ملاحم و فتن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۷

مقدمه

ملاحم، جمع ملحمه به معنای جنگ و کشتار^[۱] و فتن جمع فتنه به معنای امتحان و آزمایش است^[۲]. این دو واژه ـ به ویژه در منابع اهل سنت ـ فراوان به کار رفته است. ملاحم بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دوره زندگی انسان بر زمین و آستانه رستاخیز بزرگ پدید می‌‏آیند و فتن آزمایش‌‏های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‏‌نماید. این دو واژه گاهی در کنار هم و گاهی به صورت مستقل به کار رفته است.

نکته قابل‏ توجه این‏که ترکیب این دو واژه، عنوان آثار فراوانی‏^[۳] ـ به ویژه میان اهل سنت ـ بوده است. این آثار، به طور عمده روایاتی را منعکس کرده که از جنگ‏‌های بزرگ و آزمایش‏‌های سخت، سخن به میان آورده است^[۴].

مراد شیعیان از دو عنوان ملاحم و فتن، احادیثی است که پیش بینی وقایع آینده را پس از حضور ظاهری امامان، در‌بر دارند؛ وقایعی که فتنه و آتش را در پی دارند و موجب وقوع جنگ‌های آینده و خونریزی‌ها می‌شوند. این وقایع، الزاماً ارتباطی به مسئله ظهور ندارند و از علائم ظهور شمرده نمی‌شوند، اگر چه در برهه‌ای از تاریخ، این وقایع با ظهور امام عصر (ع) ارتباط وثیق می‌یابد. لذا مفهوم علائم ظهور را با ملاحم و فتن، مترادف دانست. پیش‌آمدهای فراوانی که دربارۀ حکومت‌های معاصر ائمه (ع) از امویان و عبّاسیان و یا والیان منطقه‌ای و امثال اینها اتفاق می‌افتد، صرفاً پیشگوییِ این اتفاقات در همان زمان‌هاست. این گونه موارد، فتنه‌هایی است که قبل از ظهور ایشان اتفاق می‌افتند؛ اما نکتۀ مهم این است که در بسیاری از این نقل‌ها اصلاً به مسئلۀ امام مهدی (ع) و علامت ظهور او اشاره‌ای هم نشده است^[۵].

ملاحم و فتن در قرآن

در قرآن کریم، این واژه علاوه بر این معنا ﴿ أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ﴾^[۶].

برای بستن راه و بازگرداندن از مسیر حق: ﴿ وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِن تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَن يُصِيبَهُم بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ﴾^[۷].
افتادن در معاصی و نفاق: ﴿ يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴾^[۸].
اشتباه گرفتن و تشخیص ندادن حق از باطل: ﴿ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ إِلاَّ تَفْعَلُوهُ تَكُن فِتْنَةٌ فِي الأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ﴾^[۹].
گمراهی: ﴿ يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴾^[۱۰].
کشتار و اسارت: ﴿ وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُواْ لَكُمْ عَدُوًّا مُّبِينًا﴾^[۱۱].
تفرقه و اختلاف میان مردم: ﴿ لَوْ خَرَجُواْ فِيكُم مَّا زَادُوكُمْ إِلاَّ خَبَالاً ولأَوْضَعُواْ خِلالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ ﴾^[۱۲] و... به کار رفته است^[۱۳].^[۱۴]

ملاحم و فتن در منابع اهل سنت

این دو واژه در منابع اهل سنت فراوان به کار رفته است: «ملاحم» بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دورۀ زندگی انسان بر زمین و آستانۀ رستاخیز بزرگ پدید می‌آید و مقصود از «فتن» در اصطلاح، آزمایش‌های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‌نماید. این دو واژه گاهی در کنار هم و گاهی به صورت مستقل به کار می‌رود.

اهمیت و جایگاه این بحث به گونه‌ای است که در اصلی‌ترین منابع روایی اهل سنت، فراوان مورد اشاره قرار گرفته است. در این آثار به روایاتی از پیامبر (ص) اشاره شده که از به پدید آمدن آشوب‌ها، فتنه‌ها ^[۱۵] و حتی جایگاه فرود آمدن فتنه‌ها خبر داده شده است^[۱۶].

