آیا قیام شعیب بن صالح از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
آیا قیام شعیب بن صالح از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی
مدخل اصلیشعیب بن صالح
تعداد پاسخ۵ پاسخ

از مواردی که به عنوان نشانه ظهور در برخی روایات بیان شده خروج شخصی به نام شعیب بن صالح است که طلایه‌دار و فرمانده نظامی پرچم‌های سیاهی است که از ناحیه شرق و یا خراسان برای یاری حضرت فراخوانده می‌شوند. حرکت او برای مقابله با لشکر سفیانی به سمت کوفه است. برخی فرمانده سیاسی این پرچم‌های سیاه را خراسانی و فرمانده نظامی آن را به عهده شعیب بن صالح می‌دانند.

در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.

پاسخ جامع اجمالی

احتمالات دربارۀ قیام شعیب بن صالح

  • احتمالاتی در مورد شعیب بن صالح وجود دارد که وی را اهل نیشابور یا سمرقند می‌داند،[۴] اما بیشتر روایات می‌گوید او اهل ری است و با قبیله بنی تمیم نسبتی دارد و یا اینکه از یکی از بخش‌های بنی تمیم به نام محروم است و یا وی غلامی از بنی تمیم است؛[۵] همچنین روایتی می‌گوید، فاصله میان خروج شعیب و سپردن زمام امور به مهدی (ع) هفتاد و دو ماه است، در این صورت، ظاهر شدن خراسانی و شعیب، شش سال قبل از ظهور حضرت مهدی (ع) خواهد بود.[۶] برخی می گویند این قیام، اندکی قبل از ظهور به وقوع می‌پیوندد و به ظهور امام مهدی (ع) می‌انجامد.[۷] همچنین احتمال دارد جهت حفظ‍‌ و ایمنی، نام او مستعار باشد تا وعدۀ الهی محقق شود. در واقع امکان دارد نام او و نام پدرش مشابه شعیب و صالح و یا به معنای این دو باشد.[۸]

شعیب بن صالح و پرچم های سیاه

روایات دربارۀ قیام شعیب بن صالح

  1. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:[۱۵] «وقتی سفیانی، با ۳۶۰ سواره به کوفه بیاید و دست به غارت اموال بزند، در این هنگام پرچمی از مشرق ظاهر می‌شود و طلایه‌دار آن شخصی است از بنی تمیم که به وی شعیب بن صالح گویند»[۱۶]
  2. امام زین العابدین (ع) فرمود:[۱۷] «بعد از خروج عوف سلمی در تکریت عراق، خروج شعیب بن صالح است از سمرقند[۱۸]

نتیجه‌گیری

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین صمدی؛
حجت الاسلام و المسلمین قنبر علی صمدی، در مقاله «اصحاب و یاران مهدی» در این‌باره گفته است:

«از قیام‌هایی که در آستانه ظهور به وقوع می‌پیوندد، قیامی است که با فرماندهی چهره شاخصی به نام شعیب بن صالح برای مقابله با دشمنان امام مهدی (ع) و حمایت از حضرت صورت می‌گیرد. درباره این‌که قیام شعیب بن صالح از کدام منطقه است و پیروان او ساکن کدام سرزمین هستند، در برخی روایات، قیام وی از منطقه سمرقند ذکر شده است. از امام زین العابدین (ع) نقل شده است که فرمود: "بعد از خروج عوف سلمی در تکریت عراق، خروج شعیب بن صالح است از سمرقند"[۲۱].

قیام شعیب بن صالح ، همانند قیام خراسانی با هدف مقابله با جریان ستمگر سفیانی انجام می‌گیرد. این قیام، اندکی قبل از ظهور به وقوع می‌پیوندد و به ظهور امام مهدی (ع) می‌انجامد. با ظهور حضرت مهدی (ع) شعیب بن صالح با نیروهای تحت امرش به حمایت از حضرت می‌پردازند و با امام مهدی (ع) بیعت می‌کنند.

بر اساس روایات، او پس از پیوستن به لشکریان حضرت مهدی (ع) ، خود از سرداران سپاه حضرت می‌شود. در روایتی که عمار یاسر نقل کرده، نام شعیب بن صالح برده شده و او را علمدار حضرت صاحب یاد کرده است[۲۲]. همچنین از حضرت رسول (ص) فرمود: سپس شعیب بن صالح رو می‌آورد. خداوند، بلاد شعیب را به رحمت خود سیراب گرداند! با بیرق‌های سیاه می‌آید، تا این‌که با مهدی بیعت می‌کند و سپس علمدار او می‌شود[۲۳].

