دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۳ (کتاب)

دانشنامه قرآن و حدیث
از مجموعه	دانشنامه قرآن و حدیث
زبان	فارسی
زبان اصلی	عربی
ترجمهٔ کتاب	موسوعة معارف الکتاب و السنة
نویسنده	محمد محمدی ری‌شهری
به کوشش	جمعی از پژوهشگران
مترجم	حمید رضا شیخی
موضوع	قرآن، حدیث
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات دارالحدیث
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۰ ش
تعداد صفحه	۵۷۶
شابک	۹-۵۷۳-۲۱۲-۹۶۴-۹۷۸
شماره ملی	۷۸۹۴۴۴۱‬‬

این کتاب، جلد سیزدهم از مجموعهٔ شانزده جلدی دانشنامه قرآن و حدیث است که ترجمه فارسی کتاب موسوعة معارف الکتاب و السنة اثر محمد محمدی ری‌شهری به زبان عربی است که به بررسی قرآن و حدیث می‌پردازد. این کتاب به کوشش حمید رضا شیخی به فارسی ترجمه شده است و انتشارات مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «دانشنامه قرآنی و حدیثی در موضوعاتی اخلاقی، اجتماعی، تربیتی، سیاسی، تاریخی، علمی و اعتقادی است. در این اثر که سیزدهمین مجلد از یک دانشنامه قرآنی و حدیثی است، به ترتیب حروف الفبا به شرح ابعاد مختلف قرآنی و روایی مباحثی چون برکت، برهان، بسمله (ذکر بسم الله الرحمن الرحیم)، گشاده‌رویی و خوش‌رویی، بصیرت، کینه و نفرت از دیگران پرداخته شده است. در همین راستا مطالبی درباره شغل‌های با برکت، تأثیر برخی از ذکرها و عبادات و دعاها در برکت، نمونه‌هایی از برکات دعا، آنچه موجبات زوال برکت می‌شود، ارزش برهان و ریشه‌های آن، ویژگی‌های برهان‌های خدا در قرآن، جایگاه و آثار بسمله و ویژگی‌های آن، خاستگاه‌های گشاده‌رویی و خوش‌رویی و برکات آن، چشم بصیرت و عوامل رشد آن، آثار بصیرت و موانع آن، پرهیز کردن از دشمنی با مردم و اهمیت آشتی دادن هر دشمن با یکدیگر نگاشته شده است».

فهرست کتاب

ادامه عنوان برکت

• فصل سیزدهم: شغل‌های بابرکت

1. کشاورزی
2. تجارت
3. بزازی
4. خیاطی
5. ریسندگی
6. و این چند کار

• فصل چهاردهم: تأثیر برخی از ذکرها و عبادت‌ها و دعاها در برکت

1. استغفار
2. بسم الله گفتن
3. حمد گفتن و صلوات فرستادن
4. نماز
5. نماز شب
6. حج
7. دعای برکت منزل
8. دعای برکت روزی
9. دعای برکت ازدواج
10. دعای برکت کودک
11. دعای برکت کشت
12. دعای برکت روز
13. دعای برکت ماه
14. دعای برکت قضا و قدر

• فصل پانزدهم: نمونه‌های از برکات دعا

1. برکت‌های دعای پیامبر(ص)
2. برکت دعای امام رضا(ع)
3. برکت دعای امام زمان(ع)

• شانزدهم: آنچه موجب زوال برکت است

1. فساد نیت
2. کارهای بد
3. ترک امر به معروف و نهی از منکر
4. دشنام دادن به مسلمان
5. داوری به ستم
6. سبک شمردن نماز
7. سبک شمردن نماز جمعه
8. ناسپاسی نعمت
9. خیانت
10. زنا
11. دروغ
12. مال حرام
13. اسراف
14. بخل
15. ندادن زکات
16. ندادن حق مسلمانان
17. فریب دادن مسلمان
18. فروتنی در برابر دنیاداران
19. دوری از دانشمندان
20. علم‌آموزی ریایی
21. سوگند خوردن به هنگام فروش
22. بسم الله نگفتن به هنگام خوردن
23. فروش ملک
24. خرید از شخص کم بخت و کم روزی
25. خواب صبحگاهان
26. درخواست
27. غذای داغ