اهل سنت به جهت اهمیت این روایات، بخشی از کتاب‌های خود را، به روایات پرشماری از آن اختصاص داده^[۱۷] و هر یک از این دو واژه و یا ترکیب آنها را عنوان آثار فراونی قرار داده‌اند. این آثار، به طور عمده روایاتی را در بر دارد که از جنگ‌های بزرگ و آزمایش‌های سخت، در دوره آخرالزمان سخن به میان آورده است^[۱۸].^[۱۹]

پرسش مستقیم

مراد از ملاحم و فتن در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

↑ العین، ج۳، ص۲۴۶؛ لسان العرب، ج۵، ص۴۸۶؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۶۲۵.
↑ کتاب العین، ج۸ ص۱۲۷؛ لسان العرب، ج۵، ص۸۹؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۳۶۰.
↑ الملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی(م ۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی(م ۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۸ و درسنامه مهدویت ج۳، ص۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۵۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۹۳؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۵۶۲.
↑ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۲۶.
↑ آیا مردم پنداشته‌اند همان بگویند ایمان آورده‌ایم وانهاده می‌شوند و آنان را نمی‌آزمایند؟؛ سوره عنکبوت، آیه ۲.
↑ و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند؛ سوره مائده، آیه ۴۹.
↑ منافقان آنان را ندا می‌دهند: آیا ما با شما نبودیم؟ می‌گویند: چرا، اما شما خود را (با دورویی) به سختی افکندید و چشم به راه (شکست ما مؤمنان) بودید و تردید کردید و آرزوها شما را فریب داد تا آنکه فرمان خداوند در رسید و (شیطان) فریبکار شما را به خداوند فریفت؛ سوره حدید، آیه ۱۴.
↑ و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد؛ سوره انفال، آیه ۷۳.
↑ ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه ۴۱.
↑ و چون به سفر می‌روید اگر می‌هراسید کافران شما را بیازارند گناهی بر شما نیست که از نماز بکاهید؛ بی‌گمان کافران برای شما دشمنی آشکارند؛ سوره نساء، آیه ۱۰۱.
↑ اگر در میان شما روانه می‌شدند جز شرّ به شما نمی‌افزودند و در میان شما برای ایجاد آشوب رخنه می‌کردند و آنان میان شما جاسوسانی دارند و خداوند به (حال) ستمگران داناست؛ سوره توبه، آیه ۴۷.
↑ النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۴۱۰.
↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۱۰۳.
↑ صحیح بخاری، ج۸، ص۸۹.
↑ صحیح مسلم، ج۸، ص۱۶۸؛ صحیح بخاری، ج۲، ص۲۲۲؛ ج۳، ص۱۰۳؛ ج۴، ص۱۷۶.
↑ بخاری در جلد پایانی مجموعه صحیح، کتابی را با عنوان «الفتن» سامان داده است که در آن روایات مربوط را نقل کرده است؛ صحیح بخاری، ج۸، ص۸۶. ابن ماجه نیز در سنن خود با این عنوان بخشی از روایات فتن را نقل کرده است؛ محمد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۲۹۵، کتاب الفتن؛ ترمذی نیز با عنوان مشابه بخشی از سنن خود را به این بحث اختصاص داده است؛ ترمذی، سنن ترمذی، ج۳، ص۳۱۲، ابواب الفتن.
↑ ملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی (م۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی (م۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس.
↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۱۰۳ ـ ۱۰۴.

[1] العین، ج۳، ص۲۴۶؛ لسان العرب، ج۵، ص۴۸۶؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۶۲۵.

[2] کتاب العین، ج۸ ص۱۲۷؛ لسان العرب، ج۵، ص۸۹؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۳۶۰.

[3] الملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی(م ۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی(م ۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس

[4] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۸ و درسنامه مهدویت ج۳، ص۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۵۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۹۳؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۵۶۲.

[5] محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی ج۷، ص ۴۲۶.

[6] آیا مردم پنداشته‌اند همان بگویند ایمان آورده‌ایم وانهاده می‌شوند و آنان را نمی‌آزمایند؟؛ سوره عنکبوت، آیه ۲.

[7] و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند؛ سوره مائده، آیه ۴۹.

[8] منافقان آنان را ندا می‌دهند: آیا ما با شما نبودیم؟ می‌گویند: چرا، اما شما خود را (با دورویی) به سختی افکندید و چشم به راه (شکست ما مؤمنان) بودید و تردید کردید و آرزوها شما را فریب داد تا آنکه فرمان خداوند در رسید و (شیطان) فریبکار شما را به خداوند فریفت؛ سوره حدید، آیه ۱۴.

[9] و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد؛ سوره انفال، آیه ۷۳.

[10] ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه ۴۱.

[11] و چون به سفر می‌روید اگر می‌هراسید کافران شما را بیازارند گناهی بر شما نیست که از نماز بکاهید؛ بی‌گمان کافران برای شما دشمنی آشکارند؛ سوره نساء، آیه ۱۰۱.

[12] اگر در میان شما روانه می‌شدند جز شرّ به شما نمی‌افزودند و در میان شما برای ایجاد آشوب رخنه می‌کردند و آنان میان شما جاسوسانی دارند و خداوند به (حال) ستمگران داناست؛ سوره توبه، آیه ۴۷.

