روح القدس: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداری
 
(۸۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{علم معصوم}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[روح القدس در قرآن]] - [[روح القدس در حدیث]] - [[روح القدس در کلام اسلامی]] - [[روح القدس در معارف مهدویت]]| پرسش مرتبط  = علم معصوم (پرسش)}}
{{خرد}}


'''روح القدس''' به معنای: نیرویی الهی است که جایگاهی بلندتر از ملائکه دارد و تسدید کننده [[انبیا]] و اولیای الهی است.
'''[[روح القدس]]''' به‌معنای موجودی [[پاک]] عنوانی است که دو مصداق برای آن بیان شده است؛ یکی: [[فرشتۀ وحی]] و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با [[برگزیدگان الهی]] بوده است. برخی از [[روایات]] بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه [[اهل بیت]]{{عم}} بوده است که با آن [[حقایق]] بسیاری را [[درک]] می‌کرده‌اند. این [[روح]] یکی از [[منابع علم امامان]]{{عم}} است که آنان را [[همراهی]] کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند.


در این باره، تعدادی از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[روح القدس (پرسش)]]''' قابل دسترسی هستند.
== معناشناسی ==
روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در [[قرآن مجید]] آمده است، گاهی دربارۀ [[حضرت عیسی]]{{ع}} و گاهی دربارۀ [[پیامبر خاتم]]{{صل}}. در مورد حضرت عیسی می‌‌فرماید: {{متن قرآن|وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ}}<ref>«و به عیسی پسر مریم برهان‌ها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس نیرومند کردیم» سوره بقره، آیه ۸۷.</ref> و در مورد [[سخن گفتن]] ایشان در گهواره می‌‌فرماید: {{متن قرآن|إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا}}<ref>«به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref>. دربارۀ [[پیامبر اسلام]]{{صل}} نیز آمده است: {{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ}}<ref>«بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است» سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref>


==روح القدس چیست؟==
برای روح القدس در بیان [[قرآن]] و [[حدیث]] حداقل دو مصداق روشن ذکر شده است؛ یکی: فرشتۀ وحی ([[جبرئیل]]) و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با برگزیدگان الهی بوده است. آیۀ مربوط به پیامبر خاتم{{صل}} با معنای اول تناسب دارد و [[آیات]] مربوط به حضرت عیسی{{ع}} با معنای دوم و همان بود که [[مسیح]] را [[تأیید]] می‌کرد تا در گهواره سخن بگوید و یا [[مردگان]] را زنده نماید. این روح مقدّس و پاک، منبع [[الهام]] بخش بزرگی برای [[انبیا]] بوده است<ref>ر.ک: [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]].</ref>.


==[[علم امام]] و روح القدس==
== [[آیات]] و [[روح‌القدس]] ==
در روایات امر [[علم امام]]{{ع}} برتر از خواندن کتاب و صُحف و روایت نمودن از یکدیگر دانسته شده است. ابو حمزه نقل می‌کند که از [[امام صادق]]{{ع}} دربارهٔ علم پرسیدم که آیا عالم [[امام]]{{ع}} آن را از آنچه دیگران می‌گویند بهره می‌گیرد یا کتابی نزد شما است که آنرا می‌خوانید و بوسیلهٔ آن آگاه می‌شوید؟ [[امام]]{{ع}} به من فرمود: امر [[علم امام]] برتر از آنچه تو گفتی هست آیا نشنیده‌ای که خدا می‌فرماید: و همین گونه، روحی از امر خودمان به سوی تو وحی کردیم. تو نمی‌‏دانستی کتاب چیست و نه ایمان کدام است؟ سپس فرمود رفقایت دربارهٔ این آیه چه می‌گویند آیا اقرار دارند که او در حالی بوده که نه می‌دانسته کتاب چیست و نه ایمان؟ گفتم نمی‌‏دانم فدایتان چه می‌گویند. فرمود آری زمانی اینگونه بوده تا آنگاه که از جانب خدا روحی که آیه به آن اشاره دارد فرستاده می‌شود آنگاه که آن روح به او عطا می‌گردد با آن می‌داند و می‌فهمد، و این همان روحی است که خدا به هر که بخواهد عطا می‌کند و وقتی به کسی داد به او فهم می‌آموزد <ref>کافی ج ۱ ص ۲۷۳.</ref> این تعابیر می‌رساند که بحث [[علم امام]] {{ع}} تنها صرف انتقال و وساطت نیست بلکه شهود و فهم به همراه آگاهی است که تعالی روحی ایشان آن را میّسر و فراهم می‌نماید زیرا که خاستگاه درک و فهم، روح و قلب است <ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۱۹]</ref>.
{{اصلی|روح القدس در قرآن}}
در [[آیات قرآن کریم]]، از مخلوق یا مخلوقاتی به نام "[[روح]]"سخن گفته شده است. این نام، گاهی به همراه "ال" به صورت "الروح" و گاهی بدون آن آمده است. مهم‌ترین مصادیق این [[ارواح]]، عبارت‌اند از:
# [[روحی]] که در هر [[انسان]] دمیده می‌شود و مایه [[حیات]] اوست. این روح به تعداد [[انسان‌ها]] مصداق دارد.
# روحی که در [[مؤمنان]] قرار می‌گیرد و آنان را [[تأیید]] می‌کند: {{متن قرآن|أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ}}<ref>«آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است» سوره مجادله، آیه ٢٢.</ref>.
# روحی که از سوی [[خداوند]] بر [[حضرت مریم]]{{س}} ظاهر شد.
# در یکی از آیات آمده است، خداوند به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} "روحی از امرِ خود" را [[وحی]] کرد؛ درحالی‌که پیش از آن، [[پیامبر]] کتاب و [[ایمان]] را نمی‌شناخت. از این [[آیه]] چنین [[استنباط]] می‌شود که این روح، موجب شده است پیامبر{{صل}} با [[قرآن]] و [[حقایق]] [[ایمانی]] آشنا شود.
# مصداق دیگر روح، "روح‌القدس" است. در برخی آیات قرآن کریم، از تأیید [[عیسی بن مریم]]{{س}}، به وسیله روح‌القدس[[سخن]] گفته شده است. از ظاهر یکی از این آیات به ‌دست می‌آید که آن حضرت به واسطه تأیید روح‌القدس، در کودکی و بزرگی با [[مردم]] سخن گفته است.
# در برخی از آیات، از روحی سخن گفته شده است که همراه [[فرشتگان]] در [[شب قدر]] نازل می‌شود و در [[قیامت]] به همراه آنان عروج می‌کند و همراهشان به‌ صف می‌ایستد. در روایتی نقل شده است، فردی از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} پرسید: آیا روح همان [[جبرئیل]] است؟ [[امام]]{{ع}} فرمود: "جبرئیل از فرشتگان است و روح غیر از جبرئیل است". آن مرد از پاسخ امام [[تعجب]] کرد و گفت: [[سخن]] بزرگی را ادعا کردی. هیچ‌کس [[گمان]] نمی‌کند که [[روح]] غیر از [[جبرئیل]] باشد. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمود: "تو [[گمراهی]] و از [[اهل]] گمراهی سخن نقل می‌کنی". سپس آن حضرت به این [[آیه]] استشهاد کردند: {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}<ref>«فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید»؛ سوره نحل، آیه ۲.</ref> که ظهور آن بیانگر تمایز روح از [[فرشتگان]] است؛ زیرا اگر روح یکی از فرشتگان بود، در کنار آنان به‌ [[طور]] مستقل یاد نمی‌شد<ref>محمد‌ بن یعقوب کلینی، الکافی، ج‏۱، ص۶۸۴؛ محمد‌ بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۴۶۴؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص۵۸۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]].</ref>


==[[علم امام]] و روح القدس==
== روح القدس در بیان [[روایات]] ==
برخی روایات به مسئله‌ای با عنوان روح القدس و نقش آن در علم و دانایی [[امام]] {{ع}} پرداخته‌اند، اینکه مراد از روح القدس در روایات چیست و ارتباط واژهٔ روح القدس با [[جبرئیل]] ارتباط ترادف و تلازم است یا میان این دو ارتباط دیگری برقرار است، و اینکه شواهد بر همپوشی و یا عمومیت یکی از این دو دلالت دارد. به نظر می‌رسد روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله علم و سرچشمهٔ [[علم امام]] سایه می‌افکند، و به تعبیری روح القدس لازمه و شرط شئِ برای تحقق و تبلور آگاهی و ایجاد مجاری علم، برای امام می‌باشد. این دیدگاه با بررسی گروه‌های برخوردار از روح القدس و تشریح مراد از روح القدس تبیین می‌گردد<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۱۹]</ref>.
{{اصلی|روح القدس در حدیث}}
برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه [[اهل بیت]]{{عم}} بوده است که با آن [[حقایق]] بسیاری را [[درک]] می‌کرده‌اند مانند:
# یکی از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} از ایشان سؤال کرد: "آیا شده است که از چیزی سؤال کنند و [[علم]] آن نزد شما نباشد؟ حضرت فرمودند: "گاه چنین بوده است!" راوی عرض کرد: در این هنگام چه می‌کنید؟ [[امام]] فرمودند "روح القدس به ما تلقین می‌کند"<ref>{{متن حدیث|سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّيْ‏ءِ فَلَا يَكُونُ عِنْدَكُمْ عِلْمُهُ فَقَالَ رُبَّمَا كَانَ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ كَيْفَ تَصْنَعُونَ قَالَ تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۴۵۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص۲۱۰؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص۶۴ ـ ۶۵؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]].</ref>
# [[مفضل بن عمر]] می‌‌گوید: [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: "روح القدس نمی‌خوابد و [[غفلت]] نمی‌کند و [[لهو]] و [[سهو]] و [[خطا]] ندارد و روح القدس [[ثابت]] است و [[امام]] به واسطه آن شرق و غرب و خشکی و دریای [[زمین]] را می‌بیند". عرض کردم: فدایت شوم امام می‌تواند آنچه را که در [[بغداد]] است با دست بگیرد؟ حضرت فرمودند: «بله تا آنچه را که زیر [[عرش]] است می‌تواند"<ref>{{متن حدیث|رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَسْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحُ تَنَامُ وَ تَلْهُو وَ تَغْفُلُ وَ تَسْهُوَ وَ رُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ يَرَى بِهِ مَا فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْعَرْشِ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۴۵۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۱۷۱؛ [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج ۱، ص۱۵۵.</ref>
# امام صادق{{ع}} در [[تفسیر]] آیۀ {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰ ـ ۱۱.</ref> فرمودند: "آنها پیش‌گامان [[رسولان الهی]] و بندگان خاص خدایند که [[خداوند]] در آنها پنج [[روح]] قرار داده و یکی از آنها روح القدس است که به وسیلۀ آن مطالب را [[درک]] می‌کنند"<ref>{{متن حدیث|فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ{{ع}}وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ‏ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۷۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۱۷۱.</ref>