برهان

• برهان در لغت
• فرق میان «برهان» و «دلیل»
• برهان در قرآن و حدیث

1. واژه‌های مشابه برهان در قرآن
   1. سلطان
   2. آیه
   3. حجت
   4. بینه
2. ارزش و اهمیت برهان
3. تأملی در آنچه برهان نامیده شده
4. اوصاف و انواع براهان‌های خداوند
5. آثار پیروی از برهان
   1. رهایی از خرافه پرستی
   2. رهایی از پیروی کورکورانه از دیگران
   3. دستیابی به یقین
   4. برخورداری از امنیت
   5. پیروزی بر مخالفان
6. آثار مخالفت با برهان
   1. پیروی از حدس و گمان
   2. پیروی از تمایلات نفسانی
   3. سرنوشت شوم

• فصل یکم: ارزش برهان

1. پایه دعوت به خدا
2. پایه دعوت به معاد
3. پایه دعوت به نبوت
4. پایه دعوت به امامت
5. جدا سازنده حق از باطل

• فصل دوم: ریشه برهان

1. فطرت
2. خرد

• فصل سوم: آنچه «برهان» یا مشابه آن، نامیده شده است

1. قرآن
   1. برهان نامیده شدن قرآن
   2. حجت نامیده شدن قرآن
   3. برهان نامیده شدن تورات
2. پیامبران(ع)
   1. برهان نامیده شدن پیامبر(ص)
   2. دلیل روشن نامیده شدن پیامبر(ص)
   3. حجت نامیده شدن پیامبر(ص)
   4. حجت نامیده شدن پیامبران
3. معجزات پیامبران
   1. برهان نامیده شدن معجزه
   2. دلیل روشن نامیده شدن معجزه
   3. آیه نامیده شدن معجزه
   4. سلطان نامیده شدن معجزه
4. خاندان پیامبر(ع)
5. اسلام
6. علم
7. راویان حدیث اهل بیت(ع)
8. نیکان
9. پیروان تهی دست اهل بیت(ع)
10. آنچه مانع نافرمانی می‌‌شود
11. گواه در داوری
12. و این چند چیز

• فصل چهارم: ویژگی برهان‌های خدا

1. روشنگری و وضوح
2. رسایی
3. فراگیری
4. استمرار

بسمله

• بسمله در لغت

1. معنای «اسم»
2. فرق اسم و صفت
3. اتحاد اسم و صفت در باره خداوند عزوجل
4. معنای اسما و صفات الهی
5. معنای ذکر «بسم الله»
6. عظمت ذکر «بسم الله»
7. فضیلت تعلیم «بسم الله»
8. برکات ذکر «بسم الله»
9. چه کاری را باید با «بسم الله» آغاز کرد؟

• فصل یکم: تفسیر «بسم الله الرحمن الرحیم»

1. معنای «اسم»
2. معنای الله
3. معنای (بسم الله الرحمن الرحیم)

• فصل دوم: ویژگی‌های (بسم الله الرحمن الرحیم)

1. نزدیک‌ترین چیز به اسم اعظم است
2. سرآغاز هر کتاب آسمانی
   1. سخنی در باره آغاز شدن کتاب‌های آسمانی با «بسم الله»
3. نخستین چیزی که بر پیامبر(ص)، نازل شد
4. باعظمت‌ترین آیه در کتاب خدا
5. تاج سوره‌ها
6. آغاز نماز

• فصل سوم: جایگاه‌های ذکر (بسم الله)

1. نگارش
2. بامداد و شامگاه
3. هنگام خارج شدن از خانه یا وارد شدن به آن
4. هنگام وضو گرفتن
5. هنگام ایستادن برای نماز
6. هنگام وارد شدن به مسجد و خارج شدن از آن
7. هنگام ذبح حیوان
8. هنگام خوردن و آشامیدن
9. هنگام خوابیدن
10. هنگام پوشیدن جامه
11. هنگام قضای حاجت
12. هنگام هم بستر شدن
13. هنگام کوتاه کردن سبیل
14. هنگام نشستن بر مرکب
15. هنگام سفر
16. در هر کاری

• فصل چهارم: آثار «بسم الله»

1. برکت یافتن
2. قرار گرفتن در پناه خدا
3. شفا یافتن
4. مستجاب شدن دعا
5. تسبیح گویی کوه‌ها همراه کسی که «بسم الله» می‌‌گوید
6. کوچک شدن شیطان
7. محفوظ ماندن از اشرار
8. در امان ماندن از غرق شدن
9. گرداندن بلا
10. برطرف شدن وحشت
11. سنگین شدن ترازوی اعمال
12. رهیدن از آتش دوزخ

• فصل پنجم: آداب «بسم الله الرحمن الرحیم»

1. بلند گفتن
   1. سزاوارترین آیه به خوانده شدن با صدای بلند
   2. بلند (بسم الله الرحمن الرحیم) گفتن پیامبر خدا(ص)
   3. بلند «بسم الله» گفتن پیامبر خدا(ص) در نماز
   4. بلند «بسم الله» گفتن اهل بیت(ع) در نماز
   5. بلند گفتن «بسم الله» از نشانه‌های ایمان است