[13] النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۴۱۰.

[14] سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۱۰۳.

[15] صحیح بخاری، ج۸، ص۸۹.

[16] صحیح مسلم، ج۸، ص۱۶۸؛ صحیح بخاری، ج۲، ص۲۲۲؛ ج۳، ص۱۰۳؛ ج۴، ص۱۷۶.

[17] بخاری در جلد پایانی مجموعه صحیح، کتابی را با عنوان «الفتن» سامان داده است که در آن روایات مربوط را نقل کرده است؛ صحیح بخاری، ج۸، ص۸۶. ابن ماجه نیز در سنن خود با این عنوان بخشی از روایات فتن را نقل کرده است؛ محمد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۲۹۵، کتاب الفتن؛ ترمذی نیز با عنوان مشابه بخشی از سنن خود را به این بحث اختصاص داده است؛ ترمذی، سنن ترمذی، ج۳، ص۳۱۲، ابواب الفتن.

[18] ملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی (م۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی (م۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس.

[19] سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۱۰۳ ـ ۱۰۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{مهدویت}}
 {{مدخل مرتبط
 | موضوع مرتبط = آخر الزمان
-| عنوان مدخل  = [[آخر الزمان]]
+| عنوان مدخل  =
-| مداخل مرتبط = [[آخر الزمان در قرآن]] - [[آخر الزمان در حدیث]] - [[آخر الزمان در کلام اسلامی]]
+| مداخل مرتبط =
-| پرسش مرتبط  = آخر الزمان (پرسش)
+| پرسش مرتبط  =
 }}
-برخی عنوان‌ها و مفاهیم به جهت شباهت‌ها و اشتراک‌هایی در کنار [[نشانه‌های ظهور|علائم ظهور]]، پُرکاربرد هستند. از این رو باید آنها هم مفهوم‌یابی و شناسایی شوند و به این ترتیب، حسابشان از [[نشانه‌های ظهور|علائم ظهور]]، مجزّا شود<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳، ص ۱۰۲.]</ref>.
+== مقدمه ==
+[[ملاحم]]، جمع ملحمه به معنای [[جنگ و کشتار]]<ref>العین، ج۳، ص۲۴۶؛ لسان العرب، ج۵، ص۴۸۶؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۶۲۵.</ref> و [[فتن]] جمع [[فتنه]] به معنای [[امتحان]] و [[آزمایش]] است<ref>کتاب العین، ج۸ ص۱۲۷؛ لسان العرب، ج۵، ص۸۹؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۳۶۰.</ref>. این دو واژه ـ به ویژه در منابع [[اهل سنت]] ـ فراوان به کار رفته است. [[ملاحم]] بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دوره [[زندگی]] [[انسان]] بر [[زمین]] و آستانه رستاخیز بزرگ پدید می‌‏آیند و [[فتن]] آزمایش‌‏های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‏‌نماید. این دو واژه گاهی در کنار هم و گاهی به صورت مستقل به کار رفته است.
-در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[ملاحم و فتن (پرسش)]]''' قابل دسترسی هستند.
+نکته قابل‏ توجه این‏که ترکیب این دو واژه، عنوان آثار فراوانی‏<ref> الملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی(م ۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی(م ۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس</ref> ـ به ویژه میان [[اهل سنت]] ـ بوده است. این آثار، به طور عمده روایاتی را منعکس کرده که از جنگ‏‌های بزرگ و آزمایش‏‌های سخت، [[سخن]] به میان آورده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۸ و [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۰۲ ـ ۱۰۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۵۳؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۹۳؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۵۶۲.</ref>.
-==مقدمه==
