دحیة بن خلیفه کلبی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. دحیة بن خلیفه کلبی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: دحیة بن خلیفه کلبی در قرآن - دحیة بن خلیفه کلبی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارددحیة بن خلیفه کلبی صحابی مشهور رسول خدا (ص) است، او مردی زیبا چهره بوده و گاهی جبرئیل به صورت دحیه کلبی نازل می‌شد. دحیه از سابقان در اسلام بوده و به غیر از جنگ بدر، در سایر جنگ حضور داشت. زمانی که رسول اکرم (ص) مأمور بود سران کشورهای بزرگ آن زمان را به دین مبین اسلام دعوت است، دحیه کلبی را به سوی قیصر روم فرستاد. برای دحیه نقش چندان برجسته‌ای بعد از رسول خدا (ص) در تاریخ نقل نشده و او در دوران خلافت معاویه از دنیا رفت.
مقدمه
دحیة بن خلیفه کلبی از یاران بزرگ و صحابی مشهور رسول خدا (ص)[۱] و از قبیله اسامة بن زید بن حارثه بوده است[۲]. در سبب نامگذاری وی به دحیه گفته شده، فرمانده لشکر بوده است[۳]. از تاریخ ولادت، سن و از گذشته او اطلاع چندانی به دست نیامده، ولی مردی بوده زیبا چهره به طوری که در زیبایی به او مثل زده می‌شد؛ شغلش تجارت بوده و گاهی که کالای تجاری خویش را به مدینه می‌آورد، مردم مدینه حتی دختران نو رسیده برای دیدار وی هجوم می‌آوردند[۴].[۵]
دحیه و نزول آیه
در یکی از این سفرها وقتی که رسول خدا (ص) مشغول خطبه نماز جمعه بود، کاروان تجاری از شام به سرپرستی دحیة به شهر مدینه آمد. کاروان‌ها عادت داشتند کالای تجاری خویش را با نواختن دهل و دایره و سرو صدای فراوان وارد شهر می‌کردند؛ با شنیدن سر و صدای کاروان، اهل مسجد برای تماشا بیرون رفتند و پیامبر (ص) را در همان حال رها کردند و غیر از دوازده نفر کسی در مسجد باقی نماند[۶]. مجاهد و ابی یوسف یعقوب بن ابی سفیان در ذیل آیه شریفه: ﴿وَإِذَا رَأَوْا تِجَارَةً أَوْ لَهْوًا انْفَضُّوا إِلَيْهَا وَتَرَكُوكَ قَائِمًا﴾[۷] از ابن عباس نقل کرده‌اند که دحیه کلبی با کاروان تجاری خویش از شام در روز جمعه به مدینه وارد شد و در منطقه احجار الزیت فرود آمد و خبر ورود خویش را با نواختن طبل اعلام کرد. به جز علی، فاطمه، حسن حسین (ع)، سلمان، ابوذر، مقداد، صهیب و جابر بن عبدالله[۸] سایر مردم از دور و پیامبر (ص) متفرق شده و آن حضرت را در حالی که روی منبر مشغول خواندن خطبه بود، رها کردند.
دحیه از سابقان در اسلام بوده و به غیر از جنگ بدر، در احد و خندق و سایر جنگ‌های بعد از بدر حضور داشت[۹]. گفته شده در جنگ خیبر که صفیه دختر حیی بن اخطب اسیر شد و در سهم دحیه کلبی قرار گرفت، پیامبر (ص) او را به عوض هفت نفر از دحیه خرید[۱۰]. چون پیامبر (ص) صفیه را برای خویشتن برگزیده بود، دو تن از دختران عموی صفیه را به دحیه سپرد[۱۱].[۱۲]
نزول جبرئیل به صورت دحیه
پیامبر اکرم (ص) فرمود: "جبرئیل بر من به صورت دحیه کلبی نازل می‌شد"[۱۳] و او را در جمال و زیبایی به جبرئیل تشبیه می‌فرمود[۱۴] و چون بیشتر اوقات جبرئیل به صورت دحیه کلبی بر پیامبر نازل می‌شد[۱۵]، رسول خدا (ص) دستور فرموده بود هنگامی که دحیة کلبی در محضر ایشان است، کسی بر ایشان وارد نشود. البته طبق مصالحی کسانی هم چون ام سلمه و عایشه، براساس روایات دانشمندان اهل سنت[۱۶] و ابوذر و حذیفه و امیر المؤمنین علی (ع) بر اساس منابع شیعی او را به صورت دحیه کلبی مشاهده کرده‌اند که به بعضی از این موارد اشاره می‌کنیم: روزی پیامبر (ص) در صحن خانه خویش سر بر دامن دحیه گذاشته بود؛ علی (ع) وارد خانه شده و حال رسول خدا (ص) را جویا شد. دحیه پاسخ داد: خیر است و سپس به علی (ع) گفت: "بسیار تو را دوست دارم و می‌خواهم به تو تحفه‌ای عطا کنم": "توئی امیر مؤمنان و راهبر رو سفیدان؛ توئی سرور بنی آدم به جز پیامبران و رسولان روز قیامت لواء حمد به دست توست؛ تو و پیروانت، خرامان خرامان با محمد و حزب او به سوی بهشت روان خواهید شد. دوستدار تو رستگار و دشمن تو زیانکار است؛ دوست داران محمد دوست دار تو و کینه توزان او کینه توز تواند. شفاعت محمد (ص) شامل حال ایشان نمی‌شود. ای برگزیده خداوند به من نزدیک شو"[۱۷].
