سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (کتاب) - حسینی‌زاده و داوودی

سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)
زبان	فارسی
نویسندگان	سید علی حسینی‌زاده محمد داوودی
موضوع	تربیت امام، سیره تربیتی امام
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۵ ش
تعداد صفحه	۳۷۸
شابک	۹۷۸-۹۶۴-۷۷۸۸-۲۸-X
شماره ملی	۶۶۱۹۱۵

سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی تجلی آموزه‌های قران کریم در رفتار پیامبر(ص) و اهل بیت می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر سید علی حسینی‌زاده و محمد داوودی است و انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «قرآن کتاب هدایت و پیامبر(ص) به گواهی سخن خودشان «انی بعثت معلما» من آموزگار مبعوث شدم. آموزگار قرآن و حکمت است و بیانگر این واقعیت که آموزه‌های قرآنی نه بلندپروازانه و تحقق‌ ناپذیر بلکه علمی و تحقق پذیرند و پیامبر اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) آن را در عمل محقق کرده‌اند. بنابراین، سیره تربیتی آن بزرگواران می‌تواند رهنمودی عملی و چراغی فروزان فراروی مربیان، معلمان، والدین و دیگر علاقه‌مندان به تربیت نسل نوخاسته در مسیر پرفراز و نشیب و ناهموار تربیت باشد و آنان را در دست‌یابی به اهداف عالی خود یاری کند. در این کتاب سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل‌بیت آن حضرت‌(ع) بررسی و اصول و روش‌های تربیتی نهفته در سیره آنان در حیطه‌های تربیت فرزند، تربیت اعتقادی، تربیت عبادی، تربیت اخلاقی و تربیت علمی استخراج و تبیین شده است».

فهرست کتاب

فصل اول: کلیات

• مقدمه

مبحث اول: مفهوم شناسی

• مقدمه

1. سیره
2. سنت
3. تربیت
4. اهل بیت(ع)
5. سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)

• خلاصه مبحث
• پرسش‌ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث دوم: ضرورت و اهمیت سیره

• مقدمه

1. حجیت و اعتبار سیره
2. دلالت‌ها و کارکردهای سیره
   1. دلالت سیره از منظر فقهی - اصولی
      1. نظریه نخست
      2. نظریه دوم
   2. نقش و کارکردهای سیره از منظر تربیتی
      1. نقش تربیتی عام
      2. نقش تربیتی خاص

• خلاصه مبحث
• پرسش‌ها
• بحث و پژوهش

مبحث سوم: منابع سیره و شیوه پژوهش در آن

• مقدمه
• منابع سیره تربیتی

1. قرآن کریم
2. خبر
3. تاریخ

• شیوه پژوهش در سیره تربیتی
• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

فصل دوم: آداب و روش‌های زمینه‌ساز در تربیت

• مقدمه

مبحث اول: آداب و روش‌های تربیتی زمینه ساز پیش از تولد

• مقدمه

1. انتخاب همسر
2. آداب مباشرت
3. خلاصه مبحث
4. پرسش ها
5. بحث و پژوهش
6. منابع برای بحث و پژوهش

مبحث دوم: آداب و روشهای تربیتی زمینه ساز آغاز تولد

1. مقدمه
2. اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد
3. تحنیک یا کام برداشتن
4. پوشش نوزاد
5. تبریک و دعا
6. نام نیک
7. عقیقه
8. ختنه
9. تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن برای او

• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث سوم: روشهای زمینه ساز پس از تولد

• مقدمه

1. روش محبت
   1. ابراز محبت
   2. اعتدال در محبت
   3. روشهای ابراز محبت
2. روش تأمین امنیت
3. روش تکریم و احترام .
   1. آثار تربیتی تکریم و احترام کودک
   2. آثار تحقیر کودک
      1. تکبر و زورگویی
      2. نفاق
4. روش بازی

• اهمیت و نقش بازی در تربیت کودک
• نکاتی درباره بازی کودکان.
• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