+مراد [[شیعیان]] از دو عنوان ملاحم و فتن، احادیثی است که پیش بینی وقایع [[آینده]] را پس از حضور ظاهری [[امامان]]، در‌بر دارند؛ وقایعی که [[فتنه]] و [[آتش]] را در پی دارند و موجب وقوع جنگ‌های [[آینده]] و [[خونریزی‌ها]] می‌شوند. این وقایع، الزاماً ارتباطی به مسئله [[ظهور]] ندارند و از [[علائم ظهور]] شمرده نمی‌شوند، اگر چه در برهه‌ای از [[تاریخ]]، این وقایع با [[ظهور]] [[امام مهدی|امام عصر]] {{ع}} ارتباط وثیق می‌یابد. لذا مفهوم [[علائم ظهور]] را با ملاحم و فتن، مترادف دانست. پیش‌آمدهای فراوانی که دربارۀ حکومت‌های معاصر [[ائمه]] {{عم}} از [[امویان]] و عبّاسیان و یا والیان منطقه‌ای و امثال اینها اتفاق می‌افتد، صرفاً پیشگوییِ این اتفاقات در همان زمان‌هاست. این گونه موارد، فتنه‌هایی است که قبل از [[ظهور]] ایشان اتفاق می‌افتند؛ اما نکتۀ مهم این است که در بسیاری از این نقل‌ها اصلاً به مسئلۀ [[امام مهدی]] {{ع}} و علامت [[ظهور]] او اشاره‌ای هم نشده است<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی ج۷]]، ص ۴۲۶.</ref>.
-* [[ملاحم]]، جمع [[ملحمه]] به معنای [[جنگ و کشتار]] و [[فتن]] جمع [[فتنه]] به معنای [[امتحان]] و [[آزمایش]] است. این دو واژه،- به ویژه در منابع [[اهل سنت]]- فراوان به کار رفته است. [[ملاحم]] بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دوره [[زندگی]] [[انسان]] بر [[زمین]] و آستانه [[رستاخیز بزرگ]] پدید می‌‏آیند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۸.</ref>.
-*و [[فتن]] آزمایش‌‏های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‏‌نماید. این دو واژه گاهی در کنار هم و گاهی به صورت مستقل به کار رفته است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۸.</ref>.
-*نکته قابل‏ توجه این‏که ترکیب این دو واژه، عنوان آثار فراوانی‏<ref>  الملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی(م ۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی(م ۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس</ref> - به ویژه میان [[اهل سنت]]- بوده است. این آثار، به طور عمده روایاتی را منعکس کرده که از جنگ‏های بزرگ و آزمایش‏‌های سخت، [[سخن]] به میان آورده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۸.</ref>.
-==واژه‌شناسی لغوی ==
+== ملاحم و فتن در [[قرآن]] ==
-* '''[[ملاحم]]:''' این کلمه، جمع [[ملحمه]] و از مادۀ لحم گرفته شده است که معنای اصلی آن، تداخل و درهم بودن است و در لغت به معنای [[جنگ]] است. [[دلیل]] نام‌گذاری  [[جنگ]] به [[ملحمه]] را دو نکته گفته‌اند: یکی این که در [[جنگ]]، جنگجویان در هم می‌آمیزند و درگیر می‌شوند و دیگر این که کشته‌های [[جنگ]] همچون گوشت افتاده بر روی [[زمین]] هستند <ref>ر.ک: معجم مقاییس اللغة: ج۵ ص۲۳۸، لسان العرب: ج۱۲ ص۵۳۵.</ref><ref>دانشنامه امام مهدی: ج۷، ص ۴۲۶.</ref>. «[[ملاحم]]»، جمع «[[ملحمه]]» به معنای [[جنگ]]، [[کشتار]]<ref>العین، ج۳، ص۲۴۶.</ref> و حادثۀ پرکشتار <ref>لسان العرب، ج۵، ص۴۸۶؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۶۲۵.</ref> است<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳، ص ۱۰۲.]</ref>.
+در [[قرآن کریم]]، این واژه علاوه بر این معنا {{متن قرآن| أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ}}<ref>آیا مردم پنداشته‌اند همان بگویند ایمان آورده‌ایم وانهاده می‌شوند و آنان را نمی‌آزمایند؟؛ سوره عنکبوت، آیه ۲.</ref>.
-*'''[[فتن]]:''' جمع کلمۀ [[فتنه]] را [[فتن]] گفته‌اند که به معنای [[ابتلا]] و [[امتحان]] می‌آید. [[خلیل]] گفته است که [[فتنه]]، همان [[سوزاندن]] با [[آتش]] است <ref>کتاب العین: ج۸ ص۱۲۷.</ref><ref>دانشنامه امام مهدی: ج۷، ص ۴۲۶.</ref>. «فِتَن»، جمع «[[فتنه]]» و از ریشۀ«[[فتن]]» به معنای [[امتحان]] و آزمودن <ref> لسان العرب، ج۵، ص۸۹؛ مجمع البحرین، ج۳، ص۱۳۶۰.</ref> است. این واژه به طور معمول، دربارۀ آن دسته از آزمون‌هایی به کار می‌رود که با تلخی و [[سختی]] همراه است <ref>النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۴۱۰.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳، ص ۱۰۳.]</ref>.
+# برای بستن راه و بازگرداندن از مسیر [[حق]]: {{متن قرآن| وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِن تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَن يُصِيبَهُم بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ}}<ref> و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند؛ سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>.