==برخورداران از روح القدس==
== ویژگی روح القدس در [[روایات]] ==
تعدادی روایات با استناد به آیهٔ{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُوْلَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ }}﴾}} <ref> و پیشتازان پیشتاز آنانند که نزدیکان به خداونداند؛ سوره واقعه، آیه ۱۰ - ۱۱.</ref> و در ذیل آن با تفاوت نهادن میان انسانها از جهت برخوداری از روح و برشمردن پنج روح، به وجود تعداد متفاوت روح در گونه‌ها وگروه‌های مختلف از انسانها پرداخته‌اند، که این تقسیم‌بندی نه از جهت ظاهر بلکه از جهت باطن و حقیقت انسانی صورت گرفته است. از جمله در مورد افراد و گروه خاصی که مطابق آیه به سابقون معرفی شده‌اند بیان شده: {{عربی|اندازه=150%|«فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِه‏ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاح»}} <ref>سابقون رسولان الهی و برگزیدگان از خلقش هستند که خدا در ایشان پنج روح قرار داده است؛ الکافی ج: ۱ ص: ۲۷۱ ح۱، تفسیر فرات ‏الکوفی ص: ۴۶۵.</ref> روح متمایز در آنها نسبت به سائر انسانها، روح القدس معرفی شده است:{{عربی|اندازه=150%|«أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاء»}} <ref>ایشان را به روح القدس تایید نمود پس با آن روح اشیاء را شناختند و به آن معرفت یافتند؛ الکافی ج: ۱ ص: ۲۷۱ ح۱، تفسیر فرات ‏الکوفی ص: ۴۶۵.</ref>. گروه سابقون عبارتند از رسولان خداوند متعال و برگزیدگان از خلقش که موید به روح القدس گشته‌اند. در احادیث، [[انبیاء]] مرسل و غیر مرسل را بهره‌مند از روح الاقدس دانسته‌اند و تعبیر این برخورداری با عبارت {{عربی|اندازه=150%|«جَعَلَ فِيهِمْ»}}<ref>الکافی ج: ۲ ص: ۲۸۱ ح۱۶، تحف ‏العقول ص: ۱۸۸، بصائرالدرجات ص: ۴۴۷ ح ۵،ص: ۴۴۹ ح۶.</ref> آمده که با تفسیر از روح القدس به ملک سازگار نیست<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۱۹]</ref>.
ویژگی‌های روح القدس و برخی از نکاتی که می‌‌توان از این روایات برداشت کرد عبارت‌اند از:
# [[اهل بیت]]{{ع}} به سبب [[زندگی]] عادی نمی‌خواهند همواره از روح القدس و بُعد عالی روحشان استفاده کنند بلکه هنگامی که لازم باشد به آن اشراف پیدا کنند، آن را به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند و این [[حقیقت]] مشترک است بین ایشان و [[رسول خدا]]{{صل}} است.
# در تفاوت [[روح]] الایمان و روح القدس که در روایات بدان اشاره شده بود گفته شده است: روح ایمان تا هنگامی که [[گناه کبیره]] انجام ندهد با بدن ملازم است و زمانی که [[گناه]] کبیره‌ای انجام داد، از بدن مفارقت "[[غیبت]]" می‌کند، اما کسی که روح القدس در او قرار گیرد هرگز گناه کبیره انجام نمی‌دهد<ref>ر.ک: [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص۲۱۰.</ref>.
# برخی از روایات دلالت دارد [[امام]] وقتی به [[امامت]] می‌رسد حامل روح القدس می‌شود ولی از برخی دیگر استفاده می‌شود پیش از امامت هم دارای چنین "[[روحی]]" است.
# این روح همواره همراه امام هست و از او غایب نمی‌شود؛ زیرا تعبیر به عدم [[غفلت]] و عدم [[سهو]] و نسیان که در روایات ذکر شده بود را امام به واسطۀ آن پیدا می‌کند<ref>ر.ک: [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]].</ref>.
# [[امامان]]{{ع}} بسیاری از [[علوم]] شگفت‌انگیز خود را از طریق روح القدس به‌دست می‌آورده‌اند<ref>ر.ک: [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص۶۴ ـ ۶۵.</ref>.


==روح القدس از [[ملائکه]] نیست ==
== روح القدس منبعی برای [[علم امام]] ==
از جمله برداشتهای غلط در رابطهٔ با [[علم امام]]، ملک انگاری روح القدس است، زیرا روایاتی که به موضوع [[علم امام]] و مجاری آن پرداخته‌اند موضوع روح القدس را با [[علم امام]] پیوند زده‌اند، واین تصور ایجاد شده است که روح القدس از ملائکه‌ای است که واسطهٔ آگاهی یابی به علم الهی را برای امام فراهم می‌کند. برای روشن شدن این ادعا، لازم است ادله و شواهدی که نشان می‌دهد مراد از روح القدسی که برای امام مطرح شده ملک نیست بیان گردد<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۱۹]</ref>.
یکی از [[منابع علم امامان]]{{عم}}، القای روح القدس است که آنان را [[همراهی]] کرده، [[حقایق]] و معارفی را به ایشان القاء می‌کند و لازمه‌اش پرده برداشتن از حقایق [[غیبی]] برای آنهاست.  
* در روایات در جواب سؤال راوی از [[علم امام]] و عدم حضور ایشان در همه مکانها، حضرت {{ع}} بحث روح القدس را مطرح می‌نمایند و آگاهی و شناخت از عوالم بالا و پایین را مستند به آن می‌دانند و توان حمل [[نبوت]] را با توجه به این روح بیان می‌نمایند. به تعبیر دیگر ویژگی فردی که به مقام [[نبوت]] می‌رسد، برخورداری از مرتبهٔ رفیع تعالی روحی است و اگر قرار بود این روح ملکی باشد که در ارتباط با نبی است، [[نبوت]] [[نبی]] هم محدود به زمان ارتباط با ملک می‌گشت همانگونه که کلام وحیانی [[پیامبر]]{{صل}} به عنوان قرآن محدود به زمان ارتباط بوده است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۰]</ref>.
* تعبیر ثابت بودن روح القدس در روایات<ref>«روح القدس ثابت»، بصائر الدرجات ص: ۴۵۴ح ۱۳؛ بحارالأنوار ج: ۲۵ ص: ۵۷ ح ۲۵.</ref>، اتصال و ارتباط دائمی آن برای [[انبیاء]] و اولیاء خاص الهی رانشان می‌دهد که این امر با تعبیر از روح القدس به [[جبرئیل]] و یا ملکی از [[ملائکه]] بزرگ هماهنگی ندارد چرا که بدون شک طبق نقل سیره و روایات ارتباط با [[جبرئیل]] یا [[ملائکه]] به صورت دائمی برای [[انبیاء]] حاصل نبوده است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۰]</ref>.
* این روح با فوت [[پیامبر]]{{صل}} به جانشین و امام پس از او انتقال می‌یابد، عبارت {{عربی|اندازه=150%|«فَإِذَا قُبِضَ النَّبِيُّ {{صل}} انْتَقَلَ رُوحُ الْقُدُسِ فَصَارَ فِي الْإِمَام‏{{ع}}»}} <ref>الکافی ج: ۱ ص: ۲۷۲ ح ۳؛ بصائر الدرجات ص: ۴۵۴ ح ۱۳.</ref>بیانی دیگر از لزوم وجود حجت در زمین است و بهره‌مندی از روح القدس همان خصوصت ممیّز میان او و سایر مردم است که بقاء نظام هستی را وابسطه به حضور او می‌نماید، تعبیر انتقال در این روایات مؤیدی بر این مطلب است که روح القدس مقامی بلند و شانی بزرگ می‌باشد که پیوستگی کامل با مقام ولایت و خلافت الهی دارد<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۰]</ref>.
* در روایتی پس از بیان مراتب روح، راوی با توجه به بیانات [[معصوم]] این سؤال به ذهنش می‌رسد که: {{عربی|اندازه=150%|«يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْعَرْش‏»}}<ref>بصائرالدرجات ص: ۴۵۴ ح ۱۳.</ref> این پرسش نشان می‌دهد راوی نیز از کلام حضرت مقام روحی امام را فهمیده لذا سؤال از رفتار جسمانی شخص امام میکند که در واقع پرسش از تاثیر مقام روحانی امام در جسم امام می‌باشد و کیفیت ارتباط روح و جسم امام را بیان میکند، همچنان که ابتدای پرسش با سؤال از چگونگی تحقق علم گستردهٔ امام با توجه به حضور فیزیکی امام در نقطه ای محدود از دنیا آغاز می‌شود که شیوهٔ سؤال راوی می‌رساند او با تصدیق علم گسترده امام شبههٔ محدود بودن حضور جسمانی امام را مانع در تحقق این وسعت از علم می‌دانسته، که حضرت در جواب با طرح مسئله روح و برتری مقام روحی امام و بهره‌مندی از درجهٔ روح القدسی در [[انبیاء]] و [[امامان]]، ظرف و اسباب تحقق [[علم امام]] را مربوط به روح و آن درجه بیان می‌کنند؛ راوی پس از درک اشتباه فهم خود در انتها از کیفیت تاثیر روح امام در جسم او سؤال می‌کند که حضرت نیز تاثیر روح بر جسم را تایید می‌نمایند<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۰]</ref>.
* در رابطه با روح القدس و پیوند آن با [[انبیاء]] {{عم}} بیان شده است: {{عربی|اندازه=150%|«فَبِرُوحِ الْقُدُسِ بُعِثُوا أَنْبِيَاءَ مُرْسَلِينَ وَ غَيْرَ مُرْسَلِينَ وَ بِهَا عَلِمُوا الْأَشْيَاء»}} <ref>الکافی ج: ۲ ص: ۲۸۱ ح۱۶؛ تحف ‏العقول ص: ۱۸۸؛ بصائر الدرجات ص: ۴۴۷ ح ۵ ص: ۴۴۹ ح ۶.</ref> در این جمله علم [[انبیاء]] به صورت مطلق به روح القدس نسبت داده شده است همچنان که رسیدن به مقام [[نبوت]] نیز بواسطهٔ برخورداری از روح القدس بیان شده است، دو مطلب مذکور و کلیت آن، مانع از پذیرش ادعای وجود مخلوقی مفارق و جدا از [[انبیاء]] به عنوان روح القدس می‌گردد، بلکه ما را رهنمون به ادعای منزلت و جایگاهی به عنوان روح القدسی می‌نماید، منزلتی خاص و ویژه از جانب خداوند متعال که با وجود مصداق آن محقق می‌گردد<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۰]</ref>.
* جملات بیانگر خصوصیات روح القدس مربوط به [[انبیاء]] و [[اوصیاء]] درست در بیان مقایسه روح انسانهای عادی با روح [[انبیا]] و [[اولیا]] است و می‌فهماند روح القدسی که همراهی با ایشان دارد بخلاف مراتب پایین‌تر روحی دچار عوارض دنیایی نمی‌‏شود و انسان بهره‌مند از او را در مسیر غفلت و یا خطا قرار نمی‌دهد <ref>الکافی ج: ۱ ص: ۲۷۲ ح ۳. </ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۰]</ref>.
==[[جبرئیل]] و روح القدس==
در طرف مقابل آیات و روایاتی وجود دارد که در آنها از [[جبرئیل]] به روح القدس تعبیر شده است. از جمله آیهٔ یکصد و دوم سوره مبارک نحل: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ }}﴾}} <ref> بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است تا مؤمنان را استوار بدارد و برای مسلمانان رهنمود و مژده‌ای باشد؛ سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref>. روایت [[ابو الجارود]] در ذیل آن تصریح دارد که مراد از روح القدس، [[جبرئیل]] است؛ {{عربی|اندازه=150%|«عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ {{ع}} فِي قَوْلِهِ رُوحُ الْقُدُسِ قَالَ: الرُّوحُ هُوَ جَبْرَئِيلُ وَ الْقُدُسُ الطَّاهِرُ ﴿{{متن قرآن| لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ }}﴾ هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ{{صل}} ﴿{{متن قرآن|وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ }}﴾»}}<ref>تفسیرالقمی ج: ۱ ص: ۳۹۰.</ref>. اکثر مفسرین هم صراحتا مراد از روح القدس را با توجه به آیهٔ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| قُلْ مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ }}﴾}} <ref> بگو: هر که دشمن جبرئیل است (آگاه باشد که) بی‌گمان او، آن (قرآن) را بر دلت با اذن خداوند فرو فرستاده است در حالی که آنچه را  پیش از آن بوده است راست می‌شمارد و رهنمود و نویدی برای مؤمنان است؛ سوره بقره، آیه ۹۷.</ref> [[جبرئیل]] می‌دانند و این آیه از جمله آیاتی است که مراد از روح القدس در آن مورد اختلاف قرار نگرفته است<ref>تفسیر شریف لاهیجی، ج‏۲، ص: ۷۵۴؛ تفسیر القمی، ج‏۱، ص: ۳۹۰؛ تفسیر الصافی، ج‏۳، ص: ۱۵۶؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص: ۵۹؛ التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص: ۴۲۶؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص: ۴۵۵؛ تفسیر نور الثقلین، ج‏۳، ص: ۸۶؛ تلخیص البیان، متن، ص: ۱۹۵؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج‏۱۲، ص: ۹۷؛ زاد المسیر فی علم التفسیر، ج‏۲، ص: ۵۸۴؛ مفاتیح الغیب، ج‏۲۰، ص: ۲۷۰.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>.