مسلم است که قیام شعیب و نبرد و جهاد وی با جبهه سفیانیان، نقش مهمی در تقویت جبهه حق و فراهم‌سازی مقدمات ظهور حضرت مهدی (ع) ، خواهند داشت. امیر المومنین (ع) می‌فرماید: «هرگاه پرچم‌های سیاهی که شعیب بن صالح فرماندهی آن را بر عهده دارد، ظاهر شوند و لشکریان سفیانی را شکست دهند، مردم آرزوی مهدی کنند و به جست‌و‌جوی او برآیند»[۲۴]. همچنین از حضرت باقر (ع) نقل شده است که فرمود: «شعیب بن صالح، با لشکریان سفیانی جنگ خواهند کرد و آنان را شکست خواهند داد» [۲۵]»[۲۶].
۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگ‌نامه مهدویت» در این‌باره گفته است:

«از نشانه‏‌های ظهور، خروج مردی‏ به نام شعیب بن صالح در سمرقند و یا نیشابور است. امام سجاد (ع) فرمود: خروج شعیب بن صالح، پس از عوف سلمی و پیش از خروج سفیانی است[۲۷]. قطب راوندی نیز روایتی از امام سجاد (ع) نقل کرده است که فرمود: پس خروج شعیب صالح از سمرقند است [۲۸].

شیخ صدوق، خروج او را از نیشابور ذکر کرده است[۲۹]. از برخی روایات دیگر استفاده می‌‏شود او پرچم‏دار حضرت مهدی (ع)‏ و در جایگاه پیش‌ ‏قراول آن حضرت انجام وظیفه می‌‏کند[۳۰][۳۱].
۳. حجت الاسلام و المسلمین زهادت؛
حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است: «از حوادثی که هم‌زمان و بنابر برخی گفته‌ها نزدیک ظهور امام رخ می‌دهد و به‌گونه‌ای از نشانه‌های ظهور و شناخته شدن امام مهدی (ع) معرفی شده، خروج و ظهور فردی به نام شعیب بن صالح است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «... إِذَا خَرَجَ السُّفْيَانِيُّ فِي سِتِّينَ وَ ثَلَثِمِائَةِ رَاكِبٍ... وَ يَنْجُرُونَ إِلَى الْكُوفَةِ، فينهبونها، فَعِنْدَ ذَلِكَ تَخْرُجُ رَايَةٌ مِنَ الْمَشْرِقِ يَقُودُهَا رَجُلٌ مِنْ بَنِي تَمِيمٍ يُقَالُ لَهُ: شُعَيبَ بن صَالِحِ»[۳۲]؛ وقتی سفیانی، با ۳۶۰ سواره به کوفه بیاید و دست به غارت اموال بزند، در این هنگام پرجمی از مشرق ظاهر می‌شود و طلایه‌دار آن شخصی است از بنی تمیم که به وی شعیب بن صالح گویند نعیم بن حماد از عمار بن یاسر نقل می‌کند: «المهدی علی لوائه شعیب بن صالح»[۳۳]. از امام رضا (ع) نقل شده که فرمود: «قَبْلَ هَذَا الْأَمْرِ السُّفْيَانِيُّ وَ الْيَمَانِيُّ وَ الْمَرْوَانِيُّ وَ شُعَيْبُ بْنُ صَالِحٍ»[۳۴]. شیخ طوسی از امام سجاد (ع) نقل می‌کند: «يَكُونُ قَبْلَ خُرُوجِهِ [المهديّ]... خُرُوجُ شُعَيْبِ بْنِ صَالِحٍ»[۳۵][۳۶].
۴. حجت الاسلام و المسلمین اکبرنژاد؛
حجت الاسلام و المسلمین مهدی اکبرنژاد، در کتاب «بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت» در این‌باره گفته است:

