رابطه انتظار با عقلانیت چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-== پاسخ نخست== +== پاسخ نخست ==))
 
(۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{پرسش غیرنهایی}}
{{جعبه اطلاعات پرسش
{{جعبه اطلاعات پرسش
| موضوع اصلی       = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| موضوع اصلی = [[مهدویت (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت]]
| موضوع فرعی        = رابطه [[انتظار]] با [[عقلانیت]] چیست؟
| تصویر = 7626626268.jpg
| تصویر             = 7626626268.jpg
| مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[غیبت امام مهدی]] / [[وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت]] / [[انتظار فرج]]  
| اندازه تصویر      = 200px
| مدخل اصلی =  [[رابطه انتظار با عقلانیت]]
| مدخل بالاتر     = [[مهدویت]] / [[غیبت امام مهدی]] / [[وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت]] / [[انتظار فرج]]  
| مدخل وابسته =  
| مدخل اصلی   =  [[رابطه انتظار با عقلانیت]]
| تعداد پاسخ = ۱
| مدخل وابسته   =
| پاسخ‌دهنده        =
| پاسخ‌دهندگان      = ۱ پاسخ
}}
}}
'''رابطه [[انتظار]] با [[عقلانیت]] چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.
'''رابطه [[انتظار]] با [[عقلانیت]] چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود.


==عبارت‌های دیگری از این پرسش==
== پاسخ نخست ==
[[پرونده:1368264.jpg|بندانگشتی|راست|100px|[[حسین الهی‌نژاد]]]]
حجت الاسلام و المسلمین '''[[حسین الهی‌نژاد]]'''، در مقاله ''«[[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]»'' در این‌باره گفته است:
 
«ارتباط میان [[عقلانیت]] و [[انتظار]] ارتباط تعاملی دوسویه است یعنی همچنان‌که [[عقل]] عامل تعالی [[انتظار]] و تقویت مبانی آن می‌‌شود؛ [[انتظار]] نیز سبب ارتقای [[عقلانیت]] اعم از [[عقل]] نظری و [[عقل]] عملی خواهد بود.
 
[[عقل]] نظری در افق [[اندیشه]] و نظر دور می‌‌زند؛ و نیز متعلق آن مربوط به هست و نیست و یا بود و نبود اشیاء است و به‌طور کلی می‌‌توان [[عقل]] نظری را در حیطه جهان‎‌بینی خلاصه کرد، مثلا [[خداشناسی]]، راهنما‌شناسی و [[معادشناسی]] و نیز مسائل همسو با آن‌ها، جزء موضوعات [[عقل]] نظری است و چه [[انسان]] به آن‌ها [[علم]] و [[آگاهی]] داشته و چه نداشته باشد آن‌ها وجود خارجی دارند. و وجود آن‌ها متفرع به [[علم]] [[انسان]] نیست اما [[عقل]] عملی در گستره عمل، [[ایمان]] و [[اعتقاد]] مطرح است. و به باید و نباید اشیاء توجه دارد و در یک رویکرد کلی، عملکرد [[عقل]] عملی مربوط به [[ایدئولوژی]] می‌‌باشد. مثلا [[اعتقاد]] به [[خدا]]، [[نبوت]]، [[معاد]]، [[اخلاق]]، [[عبادت]]، [[احکام فقهی]] و [[حقوقی]] و... همه از موضوعات [[عقل]] عملی است زیرا هر آن‌چه خاستگاه عملی داشته باشد اعم از آن‌که به جوارح [[انسان]] مربوط باشد مثل [[عبادت]]، [[اخلاق]] و یا به جوانح [[انسان]] بازگردد مثل [[اعتقاد]] و [[ایمان]] و...؛ همه از شئونات [[تعقل]] عملی محسوب می‌‌شوند:<ref>خلاصه شده از کتاب جوادی آملی، عبدالله، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه، چاپ اسراء ص۱۶. و ملا هادی سبزواری، شرح منظومه، نشر ناب، ج۵، ص۱۶۵.</ref>.
# [[انتظار]] و [[عقل]] نظری:
# [[خداشناسی]]
وقتی‌ که مقوله [[انتظار]] از نظر مفهوم شناسی مورد دقت قرار گیرد به طور قهری [[انسان]] به مساله مبدا و [[خدا]] رهنمون می‌شود، زیرا [[انتظار]] در اصطلاح به [[ناامید]] نبودن از [[لطف]] و [[کرم الهی]] و نیز [[امیدوار]] بودن به [[گشایش]] و [[فرج]] از [[ناحیه]] [[حق تعالی]] تعبیر شده است، که در این از معنا و مفهوم [[انتظار]] به سوی [[شناخت]] [[خدا]] [[هدایت]] می‌‌شویم. [[حضرت رسول]] [[اسلام]] در این زمینه فرموده است:"[[بهترین]] [[اعمال امت]] من، [[انتظار]] رسیدن [[فرج]] از [[ناحیه]] [[خدای تبارک و تعالی]] است"<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ صدوق، محمد، کمال الدین و تمام النعمه، مؤسسه نشر اسلامی، ج۲ ص۳۵۷، بحار الانوار، ج۵۲ ص۱۲۸.</ref>. و نیز [[امام علی]] فرموده است: "[[بهترین]] [[عبادت]] [[مؤمن]]، [[چشم به راه]] [[فرج]] [[خدا]] بودن است"<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ عِبَادَةِ الْمُؤْمِنِ انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ}}؛ البرقی احمد، المحاسن، دار الکتب الاسلامیه. تحقیق سید جلال الدین الحسینی، ج۲ ص۲۶۲، بحارالانوار، ج۲ ص۱۳۱.</ref>.
 