سپس علی (ع) سر پیامبر (ص) را گرفته بر دامن خویش نهاد. وقتی پیامبر (ص) چشم باز کرد، فرمود: "این همهمه چیست؟" علی (ع) ماجرا را بیان کرد. پیامبر (ص) فرمود: "او دحیة کلبی نبود بلکه جبرئیل بود و تو را به نامی که خداوند بر تو نهاده است، نام برد. اوست که محبت تو را در دل مؤمنان و هراس از تو را در دل کافران جای داده است"[۱۸].[۱۹]
دحیه سفیر پیامبر (ص) به سوی قیصر روم
رسول گرامی اسلام (ص) از طرف خداوند متعال مأمور بود سران کشورهای بزرگ آن زمان را به دین مبین اسلام دعوت است. در آیات قرآن، دعوت آن حضرت به اسلام دعوتی جهانی مطرح شده است. در حدیثی از فرستاده خدا (ص) نیز به این امر اشاره شده است. آن حضرت می‌فرماید: "خداوند مرا به عنوان رحمت برای تمامی بشر فرستاده است"[۲۰].[۲۱].[۲۲]
سفیر اعزامی حضرت به سوی قیصر روم "دحیه بن خلیفه کلبی" بوده است[۲۳]. پیامبر (ص) در نامه خود به قیصر نوشتند: به نام خداوند بخشنده مهربان؛ از محمد پسر عبدالله به بزرگ روم هرقل، سلام بر آنکه پیرو راه هدایت است. همانا تو را به اسلام دعوت می‌کنم؛ اسلام بیاور تا سالم بمانی (تاج و تخت خود را مالک باشی) و خداوند اجر تو را دو چندان گرداند. و اگر روی گردانی، گناه رعایا بر تو خواهد بود. ای اهل کتاب! به کلمه‌ای که میان ما و شما برابر و همه بدان اعتراف داریم، بگروید (و آن این که) جز خدا را نپرستیم و شریک برای او قرار ندهیم و بعضی از ما بعض دیگر را معبود نگیریم. اگر شما روی گردانید، پس گواه باشید که ما تسلیم امر پروردگاریم[۲۴].
این نامه را پیامبر (ص) به دحیه کلبی داده بود تا آن را به بزرگ شهر بصری[۲۵] برساند و او آن را به قیصر بدهد[۲۶].
دحیه در محرم سال هفتم هجرت هرقل را در شهر حمص ملاقات کرد[۲۷] و نامه حضرت را به بزرگ بصری رساند[۲۸]. قیصر که در گذشته قسمت‌هایی از کشورش به دست ایرانیان افتاده بود و دوباره با غلبه بر ایشان شهرهای خویش را باز پس گرفته و به شکرانه این پیروزی نذر کرده بود از پایتخت خود پیاده به زیارت بیت المقدس برود، او را در حمص یا ایلیا[۲۹]، ملاقات کرد و دحیه نامه پیامبر (ص) را به وی تقدیم کرد[۳۰].