• پژوهشی در باره جهر به «بسمله»

1. جهر به «بسمله» در سنت نبوی(ص)
2. سنت جهر به «بسمله» در عمل صحابه
3. دگرگونی سنت جهر به «بسمله»
4. ستیز اهل بیت(ع) با این بدعت
   1. نیکو نوشتن «بسم الله»
   2. احترام نهادن به نوشته «بسم الله»

گشاده رویی و خوش رویی

• «بشاشت» و «بشر» در لغت
• گشاده رویی در حدیث

1. رابطه گشاده رویی و حسن خلق
2. ارزش گشاده رویی
3. فواید گشاده رویی
4. خاستگاه گشاده رویی
5. گشاده رویی زیانبار

• فصل یکم: تشویق به گشاده رویی و خوش رویی

1. ارزش گشاده رویی و خوش رویی
   1. از خوی‌های والای پیامبران و اولیا
   2. از ویژگی‌های پیامبر(ص)
   3. از ویژگی‌های علی(ع)
   4. از ویژگی‌های عارفان
   5. نخستین احسان و دهش
   6. آغاز جوان مردی
   7. یکی از دو دهش
   8. یکی از دو مژده
   9. یکی از دو میهمان نوازی
   10. یکی از دو کامیابی
2. تأکید بر گشاده رویی با همه مردم
3. تأکید بر گشاده رو بودن حکمرانان و کارگزاران
4. گشاده رویی از روی مدارا و ملاحظه
5. نکوهش شخص ترش رو
6. گوناگون

• فصل دوم: خاستگاه‌های گشاده رویی

1. خرد
2. ایمان
3. پرهیزگاری
4. آزادگی
5. آزرم
6. بزرگواری و بزرگ منشی

• فصل سوم: برکت‌های گشاده رویی

1. انس و الفت
2. محبت
3. از بین رفتن کنیه
4. از بین رفتن بدی‌ها و گناهان
5. نزدیک شدن به خداوند سبحان
6. رفتن به بهشت

• فصل چهارم: گشاده رویی نکوهیده

1. گشاده رویی با بدعت گذار
2. گشاده رویی با گنه پیشگان
3. گشاده رویی فاسقان

بصیرت

• بصیرت در لغت
• بصیرت در قرآن و حدیث

1. همتایان بصیرت در مفهوم
   1. یقظه
   2. نور
   3. فرقان
2. بینای مطلق
3. معنای دیده بصیرت
4. خاستگاه‌های بصیرت
5. عوامل تقویت دیده بصیرت
6. برکات افزایش نیروی بصیرت
7. اصلی‌ترین آفت دیده بصیرت

• فصل یکم: چشم بصیرت
• فصل دوم: تشویق به تحصیل بصیرت

1. بصیرت، از صفات خداست
2. ارزش بصیرت

• فصل سوم: خاستگاه‌های بصیرت

1. سرشت
2. کتاب خدا
3. اسلام
4. توفیق

• فصل چهارم: عوامل رشد بصیرت

1. اندیشیدن
2. خردمندی
3. دانش آموختن
4. عبرت آموختن
5. پروای از خدا
6. یاد خدا
7. اخلاص
8. پارسایی
9. نصیحت پذیری
10. به پیشواز رفتن کارها
11. گرسنگی
12. دعا

• فصل پنجم: آثار بصیرت

1. دانایی
2. ایمان
3. عبرت آموختن
   1. توضیحی در باره این که بصیرت، حاصل عبرت
4. دوراندیشی
5. شجاعت
6. تیزهوشی
7. دیدن عیب‌های خود
8. انجام دادن کار نیک
9. درستی درون‌ها
10. رسیدن به راه سلامت
11. و این چند اثر

• فصل ششم: اهل بصیرت

1. پیشوایان بصیرت
2. دعا برای اهل بصیرت

• فصل هفتم: نداشتن بصیرت

1. بر حذر داشتن از بی‌بصیرتی
2. نکوهش شخص بی‌بصیرت
3. زیان‌های بی‌بصیرتی
   1. شک
   2. گم راهی
   3. ریا
   4. کین ورزی با اهل بیت(ع)
   5. پشیمانی در روز قیامت

• فصل هشتم: موانع بصیرت

1. پیروی از هوای نفس
2. گرایش به دنیا
3. غفلت
4. عشق و نفرت
5. عمل نکردن به علم
6. لجاجت و خیره سری
7. این خصلت‌ها

کینه (نفرت)

