آیا خسف بیداء از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
| آیا خسف بیداء از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی |
| مدخل اصلی | خسف بیداء |
| تعداد پاسخ | ۶ پاسخ |
یکی از پنج نشانه حتمی ظهور، خسف بیدا است. خسف به معنای فرو رفتن و بیدا به معنای سرزمین پهناور است. لشکر سفیانی که برای جنگ با حضرت مهدی (ع) عازم مکه میشود در محلی به نام بیدا در بین مکه و مدینه دچار غضب الهی شده و در زمین فرو رفته و هلاک می‌شوند.
در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.
پاسخ جامع اجمالی
چیستی خسف بیداء
- یکی از نشانه‌های حتمی ظهور، خسف سرزمین بیداء است.[۱] واژه خسف به معنای فرو رفتن و پنهان شدن است[۲] بیداء در لغت[۳] به معنای دشت هموار، پهناور، خالی از سکنه و آب و علف است.[۴] و نام سرزمینی بین مکه و مدینه[۵] و دشت پهناور شنزاری است[۶].[۷] منظور از خسف بیداء آن است که سفیانی لشکری عظیم را به قصد جنگ با حضرت مهدی (ع) عازم مکه می‌کند،[۸] در میان مکه و مدینه در محلی که به سرزمین بیداء معروف است، هنگامی که سپاهش به این سرزمین برسد، جبرئیل امین به این سرزمین بانگ بر می‌آورد: ای بیدا، این گروه ستمگر را نابود کن، پس زمین دهان باز می‌کند و به گونه‌ای معجزه آسا و به امر خداوند همه آنها در دل زمین فرو می‌روند[۹].[۱۰]
روایات دال بر حتمی بودن خسف بیداء
- از امام صادق (ع) پرسیده شد آیا سفیانی از محتومات است؟ فرمودند:[۱۲] «بله و کشته شدن نفس زکیه از حتمیات است و قائم از حتمیات است و خسف بیداء از حتمیات است ... .»[۱۳]
- هم چنین حضرت فرمودند:[۱۴] «از حتمیاتی که به ناچار پیش از قیام قائم خواهد بود خروج سفیانی و خسف بیداء و کشته شدن نفس زکیه و ندادهنده‌ای از آسمان خواهد بود.»[۱۵]
- و نیز فرمودند:[۱۶] «پیش از قیام قائم پنج نشانه حتمی خواهد بود: یمانی و سفیانی و ندا و کشته شدن نفس زکیه و خسف بیداء.»[۱۷] و ... .[۱۸]
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت الله شهید صدر؛ |
|---|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌پور؛ |
|---|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین آیتی؛ |
|---|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
| ۵. مجتبی تونه‌ای؛ |
|---|
| ۶. آقای کریمی (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
| ۷. پژوهشگران مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان؛ |
|---|
پرسش‌های وابسته
- علائم و نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- علائم و نشانه‌های ظهور چیستند؟ (پرسش)
- علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)
- علائم و نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خسف بیداء از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا ظاهر شدن کف دستی در آسمان از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا اختلاف عباسیان بر سر حکومت از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- نشانه‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟ (پرسش)
- آیا قتل محمد پسر عموی نفس زکیه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام سید حسنی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خروج دجال از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خروج شیصبانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
- آیا قیام شعیب بن صالح از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خسوف و کسوف در یک ماه رمضان از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قساوت دل‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انتشار علوم اهل بیت از قم نشانه ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مرگ و میرها و زلزله‌ها و جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا نبرد میان سفیانی و اصهب از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا باران‌های پیاپی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا گسترش ظلم و فساد از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا آمدن غربی‌ها به سرزمین عراق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا فتنه و آشوب در سوریه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا اختلاف در میان امت اسلام از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انقراض سلسله بنی‌عباس از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مردن پاداشاهی به نام عبدالله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا بالا آمدن آب دجله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا گرانی و بالا رفتن قیمت‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا علاماتی که در ماه رجب ظاهر میشود از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا وقوع مسخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا برگشت مرده‌ها به دنیا از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا کشته شدن انسانهای بیگناه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا پر آب شدن دریاچه ساوه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا حمله ملخ‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مرگ سریع از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا بستن پل کرخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انشعاب نهری از فرات و جاری شدن در کوچه‌های کوفه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا طلوع ستاره‌ای از مشرق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام مغربی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خشک شدن نیل از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