ترکیب روح القدس در چهار آیه قرآن ذکر شده است، که عبارتند از<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>:
[[امامان]]{{عم}} به سبب داشتن ملکۀ [[عصمت]] در بالاترین مرتبه، از این نیروی غیبی برخوردار بودند؛ به طوری که از آن در [[هدایت مردم]] کمک می‌گرفتند. روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله [[علم]] و [[سرچشمه علم امام]] [[سایه]] می‌افکند. ثمره تسدید، [[توفیق]] و تأییدی که روح القدس به همراه خود دارد، نلغزیدن، به [[خطا]] نرفتن و مؤدب شدن به [[آداب]] [[الهی]] است که همه اینها ریشه در [[معرفت]]، علم و [[رؤیت]] حقایق و جایگاه آن یعنی [[روح]] دارد. براساس آنچه در منابع دینی آمده، [[بندگان]] برگزیدۀ [[خداوند]] که دارای ضمیری صاف و پیراسته از آلایش‌های مادّی‌اند، گاهی به [[لطف الهی]] و از طریق "القاء روح" بر یک رشته حقایق و امور پنهان از [[حسّ]]، [[آگاه]] می‌گردند<ref>ر.ک: [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص۲۱۰؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص۴۳؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص۳۲۸؛ [[سید محمد جواد بنی‌سعید لنگرودی|بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد]]، [[شرب مدام در تبیین علم امام (کتاب)|شرب مدام در تبیین علم امام]]، ص۹۶ ـ ۱۰۱؛ [[سید جواد حسینی|حسینی، سید جواد]]، [[خبرهای غیبی در نهج البلاغه (مقاله)|خبرهای غیبی در نهج البلاغه]]، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص۳۷ ـ ۳۸؛ [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص۱۹۲؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اکبر اقوام کرباسی|اقوام کرباسی، اکبر]]، مؤمن الطاق، ص۲۰۴؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۱۷۱؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص۱۹؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص۷۴.</ref>.
*{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ}}﴾}} <ref> و بی‌گمان به موسی کتاب بخشیدیم و پس از وی پیامبران (دیگر) را در پی آوردیم  و به عیسی پسر مریم برهان‌های روشن دادیم و او را با روح القدس نیرومند کردیم ؛ پس چرا هرگاه پیامبری، پیامی نادلخواه شما نزدتان آورد سرکشی ورزیدید، گروهی را دروغگو شمردید و گروهی را می‌کشتید؟؛ سوره بقره، آیه ۸۷.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>.
*{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللَّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَلَوْ شَاء اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِينَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَلَكِنِ اخْتَلَفُواْ فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن كَفَرَ وَلَوْ شَاء اللَّهُ مَا اقْتَتَلُواْ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ مَا يُرِيدُ}}﴾}} <ref> برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم؛ از ایشان یکی آن است که خداوند با وی سخن گفت و پایگاه‌های برخی از ایشان را بالا برد. و ما به عیسی پسر مریم، برهان‌های روشن دادیم و او را با روح القدس پشتیبانی کردیم و اگر خداوند می‌خواست پس از آنان کسانی که این برهان‌های روشن به آنان رسید، با هم جنگ نمی‌کردند ولی اختلاف ورزیدند و برخی از ایشان مؤمن و برخی کافر شدند و اگر خداوند می‌خواست با یکدیگر به پیکار بر نمی‌خاستند اما خداوند آنچه بخواهد، همان می‌کند؛ سوره بقره، آیه ۲۵۳.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>.
*{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَعَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً وَإِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الأَكْمَهَ وَالأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَإِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُّبِينٌ}}﴾}} <ref> یاد کن که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی و هنگامی که به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموختم و هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی و در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده می‌شد و نابینای مادرزاد و پیس را با اذن من شفا می‌دادی و هنگامی که با اذن من مرده را (از گور) برمی‌خیزاندی و هنگامی که بنی اسرائیل را از (آزار) تو باز داشتم آنگاه که برای آنان برهان‌های روشن آوردی و کافران از ایشان گفتند: این (کارها) جز جادویی آشکار نیست؛ سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>.
*{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُواْ وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ }}﴾}} <ref> یاد کن که خداوند فرمود: ای عیسی پسر مریم! نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی و هنگامی که به تو کتاب و حکمت و تورات و انجیل آموختم و هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی و در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده می‌شد و نابینای مادرزاد و پیس را با اذن من شفا می‌دادی و هنگامی که با اذن من مرده را (از گور) برمی‌خیزاندی و هنگامی که بنی اسرائیل را از (آزار) تو باز داشتم آنگاه که برای آنان برهان‌های روشن آوردی و کافران از ایشان گفتند: این (کارها) جز جادویی آشکار نیست؛ سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref> تنها آیه‌ای که در آن اختلافی میان مفسران در تفسیر، و تبین مصداق روح القدس وجود ندارد، آیهٔ صد و دوم سورهٔ مبارک نحل است. در بقیهٔ آیات که رابطهٔ [[عیسی]]{{ع}} و روح القدس در آنها بیان شده اختلاف گسترده‌ای در تفسیر روح القدس وجود دارد که مشهورترین اقوال چهار قول ذیل است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>:
[[جبرئیل]]، إنجیل، نامی که [[عیسی]]{{ع}} بواسطهٔ آن مردگان را زنده می‌کرد، روح حضرت [[عیسی]]{{ع}} که طاهر و منزه از مساس شیطان است <ref>ر.ک التبیان فی تفسیر القرآن، ج‏۱، ص: ۳۴۰ ـ ۳۴۱؛ ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۱، ص: ۲۵۰ ـ ۲۵۱؛ تفسیر شریف لاهیجی، ج‏۱، ص: ۷۹ ـ ۸۰؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج‏۲، ص: ۵۲ ـ ۴۹؛ زاد المسیر فی علم التفسیر، ج۱، ص: ۸۶؛ مفاتیح الغیب، ج‏۳، ص: ۵۹۶؛ مفاتیح الغیب، ج‏۶، ص: ۵۲۹؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج‏۴، ص: ۵۴.</ref> چه دلیلی هست که تمام اعمال اعجازی [[عیسی]]{{ع}} را به [[جبرئیل]] نسبت بدهیم، آیا اگر [[جبرئیل]] امکان انجام چنین افعالی را دارد [[انبیاء]] الهی توان آن را باذن ومشیت الهی نخواهند داشت، لذا است که خداوند متعال تمام افعال اعجازی عیسی نبی را به خود او باذن الله تعالی نسبت می‌دهد {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَتُبْرِئُ الأَكْمَهَ وَالأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَإِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي}}﴾}} <ref> و هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی و در آن می‌دمیدی و به اذن من پرنده می‌شد و نابینای مادرزاد و پیس را با اذن من شفا می‌دادی و هنگامی که با اذن من مرده را (از گور) برمی‌خیزاندی؛ سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref> اما مطرح شدن روح القدس در قرآن در این سه آیه با نام [[عیسی]]{{ع}} دلیل اختصاصی بودن آن برای او نیست. از جمله شواهدی که نشان می‌دهد [[جبرئیل]] یکی از دارندگان روح القدس است و او یکی از کسانی است که عنوان روح القدسی را شامل می‌شود عبارتند از: در ادعیه آمده است:{{عربی|اندازه=150%|«أَسْأَلُكَ بِاسْمِكَ الَّذِي خَلَقْتَ بِهِ جَبْرَئِيلَ مِنْ رُوحِ الْقُدُسِ وَ جَعَلْتَهُ سَفِيراً بَيْنَكَ وَ بَيْنَ أَنْبِيَائِكَ بِذَلِكَ الِاسْم‏»}} <ref>البلد الأمین ص: ۴۱۷</ref>. در این جمله خلقت امین وحی را از روح القدس دانسته نه آنکه روح القدس را مترادف و مساوی با [[جبرئیل]] بداند. و همانند این تعبیر برای حضرت [[عیسی]]{{ع}} نقل شده: {{عربی|اندازه=150%|«وَ بِالاسْمِ الَّذِي خَلَقْتَ بِهِ عِيسَى مِنْ رُوحِ الْقُدُس‏»}} <ref>مهج‏ الدعوات ص: ۱۴۰.</ref> در این روایات که به خلقت [[عیسی]]{{ع}} اشاره دارد مسیح را نیز انسانی همانند انسانهای دیگر معرفی نموده که دارای گوشت و پوست و استخوان می‌باشد و تفاوت او و همچنین مادرش مریم مطهره با انسانهای دیگر، در برگزیدهٔ الهی بودن آنها بیان شده چرا که آن دو دارای مقام روح القدسی می‌باشد یعنی همان مقام و روحانیتی که با فضل الهی و از نزد خدا عطا شدنی است «روح منه»<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>.