پس بنابراین [[منتظران واقعی]] و [[راستین]] با وصف [[انتظار]]، [[چشم به راه]] [[فرج]] و [[گشایش]] امور از [[ناحیه]] [[خدا]] هستند و لازمه [[امیدواری]] و [[چشم‌داشت]]، [[شناخت]] منشأ آن که خداست می‌‌باشد. پس [[منتظران واقعی]] از طریق [[انتظار]] بیشتر به [[خداشناسی]] رهنمون می‌‌شوند، علاوه بر [[شناخت]] [[خدا]] به یکی از اوصاف [[حق]] که همان [[توحید]] است نیز پی می‌‌برند، زیرا در این [[روایات]] فوق، به نوعی انحصار [[فرج]] از [[ناحیه]] [[خدا]] فهمیده می‌‌شود که از [[انتظار]] نگاه [[منتظران]] به [[توحید افعالی]] ملتزم می‌‌شوند؛ پس، از [[روایات]] دو نکته و [[پیام]] برداشت می‌‌شود؛ [[خداشناسی]] و [[معرفت]] به [[حق]] و [[التزام]] به [[توحید افعالی]].
 
مطلب بعدی اینکه یکی از مؤلفه‌های مهم [[انتظار]] [[معرفت]] به [[امام]] است، اصلا واژه و مفهوم [[انتظار]] قوامش به [[وجود امام]] و [[معرفت]] به او حاصل می‌‌شود، پس اولین و مهم‌ترین مؤلفه‌های [[انتظار]] [[امام‌شناسی]] است. بی‌شک یکی از راه‌های مهم [[خداشناسی]] [[امام‌شناسی]] است، یعنی [[منتظران]] با [[شناخت]] [[حجت الهی]] به [[شناخت]] و [[معرفت خدا]] می‌‌رسند. به تعبیر دیگر [[منتظران]] در این قسمت دو [[وظیفه]] دارند نخست [[معرفت]] به [[امام]] به عنوان [[حجت]] و [[ولی خدا]] دوم [[معرفت]] به [[امام]] جهت [[شناخت]] [[خدا]]. یعنی [[شناخت امام]] با دو رویکرد قابل توجه است، در رویکرد اول [[امام]] برای [[منتظران]] موضوعیت دارد و در رویکرد دوم [[شناخت امام]] برای آن‌ها طریقیت دارد.
 
