بر حمزه
3. دستور پیامبر(ص) به گریه کردن بر جعفر بن ابی طالب
4. گریه کردن پیامبر(ص) بر مردگان
   1. گریه بر مادرش
   2. گریه بر پسرش
   3. گریه بر عمویش حمزه
   4. گریه بر فاطمه بنت اسد
   5. گریه بر گروهی از یارانش
5. آداب گریه کردن بر مردگان

فصل نهم: گریه کردن کودک

1. ستایش گریه کردن کودک
2. ثواب شکیبا بودن در برابر گریه کودک
3. حکمت گریه کردن کودک
4. حرز برای زیاد گریه کردن کودک

فصل دهم: گریه کردن موجودات دیگر

1. گریه کردن فرشتگان
2. گریه کردن زمین و آسمان
3. گریه کردن کوه‌ها و حیوانات و پرندگان
4. گریه کردن دیوارها و خانه‌ها
5. گریه کردن تنه درخت
6. گریه کردن ابلیس

سرزمین

• بلد، در لغت
• بلد، در قرآن و حدیث

1. ارزیابی احادیث تشویق به شهرنشینی
2. مهم‌ترین ویژگی‌های لازم برای محل اقامت
3. برنامه‌ریزی برای آبادانی سرزمین‌های اسلامی
4. اصول سیاست‌های شهرسازی
5. وظیفه شهروندان در آبادانی سرزمین خود و پاسداری از آن
6. شهرهای ستایش شده و نکوهش شده

• فصل یکم: تشویق به اقامت در شهرها

1. برتری اقامت در شهرها
2. تشویق به سکونت در شهرهای بزرگ
3. نکوهش سکونت در روستا

• فصل دوم: بایسته‌های شهرها

1. امنیت
2. دادگری
3. فراوانی نعمت
4. درآمد
5. خوشی (شادمانی)
6. تأمین نیازهای اولیه

• فصل سوم: وظایف کارگزاران حکومت اسلامی

1. آبادانی (سازندگی)
2. حفاظت از ثروت‌های طبیعی
3. تغییر دادن نام‌های نازیبا
4. پذیرایی از مسافرانی که به شهر می‌‌آیند

• فصل چهارم: وظایف مسلمانان نسبت به سرزمینشان

1. وطن دوستی
2. دفاع از سرزمین
3. ارزش خدمت به مردم
4. آباد کردن و پاکسازی راه‌ها
5. نظافت شهر
6. ساختن مسجد
7. ساخت سرپناه برای ره گذران
8. احداث بوستان و گردشگاه
9. خاموش کردن آتش
10. دعا کردن برای شهروندان

• فصل پنجم: نهی از زیان رساندن به تأسیسات عمومی

1. زیان رساندن به معابر عمومی
2. بستن راه
3. قطع درختان

• فصل ششم: سرزمین‌های ستایش شده

1. مکه
2. مدینه
3. کوفه
4. قم
5. شام
6. قدس
7. قزوین
8. تفلیس

• فصل هفتم: سرزمین‌های نکوهش شده

1. مصر
2. بصره
3. اصفهان

بلوغ

• بلوغ، در لغت
• بلوغ، در قرآن

1. بلوغ نکاح
2. بلوغ حلم
3. بلوغ اشد
   1. بلوغ جنسی
   2. بلوغ حقوقی
   3. بلوغ مدیریتی و رهبری
   4. کمال بلوغ

• نتیجه بررسی آیات بلوغ
• بلوغ، در احادیث

1. نقش بلوغ در احکام تکلیفی و وضعی
2. علائم بلوغ
   1. احتلام
   2. حیض
   3. روییدن موی زهار
   4. سن

• سن بلوغ در آثار فقهای متقدم
• رأی مشهور فقها در باره سن بلوغ
• نظریه فیض کاشانی

1. بلوغ اعتقادی
2. بلوغ حقوقی
3. بلوغ اجرای حدود و تعزیرات
4. بلوغ عبادی

• بلوغ، از منظر روان شناسان

1. تعریف بلوغ
2. نشانه‌های خارجی و غالبی بلوغ
3. عوامل مؤثر در بلوغ

• فصل یکم: انواع بلوغ

1. بلوغ جنسی
2. بلوغ ازدواج و رشد
3. بلوغ اشد

• فصل دوم: آثار نرسیدن به سن بلوغ

1. نداشتن تکلیف
2. نافذ نبودن طلاق
3. محلل واقع نشدن
4. اجرا نشدن حدود

• فصل سوم: نشانه بلوغ در پسر

1. احتلام
2. روییدن مو بر زهار
3. رسیدن به پانزده سالگی

• فصل چهارم: نشانه بلوغ در دختر

1. عادت ماهیانه
2. نه سالگی

• فصل پنجم: مجموعه نشانه‌های بلوغ

رسایی و شیوایی گفتار

• بلاغت و فصاحت، در لغت
• بلاغت و فصاحت، در قرآن و حدیث
• نگاه کلی به احادیث فصاحت و بلاغت