این روایات که در رد دیدگاه تثلیث بیان شده با اشاره و تاکید به جنبهٔ بشری مریم و فرزندش، آثار عجیب خلقت مسیح و معجزات او را به عنایت پروردگار متعال و اکتساب روح الهی بیان می‌کند یعنی همان مقام عبودیت و عصمت، مقامی که در آن شیطان حتی در خواب نیز امکان رخنه و ضربه به صاحب آن را ندارد و غفلت و سرگرمی و دوری از خدا از دارندهٔ آن رخ بر می‌بندد،{{عربی|اندازه=150%|«وَ رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَزْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَ تَغْفُلُ وَ تَزْهُو وَ تَلْهُو»}}<ref>الکافی ج: ۱ ص: ۲۷۲ ح ۳؛ بصائر الدرجات ص: ۴۵۴ ح ۱۳. </ref>. از همین رو تمام حرکات افعال و گفتار واجد روح القدس سرمشق و الگویی برای خواستاران [[هدایت]] و نزدیکی به خداوند سبحان می‌شود. همانند تعبیری که برای خلقت [[عیسی]]{{ع}} آمده دربرخی روایات برای [[پیامبر اعظم]]{{صل}} نیز ذکر شده است، {{عربی|اندازه=150%|«ثُمَّ قَالَ أَمَرَنِي رَبِّي أَنْ أَنْفُخَ فِيكَ مِنْ رُوحِ الْقُدُسِ فَنَفَخَ فِيه‏»}}<ref>الأمالی ‏للصدوق ص: ۲۶۳ ح ۲؛ روضة الواعظین ج: ۱ ص: ۶۵؛ کمال‏ الدین ج: ۱ ص: ۱۷۵ ح ۳۳</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>.
== آثار [[علمی]] روح القدس ==
با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ [[روح قدسی]]، [[علم]] و [[معرفت]] است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و [[پاک]] مترتب است:
# علم و [[معرفتی]] که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به [[آگاهی]] از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این [[آگاهی‌ها]] هم برای دریافت کننده [[روح]] وجود یافته است.
# علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی [[الهی]] در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند [[وحی]] و [[جبرییل]] یا آگاهی و دانش کامل از [[حلال و حرام]] و نقش [[پیامبر]]{{صل}} در آن<ref>ر.ک: محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی، [[محمود قیوم‌زاده|قیوم‌زاده، محمود]]، [[چیستی روح‌القدس و آثار آن (مقاله)|چیستی روح‌القدس و آثار آن]]، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش۳۰؛ محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی، [[منابع علم امام در قرآن (مقاله)|منابع علم امام در قرآن]]، فصلنامۀ امامت پژوهی، ش ۶، ص۱۶۸.</ref>


روایت ذیل از [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} نیز دلالت می کند [[جبرئیل]] و سایر [[ملائکه]] همگی برخور‌داران از روح القدس‌اند، حضرت با اشاره به دو جایگاه روح القدسی و روح من امری، تمام [[انبیاء]] و [[ملائکه]] و [[ائمه]] را بهره‌مند از یکی از این دو مقام و یا هر دوی آنها دانسته‌اند: {{عربی|اندازه=150%|«إِنَّ لِلَّهِ نَهَراً دُونَ عَرْشِهِ وَ دُونَ النَّهَرِ الَّذِي دُونَ عَرْشِهِ نُورٌ نَوَّرَهُ وَ إِنَّ فِي حَافَتَيِ النَّهَرِ رُوحَيْنِ مَخْلُوقَيْن رُوحُ الْقُدُسِ وَ رُوحٌ مِنْ أَمْرِهِ مَا مِنْ نَبِيٍّ وَ لَا مَلَكٍ مِنْ بَعْدِهِ جَبَلَهُ إِلَّا نَفَخَ فِيهِ مِنْ إِحْدَى الرُّوحَيْن‏‏»}} <ref>برای خدا نهری است در زیر عرش و در زیر آن نهری که زیر عرش است نوری است که آن را نورانی نموده است و در دو طرف آن نهر دو روح مخلوقنند، روح القدس و روح من امره هیچ نبی و ملکی بعد از او نیست مگر آنکه در او یکی از دو روح دمیده شده است؛ الکافی ج: ۱ ص: ۳۸۹ ح۳؛ بصائر الدرجات ص: ۴۴۶ ح۲؛ ص: ۱۹ ح ۱. [[علامه مجلسی]] در توضیح جمله من بعده جبله می‏نویسد: جملة من بعده جبله نعت ملک و ضمیر بعده لنبی و ضمیر جبله للملک إشارة إلی أن النبی أفضل من الملک فالمراد بالبعدیة ما هی بحسب الرتبة و جعل النبی إنما لم یذکر الملک هنا لذکره سابقا و قیل لأنه لیس للملک جسد مثل جسد الإنسان؛ بحارالأنوار ج: ۵۸ ص: ۴۷.</ref> طبق کلام مذکور [[ملائکه]] خود نیازمند و دریافت کنندهٔ روح القدس یا روح من امره می‌باشند همینطور [[انبیاء]] نیز برخوردار از آن می‌باشد<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۱]</ref>.
== روح القدس در نگاه [[مسیحیت]] ==
به [[عقیده]] [[مسیحیان]]، روح القدس، [[فرشته]] یا جبرییل [[خدا]] نیست، بلکه خود خداست که در [[قلب]] [[مردم]] و [[جهان]] زیست می‌کند و به کار [[اشتغال]] دارد. وی وجود فعال و توانای خدا در جهان است و [[عیسی]] به وسیله همین روح القدس در شکم مادر قرار گرفت.


==حقیقت روح القدس==
انجیل‌ها نیز «روح القدس» را به شکل کبوتری ترسیم می‌کنند که پس از [[غسل]] تعمید، در رود [[اردن]] بر [[عیسی]]{{ع}} فرود آمد و در او استقرار یافت. او [[روح]] [[جامعه]] [[مسیحیت]] را [[ارشاد]] می‌کند و راز‌های [[خدا]] را می‌گشاید و به نویسندگان [[کتاب‌های مقدس]] [[الهام]] می‌بخشد<ref>این مباحث با استفاده از کتاب‌های توماس میشل، کلام مسیحی، ص۲۶-۳۰؛ ۶۶ - ۷۷؛ علم و دین، ص۲۶۸ - ۲۸۰ تنظیم شده است.</ref>.<ref>[[محمد مهدی علیمردی|علیمردی، محمد مهدی]]، [[در ساحل وحی (کتاب)|در ساحل وحی]] ص۲۱.</ref>
اینکه چرا روح القدس هم بر [[جبرئیل]] و حتی سایر [[ملائکه]] اطلاق می‌شود و هم [[انبیاء]] بهره‌مند از آن دانسته می‌‌شود، وابسته به آن است که حقیقیت روح القدس به عنوان یک امر کلی مورد بررسی قرار گیرد. تطبیق روح القدس به طور کلی و همیشگی بر ملک یا [[نبی]] یا [[امام]] به تنهایی صحیح نمی‌‏باشد، بلکه همانگونه که برخی روایات تصریح دارند روح القدس عنوانی گسترده و جامع و یا به تعبیری نیروی غیبی و نیروی مرموز الهی می‌باشد که بیانگر مرتبه‌ای بلند و والا از مقام روحی و روحانیت و معنویت دارندهٔ آن و دلیل بر قرب بسیار به پروردگار متعال می‌باشد، لذا در روایات، خود [[جبرئیل]] و حتی سایر [[ملائکه]]، بهره‌مند از آن معرفی شده‌اند همانطوری که [[انبیاء]] و [[اوصیاء]] نیز برخوردار از این فضیلت و جایگاه معرفی گردیده‌اند. شواهدی که در بالا در ذیل ملک نبودن روح القدس ذکر شد موید این بیان می‌باشد. از جمله روایاتی که از مراتب بالای مقام روح القدسی پرده بر می‌دارد، روایات مربوط به خلقت [[نبی اعظم]]{{صل}} و [[ائمه اطهار]]{{عم}} است.<ref>إِنَّ اللَّهَ أَوَّلَ مَا خَلَقَ، خَلَقَ مُحَمَّداً و عِتْرَتَهُ الْهُدَاةَ الْمُهْتَدِينَ، فَكَانُوا أَشْبَاحَ نُورٍ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ. قُلْتُ: و مَا الْأَشْبَاحُ؟ قَالَ: ظِلُّ النُّورِ، أَبْدَانٌ نُورَانِيَّةٌ بِلَا أَرْوَاحٍ، و كَانَ مُؤَيَّداً بِرُوحٍ و احِدَةٍ، و هِيَ رُوحُ الْقُدُسِ، فَبِهِ كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ و عِتْرَتُه‏؛ الکافی ج: ۱ ص: ۴۴۲.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۲]</ref>


