سفیانی در معارف مهدویت

در مورد دجال و سفیانی که از نشانه‌های ظهور هستند دو نظر وجود دارد: عده‌ای این دو را یکی می‌دانند. فردی منحرف از اسلام و باعث ترویج فساد در جامعه که در منابع شیعه این خصوصیات در سفیانی بیان شده و در منابع اهل سنت در دجال بیان گردیده اما عده‌ای دیگر آنان را دو نفر یا سمبل و نماد دو جریان می‌دانند. دجال نماد انحراف از اسلام و به سوی کفر رفتن بر اثر شهوات است. سفیانی نماد شبهات و اضطراب‌های داخلی در جامعه اسلامی است. در روایات به برخی از تفاوت‌های فردی این دو نفر اشاره شده است.

احتمال یکی بودن سفیانی و دجال و ناسازگاری آن با ظاهر روایات

گاهی چنین به ذهن می‌‏رسد، ممکن است دجال و سفیانی یک نفر باشند مخصوصا اگر سختگیری در بررسی سند روایات رعایت شود و جزئیات اوصاف، نادیده گرفته شود. آنچه از مجموع روایات به دست می‏‌آید این است که هر دو عنوان گویای فردی منحرف از اسلام است که عامل ترویج فساد در جامعه اسلامی هستند. این احتمال چندان هم دور نیست و می‌‏توان این احتمال را بدین جهت تأیید کرد. در کتب عامه تمام این خصوصیات در شخصی به نام دجال و در کتب شیعه در شخصی به نام سفیانی جمع است، بنابراین امکان این مسأله هست، هر دو اسم مربوط به یک شخص باشد که هر مذهبی از دیدگاه خاصی به او نگریسته است.

ولی این احتمال نه با ظاهر روایات سازگار است، و نه دلیلی وجود دارد بر اینکه به صورت رمزی خواسته‏‌اند این مطلب را بگویند؛ زیرا هر یک سمبل و رمز یک حرکت مخصوصی هستند؛ دجال سمبل حرکت انحرافی از اسلام و بر اثر شهوات به سوی کفر رفتن است، ولی سفیانی سمبل شبهات و اضطراب‌های داخلی در جامعه اسلامی است و اینها دو حرکت مستقل هستند، گرچه در برخی جهات نتیجه حرکت آنها از نظر مخالفت با اسلام یکی است، یعنی در واقع یک موضع دارند در دو چهره مختلف^[۱].

اما از جهت مخالفت با ظاهر روایات از دو نظر سازگار نیست:

در صورتی که سخت‌گیری سندی رعایت شود، و خصوصیات و ویژگی‌ها کنار گذاشته شود، مسلم است این دو اسم ظهور در دو نفر دارند، گرچه خصوصیات آنها دانسته نشود. اگر شخص واحدی بودند در اخبار و روایات به یک عبارت از او اسم برده می‌‏شد.
اگر سخت‌گیری سندی نادیده گرفته شود و خصوصیات و ویژگی‌های وارده در روایات پذیرفته شود، باز تفاوت بین این دو نفر واضح ‌‏تر و روشن تر است^[۲].

تفاوت های دجال و سفیانی

مهم‌ترین تفاوت‌های دجال و سفیانی با توجه به روایات عبارت‌اند از:

دجال دارای عمری طولانی است، ولی سفیانی عمر درازی ندارد. حتی اهل سنت قائلند، دجال از زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) تاکنون زنده است.
دجال به نام فرزند صائد و سفیانی به نام عثمان بن عنبسه خوانده می‌‏شود.
سفیانی دارای نسب و قبیله مشخص و معینی است، و از نسل خالد بن یزید بن معاویه و از نوادگان ابوسفیان است، اما دجال از این جهت مبهم است.
دجال ادعای خدائی و ربوبیت دارد، ولی سفیانی چنین ادعائی ندارد.
دجال کافر است، ولی در مورد سفیانی، نصی در اخبار، مبنی بر کفر او وجود ندارد؛ هر چند از ظواهر امر هم بر نمی‌آید مسلمان باشد.
دجال همه جا را می‏‌گیرد و به همه سرزمین‌ها به جز مکه و مدینه حکومتش را گسترش می‌‏دهد. ظاهر این عبارت می‌‏فهماند حکومتش از حکومت سفیانی گسترده‏تر است.
دجال اعور و لوچ دو چشم است؛ ولی سفیانی چشمانش سالم و صحیح است، هرچند زشت رو و خشن و بد قیافه است^[۳].
دجّال‌ها" صفوف ضدّ انقلابی مرموز را تشکیل می‌دهند، و "سفیانی‌ها" صفوف ضدّ انقلابی آشکارا را.
دجال از طریق حیله و تزویر و فریب، برنامه‌های شیطانی خود را پیاده می‌کند، امّا سفیانی از طریق استفاده از قدرت تخریبی وسیع خود این کار را انجام می‌دهد. همان گونه که در اخبار آمده است، او نقاط آبادی از روی زمین را زیر پرچم خود قرار خواهد داد.^[۴].^[۵]
سفیانی ناصبی است؛ ولی در مورد دجال چنین مطلبی نداریم.
دجال قبل از اسلام نیز در کتب ادیان مطرح بوده؛ ولی سفیانی مطرح نبوده است. بنابراین دجال و سفیانی نمی‌توانند یک نفر باشند^[۶].

با در نظر گرفتن تفاوت‌های مذکور اگر بخواهیم عبارات مربوط به دجال و سفیانی را رمزی بگیریم، و آنها را سمبل حرکت انحرافی بدانیم، این تفاوت‌ها گویای دو حرکت کاملاً مستقل و جدای از هم خواهند بود^[۷].