- علائم و نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- علائم متصل و منفصل ظهور امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- علائم متصل و نزدیک به ظهور امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
- علائم منفصلی که با ظهور امام مهدی فاصله دارند چیستند؟ (پرسش)
- در قرآن و حدیث چه مفاهیمی با نشانه‌های ظهور مرتبط هستند؟ (پرسش)
- مراد از علائم در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از آیت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از دلالت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از آخر الزمان در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از ملاحم و فتن در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از ظهور در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از خروج در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از قیام در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از اشراط الساعه در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ (پرسش)
- مفهوم توصیفی یا تمثیلی بودن نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- آیا ندای شیطانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
- فواید دانستن علائم و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- چه تفاوت‌هایی میان امور حتمی‌الوقوع و احتمالی در بحث نشانه‌های ظهور وجود دارد؟ (پرسش)
- موقوف یا مشروط بودن نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- نتیجه تقسیم‌بندی نشانه‌های ظهور به موقوف و حتمی چیست؟ (پرسش)
- آیا به بهانه اینکه امام مهدی انسانهای بد را مجازات می‌کند باید از او ترسید؟ (پرسش)
- آیا تا زمان ظهور امام مهدی قرآن و اسلام تحریف میشود؟ (پرسش)
- آیا می‌توان گفت ظهور نزدیک است؟ آیا می‌توان گفت که اوضاع نابسامان و هرج و مرج جهان نشانه نزدیکی ظهور است؟ (پرسش)
- آیا بین ظهور و حضور فرقی هست؟ (پرسش)
- آیا عوامل طبیعی مانند پاره شدن لایه اوزون و کم شدن آب شیرین در تعجیل فرج امام مهدی تاثیر دارد؟ (پرسش)
- آیا مراد از مرگ عبد الله که در روایت امام صادق نشانه ظهور است عبد الله پادشاه عربستان است؟ (پرسش)
- آیا طوفانها و حوادثی که اکنون در جهان رخ می‌دهد نشان از آمدن حضرت است؟ (پرسش)
- اولین دعای امام مهدی به هنگام ظهورش چیست؟ (پرسش)
- آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آنکه متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفهای و اهل کجاست؟ (پرسش)
- آیا الگوی حکومت امام مهدی و افراد آن قبل از ظهور تحقق می‌یابد؟ (پرسش)
- آیا تعبیر از آیت الله خامنهای به سید حسینی درست است؟ (پرسش)
- از آنجا که دجال قبل از امام مهدی میآید آیا میتوانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
- امام مهدی از چه راهی متوجه می‌شوند که موقع ظهورشان فرا رسیده است؟ (پرسش)
- از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
- تابوت سکینه چیست؟ (پرسش)
- جهان در آستانه ظهور امام مهدی در چه شرایطی است؟ (پرسش)
- پدیدههای غیرمتعارف قبل از ظهور کداماند؟ (پرسش)
- آگاهی از علائم ظهور افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان حضرت برای مقابله نیز میشود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)
- آیا اوضاع جهان پیش از ظهور پیش بینی شده است؟ (پرسش)
- استعجال ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- ندای شیطانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟ (پرسش)
- در عصر ظهور امام مهدی وضعیت سیاسی و جغرافیایی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
- آیا اعلان نشانه های و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟ (پرسش)
- چرا علائم و نشانه‌های ظهور همه از نوع خشن هستند؟ (پرسش)
- آیا در نشانه‌های ظهور بدا رخ می‌دهد؟ و نشانه‌های حتمی تغییرپذیرند؟ (پرسش)
- نشانه‌های ظهور در کدام ماه قمری تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- ارتباط میان ماه رمضان و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- چه فتنه‌هایی پیش از ظهور امام مهدی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۲۰ ـ ۶۲۴؛ مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، ص۱۰۷؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۲۹۸؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص ۱۳۰؛ کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۶۳.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۱۱ ـ ۲۱۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۲۹۸؛ پژوهشگران مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان، پرسمان نوجوان، ص ۴۹.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج ۱، ص ۵۴۸
- ↑ ر.ک. مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، ص۱۰۷.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۱۱ ـ ۲۱۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۲۹۸؛ پژوهشگران مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان، پرسمان نوجوان، ص ۴۹.