ابن عساکر این ملاقات را از زبان دحیه کلبی چنین نقل کرده است: پیامبر (ص) مرا همراه نامه خویش به سوی پادشاه روم که در دمشق به سر می‌برد، فرستاده بود. وقتی نامه حضرت را به وی رساندم، بر مهر آن بوسه زده و آن را در زیر کرسی‌ای که بر آن می‌نشت، نهاد. آنگاه کشیش‌ها و قوم خویش را فرا خوانده و گفت؛ این نامه پیامبر، نواده اسماعیل پسر ابراهیم است که عیسی بشارت آمدن او را داده بود". با شنیدن این خبر، مردم ناگهان خروشیدند؛ قیصر با اشاره به آنها فهماند تا ساکت باشند. چون آرام گرفتند، گفت: "من فقط می‌خواستم شما را بیازمایم که در یاری دین نصرانیت چگونه‌اید" و فردای آن روز مرا مخفیانه پیش خود خوانده و در خانه بزرگی که ۳۱۳ تمثال از پیامبران مرسل وجود داشت، داخل کرده، گفت: "در این تمثال‌ها نگاه کن. پیامبر شما کدام است؟" در آن مجموعه تمثال پیامبر (ص) را که گویی سخن می‌گفت دیدم و گفتم این تمثال اوست و او مرا تصدیق کرد[۳۱].[۳۲]
دیدار دحیه با اسقف روم
هنگامی که دحیه نامه پیامبر (ص) را برای قیصر روم برد و آن را برای قیصر ترجمه کردند و او شنید، رو به دحیه کرده، گفت: "می‌دانم پیامبر (ص) شما نبی مرسل است ولی بر خویشتن از رومیان می‌ترسم و اگر این گونه نبود، از او پیروی می‌کردم. اما پیش ضغاطر، اسقف اعظم روم، رفته، جریان پیامبر خویش را با وی در میان بگذار و ببین او چه خواهد گرفت".
دحیه نزد اسقف اعظم روم آمده، او را از آوردن نامه رسول خدا (ص) به قیصر آگاه کرد. اسقف اعظم گفت: "سوگند به خداوند که رفیق شما پیامبری است فرستاده شده که به اوصافش او را می‌شناسیم و در کتاب خویش "انجیل" او را یافته‌ایم". سپس عصای خود را برداشته، به کنیسه رفت و در اجتماع رومی‌ها گفت: "ای رومیان! نامه احمد به سوی ما آمده و او ما را به سوی خداوند دعوت کرده است و من شهادت می‌دهم که خدایی جز خدای واحد نیست و محمد بنده و فرستاده اوست". دحیه گوید: پس از این سخن، رومیان هجوم آورده، او را کشتند. پس دحیه به سوی قیصر بازگشت و جریان کشته شدن اسقف را گزارش کرد. قیصر گفت: "قبلا گفته بودم که ما بر جان خویش می‌ترسیم"[۳۳].[۳۴]
هدیه پیامبر (ص) به دحیه
دحیه جزء صحابیانی است که رسول خدا (ص) به ایشان توجه داشته و او نیز گاهی برای رسول خدا (ص) هدایائی می‌آورده است. دحیه خود نقل می‌کند: برای پیامبر اکرم (ص) نوعی پارچه مصری آورده بودند که یک قواره از آن را به من بخشیدند و فرمودند: "آن را دو نیمه کن؛ نیمی را برای خود پیراهن بدوز و نیم دیگر را به همسرت بده تا برای خویش مقنعه‌ای درست کنه". هنگامی که از نزد ایشان بیرون رفتم، فرمود: "به همسرت بگو برای آنکه بدنش دیده نشود، در زیر آن لباسی بپوشد"[۳۵]. دحیه نقل می‌کند: برای آن حضرت یک دست لباس پشمی "صوف" و یک جفت کفش تحفه آورده بودم حضرت آنها را پوشید تا فرسوده شد[۳۶].[۳۷]
دحیه بعد از رسول خدا (ص)
دحیه بعد از رسول خدا (ص) همچون بعضی صحابه چندان اهل فتوا و نقل روایت نبوده و جز دو یا سه حدیث[۳۸] بیشتر نقل نکرد و به نقلی فقط "شش حدیث از او نقل شده است[۳۹]. افرادی مثل عبدالله بن شداد بن الهاد، عامر شعبی و منصور کلبی از وی روایت کرده‌اند[۴۰]. برای وی نقش چندان برجسته‌ای بعد از رسول خدا (ص) در تاریخ نقل نشده و حتی در جنگ‌های امام علی (ع) با ناکثین، قاسطین و مارقین جزء صحابه آن حضرت به شمار نیامده[۴۱]؛ اگر چه در لشکر مخالف هم ذکر نشده است. گفته شده، بعد از وفات رسول خدا (ص) در مصر ساکن بوده[۴۲] و به نقل قوی بعد از جنگ یرموک در یکی از روستاهای غرب دمشق به نام مزه ساکن شده است. روزی در ماه رمضان از قریه خویش، فاصله عقبه تا فسطاط، را پیمود و از همراهان وی، جمعی افطار کردند، اما جمعی دیگر همچنان روزه‌دار بودند. پس چون به روستای خود بازگشت، درباره کسانی که روزه خویش را افطار نکرده بودند، گفت: "به خدا سوگند می‌خورم، گمان نمی‌کردم آن روزی را ببینم که گروهی از سنت رسول خدا (ص) و اصحابش روی گردان شده باشند" و در این حال اینگونه دعا کرد: "خدایا! مرا نزد خویش فراخوان"[۴۳]. دحیه در دوران خلافت معاویه از دنیا رفت[۴۴].[۴۵]
منابع
پانویس
- ↑ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۲، ص۴۶۱؛ الاصابه، ابن حجر، ج۲، ص۳۲۱.