[[امام باقر]] {{ع}} فرموده است:"به وسیله ما [[خدا]] [[بندگی]] می‌‌شود و به وسیله ما [[خدا]] شناخته می‌‌شود و به وسیله ما [[توحید]] [[خداوند متعال]] تحقق می‌‌یابد و [[حضرت محمد]] [[حجاب]] [[خدای متعال]] است"<ref>{{متن حدیث|بِنَا عُبِدَ اللَّهُ وَ بِنَا عُرِفَ اللَّهُ وَ بِنَا وُحِّدَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ مُحَمَّدٌ حِجَابُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى}}؛ اصول کافی، کتاب توحید، باب النوادر، ح ۱۰.</ref>. از [[امام صادق]] {{ع}} منقول است: "[[اوصیای پیامبر]] اکرم هستند که درهای [[خدای متعال]] برای توجه به سوی او می‌‌باشند و اگر آن‌ها نبودند [[خدای عزوجل]] شناخته نمی‌شد وخدای [[متعال]] به وسیله ایشان [[حجت]] را بر خلق خود تمام کرده است"<ref>{{متن حدیث|الْأَوْصِيَاءُ هُمْ أَبْوَابُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّتِي يُؤْتَى مِنْهَا وَ لَوْلَاهُمْ مَا عُرِفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِهِمُ احْتَجَّ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ}}؛ اصول کافی، کتاب الحجه، باب أن الأثمه خلفاء الله عز و جل، ح۲.</ref>. در این باره [[امام حسین]] {{ع}} در جواب مردی که از [[شناخت]] [[خدا]] و کیفیت تحقق آن سؤال می‌‌کند [[حضرت]] می‌‌فرماید: "آن‌گاه مردی از ایشان پرسید: [[پدر]] و مادرم فدای شما شوند ای پسر [[رسول خدا]]، [[معرفت خدا]] چیست؟ [[حضرت]] فرمودند: [[معرفت]] اهل هر زمانی [[امام]] خودشان را که [[اطاعت]] او بر ایشان [[واجب]] است" <ref>{{متن حدیث|فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُهُ}}؛ بحارالانوار، ج۲۳، ص۹۳.</ref>