- ↑ یاقوت، معجم البلدان، ج ۱، ص ۵۲۳
- ↑ ر.ک. مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، ص۱۰۷.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص ۱۳۰
- ↑ مراصد الإطلاع، ج ۱، ص ۲۳۹؛ وافی، ج ۲، ص ۴۴۲؛ مسایل العشرة چاپ شده در مجموع مصنفات شیخ مفید، ج ۳، ص ۱۲۲؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، غیبت، ص ۲۵۲
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص ۱۳۰؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۲۹۸؛ مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، ص۱۰۷؛ پژوهشگران مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان، پرسمان نوجوان، ص ۴۹.
- ↑ ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۵
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۲۶۵، ب۱۴، ح۱۵: «نَعَمْ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ الْقَائِمُ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خَسْفُ الْبَيْدَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ كَفٌّ تَطْلُعُ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ النِّدَاءُ مِنَ السَّمَاءِ»
- ↑ ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۵؛ کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۶۳.
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص۲۷۲، ب۱۴، ح۲۶: «مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِي لَا بُدَّ أَنْ يَكُونَ مِنْ قَبْلِ قِيَامِ الْقَائِمِ خُرُوجُ السُّفْيَانِيِّ وَ خَسْفٌ بِالْبَيْدَاءِ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ وَ الْمُنَادِي مِنَ السَّمَاءِ»
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۲۰ ـ ۶۲۴؛ آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۵
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۶۵۰، ب۵۷، ح۷: «قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْيَمَانِيُّ وَ السُّفْيَانِيُّ وَ الصَّيْحَةُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَيْدَاءِ» درباره اعتبار این حدیث، ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۶۵
- ↑ ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۵
- ↑ ر.ک. آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۰۳ ـ ۲۰۵؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۲۰ ـ ۶۲۴
- ↑ صحیح مسلم ۸، ۱۶۷.
- ↑ صحیح مسلم ۸، ۱۶۷.
- ↑ صحیح مسلم ۸، ۱۶۷.
- ↑ صحیح مسلم ۸، ۱۶۷.
- ↑ غیبت نعمانی، ۲۵۲؛ غیبت شیخ طوسی، ۲۶۷.
- ↑ غیبت نعمانی، ۲۶۲.
- ↑ غیبت نعمانی، ۲۶۴.
- ↑ ارشاد، ۳۳۴.
- ↑ منتخب الاثر، ۴۵۶.
- ↑ سبأ، ۵۱؛ و کاش آنگاه را می‌دیدی که هراسان شده باشند، دیگر (راه) گریزی نیست و از جایی نزدیک فرو گرفته می‌شوند
- ↑ منتخب الاثر، ۴۵۶؛ مجمع البیان ۲، ۸۷۵ در تفسیر سوره سبأ.
- ↑ منتخب الاثر، ۴۵۶؛ مجمع البیان ۲، ۸۷۵ در تفسیر سوره سبأ.
- ↑ سبأ، ۵۱؛ و کاش آنگاه را می‌دیدی که هراسان شده باشند، دیگر (راه) گریزی نیست و از جایی نزدیک فرو گرفته می‌شوند.تفسیر برهان ۳، ۳۵۵.
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۲۰-۶۲۴.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج ۱، ص ۵۴۸.
- ↑ یاقوت، معجم البلدان، ج ۱، ص ۵۲۳.
- ↑ فضل بن شاذان، اثبات الرجعه، مخطوط؛ "مختصر اثبات الرجعه"، تراثنا، ش ۱۵، ص ۲۱۸، ح ۲۰؛ میرلوحی، کفایه المهتدی، ص ۲۸۶؛ خاتون آبادی، کشف الحق، ص ۱۸۷، ح ۳۲؛ شیخ حر عاملی، اثبات الهداة، ج ۳، ص ۵۷۰، ب ۳۲، ح ۶۸۷؛ محدث نوری، کشف الاستار، ص ۲۲۲.