- ↑ فضائل القرآن، ابن کثیر، ج۱، ص۱۵.
- ↑ الفائق، زمخشری، ج۱، ص۴۱۹؛ الاصابه، ابن حجر، ج۲، ص۳۲۳.
- ↑ المعارف، ابن قتیبه دینوری، ص۱۸۶؛ الاصابه ابن حجر، ج۲، ص۳۲۱-۳۲۲.
- ↑ افشار، محمد نقی، مقاله «دحیه بن خلیفه کلبی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۵، ص۸۲.
- ↑ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، ج۱۰، ص۱۱.
- ↑ "و چون داد و ستد یا سرگرمی‌یی ببینند، بدان سو شتاب می‌آورند و تو را ایستاده رها می‌کنند؛ بگو: آنچه نزد خداوند است از سرگرمی و داد و ستد، نکوتر است و خداوند بهترین روزی‌دهندگان است" سوره جمعه، آیه ۱۱.
- ↑ الجواهر الحسان، ثعلبی، ج۴، ص۳۰۱.
- ↑ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۲، ص۴۶۱؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۲، ص۶؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۳۰۵.
- ↑ اعلام الوری بأعلام الهدی، طبرسی، ج۱، ص۲۰۹. به نقل زراره از امام باقر (ع) حکایت اسارت صفیه چنین بوده است که امام علی (ع) وی را با چند تن دیگر اسیر و به بلال تسلیم کرد و به او فرمود که او را جز به دست پیامبر (ص) نسپارد تا آن حضرت درباره او تصمیم بگیرد. بلال هنگامی که صفیه را نزد رسول خدا (ص) می‌برد، او را از کنار کشته‌های یهود عبور داد و او آن چنان ناراحت شد که نزدیک بود قالب تهی کند. چون رسول خدا (ص) یکی از این واقعه خبردار شد، به بلال فرمود: "ای بلال! مگر رحم و شفقت از دلت بیرون رفته".
- ↑ تاریخ خلیفة بن خیاط، ابن خیاط، ج۱، ص۸۳؛ سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۵۵۵.
- ↑ افشار، محمد نقی، مقاله «دحیه بن خلیفه کلبی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۵، ص۸۲-۸۴.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۱۴؛ الاصابه، ابن حجر، ج۲، ص۳۲۲.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۴، ص۱۸۹؛ الاستیعاب، ابن عبد البر، ج۲، ص۴۶۲.
- ↑ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۲، ص۶؛ الاصابه، ابن حجر، ج۲، ص۳۲۱.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۴، ص۱۸۹؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۱۳؛ الاصابه، ابن حجر، ج۲، ص۳۲۱.
- ↑ «أَنْتَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ قَائِدُ اَلْغُرِّ اَلْمُحَجَّلِينَ أَنْتَ سَيِّدُ وُلْدِ آدَمَ مَا خَلاَ اَلنَّبِيِّينَ وَ اَلْمُرْسَلِينَ لِوَاءُ اَلْحَمْدِ بِيَدِكَ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ تُزَفُّ أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ مَعَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ حِزْبِهِ إِلَى اَلْجِنَانِ زَفّاً زَفّاً قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَوَلاَّكَ وَ خَسِرَ مَنْ تَخَلاَّكَ مُحِبُّو مُحَمَّدٍ مُحِبُّوكَ وَ مُبْغِضُو مُحَمَّدٍ مُبْغِضُوكَ لَنْ تَنَالَهُمْ شَفَاعَةُ مُحَمَّدٍ اُدْنُ مِنِّي يَا صَفْوَةَ اَللَّهِ».
- ↑ الفضائل، شاذان بن جبرئیل قمی، ص۱۱۴؛ الروضة فی فضایل امیر المؤمنین، شاذان بن جبرئیل قمی، ص۶۷-۶۶؛ الیقین، سید بن طاووس، ص۱۲۸-۱۳۰.