== پاسخ نخست ==
بنابراین نتایجی که از مطالب مطرح شده به‌دست می‌‌آید اینکه [[منتظران]] او با [[اعتقاد]] به [[انتظار]] به [[منتظر]] ([[امام مهدی]]) پی می‌‌برند و ثانیا از طریق [[امام مهدی]] به [[معرفت]] و [[شناخت]] [[خدا]] نایل می‌‌آیند، پس [[انتظار]] در تعالی و رشد [[خداشناسی]] که از مقوله [[عقل]] نظری است، تأثیرگذار است»<ref>[[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]، ص ۳۲۴-۳۲۸.</ref>.
[[پرونده:1368264.jpg|بندانگشتی|right|100px|[[حسین الهی‌نژاد]]]]
::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[حسین الهی‌نژاد]]'''، در مقاله ''«[[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]»'' در این‌باره گفته است:
::::::«ارتباط میان [[عقلانیت]] و [[انتظار]] ارتباط تعاملی دوسویه است یعنی همچنان‌که [[عقل]] عامل تعالی [[انتظار]] و تقویت مبانی آن می‌‌شود؛ [[انتظار]] نیز سبب ارتقای [[عقلانیت]] اعم از [[عقل]] نظری و [[عقل]] عملی خواهد بود.
::::::[[عقل]] نظری در افق [[اندیشه]] و نظر دور می‌‌زند؛ و نیز متعلق آن مربوط به هست و نیست و یا بود و نبود اشیاء است و به‌طور کلی می‌‌توان [[عقل]] نظری را در حیطه جهان‎‌بینی خلاصه کرد، مثلا [[خداشناسی]]، راهنما‌شناسی و [[معادشناسی]] و نیز مسائل همسو با آن‌ها، جزء موضوعات [[عقل]] نظری است و چه [[انسان]] به آن‌ها [[علم]] و [[آگاهی]] داشته و چه نداشته باشد آن‌ها وجود خارجی دارند. و وجود آن‌ها متفرع به [[علم]] [[انسان]] نیست اما [[عقل]] عملی در گستره عمل، [[ایمان]] و [[اعتقاد]] مطرح است. و به باید و نباید اشیاء توجه دارد و در یک رویکرد کلی، عملکرد [[عقل]] عملی مربوط به [[ایدئولوژی]] می‌‌باشد. مثلا [[اعتقاد]] به [[خدا]]، [[نبوت]]، [[معاد]]، [[اخلاق]]، [[عبادت]]، [[احکام فقهی]] و [[حقوقی]] و... همه از موضوعات [[عقل]] عملی است زیرا هر آن‌چه خاستگاه عملی داشته باشد اعم از آن‌که به جوارح [[انسان]] مربوط باشد مثل [[عبادت]]، [[اخلاق]] و یا به جوانح [[انسان]] بازگردد مثل [[اعتقاد]] و [[ایمان]] و...؛ همه از شئونات [[تعقل]] عملی محسوب می‌‌شوند:<ref>خلاصه شده از کتاب جوادی آملی، عبدالله، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه، چاپ اسراء ص۱۶. و ملا هادی سبزواری، شرح منظومه، نشر ناب، ج۵، ص۱۶۵.</ref>.
:::::#[[انتظار]] و [[عقل]] نظری:
:::::#[[خداشناسی]]
::::::وقتی‌ که مقوله [[انتظار]] از نظر مفهوم شناسی مورد دقت قرار گیرد به طور قهری [[انسان]] به مساله مبدا و [[خدا]] رهنمون می‌شود، زیرا [[انتظار]] در اصطلاح به [[ناامید]] نبودن از [[لطف]] و [[کرم الهی]] و نیز [[امیدوار]] بودن به  [[گشایش]] و [[فرج]] از [[ناحیه]] [[حق تعالی]] تعبیر شده است، که در این از معنا و مفهوم [[انتظار]] به سوی [[شناخت]] [[خدا]] [[هدایت]] می‌‌شویم. [[حضرت رسول]] [[اسلام]] در این زمینه فرموده است:"[[بهترین]] [[اعمال امت]] من، [[انتظار]] رسیدن [[فرج]] از [[ناحیه]] [[خدای تبارک و تعالی]] است"<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ}}؛ صدوق، محمد، کمال الدین و تمام النعمه، مؤسسه نشر اسلامی، ج۲ ص۳۵۷، بحار الانوار، ج۵۲ ص۱۲۸.</ref>. و نیز [[امام علی]] فرموده است: "[[بهترین]] [[عبادت]] [[مؤمن]]، [[چشم به راه]] [[فرج]] [[خدا]] بودن است"<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ عِبَادَةِ الْمُؤْمِنِ انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ}}؛ البرقی احمد، المحاسن، دار الکتب الاسلامیه. تحقیق سید جلال الدین الحسینی، ج۲ ص۲۶۲، بحارالانوار، ج۲ ص۱۳۱.</ref>.
::::::پس بنابراین [[منتظران واقعی]] و [[راستین]] با [[وصف]] [[انتظار]]، [[چشم به راه]] [[فرج]] و [[گشایش]] امور از [[ناحیه]] [[خدا]] هستند و لازمه [[امیدواری]] و [[چشم‌داشت]]، [[شناخت]] منشأ آن که خداست می‌‌باشد. پس [[منتظران واقعی]] از طریق [[انتظار]] بیشتر به [[خداشناسی]] رهنمون می‌‌شوند، علاوه بر [[شناخت]] [[خدا]] به یکی از اوصاف [[حق]] که همان [[توحید]] است نیز پی می‌‌برند، زیرا در این [[روایات]] فوق، به نوعی انحصار [[فرج]] از [[ناحیه]] [[خدا]] فهمیده می‌‌شود که از [[انتظار]] نگاه [[منتظران]] به [[توحید افعالی]] ملتزم می‌‌شوند؛ پس، از [[روایات]] دو نکته و [[پیام]] برداشت می‌‌شود؛ [[خداشناسی]] و [[معرفت]] به [[حق]] و [[التزام]] به [[توحید افعالی]].
::::::مطلب بعدی اینکه یکی از مؤلفه‌های مهم [[انتظار]] [[معرفت]] به [[امام]] است، اصلا واژه و مفهوم [[انتظار]] قوامش به [[وجود امام]] و [[معرفت]] به او حاصل می‌‌شود، پس اولین و مهم‌ترین مؤلفه‌های [[انتظار]] [[امام‌شناسی]] است. بی‌شک یکی از راه‌های مهم [[خداشناسی]] [[امام‌شناسی]] است، یعنی [[منتظران]] با [[شناخت]] [[حجت الهی]] به [[شناخت]] و [[معرفت خدا]] می‌‌رسند. به تعبیر دیگر [[منتظران]] در این قسمت دو [[وظیفه]] دارند نخست [[معرفت]] به [[امام]] به عنوان [[حجت]] و [[ولی خدا]] دوم [[معرفت]] به [[امام]] جهت [[شناخت]] [[خدا]]. یعنی [[شناخت امام]] با دو رویکرد قابل توجه است، در رویکرد اول [[امام]] برای [[منتظران]] موضوعیت دارد و در رویکرد دوم [[شناخت امام]] برای آن‌ها طریقیت دارد.
::::::[[امام باقر]]{{ع}} فرموده است:"به وسیله ما [[خدا]] [[بندگی]] می‌‌شود و به وسیله ما [[خدا]] شناخته می‌‌شود و به وسیله ما [[توحید]] [[خداوند متعال]] تحقق می‌‌یابد و [[حضرت محمد]] [[حجاب]] [[خدای متعال]] است"<ref>{{متن حدیث|بِنَا عُبِدَ اللَّهُ وَ بِنَا عُرِفَ اللَّهُ وَ بِنَا وُحِّدَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ مُحَمَّدٌ حِجَابُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى}}؛ اصول کافی، کتاب توحید، باب النوادر، ح ۱۰.</ref>. از [[امام صادق]]{{ع}} منقول است: "[[اوصیای پیامبر]] اکرم هستند که درهای [[خدای متعال]] برای توجه به سوی او می‌‌باشند و اگر آن‌ها نبودند [[خدای عزوجل]] شناخته نمی‌شد وخدای [[متعال]] به وسیله ایشان [[حجت]] را بر خلق خود تمام کرده است"<ref>{{متن حدیث|الْأَوْصِيَاءُ هُمْ أَبْوَابُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّتِي يُؤْتَى مِنْهَا وَ لَوْلَاهُمْ مَا عُرِفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِهِمُ احْتَجَّ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ}}؛ اصول کافی، کتاب الحجه، باب أن الأثمه خلفاء الله عز و جل، ح۲.</ref>. در این باره [[امام حسین]]{{ع}} در جواب مردی که از [[شناخت]] [[خدا]] و کیفیت تحقق آن سؤال می‌‌کند [[حضرت]] می‌‌فرماید: "آن‌گاه مردی از ایشان پرسید: [[پدر]] و مادرم فدای شما شوند ای پسر [[رسول خدا]]، [[معرفت خدا]] چیست؟ [[حضرت]] فرمودند: [[معرفت]] اهل هر زمانی [[امام]] خودشان را که [[اطاعت]] او بر ایشان [[واجب]] است" <ref>{{متن حدیث|فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُهُ}}؛ بحارالانوار، ج۲۳، ص۹۳.</ref>
::::::بنابراین نتایجی که از مطالب مطرح شده به‌دست می‌‌آید اینکه [[منتظران]] او با [[اعتقاد]] به [[انتظار]] به [[منتظر]] ([[امام مهدی]]) پی می‌‌برند و ثانیا از طریق [[امام مهدی]] به [[معرفت]] و [[شناخت]] [[خدا]] نایل می‌‌آیند، پس [[انتظار]] در تعالی و رشد [[خداشناسی]] که از مقوله [[عقل]] نظری است، تأثیرگذار است»<ref>[[حسین الهی‌نژاد|الهی‌نژاد، حسین]]، [[انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران (مقاله)|انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران]]، ص ۳۲۴-۳۲۸.</ref>.


== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسمان انتظار فرج}}
{{پرسمان انتظار فرج}}
== منبع‌شناسی جامع مهدویت ==
{{منبع‌شناسی جامع}}
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های مهدویت|کتاب‌شناسی مهدویت]]؛
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های مهدویت|مقاله‌شناسی مهدویت]]؛
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های مهدویت|پایان‌نامه‌شناسی مهدویت]].
{{پایان}}
{{پایان}}


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}


{{انتظار افقی}}
[[رده:پرسش]]
[[رده:پرسمان مهدویت]]


[[رده:پرسش‌]]
[[رده:پرسمان مهدویت]]
[[رده:(اا): پرسش‌هایی با ۱ پاسخ]]
[[رده:(اا): پرسش‌های مهدویت با ۱ پاسخ]]
[[رده:(اا): پرسش‌های مهدویت با ۱ پاسخ]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۳:۲۳

رابطه انتظار با عقلانیت چیست؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلیرابطه انتظار با عقلانیت
تعداد پاسخ۱ پاسخ

رابطه انتظار با عقلانیت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

حسین الهی‌نژاد

حجت الاسلام و المسلمین حسین الهی‌نژاد، در مقاله «انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران» در این‌باره گفته است:

«ارتباط میان عقلانیت و انتظار ارتباط تعاملی دوسویه است یعنی همچنان‌که عقل عامل تعالی انتظار و تقویت مبانی آن می‌‌شود؛ انتظار نیز سبب ارتقای عقلانیت اعم از عقل نظری و عقل عملی خواهد بود.