اینگونه روایات با تصریح به اینکه اولین مخلوق الهی اشباح نور محمد و آل طاهرینشان {{عم}} می‌باشد ایشان را در مرحلهٔ اولِ خلقت فاقد مراتب پایین روحیی که انسان و حیوان در آن مشترک می‌باشند می‌داند و به تعبیری آن مقام یعنی مقام بین یدی اللهی را مقامی منزه از ظهور نیروی شهوت و... می‌شمارد و ایشان را تنها بهره‌مند ازمقام روح القدسی یعنی طهارت و عصت محض معرفی می‌نماید. اما اینکه اولین مخلوق را آفرینش [[پیامبر]]{{صل}} بدانیم ولی روح القدس را امری جدا ازاین آفرینش بشماریم سبب ناسازگاری با نص روایت می‌گردد، چرا که همان بدنهای نورانی که به اشباح النور توصیف شده‌اند عبادت خداوند سبحان را انجام می‌دادند، نه اینکه مخلوقی به نام روح القدس به ایشان عبادت خداوند را تعلیم می‌داده است، که بنابر روایات دیگری که درباره این موضوع وارد شده آموزش و تعلیم [[ملائکه]] نیز توسط محمد و عترت پاکش {{عم}} صورت گرفته است. بعلاوه که روایاتی روح القدس یا روح را برتر از [[جبرئیل]] و میکائیل دانسته‌اند<ref>بصائر الدرجات ص: ۴۴۰ ح ۴؛ ص: ۴۵۵ ح ۳؛ ص: ۴۵۶ ح ۴ و ۵؛ ص: ۴۶۴ ح ۴؛المحاسن ج: ۲ ص: ۳۱۴ ح ۳۲؛ تأویل‏ الآیات‏ الظاهرة ص: ۵۳۶.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۲]</ref>
== پرسش‌های وابسته ==
{{پرسش وابسته}}
* [[رابطه روح یا روح القدس با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]]
* [[رابطه روح یا روح القدس با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)]]
* [[ماهیت روح‌القدس چیست؟ (پرسش)]]
* [[شیوه دریافت علم از روح‌القدس برای اهل بیت چگونه است؟ (پرسش)]]
* [[محتوای علوم دریافت شده اهل بیت از روح‌القدس چیست؟ (پرسش)]]
{{پایان پرسش وابسته}}


همچنین برخی روایات افراد یا گروه‌هایی را به صورت مشروط برخوردار از روح القدس دانسته‌اند:{{عربی|اندازه=150%|«وَ اللَّهِ يَا كُمَيْت‏... لَكَ مَا قَالَ رَسُولُ اللَّه‏{{صل}} لِحَسَّانَ بْنِ ثَابِتٍ لَنْ يَزَالَ مَعَكَ رُوحُ الْقُدُسِ مَا ذَبَبْتَ عَنَّا»}} <ref>الکافی ج: ۸ ص: ۱۰۲ ح ۷۵؛ رجال ‏الکشی ص: ۲۰۷ ش ۳۶۵، درروایات اهل سنت نیز تایید حسان به روح القدس بیان شده است ر.ک الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج‏۱، ص: ۸۷.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۲]</ref>
== جستارهای وابسته ==
 
{{مدخل وابسته}}
از آنجا که این روایات همانگونه که رد آنها تصریح شده است، مختص به افراد نام برده شده نیستند، بلکه دارندگان ویژگیهای مطرح شده در روایات بصورت کلی بهره‌مندان از روح القدس معرفی شده‌اند، می‌توان نتیجه گرفت عوج روحی و صفای باطنی ایجاد شده در اینگونه افراد، ایشان را به مرحلهٔ عصمت در رفتار یا گفتار و لو بصورت محدود از لحاظ زمانی نزدیک می‌نماید، همان امری که بسبب ثابت بودن مقام روح القدسیِ برگزیدگان الهی ایشان را بصورت دائمی از [[عصمت]] و [[نزاهت]] بهره‌مند می‌نماید. پس همگی این تعابیر دلالت می‌کنند مراد از روح القدس مرتبه برتری از [[روح الایمان]] است که مؤمن در آن حالت بجز حق نمی‌گوید و در دفاع از حق کوشا می‌باشد. همچنان که ویژگیهای روح القدس چنین دلالتی را می‌رساند {{عربی|اندازه=150%|«وَ رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَزْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحِ تَنَامُ وَ تَغْفُلُ وَ تَزْهُو وَ تَلْهُو»﴾}}<ref> روح القدس نمی‏خوابد غفلت ندارد لهو ندارد اما چهار روح دیگر می خوابند دچار غفلت می شوند و لهو دارند.</ref>. روایات بیانگر وجود درجات گوناگون در سطح مقام روح القدسی نیز می‌باشند<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۲]</ref>.
 
و به عبارتی روح القدس مرتبه و امر جامعی است که تمامی برگزیدگان الهی از [[ملائکه]] و انسان را در بر می‌گیرد و همانگونه که روح من امره یک مقام و منزلتی الهی است و اندیشمندان آن را مخلوقی از جنس و یا در جنب [[ملک]] و [[انس]] و [[جن]] نمی‏‌دانند روح القدس نیز مرتبه‌ای از برگزیدی و اصطفاء الهی است که خود شامل درجات فراوانی می‌گردد<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۲]</ref>
 
==مراتب و ویژگی های روح القدس==
خصیصه و ویژگی عام و مشترک میان دارندگان مقام روح القدسی [[عصمت]] و دوری از لغزش و گناه کبیره است از این رو در روایات آمده کسی که روح القدس با او باشد هرگز گناه کبیره نمی‌‏کند. بدون شک با توجه به این بیان باید پذیرفت که عنوان روح القدس عنوانی عام است که درجات و مراتب گسترده ای را در ذیل خود جای می‌دهد. چرا که [[ملائکه]] از نظر مقام و رتبهٔ قرب الهی یکسان نیستند و برخی طبق کلام الهی آمر و برخی تنها مامور هستند، در میان [[انبیاء]] و[[اوصیاء]] نیز طبق تصریح قرآن فضل و برتری بیشتری به برخی از ایشان عطا شده است، همچنین روایت [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} نیز با استناد به آیات قران تصریح به تفاوت درجات برگزیدگان الهی دارد؛ و به تعبیری وجه مشترک میان این برگزیدگان الهی وجه ممیز بین ایشان نیز می‌باشد. در روایت [[أبی جمیلة]] از [[محمد حلبی]] آمده که [[امام صادق]]{{ع}} در تفسیر آیهٔ هشتاد و پنجم اسری فرمود:{{عربی|اندازه=150%|«إِنَّمَا الرُّوحُ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِهِ لَهُ بَصَرٌ وَ قُوَّةٌ وَ تَأْيِيدٌ يَجْعَلُهُ اللَّهُ فِي قُلُوبِ الرُّسُلِ وَ الْمُؤْمِنِين‏»}} <ref> همانا روح آفریده‌ای از آفریده‌هایش هست که چشم و نیرو و تایید دارد خدا آن را در قلب رسولان و مؤمنین قرار می‌دهد؛ بصائر الدرجات ص: ۴۶۲ ح ۱۲. </ref> این روایت علاوه بر آنکه خاستگاه و جایگاه روح را بیان می‌نماید شمول آنرا فراتر از [[انبیاء]] بیان می‌کند، که این امر دلیلی بر وجود مراتب و کیفیات متفاوت در روح است که برخی از آن اخص برخی خاص و برخی امکان عمومیت دارد <ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۳]</ref>.
لذا در قرآن آن حقیقتی که با مؤمنین است روح منه نامیده شده است و در این باره فرموده: {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ }}﴾}} <ref> آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است؛ سوره مجادله، آیه ۲۲.</ref> دلیل بر اینکه مراد از روح منه در آیهٔ مذکور، همان حقیقتی است که با مؤمنین است آیهٔ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| أَوَ مَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ }}﴾}} <ref> کس که (به دل) مرده بود و زنده‌اش کردیم و برای او فروغی پدید آوردیم که با آن در میان مردم راه می‌رود؛ سوره انعام، آیه ۱۲۲.</ref> می‌باشد، زیرا در آن از حیات جدید گفتگو شده و حیات فرع روح است، این روح که اثرش حیات جدید است، آن حقیقتی است که مؤمنین توسط خداوند متعال از آن برخوردار می‌گردند <ref>ر.ک المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۱۳، ص: ۱۹۵ تا ۱۹۹.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۳]</ref>.
 
پس می‌توان گفت خصوصیت عام اما ممیّز چرا که به همین جهت دارای مراتب متعددی می‌باشد؛ روحِ مورد بحث آن است که از خیانت و قذارتهای مادی و پلیدی‌های معنوی و از معایب و امراضی که روحهای انسانی آلوده به آنها است پاک و منزه می‌باشد.
{{عربی|اندازه=150%|«وَ رُوحُ الْقُدُسِ مَنْ سَكَنَ فِيهِ فَإِنَّهُ لَا يَعْمَلُ بِكَبِيرَةٍ أَبَد»}} <ref>آنکس که روح القدس در او ساکن شود و جا بگیرد همانا دیگر گناه کبیره از او سر نمی‏زند؛ بصائر الدرجات ص: ۴۴۷ح ۳</ref> تعبیرِ{{عربی|اندازه=150%|«وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} كَانَ مُسَدَّداً مُوَفَّقاً مُؤَيَّداً بِرُوحِ الْقُدُسِ لَا يَزِلُّ وَ لَا يُخْطِئُ فِي شَيْ‏ءٍ مِمَّا يَسُوسُ بِهِ الْخَلْقَ فَتَأَدَّبَ بِآدَابِ اللَّه‏ »}} <ref>همانا رسول خدا مسدد موفق و موید به روح القدس بود گمراهی و خطا در هر آنچه مخلوقات در آن دچار وسواس می شوند در او راه نداشت پس او مودب به آداب الهی بود؛ الکافی ج: ۱ ص: ۲۶۶ ح ۴</ref>. که آثار اخلاقی و رفتاری بهره‌مندی از روح القدس را بیان می‌کند نیز نشان میدهد که روح القدس تحول و سیطره‌ای بر روح انسان ایجاد می‌نماید به حدی که او را جامع آداب و پذیرنده و عمل کنندهٔ به مشیت و خواست الهی می‌نماید<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۳]</ref>.
 