- ↑ متقی هندی، البرهان، ص ۱۰۹ _ ۱۳۴.
- ↑ «"اِذَا خُسِفَ بِجَیْشِ الْبَیدَاءِ فَهُوَ عَلاَمَهُ خُرُوجِ الْمَهْدی"»؛ سید بن طاووس، التشریف بالمنن، ص ۱۶۱، ح ۲۱۰.
- ↑ متقی هندی، کنز العمال، ج ۱۴، ص ۲۷۶-۲۸۲، ح ۳۸۷۱۴-۳۸۷۳۶.
- ↑ مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، ص۱۰۷-۱۱۱.
- ↑ بله و کشته شدن نفس زکیه از حتمیات است و قائم از حتمیات است و خسف بیداء از حتمیات است و دستی که از آسمان نمایان میشود از حتمیات است و ندا از حتمیات است؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۶۵، باب۱۴، ح۱۵. سند این روایت بدین صورت است: «احمد بن محمد بن سعید عن علی بن الحسن عن یعقوب بن یزید عن زیاد القندی عن غیر واحد من اصحابه.» دربارة وثاقت احمد بن محمد، نک: رجال النجاشی، ص۹۴؛ دربارة وثاقت علی بن الحسن، نک: همان ، ص۲۵۷؛ دربارة وثاقت یعقوب بن یزید، نک: همان ، ص۴۵۰؛ دربارة وثاقت زیاد القندی، نک: معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۳۳۰. این حدیث را زیاد به صورت مستفیض از چند نفر روایت کرده است (عن غیر واحد من اصحابه). بنابراین عدم اطلاع از اسامی آنها ضرری به اعتبار روایت نمی‌زند.
- ↑ از حتمیاتی که به ناچار پیش از قیام قائم خواهد بود خروج سفیانی و خسف بیداء و کشته شدن نفس زکیه و ندادهنده‌ای از آسمان خواهد بود؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۷۲، باب۱۴، ح۲۶ سند این روایت بدین صورت است: «احمد بن محمد بن سعید عن علی بن الحسن التیملی عن محمد و احمد ابنا الحسن عن علی بن یعقوب الهاشمی عن هارون بن مسلم عن ابی خالد القماط عن حمران بن اعین.»
- ↑ پیش از قیام قائم پنج نشانه حتمی خواهد بود: یمانی و سفیانی و ندا و کشته شدن نفس زکیه و خسف بیداء؛ کمال الدین، ص۶۵۰، باب۵۷، ح۷. (درباره اعتبار این حدیث ، نک: آیتی، نصرت الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص۶۵)
- ↑ ج۸، ص۳۱۰.
- ↑ ص۲۶۱، باب۱۴، ح۹.
- ↑ ص۴۳۷.
- ↑ آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۲۰۳ - ۲۰۵.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ماده خسف و بیداء
- ↑ صنعانی، المصنف، ج ۱۱، ح ۲۰۷۶۹؛ ابن ابی شیبه، الکتاب المصنف، ح ۱۹۰۶۶
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۸، ص ۳۱۰، ح ۴۸۳؛ شیخ صدوق، الخصال، ج ۱، ص ۳۰۳، ح ۸۲؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۵۷، ح ۱۵
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۲۷۹، باب ۱۴، ح ۶۷
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۱۱ - ۲۱۲.
- ↑ کامل سلیمان، روزگار رهایی، ج ۲، ص ۸۵۴.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۷۰؛ الزام الناصب، ص ۶۴.
- ↑ محجة البیضاء، ج ۴، ص ۳۴۳؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۰.
- ↑ لسان العرب، ج ۹، ص ۶۷.
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۲۵۲.
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۵۲۱.
- ↑ وافی، ج ۲، ص ۴۴۳؛ منتخب الاثر، ص ۴۴۲.
- ↑ برترین‌های فرهنگ مهدویت در مطبوعات، ص ۲۲۴.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۲۹۸.
- ↑ نعمانی، الغیبه، ج۱۵، باب ۱۴، ص۲۶۵.
- ↑ کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۶۳.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۱۵۸.
- ↑ پژوهشگران مرکز فرهنگی تبلیغی آینده سازان، پرسمان نوجوان، ص 49.