• بغض در لغت
• بغض در قرآن و حدیث
• دین محبت
• خطر بیماری بغض
• خطرناک‌ترین بغض
• ریشه اصلی بیماری بغض

1. عوامل بیرونی
2. عوامل درونی

• درمان بیماری بغض
• فلسفه بغض برای خدا
• معنای دشمنی برای خدا
• تلازم حب و بغض
• چند ره نمود مهم در مورد بغض

1. اجتناب از ظلم
2. اجتناب از زیاده روی
3. اجتناب از جدایی
4. رعایت احتیاط

• فصل یکم: دشمنی با یکدیگر و آشتی دادن دو دشمن

1. نهی از دشمن داشتن یکدیگر
2. نکوهش کسی که مردم را دشمن بدارد و مردم، او را
3. دشمن داشتن همدیگر، بیماری امت‌هاست
4. تشویق به آشتی دادن دو دشمن
5. تبدیل بغض و کینه دشمن به دوستی
6. گوناگون

• فصل دوم: بر حذر داشتن از دشمنی با اینان

1. خدا و پیامبرش
2. خاندان پیامبر(ص)
3. امام علی(ع)
4. فاطمه زهرا(ع)
5. حسن و حسین(ع)
6. مؤمن
7. دانشمند
8. حق گویان
9. مستضعفان

دربارهٔ پدیدآورندگان

محمد محمدی ری‌شهری (پدیدآورنده)

محمد محمدی ری‌شهری آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری (متولد ۱۳۲۵ ش، شهر‌ ری؛ متوفی ۱۴۰۱ش، تهران)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: علی مشکینی، محمد فاضل‌ لنکرانی، سید محمد باقر طباطبایی سلطانی، محمد علی اراکی، حسین وحید خراسانی، جواد تبریزی، سید محمد رضا گلپایگانی و مرتضی حائری یزدی به اتمام رساند. تولیت آستان حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری (دوره پنجم)، عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، نمایندگی ولی فقیه و سرپرستی حجاج ایرانی، ریاست مؤسسه علمی فرهنگی دار‌الحدیث، ریاست دانشگاه قرآن و حدیث و ریاست پژوهشگاه قرآن و حدیث از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر انجام فعالیت‌های علمی و اجرایی به تألیف آثار فراوان با موضوعات دینی و اعتقادی اهتمام ورزیده است. «اهل بیت در قرآن و حدیث»، «تداوم انقلاب اسلامی ایران تا انقلاب جهانی مهدی»، «حکمت‌نامهٔ پيامبر اعظم (ص)»، «سیرهٔ پیامبر خاتم (ص)»، «دانشنامهٔ امیرالمؤمنین‌ بر پایهٔ قرآن، حدیث و تاریخ»، «سيری در سيرهٔ حکومتی امام علی (ع)»، «فلسفه امامت و رهبری»، «سیاست‌نامهٔ امام علی (ع)»، «فلسفه وحی و نبوت»، «حکمت‌نامهٔ امام حسین (ع)»، «فرهنگ‌نامهٔ مرثيه‌سرايی و عزاداری حضرت سيدالشهدا (ع)»، «مبانی خداشناسی»، «حکمت‌نامهٔ رضوی»، «دانشنامهٔ امام مهدی (ع)»، «شرح زیارت جامعهٔ کبیره»، «ویژگی‌های صراط مستقیم در قرآن» و «گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث» برخی از این آثار است.

حمید رضا شیخی (مترجم)

کتاب‌های وابسته

اصل مجموعه

1. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱ (کتاب)
2. دانشنامه قرآن و حدیث ج۲ (کتاب)
3. دانشنامه قرآن و حدیث ج۳ (کتاب)
4. دانشنامه قرآن و حدیث ج۴ (کتاب)
5. دانشنامه قرآن و حدیث ج۵ (کتاب)
6. دانشنامه قرآن و حدیث ج۶ (کتاب)
7. دانشنامه قرآن و حدیث ج۷ (کتاب)
8. دانشنامه قرآن و حدیث ج۸ (کتاب)
9. دانشنامه قرآن و حدیث ج۹ (کتاب)
10. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)
11. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۱ (کتاب)
12. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۲ (کتاب)
13. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۳ (کتاب)
14. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۴ (کتاب)
15. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۵ (کتاب)
16. دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۶ (کتاب)

جستارهای وابسته

• برکت
• برهان
• بسمله
• گشاده‌رویی
• خوش‌رویی
• بصیرت
• کینه
• نفرت

دریافت متن

دریافت متن کتاب از

• کتابخانهٔ نور
• کتابخانهٔ فقاهت
• کتابخانهٔ قائمیه