فصل سوم: تربیت اعتقادی

• مقدمه
• اهمیت تربیت اعتقادی

مبحث اول: روشهای پرورش شناخت و ایمان به خدا در سیره معصومان

• مقدمه

1. روش اثبات وجود خداوند
   1. مفروض گرفتن اصل وجود خداوند
   2. استفاده از دلائل روشن و قابل فهم
   3. رفع شبهات
2. روش معرفی خداوند
3. روشهای مأنوس کردن متربی با خداوند
   1. مرتبط کردن متربی با خدا
   2. یاد خدا و تکرار آن
4. نهی از معاشرت با منکران خداوند

• خلاصه مبحث پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث دوم: روشهای پرورش شناخت و ایمان به پیامبر(ص) در سیره معصومان(ع)

• مقدمه

1. روشهای اثبات نبوت پیامبر الله
   1. مفروض گرفتن نبوت
   2. اقامه دلیل
   3. رفع شبهات
2. روشهای معرفی پیامبره
   1. تبیین ضرورت و هدف نبوت
   2. توصیف سیره پیامبر الله
   3. تبیین آثار و برکات پیامبر
3. روشهای مأنوس کردن متربی با پیامبر
   1. درود بر پیامبر الله
   2. زیارت مرقد پیامبر الله
   3. بزرگداشت روزهای متعلق به پیامبر الله
4. نهی از معاشرت با منکران و مدعیان نبوت

• خلاصه مبحث
• پرسش ها بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث سوم: روشهای پرورش شناخت و ایمان به امامت در سیره معصومان

• مقدمه

1. روش طرح مسئله امامت در سیره پیامبر
   1. زمینه سازی
   2. بیان اجمالی و صریح .
   3. انتصاب حضرت علی الان به خلافت و امامت
2. روشهای پرورش شناخت و ایمان به امامت در سیره اهل بیت
   1. روشهای اثبات امامت .
      1. مفروض گرفتن امامت
      2. اقامه دلیل
      3. انجام دادن کارهای خارق العاده
      4. رفع شبهات درباره امامت
   2. روشهای معرفی امام (ع)
      1. تبیین ضرورت و هدف امامت
      2. بیان شایستگیهای لازم برای امامت
      3. بیان فضائل امامان
   3. روشهای مأنوس کردن با اهل بیت
      1. برگزاری آیینهای عزاداری
      2. زیارت امامان
   4. روشهای ترویج و تبلیغ امامت
      1. تربیت متکلمان و متخصصان
      2. به خدمت گرفتن شعر
   5. نهی از معاشرت با مخالفان

• خلاصه مبحث پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث چهارم: روشهای پرورش شناخت و ایمان به معاد در سیره معصومان

• مقدمه

1. روش آموزش مفهوم معاد
2. روش اثبات امکان معاد
   1. بیان نمونههایی محسوس از مرگ و زندگی مجدد پدیده های طبیعی
   2. بیان نمونههایی از زندگی مجدد برخی انسانها
3. روش اثبات ضرورت معاد .
   1. اقامه دلیل .
   2. خبر دادن از وقوع حتمی معاد
   3. دعوت عملی به معاد
   4. رفع شبهات
4. روش معرفی معاد
   1. بیان ویژگیها و خصوصیات معاد
   2. تبیین ارتباط اعمال دنیا با سرنوشت فرد در آخرت
5. یادآوری معاد و تکرار آن .

• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

فصل چهارم: تربیت عبادی

• مقدمه
• اهمیت تربیت عبادی

مبحث اول: آموزش قرآن کریم در سیره معصومان

• مقدمه

1. آموزش قرآن به عموم مردم
2. قرآن اولین ماده درسی
3. مأنوس کردن با قرآن
4. تشویق به تفکر و تأمل در قرآن

• خلاصه مبحث پرسش ها
• بحث و پژوهش .
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث دوم: آموزش ذکر و دعا

• مقدمه

1. روشهای آموزش دعا و ذکر
   1. دعوت عملی به دعا و ذکر
   2. توصیه به ذکر و دعا
   3. تشویق اهل ذکر و دعا
   4. ایجاد انس با دعا و ذکر
2. نکات
   1. آموزش متن دعاها و ذکرها
   2. آموزش آداب دعا

• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث سوم: آموزش نماز در سیره معصومان

• مقدمه

1. سن شروع آموزش نماز
2. اصول آموزش نماز
   1. سهل گیری
   2. جلوگیری از افراط
   3. مراقبت والدین
3. روشهای آموزش نماز
   1. آشنا کردن متربی با نماز
      1. آموزش شفاهی
      2. آموزش عملی
   2. تذکر و تصحیح خطاها
   3. ارائه الگو
   4. ترغیب و تشویق
   5. مؤاخذه و تنبیه
   6. ارزشیابی
   7. موانع تأثیر نماز

• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث چهارم: آموزش روزه

• مقدمه

1. سن آموزش روزه داری
2. اصول آموزش روزه داری
   1. تسهیل و تدریج
   2. جلوگیری از افراط
   3. مراقبت والدین .
3. روشهای آموزش روزه داری
   1. آشنا کردن با روزه داری در ماه رمضان
   2. ترغیب به روزه داری
   3. معرفی الگوهای روزه داری
   4. تمرین و تکرار
   5. مؤاخذه و تنبیه
   6. تبیین آفات روزه داری

• خلاصه مبحث
• بحث و پژوهش .
• منابع برای بحث و پژوهش

فصل پنجم: تربیت اخلاقی

• مقدمه
• اهمیت تربیت اخلاقی

مبحث اول: اصول تربیت اخلاقی در سیره پیامبر و اهل بيت

• مقدمه
• اصول تربیت اخلاقی

1. در هم تنیدگی تربیت اخلاقی و تربیت دینی
2. تهذیب ظاهر و باطن
3. پرورش روحیه تعقل اخلاقی همراه با تسلیم در برابر عقل و وحی
4. تعالی تدریجی
   1. اخلاق انسانی
   2. اخلاق دینی در حد رسیدن به بهشت و دوری از عذاب
   3. اخلاق الهی شاکرانه .
   4. اخلاق الهی عاشقانه
5. مراقبت دائم و مخالفت با هواهای نفسانی

• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش .
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث دوم: روشهای تربیت اخلاقی

• مقدمه

1. روشهای زمینه ساز
   1. پرهیز دادن متربی از محیط های ناسالم
   2. پرهیز از معاشرت با صاحبان رذائل
   3. ایجاد فضای اخلاقی در جامعه
   4. محبت و احسان
2. روشهای پرورش آگاهی و بصیرت اخلاقی
   1. روشهای آشنا کردن متربی با آموزه های اخلاقی
      1. آموزش اصول و معیارهای اخلاقی
      2. تبیین جهان بینی و فلسفه ارزشهای اخلاقی
      3. تبیین موانع رفتارهای اخلاقی و راههای غلبه بر آنها
      4. بیان عواقب و پیامدهای رفتارهای اخلاقی و ضد اخلاقی
      5. بیان داستانهای اخلاقی .
   2. روشهای پرورش تفکر اخلاقی
      1. تشویق به تفکر در مسائل اخلاقی
      2. تشویق به تفکر قبل از اقدام به عمل
      3. بحث و گفتگو درباره مسائل اخلاقی
   3. روشهای پرورش گرایشها و عادتهای مطلوب اخلاقی
      1. ترغیب و ترهیب
      2. تحریک انگیزه های ایمانی
      3. ارائه الگو .
      4. توصیه به تحمیل رفتارهای پسندیده بر نفس
      5. امر به فضیلت ها و نهی از رذیلت‌ها
      6. درونی شدن ارزشهای اخلاقی اسلام
      7. حاکمیت بخشیدن به ارزشهای اخلاقی اسلام در جامعه
      8. نظارت و مراقبت
      9. محاسبه و مراقبه نفس
   4. روشهای اصلاح رذائل
      1. اغماض و چشم پوشی
      2. تذکر دادن
      3. وعده پاداش دادن
      4. برخورد تند
      5. ایجاد فشار اجتماعی

• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش .
• منابع برای بحث و پژوهش