-* مراد [[شیعیان]] از دو عنوان ملاحم و فتن، احادیثی است که [[پیش بینی]] وقایع [[آینده]] را پس از حضور ظاهری [[امامان]]، در‌بر دارند؛ وقایعی که [[فتنه]] و [[آتش]] را در پی دارند و موجب وقوع جنگ‌های [[آینده]] و [[خونریزی‌ها]] می‌شوند. این وقایع، الزاماً ارتباطی به مسئله [[ظهور]] ندارند و از [[علائم ظهور]] شمرده نمی‌شوند، اگر چه در برهه‌ای از [[تاریخ]]، این وقایع با [[ظهور]] [[امام مهدی|امام عصر]]{{ع}} [[ارتباط]] وثیق می‌یابد. لذا مفهوم [[علائم ظهور]] را با ملاحم و فتن، مترادف دانست. پیش‌آمدهای فراوانی که دربارۀ حکومت‌های معاصر [[ائمه]]{{عم}} از [[امویان]] و عبّاسیان و یا [[والیان]] منطقه‌ای و امثال اینها اتفاق می‌افتد، صرفاً پیشگوییِ این اتفاقات در همان زمان‌هاست. این گونه موارد، فتنه‌هایی است که قبل از [[ظهور]] ایشان اتفاق می‌افتند؛ اما نکتۀ مهم این است که در بسیاری از این نقل‌ها اصلاً به مسئلۀ [[امام مهدی]]{{ع}} و علامت [[ظهور]] او اشاره‌ای هم نشده است<ref>دانشنامه امام مهدی: ج۷، ص ۴۲۶.</ref>.
+# افتادن در [[معاصی]] و [[نفاق]]: {{متن قرآن| يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ }}<ref> منافقان آنان را ندا می‌دهند: آیا ما با شما نبودیم؟ می‌گویند: چرا، اما شما خود را (با دورویی) به سختی افکندید و چشم به راه (شکست ما مؤمنان) بودید و تردید کردید و آرزوها شما را فریب داد تا آنکه فرمان خداوند در رسید و (شیطان) فریبکار شما را به خداوند فریفت؛ سوره حدید، آیه ۱۴.</ref>.
-*'''[[ملاحم]]'''، جمع [[ملحمه]] است و مقصود از آن، حوادث و [[فتنه‌ها]] و آشوب‌های [[اجتماعی]] است. در [[روایات]] [[پیامبر]] و [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} خبر از وقوع ملاحم و فتن و رخدادهای تلخ داده شده است. [[غصب خلافت]]، [[رجوع]] به [[جاهلیّت]]، [[مظلومیت]] [[خاندان پیامبر]]، [[شهادت]] انسان‌های [[پاک]]، [[سلطه]] یافتن [[امویان]] و [[مروانیان]] و بروز [[بدعت‌ها]] در [[امت اسلامی]] و فراموش شدن [[سنت]] [[نبوی]] و تبدیل شدن [[خلافت]] به [[سلطنت]] موروثی و... از جمله حوادثی است که از زبان [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] و [[وصی]] او گفته شده و [[امام علی]]{{ع}} در دوران [[خلافت]] خویش به آنها اشاره فرموده و هشدارهای لازم را جهت [[آگاهی]] [[مردم]] داده است.<ref>همچون خطبه‌های ۵، ۵۰، ۹۳، ۱۰۱، ۱۰۲، ۱۰۵، ۱۵۱، ۱۵۶، ۱۸۷ (از نهج البلاغه صبحی صالح).</ref> جلد هشتم بحار الأنوار چاپ قدیم به "جلد [[فتن]] و محن" معروف است که به همین قضایا پرداخته است.<ref>در چاپ‌های جدید، جلد ۲۸ تا ۳۳</ref> سیّد بن طاووس نیز کتابی به نام "الملاحم و [[الفتن]]" دارد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۵۳.</ref>
+# [[اشتباه]] گرفتن و تشخیص ندادن [[حق]] از [[باطل]]: {{متن قرآن| وَالَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ إِلاَّ تَفْعَلُوهُ تَكُن فِتْنَةٌ فِي الأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ}}<ref> و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد؛ سوره انفال، آیه ۷۳.</ref>.
-*'''[[فتن]]'''، جمع [[فتنه]] است و مقصود از آن، حوادث و [[فتنه‌ها]] و آشوب‌های [[اجتماعی]] است. در [[روایات]] [[پیامبر]] و [[امام علی|حضرت علی]]{{ع}} خبر از وقوع ملاحم و فتن و رخدادهای تلخ داده شده است. [[غصب خلافت]]، [[رجوع]] به [[جاهلیّت]]، [[مظلومیت]] [[خاندان پیامبر]]، [[شهادت]] انسان‌های [[پاک]]، [[سلطه]] یافتن [[امویان]] و [[مروانیان]] و بروز [[بدعت‌ها]] در [[امت اسلامی]] و فراموش شدن [[سنت]] [[نبوی]] و تبدیل شدن [[خلافت]] به [[سلطنت]] موروثی و... از جمله حوادثی است که از زبان [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] و [[وصی]] او گفته شده و [[امام علی]]{{ع}} در دوران [[خلافت]] خویش به آنها اشاره فرموده و هشدارهای لازم را جهت [[آگاهی]] [[مردم]] داده است.<ref>همچون خطبه‌های ۵، ۵۰، ۹۳، ۱۰۱، ۱۰۲، ۱۰۵، ۱۵۱، ۱۵۶، ۱۸۷ (از نهج البلاغه صبحی صالح).</ref> جلد هشتم بحار الأنوار چاپ قدیم به "جلد [[فتن]] و محن" معروف است که به همین قضایا پرداخته است.<ref>در چاپ‌های جدید، جلد ۲۸ تا ۳۳</ref> سیّد بن طاووس نیز کتابی به نام "الملاحم و [[الفتن]]" دارد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۵۵۳.</ref>
