پیش‌گویی شهادت امام حسین

این مدخل زیرشاخهٔ بحث شهادت امام حسین است. پیش‌گویی شهادت امام حسین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: پیش‌گویی شهادت امام حسین در حدیث - پیش‌گویی شهادت امام حسین در معارف و سیره نبوی - پیش‌گویی شهادت امام حسین در معارف و سیره فاطمی - پیش‌گویی شهادت امام حسین در معارف و سیره علوی - پیش‌گویی شهادت امام حسین در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط ندارد

شهادت امام حسین(ع) از موضوعاتی است که از قبل پیش‌بینی و پیش‌گویی شده بود. از بدو تولد آن حضرت، موضوع شهادتش در عاشورا مطرح بوده است، حتی در زمان انبیای پیشین نیز روشن بوده که حسین، فرزند پیامبر خاتم در کربلا شهید خواهد شد. در این باره احادیث فراوان است و خبر دادن به پیامبرانی چون آدم، نوح، ابراهیم، زکریا، اسماعیل، موسی، عیسی و... در منابع حدیثی مفصل آمده است.

مقدمه

اینکه آیا امام حسین (ع) می‌دانست در کربلا شهید خواهد شد، یا آنکه غافلگیر شد و در محاصره قرار گرفت، میان نویسندگان بحث است. اما آنچه از روایات و اصول اعتقادی شیعه برمی‌آید، آن حضرت خبر داشت و آگاهانه شهادت را برگزیده بود. نه تنها در آغاز حرکت از مدینه و شب وداع با حرم پیامبر، یا آغاز حرکت از مکه به سوی سرزمین عراق، بلکه از سال‌ها پیش خبر داشت و شهادت، عهدی از سوی خدا و رسول با او بود. از بدو تولد آن حضرت، موضوع شهادتش در عاشورا مطرح بوده است، حتی در زمان انبیای پیشین نیز روشن بوده که حسین، فرزند پیامبر خاتم در کربلا شهید خواهد شد. در این باره احادیث فراوان است و خبر دادن به پیامبرانی چون آدم، نوح، ابراهیم، زکریا، اسماعیل، موسی، عیسی و... در منابع حدیثی مفصل آمده است.

امام علی (ع) همراه تنی چند از سرزمین کربلا عبور می‌کرد که چشمانش پر از اشک شد و فرمود: « هَذَا مُنَاخُ رِكَابِهِمْ، وَ هَذَا مُلْقَى رِحَالِهِمْ، وَ هَاهُنَا تُهَرَاقُ دِمَاؤُهُمْ». جبرئیل هم به پیامبر خبر داده بود که «إِنَّ أُمَّتَكَ تَقْتُلُ الْحُسَيْنَ مِنْ بَعْدِك‏» حتی در کتب آسمانی پیشین نیز اشاراتی آمده و به‌صورت خارق‌العاده در کنیسه‌ها و معابد یهود و نصاری اشعاری پیرامون این حادثه با دست غیبی نگاشته شده است.