تسدید، توفیق و تاییدی که روح القدس به همراه خود دارد نتیجه‌اش نلغزیدن، به خطا نرفتن و مؤدب شدن به آداب الهی می‌گردد که همهٔ اینها ریشه در معرفت و علم {{عربی|اندازه=150%|«وَ بِهَا عَلِمُوا الْأَشْيَاءَ»}} <ref>الکافی ج: ۲ ص: ۲۸۱ ح ۱۶. </ref> و رویت حقایق {{عربی|اندازه=150%|«وَ رُوحُ الْقُدُسِ كَانَ يَرَى بِه‏»}} <ref>الکافی ج: ۱ ص: ۲۷۲ ح ۳</ref>. و جایگاه آن یعنی روح دارد و نشان می‌دهد منشا آن نتایج را باید در تعالی روحی جستجو نمود به همین جهت [[شیخ مفید]] می‏‌فرماید: روح، حیاتی است که محل خود را شایسته قدرت و علم و اختیار می‏‌نماید. پس معرفت به امور و اشیاء از خواص روح القدس است. در ادامهٔ روایت اشباح نور آمده {{عربی|اندازه=150%|« فَبِهِ كَانَ يَعْبُدُ اللَّهَ وَ عِتْرَتُهُ وَ لِذَلِكَ خَلَقَهُمْ حُلَمَاءَ عُلَمَاءَ بَرَرَةً أَصْفِيَاءَ يَعْبُدُونَ اللَّهَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ السُّجُودِ وَ التَّسْبِيحِ وَ التَّهْلِيلِ وَ يُصَلُّونَ الصَّلَوَاتِ وَ يَحُجُّونَ وَ يَصُومُون»}} <ref>الکافی ج: ۱ ص: ۴۴۲ ح ۱۰ .</ref>. جمله {{عربی|اندازه=150%|«وَ لِذَلِكَ»}} اشاره به روح القدس دارد و آثار آن را در صحنهٔ تجلی، حلم، علم، برگزیدگی و عبادت بیان می‌کند که این آثار نشان می‌دهد روح القدس رتبه‌ای است که آثار بزرگی را برای عطا شوندهٔ آن، به ارمغان می آورد همانگونه که روح ایمان که مرتبه‌ای از تعالی روح از سطح حیوانیت است اثر وحدانیت و عدم شرک با درجات گوناگون آن را مطابق روایات نصیب انسان می‌نماید<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۳]</ref>.
 
پس تعبیر ابدان نورانیه با تعبیر روح القدس در این روایات مترادف می‌باشند و هر دو به یک مطلب اشاره می‌نمایند چرا که ابدان نورانی بودنشان به علت روح القدس بودنشان می‌باشد و تنها و برترین مصادیق دارندگان این مقام در آغاز آفرینش [[پیامبر]]{{صل}} و [[اهل بیت]] {{عم}} بوده‌اند. بیان شد که آنچه از روایات استفاده می‌شود آن است که روح القدس اعطایی ازجانب خداوند نیرو و توانی غیبی است که تحقق یا امکان تحقق امور گوناگون را به ارمغان می‌آورد<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۳]</ref>.
 
آیهٔ یکصد و دهم از سورهٔ مبارک مائده هر چند با تفاسیر گوناگونی مطرح شده اما ظهور دراین ادعا دارد، چرا که تکلم در مهد وسایر معجزات را با تایید به روح القدس شدن عیسی بیان نموده است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۳]</ref>.
 
[[علامه طباطبایی]] دراین رابطه در ذیل جملهٔ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| إِذْ أَيَّدتُّكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً }}﴾}} <ref> هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی؛ سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref> می‌نویسد : ظاهرا همین تایید به روح القدس بوده که مسیح را برای تکلم با مردم در گهواره آماده ساخته است، نه اینکه آن یک کرامت و این کرامت دیگری بوده، و از همین جهت جملهٔ {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً }}﴾}} را با واو عاطفه از ما قبل جدا نکرد و بدون واو و متصل به ما قبل ذکر نمود تا بفهماند که تایید به روح القدس و حرف زدن در گهواره یک معجزه است، تکلم مسبب از تایید و تایید سبب تکلم است، و چون این دو یک معجزه است، در بعضی از موارد قرآن به مساله تکلم در گهواره اکتفاء شده است، مانند آیه:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلاً}}﴾}} <ref> و در گهواره و در میانسالی (از پیامبری خود) با مردم سخن می‌گوید؛ سوره آل عمران، آیه ۴۶.</ref> و در بعضی از موارد به مساله تایید به روح القدس اکتفاء شده است، مانند آیه {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ}}﴾}} <ref> و ما به عیسی پسر مریم، برهان‌ها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس پشتیبانی کردیم؛ سوره بقره، آیه ۲۵۳.</ref><ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۶، ص: ۲۲۰.</ref> اما اینکه چرا از میان تمام برگزیدگان الهی تنها نام عیسی را به عنوان موید به روح القدس آورده در تفاسیر مورد بررسی قرار گرفته است <ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏۲، ص: ۳۲۲؛ مفاتیح الغیب، ج‏۶، ص: ۵۲۸؛ ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏۱، ص: ۲۵۰ تا ۲۵۱.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴]</ref>.
 
==برترین مرتبهٔ روح القدس برای [[پیامبر]]{{صل}} و [[اهل بیت]] {{عم}}==
گفته شد روایات و احادیثی دلالت بر اعظمیت روح از مقرب ترین [[فرشتگان]] الهی یعنی [[جبرئیل]] و میکائیل می‌نمایند<ref>المحاسن ج: ۲ ص: ۳۱۴ ح ۳۲؛ تفسیر العیاشی ج: ۲ ص: ۳۱۷ ش ۱۶۵؛تأویل ‏الآیات ‏الظاهرة ص: ۵۳۶؛ بصائر الدرجات ص: ۴۶۴ ح۴؛ ص: ۴۶۲ ح ۷ و ۸ و۱۰؛ ص: ۴۶۱ ح ۱ تا ۵.</ref> تعدادی از روایات علاوه بربیان این مطلب، بر اختصاصی بودن این روح به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه اطهار]] {{عم}} تاکید می‌نمایند، دراین روایات تصریح شده که روح القدس امری مختص به ایشان است و هیچ کس حتی [[انبیاء]] سابق از آن بهره‌مند نیستند <ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
{{عربی|اندازه=150%|«سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} يَقُولُ: ﴿{{متن قرآن| وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي}}﴾ قَالَ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ خَلْقِ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكَائِيلَ لَمْ يَكُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَى غَيْرِ مُحَمَّدٍ {{صل}} وَ هُوَ مَعَ الْأَئِمَّةِ{{عم}} يُوَفِّقُهُمْ وَ يُسَدِّدُهُمْ وَ لَيْسَ كُلُّ مَا طُلِبَ وُجِد»}}<ref>شنیدم از [[امام صادق]] {{ع}} که ذیل آیهٔ « از تو دربارهٔ روح سؤال می‌کنند به ایشان بگو روح از امر خدا است» می‌فرمود خلقی برتر از آفرینش [[جبرئیل]] و [[میکائیل]] که با هیچ یک از گذشتگان جز با محمد نبوده است و او با [[ائمه]] است توفیق و تسدید شان می‌دهد این گونه نیست که هر که او را بجوید بیابد؛ الکافی ج: ۱ ص: ۲۷۳ ح ۴؛ بصائر الدرجات ص: ۴۶۰ ح۱.</ref><ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
این روایات از ادله ذو مراتب بودن و وجود تشکیک در مقام روح القدسی است زیرا طبق تصریح قرآن، و روایات دیگر، [[انبیاء]] و [[ملائکه]] بهره مند از روح القدس هستند و از جمله پیامبراکرم و [[ائمه]] طاهرین {{عم}} داخل در برخورداران از این حقیقتند، لذا بیان اینگونه روایات آن است که علاوه بر پذیرش گستردگی حقیقت روح یا روح القدس و اینکه دارای مصادیق گوناگون است و امری اعطایی و خاص می‌باشد، ذو مراتب بودن و وجود درجات مختلف در این حقیقت الهی را تصدیق نماییم، که بالاترین مرتبهٔ وجودی آن به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} اعطا و تعلق یافته است <ref> شرح اصول الکافی، ملا صالح مازندارنی، ج‏۶، ص: ۶۶ و ۶۹.</ref><ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
مؤید این سخن توضیح [[علامه مجلسی]] در ذیل روایت است که با اشاره به دلالت روایت بر اختصاصی بودن روح به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} آن را منافی با روایاتی می داند که دلالت می‌کنند در [[انبیاء]] نیز روح القدس وجود داشته است، ایشان پس از این مقایسه دو راه حل برای جمع روایات بیان نموده است دومین دیدگاه مطرح شده پذیرش روح القدس بعنوان نوعی است که در ذیل خود افراد و مصادیق گوناگونی را در بر می‌گیرد: دومین احتمال اینکه روح القدس نوعی باشد که در زیر مجموعهٔ آن افراد زیادی قرار می‌گیرند پس فرد یا صنفی که با [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} هست با گذشتگان نبوده است <ref>بحارالأنوار ج: ۲۵ ص: ۶۷؛ مرآة العقول، ج‏۳، ص: ۱۷۳.</ref><ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
بعلاوه در برخی روایات روح مخصوص [[پیامبر]] و [[ائمه]] {{عم}} با تعبیر «روحا من امرنا»<ref>الکافی ج: ۱ ص:۲۷۳ ح ۱ تا ۳؛ بصائر الدرجات ص: ۴۵۵ ـ۴۵۸ ح ۱ و ۲ و ۶ تا ۱۵.</ref> «روح منه»<ref>عیون ‏أخبار الرضا{{ع}} ج: ۲ ص: ۲۰۰ ح۱ . </ref> و «روح من امره» <ref>الکافی ج: ۱ ص: ۳۸۹ ح ۳؛ بصائر الدرجات ص: ۱۹ ح ۱؛ ص: ۴۴۶ ح ۲؛ بحار ج ۲۵ ص ۴۹ ح ۹. </ref> توصیف شده است. روایتی که ظهور در جدائی این روح با روح القدس دارد مرفوعهٔ عطیه زیّات است، که حضرت [[امیر ]]{{ع}} در آن تصریح به وجود دو روح دارند یکی روح القدس ودیگری روح من امره، و در انتهای حدیث [[ائمه]]{{عم}} را بهره‌مند از هر دو روح معرفی می نمایند<ref>الکافی ج: ۱ ص: ۳۸۹ ح ۳؛ بصائر الدرجات ص: ۱۹ ح ۱؛ ص: ۴۴۶ ح ۲؛ بحار ج ۲۵ ص ۴۹ ح ۹. </ref>. مطابق احادیث آثار مطرح شده برای آن به طور کلی همانند آثار مطرح شده برای روح القدس است، لهذا در برخی روایات روح مخصوص به ایشان را روح بصورت مطلق نامیده‌اند<ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
هرچند آثاری با گسترهٔ بیشتر از آثار روح القدس [[انبیاء]] برای آن بیان شده است مثل موضوع [[عمود نور]]، که همین امر قرینه‌ای است بر اینکه مراد این روایات بیان برتری روحی [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} نسبت به سائر برگزیدگان الهی است، و روح القدس مشتمل بر مراتبی است و این روح مرتبهٔ بالای منزلت روح القدس است<ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
در تفسیر قمی نیز روح من امره و روح من امرنا که در آیهٔ پانزدهم سوره غافر و پنجاه ودوم سوره شوری آمده به روح القدس تفسیر شده است<ref>تفسیر القمی، ج‏۲، ص: ۲۵۶؛ تفسیر القمی، ج‏۲، ص: ۲۷. </ref>. این تفسیر موافق با روایاتی است که روح را به پنج مرحله و عنوان تقسیم نمود و همچنین روایتی که در آن ابتدای خلقت و اولین آفریده الهی را تشریح می‌نمود<ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
مرحوم [[فیض کاشانی]] در ذیل روایات روح مخصوص [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]] {{عم}}، هر چند ابتدا آن را غیر از روح القدس معرفی و آنها را دو امر جداگانه می‌داند، اما احتمال ذو مراتب بودن روح القدس را نیز مطرح می‌نماید:« ظاهرا مراد به این روح غیر از روح القدس است و این دو یک امر نیستند زیرا که روح القدس مفارقت از ایشان ندارد همانند دیگر ارواح که مفارقتی از ایشان ندارد ولی این روح گاه از ایشان جدا می‌شود همچنان که جمله لیس کلما طلب وجد بر آن دلالت می‌کند؛ مگر آنکه بگوییم روح القدس در ایشان به مقام و درجهٔ این روح می‌رسد و با آن در برخی از اوقات متحد می‌گردد و جایگزین آن می‌شود <ref>الوافی، ج‏۳، ص: ۶۳۰.</ref><ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
هرچند به نظر می‌رسد دلیل مغایرت این دو روح در کلام مرحوم [[فیض]] منافاتی با یک نوع دانستن و از یک امر بودن آنها ندارد، زیرا آنچه از ایشان جدا ناپذیر است مرتبه‌ای می‌باشد که تمام پیامبران از آن برخودارند، اما مراتب بالاتر، امکان مفارقت و الحاق درآن وجود دارد همچنان که برخی روایات به این جدایی و اتصال اشاره می‌کنند<ref>کافی ج ۱ ص ۹۷ ح ۵ و ۶؛ من‏ لایحضره ‏الفقیه ج ۱ ص ۳۷۹ ش ۱۱۰۹؛ نهج ‏البلاغة ص ۴۹۵ ش ۱۴۷</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) منابع علم امام در قرآن و روایات؛ ص: ۲۴.]</ref>.
 