+# [[گمراهی]]: {{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ }}<ref> ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه ۴۱.</ref>.
+# [[کشتار]] و [[اسارت]]: {{متن قرآن| وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُواْ لَكُمْ عَدُوًّا مُّبِينًا}}<ref> و چون به سفر می‌روید اگر می‌هراسید کافران شما را بیازارند گناهی بر شما نیست که از نماز بکاهید؛ بی‌گمان کافران برای شما دشمنی آشکارند؛ سوره نساء، آیه ۱۰۱.</ref>.
+# [[تفرقه]] و [[اختلاف]] میان [[مردم]]: {{متن قرآن| لَوْ خَرَجُواْ فِيكُم مَّا زَادُوكُمْ إِلاَّ خَبَالاً ولأَوْضَعُواْ خِلالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ }}<ref> اگر در میان شما روانه می‌شدند جز شرّ به شما نمی‌افزودند و در میان شما برای ایجاد آشوب رخنه می‌کردند و آنان میان شما جاسوسانی دارند و خداوند به (حال) ستمگران داناست؛ سوره توبه، آیه ۴۷.</ref> و... به کار رفته است<ref>النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۴۱۰.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۰۳.</ref>
-==ملاحم و فتن در [[قرآن]]==
+== [[ملاحم]] و [[فتن]] در منابع [[اهل سنت]] ==
-*در [[قرآن کریم]]، این واژه علاوه بر این معنا{{متن قرآن| أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ}}<ref> آیا مردم پنداشته‌اند همان بگویند ایمان آورده‌ایم وانهاده می‌شوند و آنان را نمی‌آزمایند؟؛ سوره عنکبوت، آیه ۲.</ref>.
-*برای بستن راه و بازگرداندن از مسیر [[حق]]: {{متن قرآن| وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِن تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَن يُصِيبَهُم بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ}}<ref> و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند  و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند؛ سوره مائده، آیه ۴۹.</ref>.
-*افتادن در [[معاصی]] و [[نفاق]]: {{متن قرآن| يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُن مَّعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ }}<ref> منافقان آنان را ندا می‌دهند: آیا ما با شما نبودیم؟ می‌گویند: چرا، اما شما خود را (با دورویی) به سختی افکندید و چشم به راه (شکست ما مؤمنان) بودید و تردید کردید و آرزوها شما را فریب داد تا آنکه فرمان خداوند در رسید و (شیطان) فریبکار شما را به خداوند فریفت؛ سوره حدید، آیه ۱۴.</ref>.
-* [[اشتباه]] گرفتن و تشخیص ندادن [[حق]] از [[باطل]]: {{متن قرآن| وَالَّذِينَ كَفَرُواْ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ إِلاَّ تَفْعَلُوهُ تَكُن فِتْنَةٌ فِي الأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ}}<ref> و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد؛ سوره انفال، آیه ۷۳.</ref>.
-* [[گمراهی]]: {{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ }}<ref> ای پیامبر! آنان که در کفر شتاب می‌ورزند تو را اندوهگین نکنند، همان کسانی که به زبان می‌گفتند ایمان آورده‌ایم در حالی که دل‌هاشان ایمان نیاورده است و یهودیانی که به دروغ گوش می‌سپارند  جاسوسان گروهی دیگرند که نزد تو نیامده‌اند؛ عبارات (کتاب آسمانی) را از جایگاه آنها پس و پیش می‌کنند؛ (به همدیگر) می‌گویند اگر به شما این (حکمی که ما می‌خواهیم از سوی پیامبر) داده شد بپذیرید و اگر داده نشد، (از او) دوری گزینید و از تو در برابر خداوند، برای کسی که عذاب وی را بخواهد، هیچ‌گاه کاری ساخته نیست آنان کسانی هستند که خداوند نخواسته است دل‌هایشان را پاکیزه گرداند؛ در این جهان، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند؛ سوره مائده، آیه ۴۱.</ref>.