اخبار جبرئیل درباره شهادت امام

1. روایت ام سلمه: ام سلمه می‌گوید: «حسن و حسین(ع) در خانه من نزد پیامبر(ص) بازی می‌کردند که جبرئیل آمد و گفت: ‌ای محمد؛ پس از تو، امت تو این فرزندت را خواهند کشت و با دستش اشاره به حسین کرد. رسول خدا گریه کرد و او (حسین) را در آغوش کشید...» نزدیک به این مضامین، روایات بسیاری از‌ ام سلمه نقل شده است.
2. روایت ابوبصیر: ابوبصیر می‌گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: «هنگامی که حسین به نزد رسول خدا بود، ناگاه جبرئیل بر پیامبر وارد شد و عرضه داشت: ‌ای محمد: آیا او را دوست داری؟ حضرت فرمود: آری. جبرئیل گفت: امت تو او را خواهند کشت. پیامبر از این سخن بسیار غمگین شد. پس جبرئیل گفت: آیا دیدن خاکی که حسین روی آن کشته می‌شود، تو را شادمان می‌کند؟ حضرت فرمود: بلی، پس جبرئیل فاصله بین محل نشستن رسول خدا و کربلا را فرو برد؛ به طوری که این دو قطعه زمین این گونه به هم متصل شدند (و دو انگشت سبابه خویش را به هم چسباند). آن گاه جبرئیل با دو بال خود، مقداری از تربت کربلا را برداشته و به رسول خدا داد. سپس به یک چشم بر هم زدن، زمین را گستراند (و به حالت اول برگرداند). رسول خدا فرمود: خوشا بر تو‌ای خاک، و خوشا به حال کسی که در تو‌ای کربلا کشته می‌شود..
3. روایت عایشه: ابوسلمه از عایشه نقل می‌کند: «رسول خدا حسین را بر زانوی خود نشانده بود و او را می‌بوسید. جبرئیل عرضه داشت: آیا این پسرت را دوست داری؟ حضرت فرمود: آری، جبرئیل گفت: امت تو بعد از تو او را خواهند کشت. در این هنگام چشمان رسول خدا پر از اشک شد. جبرئیل عرض کرد: آیا می‌خواهی خاکی را که حسین بر روی آن کشته خواهد شد، نشانت دهیم؟ حضرت فرمود: بلی، آنگاه جبرئیل قدری از خاک زمینی را که حسین بر روی آن کشته خواهد شد، به پیامبر نشان داده و گفت: این زمین، طف خوانده می‌شود.
4. روایت محمد بن صالح: محمد بن صالح می‌گوید: «هنگامی که جبرئیل به رسول خدا خبر داد که امتش حسین بن علی را خواهند کشت، پیامبر فرمود: آیا این تقدیر برگشت پذیر نیست؟ جبرئیل گفت: نه، چون این امری است که خداوند آن را مقدر کرده است».
5. روایت ابن عباس: ابن عباس می‌گوید: «فرشته‌ای که محضر رسول خدا آمد و حضرت را از شهادت حسین(ع) آگاه کرد، جبرئیل روح الامین بود. او در حالی که بال‌هایش را باز کرده بود و گریه و فریاد می‌کرد، مقداری از تربت حسین را که بویی چون مشک داشت، با خود آورده بود. رسول خدا فرمود: آیا امتی که فرزند مرا (و یا فرمودند فرزند دختر مرا) می‌کشند، رستگار می‌شوند؟ جبرئیل عرض کرد: خداوند آنها را دستخوش اختلاف می‌کند و دل‌هایشان یکی نمی‌شود.

پیشگویی‌های پیامبران پیشین

آگاهی از شهادت امام حسین(ع) در میان انبیای الهی و امت‌های گذشته، سابقه طولانی داشته است. در این باره اخبار بسیاری در کتاب‌های تاریخی و حدیثی شیعه و سنی وجود دارد که نمونه‌هایی از آنها را در اینجا ذکر می‌کنیم:

1. عبور حضرت عیسی(ع) از کربلا: ابن عباس از امیرالمؤمنین(ع) حدیثی را درباره عبور حضرت عیسی(ع) از سرزمین کربلا نقل می‌کند که حضرت (در بخشی از این حدیث) می‌فرماید: «عیسی به (هنگام عبور از کربلا) نشست و شروع به گریه کرد و حواریون نیز با وی نشستند و گریه کردند؛ اما علت گریه حضرت عیسی را نمی‌دانستند. از این رو به حضرت گفتند: ‌ای روح و کلمه خدا، سبب گریه شما چیست؟ حضرت فرمود: آیا می‌دانید اینجا چه سرزمینی است؟ گفتند: نه. فرمود: اینجا زمینی است که در آن، فرزند رسول خدا احمد و فرزند آزاد زن پاک و مبرا از هرگونه پلیدی و آلودگی، که شبیه مادرم (مریم) است، کشته شده و در آن دفن می‌شود...».
2. روایت سماعة بن مهران: سماعة بن مهران می‌گوید که از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: «آن کسی که خداوند در کتابش درباره او فرموده: ﴿وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا﴾. پیامبری از پیامبران بوده که خدا او را (به سوی قومش برانگیخت)، پس قومش بر او مسلط شده، پوست سرو صورتش را کندند. آنگاه خدا فرشته‌ای را نزد او فرستاد و گفت: پروردگار جهانیان به تو سلام میرساند و می‌فرماید: آنچه را قومت با تو کردند، دیدم. پس هرچه می‌خواهی، از من بخواه. اسماعیل گفت: ‌ای پروردگار جهانیان حسین بن علی بن ابی طالب (در ابتلا به بلاها و مصیبت‌ها)، برای من اسوه و الگوست. امام صادق(ع) فرمود: او پیامبری غیر از اسماعیل پسر ابراهیم (خلیل) بوده است.

