دیدگاه اصحاب امام هادی درباره ویژگی علم معصوم چیست؟ (پرسش)
| دیدگاه اصحاب امام هادی درباره ویژگی علم معصوم چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم |
| مدخل اصلی | ؟ |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
دیدگاه اصحاب امام هادی درباره ویژگی علم معصوم چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی در کتاب «ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی» در این‌باره گفته است:
«امام علی بن محمد (ع)، ملقب به هادی، در سال ۲۱۲ هجری به دنیا آمدند و در سال ۲۵۴ به شهادت رسیدند. مدت عمر شریفشان حدود ۴۲ سال و مدت امامتشان ۳۳ سال گزارش شده است. آن حضرت با چند خلیفه عباسی معاصر بودند که عبارت‌اند از: معتصم، واثق، متوکل؛ منتصر؛ مستعین؛ و معتز عباسی که آن حضرت را مسموم و شهید کرد[۱].
ضعف حاکمان عباسی و ظلم و ستم‌های آنان به مردم، به ویژه شیعیان، اوضاع سخت و آشفته‌ای را در این دوره ایجاد کرده بود. امام هادی (ع) به دستور متوکل عباسی به سامرا، پایتخت حکومت فراخوانده شد و به شدت تحت فشار و مراقبت بود. ارتباط اصحاب با ایشان به پایین‌ترین حد رسید و ظلم و بیداد بر آنان شدیدتر شد. به همین دلیل، در این دوره نیز رشد علمی و معرفتی چشمگیری در میان اصحاب دیده نمی‌شود؛ هر چند به علت طولانی‌تر بودن دوره امامت امام هادی (ع) بیش از دوره امام جواد و امام عسکری (ع) روایاتی در این زمینه نقل شده است. زیارت جامعه کبیره، از میراث‌های ماندگار امام هادی (ع) در شناساندن و تثبیت معارف الهی در حوزه امامت است[۲].
مبارزه با غالیان، صوفیان و اندیشه‌های انحرافی دیگر مانند واقفه، از کارهای دوره امامت امام هادی (ع) بود. مناظرات ایشان در زمینه امامت با علمای اهل سنت، از جمله یحیی بن اکثم[۳]، و استفاده از موقعیت‌های مناسب برای بیان عدم شایستگی خلفای عباسی برای این مقام و اعلام ضمنی شایستگی خود، از اقدامات مهم امام (ع) در تثبیت اندیشه شیعه در زمینه امامت به شمار می‌آید.
با توجه به شرایط سیاسی آن دوره، جزئیات مباحث علم امام در این دوره در میان اصحاب ایشان محل بحث نبود. وکلا و خواص آن حضرت، بیشتر به پاسخ‌گویی به پرسش‌های مردم در مسائل مختلف فقهی یا اعتقادی، و اثبات اصل امامت می‌پرداختند. روایات نقل شده از امام جواد، امام هادی، امام عسکری و امام زمان (ع) در زمینه علوم ائمه (ع)، بیشتر به اخبار غیبی آنان اختصاص دارد که دلیلی برای اثبات امامت ایشان به شمار می‌آمده است.
در کتاب مسند الامام الهادی (ع)، از ۱۸۰ نفر به عنوان راویان روایات آن حضرت یاد شده است که البته همه آنان شیعه و امامی نیستند. از افرادی مانند احمد بن حمزة بن الیسع، صالح بن محمد همدانی و یعقوب بن یزید کاتب، به عنوان اصحاب برجسته ایشان نام برده شده است[۴].