- ↑ افشار، محمد نقی، مقاله «دحیه بن خلیفه کلبی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۵، ص۸۴-۸۷.
- ↑ «إِنَّ اللَّهَ بَعَثَنِي رَحْمَةً وَ كَافَّةً»؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۶۰۶.
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، سفیر پیامبر به روم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۵۴۷.
- ↑ حاجی‌زاده، یدالله، سفیر پیامبر به روم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۵۴۷.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۲، ص۴۶۱.
- ↑ «بِسْمِ اَللَّهِ اَلرَّحْمَنِ اَلرَّحِيمِ مِنْ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اَللَّهِ عَبْدِهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى هِرَقْلَ عَظِيمِ اَلرُّومِ وَ سَلاَمٌ عَلىٰ مَنِ اِتَّبَعَ اَلْهُدىٰ أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي أَدْعُوكَ بِدِعَايَةِ اَلْإِسْلاَمِ أَسْلِمْ تَسْلَمْ أَسْلِمْ يُؤْتِكَ اَللَّهُ أَجْرَكَ مَرَّتَيْنِ فَإِنْ تَوَلَّيْتَ فَإِنَّ عَلَيْكَ إِثْمَ اَلْيَرِيسِينَ وَ يٰا أَهْلَ اَلْكِتٰابِ تَعٰالَوْا إِلىٰ كَلِمَةٍ سَوٰاءٍ بَيْنَنٰا وَ بَيْنَكُمْ أَلاّٰ نَعْبُدَ إِلاَّ اَللّٰهَ وَ لاٰ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَ لاٰ يَتَّخِذَ بَعْضُنٰا بَعْضاً أَرْبٰاباً مِنْ دُونِ اَللّٰهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اِشْهَدُوا بِأَنّٰا مُسْلِمُونَ»؛ مکاتیب الرسول، احمدی میانجی، ج۲، ص۳۹۰؛ دلائل النبوه، بیهقی، ج۴، ص۳۸۰.
- ↑ از شهرهای توابع شام که از آثار باستانی آن معلوم می‌شود که در زمان قدیم اهمیت شایانی داشته و اولین شهری از شامات است که در سال دوازدهم هجری مسلمانان آن را فتح کردند. (المنجد فی الأدب و اللغه).
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۴، ص۱۸۹؛ دلائل النبوه، بیهقی، ج۴، ص۳۷۷.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۴، ص۱۸۹؛ الاصابه، ابن حجر، ج۲، ص۳۲۲.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۴، ص۱۸۹؛ دلائل النبوه، بیهقی، ج۴، ص۳۷۸؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۰۸.
- ↑ دلائل النبود، بیهقی، ج۴، ص۳۸۲.
- ↑ دلائل النبوه، بیهقی، ج۴، ص۳۷۸؛ السیرة الحبیله، حلبی، ج۳، ص۲۸۹.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۱۰ (با اندکی تلخیص).
- ↑ افشار، محمد نقی، مقاله «دحیه بن خلیفه کلبی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۵، ص۸۷؛ حاجی‌زاده، یدالله، سفیر پیامبر به روم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۵۴۷-۵۵۲.
- ↑ دلائل الامامة، محمد بن جریر طبری، ص۱۴-۱۳.
- ↑ افشار، محمد نقی، مقاله «دحیه بن خلیفه کلبی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۵، ص۸۹-۹۰.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۰۵.
- ↑ سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۵۵۲؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۰۸.
- ↑ افشار، محمد نقی، مقاله «دحیه بن خلیفه کلبی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۵، ص۹۰.
- ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، سبحانی، ج۱، ص۸۳.
- ↑ الاصابه، ابن حجر، ج۲، ص۳۲۲.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۰۶؛ اسد الغابه، ابن اثیر، ج۲، ص۶؛ موسوعة طبقات الفقهاء، سبحانی، ج۱، ص۸۴.
- ↑ قاموس الرجال، شوشتری، ج۴، ص۲۷۲.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۰۶.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۷، ص۲۰۲؛ سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۵۵۳؛ موسوعة طبقات الفقهاء، سبحانی، ج۱، ص۸۴.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۴، ص۱۸۹؛ سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۵۵۳؛ موسوعة طبقات الفقهاء، سبحانی، ج۱، ص۸۴.
- ↑ افشار، محمد نقی، مقاله «دحیه بن خلیفه کلبی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۵، ص۹۰-۹۱.