پیشگویی‌های پیامبر اکرم(ص)

پیامبر اکرم(ص) که از طریق اخبار الهی، از شهادت فرزندش حسین در آینده خبر داشت، در مناسبت‌های مختلف، از این موضوع سخن گفته و حتی در بعضی از احادیث به صراحت نام قاتل فرزندش حسین را متذکر شده است.

1. روایت امام باقر(ع): امام باقر(ع) از‌ ام سلمه نقل می‌کند که رسول خدا فرمود: «حسین زمانی کشته می‌شود که سفیدی مو بر او چیره شود» طبرانی در ذیل این خبر می‌گوید: «قتیر» به معنای «سفیدی مو» است.
2. روایت ابن عباس: ابن عباس از رسول خدا روایتی را نقل می‌کند که در بخش پایانی آن، حضرت می‌فرماید: «به خدا سوگند، بعد از من فرزندم حسین را خواهند کشت. خداوند شفاعت مرا هرگز نصیب آنان نگرداند».

پیشگویی‌های امیرالمؤمنین(ع)

1. روایت امام علی(ع): از علی بن ابی طالب(ع) نقل شده که فرمود: من و فاطمه و حسن و حسین در محضر پیامبر بودیم که ناگاه رو به سوی ما کرد و گریه کرد. من گفتم: ‌ای رسول خدا؛ چه چیزی شما را به گریه آورد؟ فرمود: «می‌گریم برای ضربت خوردن تو و سیلی‌ای که بر گونه فاطمه می‌خورد و زخمی که بر ران حسن وارد می‌شود و سمی که به او نوشانده می‌شود و برای کشته شدن حسین». در این هنگام همه اهل خانه گریه کردند.
2. روایت اسماعیل بن زیاد: اسماعیل بن زیاد می‌گوید: علی روزی به براء بن عازب فرمود: «ای براء؛ پسرم حسین کشته می‌شود در حالی که تو زنده هستی و او را یاری نمی‌کنی»، چون حسین بن علی کشته شد، براء می‌گفت: «به خدا سوگند علی بن ابی طالب راست گفت؛ حسین کشته شد و من او را یاری نکردم)، وی آن گاه از این امر اظهار حسرت و ندامت می‌کرد.

پیش‌گویی شهادت حسین(ع) برای حضرت زهرا(س)

مسمع بن عبدالملک از امام صادق(ع) نقل کرده که فرمودند: امام حسین (ع) را مادر گرامی‌شان حمل می‌کردند. رسول خدا او را گرفته و فرمودند: خدای متعال کشندگان تو را لعنت کند؛ حق تعالی کسانی را که جامه از تن تو بیرون می‌آورند لعنت نماید؛ خدا بکشد آنان را که یکدیگر را بر ضد تو کمک می‌کنند و بین من و آنان حکم بنماید. حضرت فاطمه (س) عرض کردند: ای پدر! چه می‌فرمایید؟ حضرت فرمودند: دخترم! مصیبت‌هایی که بعد از من و تو بر او می‌رسد و اذیت‌ها، ظلم و مکرها و تعدی‌هایی که متوجه‌اش می‌گردد، به یاد می‌آورم. او در آن روز میان جمعی از مردان است که جملگی همچون ستارگان درخشاننده بوده و به طرف مرگ و کشتن حرکت می‌کنند؛ گویا اکنون لشکرگاه را آنها را دیده و جایگاه و محل دفن ایشان را می‌نگرم. (...) حضرت فاطمه (س) عرض کردند: پدر! این طفل کشته خواهد شد؟ حضرت فرمودند: بلی دخترم! پیش از او کسی آن طور که او کشته می‌شود کشته نشده که آسمان‌ها و زمین و فرشتگان و حیوانات وحشی و ماهی‌های دریا و کوه‌ها برایش گریه کنند؛ اگر این موجودات مأذون بودند، پس از شهادت این طفل هیچ نفس کشی روی زمین باقی نمی‌ماند و گروهی از دوستان ما خواهند آمد که در روی زمین کسی از آنها اعلم به خداوند نبوده و کوشاتر در اقامه حق ما از آنان نمی‌توان یافت و روی زمین احدی غیر از ایشان نیست که مورد التفات و توجه باشد....