آن حضرت در زیارت جامعه کبیره، ائمه (ع) را دارای ویژگی‌هایی این‌گونه معرفی کرده‌اند: محل رفت و آمد فرشتگان[۵]؛ خزانه‌داران علوم الهی[۶]؛ وارثان پیامبران[۷]؛ مفسران وحی الهی[۸]؛ معدن‌های حکمت خداوند[۹]؛ حافظان اسرار الهی[۱۰]؛ صاحبان فصل الخطاب[۱۱]؛ بهره‌مندان از میراث پیامبر (ص)[۱۲]؛ هدایت شدگانی که از هر خطا و اشتباه محفوظ و معصوم‌اند[۱۳]؛ و آنان که سخنانشان عالمانه و حکیمانه است[۱۴] و[۱۵]. این گونه روایات نشان می‌دهند که محدودیت‌های تبلیغی و نشر معارف دینی توسط ائمه (ع) به دلیل شرایط سیاسی، به معنای فراموشی و از بین رفتن معارف پیشین شیعه نبوده است. روایات بسیاری که در دوره امام باقر و امام صادق (ع) و پس از آن توسط دیگر امامان در جامعه شیعه منتشر شده بودند، جهت‌گیری‌های اصلی آنان را کاملاً مشخص کرده و زمینه‌ساز معارفی مانند زیارت جامعه بودند که مباحث امام‌شناسی در آن، در سطح بسیار بالایی به شیعیان عرضه شده است. بیان چنین معارفی توسط امام هادی (ع) به معنای آن است که اصحاب و شیعیان دوره ایشان آمادگی دریافت آن را پیدا کرده بودند»[۱۶]
منبع‌شناسی جامع علم معصوم
پانویس
- ↑ ر.ک: محمد بن محمد مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تصحیح مؤسسة آل البیت، ج۲، ص۲۹۷؛ فضل بن حسن طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۲، ص۱۰۹؛ سید محسن امین آملی، أعیان الشیعة، ج۲، ص۳۶.
- ↑ ر.ک: محمد بن علی صدوق، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۶۰۹؛ محمد بن حسن طوسی، تهذیب الأحکام، تحقیق خرسان، ج۶، ص۹۵.
- ↑ ر.ک: حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول، ص۴۷۶؛ محمد بن محمد مفید، الاختصاص، ص۹۱.
- ↑ ر.ک: محمد بن علی بن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب (ع)، ج۴، ص۴۰۲.
- ↑ «مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ».
- ↑ «خُزَّانُ الْعِلْمِ...خَزَنَةً لِعِلْمِهِ».
- ↑ «وَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ».
- ↑ «وَ تَرَاجِمَةً لِوَحْيِهِ... وَ حَمَلَةِ كِتَابِ اللَّهِ».
- ↑ «وَ مَعَادِنِ حِكْمَةِ اللَّهِ... مُسْتَوْدَعاً لِحِكْمَتِهِ».
- ↑ «وَ حَفَظَةِ سِرِّ اللَّهِ... وَ اخْتَارَكُمْ لِسِرِّهِ».
- ↑ «وَ فَصْلُ الْخِطَابِ عِنْدَكُمْ... وَ بُرْهَانُهُ عِنْدَكُمْ».
- ↑ «وَ مِيرَاثُ النُّبُوَّةِ عِنْدَكُمْ».
- ↑ «وَ أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ الْمَعْصُومُونَ الْمُكَرَّمُونَ... عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الزَّلَلِ وَ آمَنَكُمْ مِنَ الْفِتَنِ وَ طَهَّرَكُمْ مِنَ الدَّنَسِ وَ أَذْهَبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ طَهَّرَكُمْ تَطْهِيراً... وَ الْحَقُّ مَعَكُمْ وَ فِيكُمْ وَ مِنْكُمْ وَ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ أَهْلُهُ وَ مَعْدِنُهُ».
- ↑ «قَوْلُكُمْ حُكْمٌ وَ حَتْمٌ وَ رَأْيُكُمْ عِلْمٌ وَ حِلْمٌ وَ حَزْمٌ».
- ↑ ر.ک: محمد بن علی صدوق، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۶۰۹-۶۱۷؛ محمد بن حسن طوسی، تهذیب الأحکام، تحقیق خرسان، ج۶، ص۹۵-۱۰۱. سند این روایت، صحیح است.
- ↑ هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی ص ۴۵۹.