عقل نظری در افق اندیشه و نظر دور می‌‌زند؛ و نیز متعلق آن مربوط به هست و نیست و یا بود و نبود اشیاء است و به‌طور کلی می‌‌توان عقل نظری را در حیطه جهان‎‌بینی خلاصه کرد، مثلا خداشناسی، راهنما‌شناسی و معادشناسی و نیز مسائل همسو با آن‌ها، جزء موضوعات عقل نظری است و چه انسان به آن‌ها علم و آگاهی داشته و چه نداشته باشد آن‌ها وجود خارجی دارند. و وجود آن‌ها متفرع به علم انسان نیست اما عقل عملی در گستره عمل، ایمان و اعتقاد مطرح است. و به باید و نباید اشیاء توجه دارد و در یک رویکرد کلی، عملکرد عقل عملی مربوط به ایدئولوژی می‌‌باشد. مثلا اعتقاد به خدا، نبوت، معاد، اخلاق، عبادت، احکام فقهی و حقوقی و... همه از موضوعات عقل عملی است زیرا هر آن‌چه خاستگاه عملی داشته باشد اعم از آن‌که به جوارح انسان مربوط باشد مثل عبادت، اخلاق و یا به جوانح انسان بازگردد مثل اعتقاد و ایمان و...؛ همه از شئونات تعقل عملی محسوب می‌‌شوند:[۱].

  1. انتظار و عقل نظری:
  2. خداشناسی

وقتی‌ که مقوله انتظار از نظر مفهوم شناسی مورد دقت قرار گیرد به طور قهری انسان به مساله مبدا و خدا رهنمون می‌شود، زیرا انتظار در اصطلاح به ناامید نبودن از لطف و کرم الهی و نیز امیدوار بودن به گشایش و فرج از ناحیه حق تعالی تعبیر شده است، که در این از معنا و مفهوم انتظار به سوی شناخت خدا هدایت می‌‌شویم. حضرت رسول اسلام در این زمینه فرموده است:"بهترین اعمال امت من، انتظار رسیدن فرج از ناحیه خدای تبارک و تعالی است"[۲]. و نیز امام علی فرموده است: "بهترین عبادت مؤمن، چشم به راه فرج خدا بودن است"[۳].

پس بنابراین منتظران واقعی و راستین با وصف انتظار، چشم به راه فرج و گشایش امور از ناحیه خدا هستند و لازمه امیدواری و چشم‌داشت، شناخت منشأ آن که خداست می‌‌باشد. پس منتظران واقعی از طریق انتظار بیشتر به خداشناسی رهنمون می‌‌شوند، علاوه بر شناخت خدا به یکی از اوصاف حق که همان توحید است نیز پی می‌‌برند، زیرا در این روایات فوق، به نوعی انحصار فرج از ناحیه خدا فهمیده می‌‌شود که از انتظار نگاه منتظران به توحید افعالی ملتزم می‌‌شوند؛ پس، از روایات دو نکته و پیام برداشت می‌‌شود؛ خداشناسی و معرفت به حق و التزام به توحید افعالی.

مطلب بعدی اینکه یکی از مؤلفه‌های مهم انتظار معرفت به امام است، اصلا واژه و مفهوم انتظار قوامش به وجود امام و معرفت به او حاصل می‌‌شود، پس اولین و مهم‌ترین مؤلفه‌های انتظار امام‌شناسی است. بی‌شک یکی از راه‌های مهم خداشناسی امام‌شناسی است، یعنی منتظران با شناخت حجت الهی به شناخت و معرفت خدا می‌‌رسند. به تعبیر دیگر منتظران در این قسمت دو وظیفه دارند نخست معرفت به امام به عنوان حجت و ولی خدا دوم معرفت به امام جهت شناخت خدا. یعنی شناخت امام با دو رویکرد قابل توجه است، در رویکرد اول امام برای منتظران موضوعیت دارد و در رویکرد دوم شناخت امام برای آن‌ها طریقیت دارد.