پیشگویی‌های امام حسن(ع)

مفضل بن عمر از امام صادق(ع) و او از پدرش امام باقر(ع)، و آن حضرت از جدش نقل می‌کند که روزی حسین بن علی به محضر (امام) حسن وارد شد. چون نگاه حسین بن علی به (امام) حسن افتاد، گریه کرد. امام حسن به ایشان فرمود: ‌ای اباعبدالله، چه چیز شما را به گریه واداشت؟ حضرت پاسخ داد: گریه می‌کنم برای رفتاری که با تو شده است. امام حسن(ع) فرمود: «رنج و مصیبتی که برای من پیش آمده، به علت زهری است که با نیرنگ به من داده می‌شود و به سبب آن، کشته می‌شوم؛ اما‌ ای اباعبدالله؛ هیچ روزی مانند روز تو نیست. سی هزار نفر از مردمی که ادعا می‌کنند از امت جد ما محمد هستند و دین اسلام را به خود نسبت می‌دهند، تو را محاصره کرده، برای کشتن و ریختن خون تو، هتک حرمت تو، اسیر کردن خاندان و زنانت و غارت دارایی هایت، اقدام می‌کنند. در این زمان است که بنی امیه مستوجب لعن خدا می‌شوند و از آسمان، خاکستر و خون می‌بارد و هر چیزی، حتی درندگان در بیابان‌ها و ماهیان در دریاها بر تو می‌گریند».

پیشگویی‌های سیدالشهدا(ع)

افزون بر آنکه امام حسین(ع) در مراحل مختلف قیامش، در قالب خطبه‌ها، نامه‌ها و گفت و گوهای مختلفی که با برخی از بنی هاشم و دیگر مسلمانان داشته، از فرجام قیام کربلا خبر داده است، سال‌ها قبل، حتی از زمان حیات رسول خدا، از شهادت خود آگاه بوده و درباره آن آگاهی داده است:

1. روایت حذیفه: حذیفه می‌گوید: از حسین بن علی شنیدم که می‌فرمود: «به خدا سوگند ستمگران بنی امیه برای کشتن من اجتماع می‌کنند و عمر سعد بر آنان فرماندهی می‌کند. (خذیفه می‌گوید:) این اظهارات، در زمان پیامبر بود. من به حسین بن علی: گفتم رسول خدا تو را به این امر خبر داده است؟ فرمود: نه. پس خدمت پیامبر رسیدم و جریان را به ایشان گفتم. پیامبر فرمود: «دانش من، دانش اوست و دانش او دانش من است و ما به حوادث آینده، قبل از وقوع آنها آگاهی داریم».
2. تقاضای ام سلمه: امام حسین(ع) در برابر تقاضای‌ ام سلمه از ایشان برای نرفتن به عراق (چون از رسول خدا شنیده بود که حسین بن علی در سرزمین کربلا کشته خواهد شد) فرمود: «به خدا سوگند همان گونه که رسول خدا فرمود، من کشته می‌شوم؛ حتی اگر به عراق هم نروم، باز مرا خواهند کشت».

سخنان دیگران درباره شهادت امام

افزون بر این روایات، جریان شهادت امام حسین از سال‌ها قبل از وقوع آن، در میان اصحاب و دیگر مسلمانان نیز، شهرت داشته است:

1. شیخ صدوق: نقل می‌‌کند که جبله مکیه می‌گوید: از میثم تمار شنیدم که می‌گفت: «به خدا سوگند این امت، پسر پیامبر خود را در ده روز که از محرم بگذرد، می‌کشند .
2. همچنین در خبر دیگری، میثم تمار و رشید هجری از شهادت حبیب بن مظاهر در رکاب امام حسین(ع) و گرداندن سرش در کوفه و اینکه مقرری آورنده سر او صد درهم افزایش می‌یابد، خبر داده‌اند.
3. ابن عباس می‌گوید: «ما اهل بیت ـ که بسیار بودیم ـ تردید نداشتیم که حسین بن علی در (سرزمین) طف شهید می‌شود».

البته آگاهی یاران ائمه مانند میثم تمار، رشید هجری و عبدالله بن عباس از طریق آن بزرگواران بوده است. عبدالله بن شریک عامری می‌گوید: «از اصحاب علی می‌شنیدم که هر وقت عمربن سعد از در مسجد وارد می‌شد، به او می‌گفتند: این مرد کشنده حسین است. عبدالله می‌گوید: این جریان، خیلی وقت پیش از کشته شدن حسین بود.

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا
2. پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء ج۱
3. اسحاقی، سید حسین، فرهنگنامه فاطمی ج۵