==منابع==
* [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)]] (فصل اول)
 
==پرسش‌های وابسته==
*  [[رابطه روح یا روح القدس با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]]
*  [[رابطه روح یا روح القدس با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)]]
==جستارهای وابسته==
* [[علم معصوم]]
* [[علم معصوم]]
* [[علم غیب معصوم]]
{{پایان مدخل‌ وابسته}}
* [[روح‌القدس در قرآن]]؛
* [[روح‌القدس در حدیث]]؛
* [[روح‌القدس در کلام اسلامی]]؛
* [[روح‌القدس در حکمت اسلامی]]؛
* [[روح‌القدس در عرفان اسلامی]].


{{علم معصوم افقی}}
== منابع ==
[[رده:مدخل‌های اصلی دانشنامه]]
{{منابع}}
[[رده:مدخل مرتبط با علم معصوم]]
# [[پرونده:5433913604.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|'''قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه''']]
[[رده:مجاری علم لدنی امام]]
# [[پرونده:2827942009809428.jpg|22px]] [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|'''امامت''']]
[[رده:روح و روح‌القدس]]
# [[پرونده:1103985.jpg|22px]] [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|'''آفاق علم امام در الکافی''']]
# [[پرونده:95220153.jpg|22px]] [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|'''منابع علم امامان شیعه''']]
# [[پرونده:11499.jpg|22px]] [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|'''بحثی مبسوط در آموزش عقاید''']]
# [[پرونده:علم غیب از نگاه عقل و وحی.png|22px]] [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|'''علم غیب از نگاه عقل و وحی''']]
# [[پرونده:94713801.jpg|22px]] [[سید محمد جواد بنی‌سعید لنگرودی|بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد]]، [[شرب مدام در تبیین علم امام (کتاب)|'''شرب مدام در تبیین علم امام''']]
# [[پرونده:Mobaleghan.jpg|22px]] [[سید جواد حسینی|حسینی، سید جواد]]، [[خبرهای غیبی در نهج البلاغه (مقاله)|'''خبرهای غیبی در نهج البلاغه''']]
# [[پرونده:lahuti1.jpg|22px]] [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|'''جلوه‌های لاهوتی''']]
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|'''علم ائمه از نظر عقل و نقل''']]
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|'''علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن''']]
# [[پرونده:899550304.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|'''منابع علم امام در قرآن و روایات''']]
# [[پرونده:Andishe.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[محمود قیوم‌زاده|قیوم‌زاده، محمود]]، [[چیستی روح‌القدس و آثار آن (مقاله)|'''چیستی روح‌القدس و آثار آن''']]
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|'''علم لدنی در قرآن و حدیث''']]
# [[پرونده:Daneshgahemaaref.jpg|22px]] [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|'''گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات''']]
# [[پرونده:1100522.jpg|22px]] [[اکبر اقوام کرباسی|اقوام کرباسی، اکبر]]، [[مؤمن الطاق (کتاب)|'''مؤمن الطاق''']]
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|'''بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین''']]
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|'''رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا''']]
# [[پرونده:3984848.jpg|22px]] [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، '''[[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|'''امام‌شناسی''']]
# [[پرونده:1379755.jpg|22px]] [[محمد مهدی علیمردی|علیمردی، محمد مهدی]]، '''[[در ساحل وحی (کتاب)|'''در ساحل وحی''']]
{{پایان منابع}}


==[[:رده:آثار روح و روح‌القدس|منبع‌شناسی جامع روح و روح‌القدس]]==
== پانویس ==
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های روح و روح‌القدس|کتاب‌شناسی روح و روح‌القدس]]؛
{{پانویس}}
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های روح و روح‌القدس|مقاله‌شناسی روح و روح‌القدس]]؛
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های روح و روح‌القدس|پایان‌نامه‌شناسی روح و روح‌القدس]].


==پانویس==
[[رده:علم معصوم]]
{{پانویس2}}
[[رده:روح]]
[[رده:فرشتگان]]
[[رده:عالم غیب]]
[[رده:باورهای مشترک ادیان آسمانی]]
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]]
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۲

روح القدس از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: روح القدس در قرآن - روح القدس در حدیث - روح القدس در کلام اسلامی - روح القدس در معارف مهدویت - پرسش‌های مرتبط

روح القدس به‌معنای موجودی پاک عنوانی است که دو مصداق برای آن بیان شده است؛ یکی: فرشتۀ وحی و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با برگزیدگان الهی بوده است. برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه اهل بیت(ع) بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند. این روح یکی از منابع علم امامان(ع) است که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند.

معناشناسی

روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در قرآن مجید آمده است، گاهی دربارۀ حضرت عیسی(ع) و گاهی دربارۀ پیامبر خاتم(ص). در مورد حضرت عیسی می‌‌فرماید: ﴿وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ﴾[۱] و در مورد سخن گفتن ایشان در گهواره می‌‌فرماید: ﴿إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا﴾[۲]. دربارۀ پیامبر اسلام(ص) نیز آمده است: ﴿قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ﴾[۳]

برای روح القدس در بیان قرآن و حدیث حداقل دو مصداق روشن ذکر شده است؛ یکی: فرشتۀ وحی (جبرئیل) و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با برگزیدگان الهی بوده است. آیۀ مربوط به پیامبر خاتم(ص) با معنای اول تناسب دارد و آیات مربوط به حضرت عیسی(ع) با معنای دوم و همان بود که مسیح را تأیید می‌کرد تا در گهواره سخن بگوید و یا مردگان را زنده نماید. این روح مقدّس و پاک، منبع الهام بخش بزرگی برای انبیا بوده است[۴].