فصل ششم: تربیت علمی

• مقدمه

مبحث اول: اصول آموزشی در سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت

• مقدمه
• مفهوم اصل

1. اصل ارتباط و جلب توجه مخاطب
2. اصل انگیزش
3. اصل کوشش
4. اصل توجه به تفاوتهای فردی
5. اصل تفکر و تفقه
6. اصل استفاده از فرصتها
7. اصل تناسب محتوا با موقعیت و شرایط دانشجو .
8. اصل عمل گرایی
9. اصل عینیت
10. اصل ارزشیابی

• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش

مبحث دوم: روشهای آموزشی در سیره تربیتی پیامبر و اهل بيت

• مقدمه
• مفهوم روش

1. روش خطابه
   1. مفهوم شناسی
   2. تاریخچه خطابه .
   3. ویژگیهای خطابه در اسلام
   4. استفاده از خطابه در سیره پیامبر و اهل بیت
   5. مقایسه روش خطابه با روش سخنرانی در تدریس
      1. شباهت ها
      2. تفاوت ها .
2. روش مناظره
   1. مفهوم شناسی .
   2. شرایط و آداب مناظره
   3. مناظره در سیره معصومان
   4. آفت های مناظره
3. مِراء یا مناظره مردود
4. روش سؤال و جواب
   1. اقسام سؤال و جواب
   2. اهمیت و جایگاه پرسش در سیره
   3. فوائد روش سؤال و جواب
   4. آداب و شرایط سؤال و جواب
   5. روش سؤال و جواب در سیره
   6. تفاوت روش سؤال و جواب با روش پرسش و پاسخ معروف در روش تدریس .

• خلاصه مبحث
• پرسش ها
• بحث و پژوهش
• منابع برای بحث و پژوهش
• منابع و مآخذ نمایه ها

دربارهٔ پدیدآورندگان

محمد داوودی (پدیدآورنده)

محمد داوودی حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد داوودی (متولد ۱۳۴۵ ش، خمین)، دارای مدرک دکترای فلسفه و تاریخ تعلیم و تربیت از دانشگاه تربیت معلم می‌باشد. تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید علی محقق و محمد فاضل لنکرانی پیگیری کرد. محقق مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه، عضو شورای علمی گروه پژوهشکده تعلیم و تربیت، مسئول واحد ترجمه مرکز مطالعات تربیت اسلامی، سردبیر دو فصلنامه تربیت اسلامی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، مدیر گروه اخلاق و تربیت جامعة الزهراء و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، دانشگاه قم مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، دانشکده علوم قرآنی قم، مرکز تربیت از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس در حوزه‏‌هاى علمیه و دانشگاه‌های کشور، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است. او علاوه بر تدریس در حوزه‏‌هاى علمیه و دانشگاه‌های کشور، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است. «تربیت دینی دختران»، «نقد و بررسی کتاب سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت تربیت فرزند»، «تربیت اخلاقی»، «رفق و مدارای تربیتی در سیره معصومین»، «سیره پیامبر و اهل بیت در تربیت اعتقادی» و «تربیت دینی» برخی از این آثار است.

سید علی حسینی‌زاده (پدیدآورنده)

سید علی حسینی‌زاده حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی حسینی‌زاده (متولد ۱۳۴۳ ش، یزد)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید کاظم حائری، جواد تبریزی، حسین وحید خراسانی و علی رضا اعرافی پیگیری کرد. دارای دکتری در رشته علوم تربیتی از دانشگاه تهران می‌باشد. مسئول طرح سیره معصومان مرکز مطالعات تربیت اسلامی، دبیر گروه و عضو شورای علمی گروه حوزه و دانشگاه از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس در حوزه‏‌هاى علمیه و دانشگاه‌های کشور، به تألیف مقالات و کتب علمی و دینی پرداخته است. «سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت»، «سیره‌شناسی»، «تربیت فرزند»، «نگرشی بر آموزش با تأکید بر آموزش‌های دینی»، «آداب آموزشی در سیره معصومان»، «ارزشیابی آموزشی در سیره پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع)»، «روش سؤال و جواب در سیره آموزشی معصومان (ع)»، «بررسى مسائل تربيتى جوانان در روايات» و «سیره تربیتی فاطمه زهرا» برخی از آثار اوست.