-* [[کشتار]] و [[اسارت]]: {{متن قرآن| وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُواْ لَكُمْ عَدُوًّا مُّبِينًا}}<ref> و چون به سفر می‌روید اگر می‌هراسید کافران شما را بیازارند گناهی بر شما نیست که از نماز بکاهید؛ بی‌گمان کافران برای شما دشمنی آشکارند؛ سوره نساء، آیه ۱۰۱.</ref>.
-* [[تفرقه]] و [[اختلاف]] میان [[مردم]]: {{متن قرآن| لَوْ خَرَجُواْ فِيكُم مَّا زَادُوكُمْ إِلاَّ خَبَالاً ولأَوْضَعُواْ خِلالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ }}<ref> اگر در میان شما روانه می‌شدند جز شرّ به شما نمی‌افزودند و در میان شما برای ایجاد آشوب رخنه می‌کردند و آنان میان شما جاسوسانی دارند  و خداوند به (حال) ستمگران داناست؛ سوره توبه، آیه ۴۷.</ref>و... به کار رفته است<ref>النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۴۱۰.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳، ص ۱۰۳.]</ref>.
-==[[ملاحم]] و [[فتن]] در منابع [[اهل سنت]]==
 این دو واژه در منابع [[اهل سنت]] فراوان به کار رفته است:
-* «[[ملاحم]]» بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دورۀ [[زندگی]] [[انسان]] بر [[زمین]] و آستانۀ [[رستاخیز بزرگ]] پدید می‌آید.
+«[[ملاحم]]» بیانگر رخدادهای خونینی است که در آخرین دورۀ [[زندگی]] [[انسان]] بر [[زمین]] و آستانۀ رستاخیز بزرگ پدید می‌آید و مقصود از «[[فتن]]» در اصطلاح، آزمایش‌های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‌نماید. این دو واژه گاهی در کنار هم و گاهی به صورت مستقل به کار می‌رود.
-*و مقصود از «[[فتن]]» در اصطلاح، آزمایش‌های بزرگی است که در دوران یاد شده، رخ می‌نماید. این دو واژه گاهی در کنار هم و گاهی به صورت مستقل به کار می‌رود<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳، ص ۱۰۳.]</ref>.
-اهمیت و [[جایگاه]] این بحث به گونه‌ای است که در اصلی‌ترین [[منابع روایی]] [[اهل سنت]]، فراوان مورد اشاره قرار گرفته است. در این آثار به روایاتی از [[پیامبر خاتم|پیامبر]]{{صل}} اشاره شده که از به پدید آمدن [[آشوب‌ها]]، [[فتنه‌ها]] <ref>صحیح بخاری، ج۸، ص۸۹.</ref> و حتی [[جایگاه]] فرود آمدن [[فتنه‌ها]] خبر داده شده است <ref>صحیح مسلم، ج۸، ص۱۶۸؛ صحیح بخاری، ج۲، ص۲۲۲؛ ج۳، ص۱۰۳؛ ج۴، ص۱۷۶. </ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳، ص ۱۰۳.]</ref>.
+اهمیت و جایگاه این بحث به گونه‌ای است که در اصلی‌ترین منابع روایی [[اهل سنت]]، فراوان مورد اشاره قرار گرفته است. در این آثار به روایاتی از [[پیامبر خاتم|پیامبر]] {{صل}} اشاره شده که از به پدید آمدن [[آشوب‌ها]]، [[فتنه‌ها]] <ref>صحیح بخاری، ج۸، ص۸۹.</ref> و حتی جایگاه فرود آمدن [[فتنه‌ها]] خبر داده شده است<ref>صحیح مسلم، ج۸، ص۱۶۸؛ صحیح بخاری، ج۲، ص۲۲۲؛ ج۳، ص۱۰۳؛ ج۴، ص۱۷۶.</ref>.
-[[اهل سنت]] به جهت اهمیت این [[روایات]]، بخشی از کتاب‌های خود را، به [[روایات]] پرشماری از آن اختصاص داده<ref>بخاری در جلد پایانی مجموعه صحیح، کتابی را با عنوان «الفتن» سامان داده است که در آن روایات مربوط را نقل کرده است؛ صحیح بخاری، ج۸، ص۸۶. ابن ماجه نیز در سنن خود با این عنوان بخشی از روایات فتن را نقل کرده است؛ محمد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۲۹۵، کتاب الفتن؛ ترمذی نیز با عنوان مشابه بخشی از سنن خود را به این بحث اختصاص داده است؛ ترمذی، سنن ترمذی، ج۳، ص۳۱۲، ابواب الفتن.</ref> و هر یک از این دو واژه و یا ترکیب آنها را عنوان آثار فراونی قرار داده‌اند. این آثار، به طور عمده روایاتی را در بر دارد که از جنگ‌های بزرگ و [[آزمایش‌های سخت]]، در دوره [[آخرالزمان]] [[سخن]] به میان آورده است <ref>ملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی (م۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی (م۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳، ص ۱۰۴.]</ref>.