آیات و روح‌القدس

مقالهٔ اصلی: روح القدس در قرآن

در آیات قرآن کریم، از مخلوق یا مخلوقاتی به نام "روح"سخن گفته شده است. این نام، گاهی به همراه "ال" به صورت "الروح" و گاهی بدون آن آمده است. مهم‌ترین مصادیق این ارواح، عبارت‌اند از:

  1. روحی که در هر انسان دمیده می‌شود و مایه حیات اوست. این روح به تعداد انسان‌ها مصداق دارد.
  2. روحی که در مؤمنان قرار می‌گیرد و آنان را تأیید می‌کند: ﴿أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ﴾[۵].
  3. روحی که از سوی خداوند بر حضرت مریم(س) ظاهر شد.
  4. در یکی از آیات آمده است، خداوند به پیامبر اکرم(ص) "روحی از امرِ خود" را وحی کرد؛ درحالی‌که پیش از آن، پیامبر کتاب و ایمان را نمی‌شناخت. از این آیه چنین استنباط می‌شود که این روح، موجب شده است پیامبر(ص) با قرآن و حقایق ایمانی آشنا شود.
  5. مصداق دیگر روح، "روح‌القدس" است. در برخی آیات قرآن کریم، از تأیید عیسی بن مریم(س)، به وسیله روح‌القدسسخن گفته شده است. از ظاهر یکی از این آیات به ‌دست می‌آید که آن حضرت به واسطه تأیید روح‌القدس، در کودکی و بزرگی با مردم سخن گفته است.
  6. در برخی از آیات، از روحی سخن گفته شده است که همراه فرشتگان در شب قدر نازل می‌شود و در قیامت به همراه آنان عروج می‌کند و همراهشان به‌ صف می‌ایستد. در روایتی نقل شده است، فردی از امیرالمؤمنین(ع) پرسید: آیا روح همان جبرئیل است؟ امام(ع) فرمود: "جبرئیل از فرشتگان است و روح غیر از جبرئیل است". آن مرد از پاسخ امام تعجب کرد و گفت: سخن بزرگی را ادعا کردی. هیچ‌کس گمان نمی‌کند که روح غیر از جبرئیل باشد. امیرالمؤمنین(ع) فرمود: "تو گمراهی و از اهل گمراهی سخن نقل می‌کنی". سپس آن حضرت به این آیه استشهاد کردند: ﴿يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ﴾[۶] که ظهور آن بیانگر تمایز روح از فرشتگان است؛ زیرا اگر روح یکی از فرشتگان بود، در کنار آنان به‌ طور مستقل یاد نمی‌شد[۷].[۸]

روح القدس در بیان روایات

مقالهٔ اصلی: روح القدس در حدیث

برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه اهل بیت(ع) بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند مانند:

  1. یکی از اصحاب امام صادق(ع) از ایشان سؤال کرد: "آیا شده است که از چیزی سؤال کنند و علم آن نزد شما نباشد؟ حضرت فرمودند: "گاه چنین بوده است!" راوی عرض کرد: در این هنگام چه می‌کنید؟ امام فرمودند "روح القدس به ما تلقین می‌کند"[۹].[۱۰]
  2. مفضل بن عمر می‌‌گوید: امام صادق(ع) فرمودند: "روح القدس نمی‌خوابد و غفلت نمی‌کند و لهو و سهو و خطا ندارد و روح القدس ثابت است و امام به واسطه آن شرق و غرب و خشکی و دریای زمین را می‌بیند". عرض کردم: فدایت شوم امام می‌تواند آنچه را که در بغداد است با دست بگیرد؟ حضرت فرمودند: «بله تا آنچه را که زیر عرش است می‌تواند"[۱۱].[۱۲]
  3. امام صادق(ع) در تفسیر آیۀ ﴿وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ﴾[۱۳] فرمودند: "آنها پیش‌گامان رسولان الهی و بندگان خاص خدایند که خداوند در آنها پنج روح قرار داده و یکی از آنها روح القدس است که به وسیلۀ آن مطالب را درک می‌کنند"[۱۴].[۱۵]

ویژگی روح القدس در روایات

ویژگی‌های روح القدس و برخی از نکاتی که می‌‌توان از این روایات برداشت کرد عبارت‌اند از:

  1. اهل بیت(ع) به سبب زندگی عادی نمی‌خواهند همواره از روح القدس و بُعد عالی روحشان استفاده کنند بلکه هنگامی که لازم باشد به آن اشراف پیدا کنند، آن را به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند و این حقیقت مشترک است بین ایشان و رسول خدا(ص) است.
  2. در تفاوت روح الایمان و روح القدس که در روایات بدان اشاره شده بود گفته شده است: روح ایمان تا هنگامی که گناه کبیره انجام ندهد با بدن ملازم است و زمانی که گناه کبیره‌ای انجام داد، از بدن مفارقت "غیبت" می‌کند، اما کسی که روح القدس در او قرار گیرد هرگز گناه کبیره انجام نمی‌دهد[۱۶].
  3. برخی از روایات دلالت دارد امام وقتی به امامت می‌رسد حامل روح القدس می‌شود ولی از برخی دیگر استفاده می‌شود پیش از امامت هم دارای چنین "روحی" است.
  4. این روح همواره همراه امام هست و از او غایب نمی‌شود؛ زیرا تعبیر به عدم غفلت و عدم سهو و نسیان که در روایات ذکر شده بود را امام به واسطۀ آن پیدا می‌کند[۱۷].
  5. امامان(ع) بسیاری از علوم شگفت‌انگیز خود را از طریق روح القدس به‌دست می‌آورده‌اند[۱۸].

روح القدس منبعی برای علم امام

یکی از منابع علم امامان(ع)، القای روح القدس است که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند و لازمه‌اش پرده برداشتن از حقایق غیبی برای آنهاست.

امامان(ع) به سبب داشتن ملکۀ عصمت در بالاترین مرتبه، از این نیروی غیبی برخوردار بودند؛ به طوری که از آن در هدایت مردم کمک می‌گرفتند. روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله علم و سرچشمه علم امام سایه می‌افکند. ثمره تسدید، توفیق و تأییدی که روح القدس به همراه خود دارد، نلغزیدن، به خطا نرفتن و مؤدب شدن به آداب الهی است که همه اینها ریشه در معرفت، علم و رؤیت حقایق و جایگاه آن یعنی روح دارد. براساس آنچه در منابع دینی آمده، بندگان برگزیدۀ خداوند که دارای ضمیری صاف و پیراسته از آلایش‌های مادّی‌اند، گاهی به لطف الهی و از طریق "القاء روح" بر یک رشته حقایق و امور پنهان از حسّ، آگاه می‌گردند[۱۹].

آثار علمی روح القدس

با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ روح قدسی، علم و معرفت است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و پاک مترتب است:

  1. علم و معرفتی که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به آگاهی از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این آگاهی‌ها هم برای دریافت کننده روح وجود یافته است.
  2. علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی الهی در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند وحی و جبرییل یا آگاهی و دانش کامل از حلال و حرام و نقش پیامبر(ص) در آن[۲۰]

روح القدس در نگاه مسیحیت

به عقیده مسیحیان، روح القدس، فرشته یا جبرییل خدا نیست، بلکه خود خداست که در قلب مردم و جهان زیست می‌کند و به کار اشتغال دارد. وی وجود فعال و توانای خدا در جهان است و عیسی به وسیله همین روح القدس در شکم مادر قرار گرفت.

انجیل‌ها نیز «روح القدس» را به شکل کبوتری ترسیم می‌کنند که پس از غسل تعمید، در رود اردن بر عیسی(ع) فرود آمد و در او استقرار یافت. او روح جامعه مسیحیت را ارشاد می‌کند و راز‌های خدا را می‌گشاید و به نویسندگان کتاب‌های مقدس الهام می‌بخشد[۲۱].[۲۲]

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

  1. هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه
  2. بیابانی اسکوئی، محمد، امامت
  3. غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی
  4. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه
  5. غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید
  6. نادم، محمد حسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی
  7. بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد، شرب مدام در تبیین علم امام
  8. حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه
  9. تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی
  10. مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل
  11. مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن
  12. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات
  13. شاکر، محمد تقی، قیوم‌زاده، محمود، چیستی روح‌القدس و آثار آن
  14. میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث
  15. نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات
  16. اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق
  17. عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین
  18. شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا
  19. گنجی، حسین، امام‌شناسی
  20. علیمردی، محمد مهدی، در ساحل وحی

پانویس

  1. ↑ «و به عیسی پسر مریم برهان‌ها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس نیرومند کردیم» سوره بقره، آیه ۸۷.
  2. ↑ «به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.
  3. ↑ «بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است» سوره نحل، آیه ۱۰۲.
  4. ↑ ر.ک: بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه.
  5. ↑ «آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است» سوره مجادله، آیه ٢٢.
  6. ↑ «فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید»؛ سوره نحل، آیه ۲.
  7. ↑ محمد‌ بن یعقوب کلینی، الکافی، ج‏۱، ص۶۸۴؛ محمد‌ بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۴۶۴؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏۳، ص۵۸۳.
  8. ↑ ر.ک: هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه.
  9. ↑ «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع)فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّيْ‏ءِ فَلَا يَكُونُ عِنْدَكُمْ عِلْمُهُ فَقَالَ رُبَّمَا كَانَ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ كَيْفَ تَصْنَعُونَ قَالَ تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۴۵۱.
  10. ↑ ر.ک: تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص۲۱۰؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص۶۴ ـ ۶۵؛ نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات.
  11. ↑ «رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَسْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحُ تَنَامُ وَ تَلْهُو وَ تَغْفُلُ وَ تَسْهُوَ وَ رُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ يَرَى بِهِ مَا فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْعَرْشِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۴۵۴.
  12. ↑ ر.ک: بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۱۷۱؛ گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص۱۵۵.
  13. ↑ «و (سوم) پیشتازان پیشتاز آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰ ـ ۱۱.
  14. ↑ «فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ(ع)وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ‏ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۷۱.
  15. ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۱۷۱.
  16. ↑ ر.ک: تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص۲۱۰.
  17. ↑ ر.ک: بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی.
  18. ↑ ر.ک: شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص۶۴ ـ ۶۵.
  19. ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص۲۱۰؛ غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص۴۳؛ نادم، محمد حسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص۳۲۸؛ بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد، شرب مدام در تبیین علم امام، ص۹۶ ـ ۱۰۱؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص۳۷ ـ ۳۸؛ عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص۱۹۲؛ بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق، ص۲۰۴؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۱۷۱؛ شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۱۹؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص۷۴.
  20. ↑ ر.ک: محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی، قیوم‌زاده، محمود، چیستی روح‌القدس و آثار آن، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش۳۰؛ محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن، فصلنامۀ امامت پژوهی، ش ۶، ص۱۶۸.
  21. ↑ این مباحث با استفاده از کتاب‌های توماس میشل، کلام مسیحی، ص۲۶-۳۰؛ ۶۶ - ۷۷؛ علم و دین، ص۲۶۸ - ۲۸۰ تنظیم شده است.
  22. ↑ علیمردی، محمد مهدی، در ساحل وحی ص۲۱.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=روح_القدس&oldid=1301038»