امام باقر (ع) فرموده است:"به وسیله ما خدا بندگی می‌‌شود و به وسیله ما خدا شناخته می‌‌شود و به وسیله ما توحید خداوند متعال تحقق می‌‌یابد و حضرت محمد حجاب خدای متعال است"[۴]. از امام صادق (ع) منقول است: "اوصیای پیامبر اکرم هستند که درهای خدای متعال برای توجه به سوی او می‌‌باشند و اگر آن‌ها نبودند خدای عزوجل شناخته نمی‌شد وخدای متعال به وسیله ایشان حجت را بر خلق خود تمام کرده است"[۵]. در این باره امام حسین (ع) در جواب مردی که از شناخت خدا و کیفیت تحقق آن سؤال می‌‌کند حضرت می‌‌فرماید: "آن‌گاه مردی از ایشان پرسید: پدر و مادرم فدای شما شوند ای پسر رسول خدا، معرفت خدا چیست؟ حضرت فرمودند: معرفت اهل هر زمانی امام خودشان را که اطاعت او بر ایشان واجب است" [۶]

بنابراین نتایجی که از مطالب مطرح شده به‌دست می‌‌آید اینکه منتظران او با اعتقاد به انتظار به منتظر (امام مهدی) پی می‌‌برند و ثانیا از طریق امام مهدی به معرفت و شناخت خدا نایل می‌‌آیند، پس انتظار در تعالی و رشد خداشناسی که از مقوله عقل نظری است، تأثیرگذار است»[۷].

پرسش‌های وابسته

  1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
  2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
  3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
  4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
  5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
  6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
    1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
    2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
  8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
  9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
  10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
  11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
  12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
  13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
  14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
  17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
  18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
  19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
  20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
  21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
  22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
  23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
  24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
  25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
  26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) ‏
  27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
  28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
  29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
  30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
  32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
  33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
  34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
  35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
  36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
  37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
  38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
  39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
  40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
  41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
  42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
  43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
  46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
  47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
  48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
  49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
  50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
  51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
  52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
  57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش) ‏
  59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
  60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
  61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
  62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
  64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
  65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
  66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
  70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
  71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
  72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
  73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
  74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
  75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
  77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
  78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
  80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
  81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
  82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
  83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
  84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
  85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
  86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
  87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
  88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
  89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
  90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
  91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
  92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
  93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
  94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
  95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
  96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
  97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
  98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
  99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
  100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
  101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
  102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
  103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
  104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
  105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
  106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
  107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
  109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
  110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
  111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
  112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
  113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
  114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
  115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
  116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
  117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
  118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
  119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
  121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
  122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
  123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
  125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
  126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
  127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
  128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
  129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
  130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
  131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
  132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)

پانویس

  1. ↑ خلاصه شده از کتاب جوادی آملی، عبدالله، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه، چاپ اسراء ص۱۶. و ملا هادی سبزواری، شرح منظومه، نشر ناب، ج۵، ص۱۶۵.
  2. ↑ «أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ صدوق، محمد، کمال الدین و تمام النعمه، مؤسسه نشر اسلامی، ج۲ ص۳۵۷، بحار الانوار، ج۵۲ ص۱۲۸.
  3. ↑ «أَفْضَلُ عِبَادَةِ الْمُؤْمِنِ انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ»؛ البرقی احمد، المحاسن، دار الکتب الاسلامیه. تحقیق سید جلال الدین الحسینی، ج۲ ص۲۶۲، بحارالانوار، ج۲ ص۱۳۱.
  4. ↑ «بِنَا عُبِدَ اللَّهُ وَ بِنَا عُرِفَ اللَّهُ وَ بِنَا وُحِّدَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ مُحَمَّدٌ حِجَابُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى»؛ اصول کافی، کتاب توحید، باب النوادر، ح ۱۰.
  5. ↑ «الْأَوْصِيَاءُ هُمْ أَبْوَابُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّتِي يُؤْتَى مِنْهَا وَ لَوْلَاهُمْ مَا عُرِفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِهِمُ احْتَجَّ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ»؛ اصول کافی، کتاب الحجه، باب أن الأثمه خلفاء الله عز و جل، ح۲.
  6. ↑ «فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتُهُ»؛ بحارالانوار، ج۲۳، ص۹۳.
  7. ↑ الهی‌نژاد، حسین، انتظار فعال و توانمندی عقلایی منتظران، ص ۳۲۴-۳۲۸.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=رابطه_انتظار_با_عقلانیت_چیست؟_(پرسش)&oldid=1183375»