1. ستایش فصاحت و بلاغت
2. نکوهش فصاحت و بلاغت

• ارزیابی احادیث فصاحت و بلاغت
• چند حکمت برای سخنوران

1. سکوت و سلامت
2. بهتر از بلاغت
3. پندآموزتر از واعظ بلیغ

• فصل یکم: ارزش رسایی و شیوایی گفتار

1. نقش شیوایی و رسایی گفتار در رساندن وحی
2. نقش شیوایی و رسایی گفتار در کمال انسان
3. نقش شیوایی و رسایی گفتار در کمال مؤمن
4. آثار رسایی و شیوایی گفتار

• فصل دوم: راه بلاغت

1. تفسیر بلاغت
2. ویژگی‌های شخص بلیغ و فصیح
3. ویژگی‌های سخن رسا
4. ستوده‌تر از شیوایی و اندرزگوتر از سخنور

• فصل سوم: کندزبانی

1. نکوهش کندزبانی
2. نشانه کندزبانی
3. تفسیرزبان آوری و کندزبانی
4. زشت‌تر از کندزبانی

• فصل چهارم: آفت‌های سخنوری

1. بازی با الفاظ
2. سخن پردازی
3. آراستن سخن
4. ناسپاسی نسبت به معلم
5. گول زدن مردم

• فصل پنجم: رساترین و شیواترین سخن

1. سخن خداوند عزوجل
2. سخن پیامبر(ص)
3. سخن خاندان پیامبر(ص)
4. گوناگون

دربارهٔ پدیدآورندگان

محمد محمدی ری‌شهری (پدیدآورنده)

محمد محمدی ری‌شهری آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری (متولد ۱۳۲۵ ش، شهر‌ ری؛ متوفی ۱۴۰۱ش، تهران)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: علی مشکینی، محمد فاضل‌ لنکرانی، سید محمد باقر طباطبایی سلطانی، محمد علی اراکی، حسین وحید خراسانی، جواد تبریزی، سید محمد رضا گلپایگانی و مرتضی حائری یزدی به اتمام رساند. تولیت آستان حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری (دوره پنجم)، عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، نمایندگی ولی فقیه و سرپرستی حجاج ایرانی، ریاست مؤسسه علمی فرهنگی دار‌الحدیث، ریاست دانشگاه قرآن و حدیث و ریاست پژوهشگاه قرآن و حدیث از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر انجام فعالیت‌های علمی و اجرایی به تألیف آثار فراوان با موضوعات دینی و اعتقادی اهتمام ورزیده است. «اهل بیت در قرآن و حدیث»، «تداوم انقلاب اسلامی ایران تا انقلاب جهانی مهدی»، «حکمت‌نامهٔ پيامبر اعظم (ص)»، «سیرهٔ پیامبر خاتم (ص)»، «دانشنامهٔ امیرالمؤمنین‌ بر پایهٔ قرآن، حدیث و تاریخ»، «سيری در سيرهٔ حکومتی امام علی (ع)»، «فلسفه امامت و رهبری»، «سیاست‌نامهٔ امام علی (ع)»، «فلسفه وحی و نبوت»، «حکمت‌نامهٔ امام حسین (ع)»، «فرهنگ‌نامهٔ مرثيه‌سرايی و عزاداری حضرت سيدالشهدا (ع)»، «مبانی خداشناسی»، «حکمت‌نامهٔ رضوی»، «دانشنامهٔ امام مهدی (ع)»، «شرح زیارت جامعهٔ کبیره»، «ویژگی‌های صراط مستقیم در قرآن» و «گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث» برخی از این آثار است.

حمید رضا شیخی (مترجم)

کتاب‌های وابسته

اصل مجموعه

1. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱ (کتاب)
2. دانشنامه قرآن و حدیث ج۲ (کتاب)
3. دانشنامه قرآن و حدیث ج۳ (کتاب)
4. دانشنامه قرآن و حدیث ج۴ (کتاب)
5. دانشنامه قرآن و حدیث ج۵ (کتاب)
6. دانشنامه قرآن و حدیث ج۶ (کتاب)
7. دانشنامه قرآن و حدیث ج۷ (کتاب)
8. دانشنامه قرآن و حدیث ج۸ (کتاب)
9. دانشنامه قرآن و حدیث ج۹ (کتاب)
10. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)
11. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۱ (کتاب)
12. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۲ (کتاب)
13. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۳ (کتاب)
14. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۴ (کتاب)
15. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۵ (کتاب)
16. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۶ (کتاب)

جستارهای وابسته

• کینه
• نفرت
• اشک ریختن
• سرزمین
• بلوغ
• رسایی
• شیوایی گفتار

دریافت متن

دریافت متن کتاب از

• کتابخانهٔ نور
• کتابخانهٔ فقاهت
• کتابخانهٔ قائمیه