+[[اهل سنت]] به جهت اهمیت این [[روایات]]، بخشی از کتاب‌های خود را، به [[روایات]] پرشماری از آن اختصاص داده<ref>بخاری در جلد پایانی مجموعه صحیح، کتابی را با عنوان «الفتن» سامان داده است که در آن روایات مربوط را نقل کرده است؛ صحیح بخاری، ج۸، ص۸۶. ابن ماجه نیز در سنن خود با این عنوان بخشی از روایات فتن را نقل کرده است؛ محمد بن یزید قزوینی، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۲۹۵، کتاب الفتن؛ ترمذی نیز با عنوان مشابه بخشی از سنن خود را به این بحث اختصاص داده است؛ ترمذی، سنن ترمذی، ج۳، ص۳۱۲، ابواب الفتن.</ref> و هر یک از این دو واژه و یا ترکیب آنها را عنوان آثار فراونی قرار داده‌اند. این آثار، به طور عمده روایاتی را در بر دارد که از جنگ‌های بزرگ و [[آزمایش‌های سخت]]، در دوره [[آخرالزمان]] [[سخن]] به میان آورده است<ref>ملاحم، اثر حافظ احمد بن جعفر بن محمد مشهور به ابن المنادی (م۳۳۶ق)؛ الفتن اثر حافظ نعیم بن حماد مروزی (م۲۲۹ق)؛ و الملاحم و الفتن، نگاشته سید علی بن موسی بن طاووس.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۰۳ ـ ۱۰۴.</ref>
-==[[ملاحم]] و [[فتن]] در موعودنامه==
-*جمع [[ملحمه]]، حوادث عظیمی است که از حیث [[آشوب]] و [[فتنه]]، پیچیده و مبهم باشند. [[اخبار]] [[ملاحم]]، اخباری است که از فتنه‌های [[آینده]] خبر می‌دهد. [[اخبار]] بدین مضمون در متون [[حدیثی]] [[اسلام]]، فراوان آمده است. از آن جمله، [[خطبه]] ۱۳۸ [[نهج البلاغه]] است که در آن [[امیر المؤمنین]]{{ع}}، به [[ظهور]] [[حضرت بقیة الله]]{{ع}} خبر می‌دهد<ref>معارف و معاریف، ج ۹، ص ۵۸۸.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۹۳.</ref>.
-==ملاحم و فتن در [[فرهنگنامه]] [[آخرالزمان]]==
+== پرسش مستقیم ==
-* [[ملاحم]] جمع مَلحَمة است و [[فتن]] جمع [[فتنه]]. [[ملحمه]] از ماده "لحم" است که به معنای گوشت می‌‌باشد و به استعاره برای [[جنگ‌ها]] و [[خونریزی‌ها]] و [[آشوب‌ها]] استفاده می‌‌شود؛ زیرا در [[جنگ‌ها]] [[انسان‌ها]] از بین می‌‌رود و بدن‌ها قطعه قطعه می‌‌شود<ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص ۵۶۲.</ref>.
-==[[پرسش]] مستقیم==
 * [[مراد از ملاحم و فتن در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)]]
 == پرسش‌های وابسته ==
 {{پرسمان نشانه‌های ظهور امام مهدی}}
-== جستارهای وابسته ==
-{{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}
 == منابع ==
 {{منابع}}
-* [[پرونده:10119018.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|'''دانشنامهٔ امام مهدی ج۷''']]
+# [[پرونده:10119018.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|'''دانشنامهٔ امام مهدی ج۷''']]
-* [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
+# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']]
-* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
+# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
-* [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۳''']]
+# [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۳''']]
-* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
+# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
-* [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']].
+# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۶۸: / خط ۴۹: @@
 {{پانویس}}
-== پیوند به بیرون ==
-[[رده:مدخل]]
-{{امام مهدی}}
 [[رده:امام مهدی]]
-[[رده:مدخل مرتبط با آخر الزمان]]
+[[رده:نشانه‌های ظهور]]
+[[رده:نشانه‌های آخر الزمان]]
 [[رده:مدخل موعودنامه]]