«از حوادثى كه هم‏زمان و بنابر برخى گفته‏‌ها نزدیك ظهور امام رخ می‌دهد و به‌‏گونه‏‌اى از نشانه‏‌هاى ظهور و شناخته شدن امام مهدى (ع) معرفى شده، خروج و ظهور فردى است به نام شعیب بن صالح كه پیشاپیش لشكریان حضرت حركت می‌كند. هرچند توضیح روشنى در مورد شخصیت وى در حدیث‏‌هاى اسلامى نیامده است، می‌توان از لابه‏لاى آنها به دست آورد كه وى شخصى برجسته و داراى مقبولیت زیادى است كه حضور وى در میان لشكر امام و ظاهر شدنش در جلو آنها موجب اعتمادبخشى به سلامت قیام آنان است. برخى حدیث‌‏ها وى را از قبیله بنى تمیم[۳۷]. و برخى دیگر اهل سمرقند دانسته‌‏اند[۳۸]. و بیش از این درباره او سخن به میان نیامده است. قطب راوندى در دو جاى از، الخرائج و الجرائح و نیز در قصص الانبیاء از قول ابن بابویه در كتاب نبوت، جریانى را در معرفى شعیب بن صالح ذكر می‌كند كه یاد كرد از آن بى‏مناسبت نیست.

ابن بابویه می‌گوید: سهیل بن سعید گفته است كه هشام بن عبد الملك مرا براى كندن چاهى مأمور كرد، وقتى چاه را كندم، به دویست جسد رسیدم و آن‏گاه جمجمه مردى بلند قامت ظاهر شد و ما نیز اطراف آن را كندیم كه ناگهان با مردى ایستاده بر سنگى مواجه شدیم كه لباس‏‌هاى سفید بر تن داشت و دست راستش را بر زخم سرش گذاشته بود و هرگاه دست وى را از زخم بلند می‌كردیم خون جریان پیدا می‌كرد و وقتى به حال قبلى‏اش رها می‌كردیم همان‏گونه می‌ماند و بر لباس وى نوشته شده بود من شعیب بن صالح فرستاده پیامبر خدا حضرت شعیب هستم كه مرا به سوى قومش فرستاده كه مرا زدند و در این چاه انداخته و بر رویم خاك ریختند. سهیل بن سعید می‌گوید: ما واقعه را آن‏گونه كه دیده بودیم براى هشام نوشتیم و وى دستور داد به مانند قبل بر روى وى خاك بریزند[۳۹]. به هرحال، روایات اسلامى شیعه و سنى اتفاق‌‏نظر دارند كه شخصى به نام شعیب بن صالح هنگام قیام امام ظهور خواهد كرد و بسیارى از این حدیث‏‌ها وى را پیشاپیش و طلایه‌دار لشكر حضرت دانسته‌‏اند. پیامبر اكرم می‌فرماید: «... إِذَا خَرَجَ السُّفْيَانِيُّ فِي سِتِّينَ وَ ثَلَثِمِائَةِ رَاكِبٍ... وَ يَنْجُرُونَ إِلَى الْكُوفَةِ، فينهبونها، فَعِنْدَ ذَلِكَ تَخْرُجُ رَايَةٌ مِنَ الْمَشْرِقِ يَقُودُهَا رَجُلٌ مِنْ بَنِي تَمِيمٍ يُقَالُ لَهُ: شُعَيبَ بن صَالِحِ»[۴۰]. ... وقتى سفیانى، با ۳۶۰ سواره به كوفه بیاید و دست به غارت اموال بزند، در این هنگام پرچمى از مشرق ظاهر می‌شود و طلایه‌‏دار آن شخصى است از بنى تمیم كه به وى شعیب بن صالح گویند ....

نعیم بن حماد از عمار بن یاسر نقل می‌كند: «اَلْمَهْدِیُّ عَلَى لِوَائِهِ شُعَیْبُ بْنُ صَالِحٍ»[۴۱]. شعیب بن صالح طلایه‌‏دار مهدى است. از امام رضا (ع) نقل شده كه فرمود: «قَبْلَ هَذَا اَلْأَمْرِ اَلسُّفْیَانِیُّ وَ اَلْیَمَانِیُّ وَ اَلْمَرْوَانِیُّ وَ شُعَیْبُ بْنُ صَالِحٍ...»[۴۲]. پیش از ظهور امام مهدی (ع)، سفیانى، یمانى، مروانى و شعیب بن صالح خواهند آمد.

شیخ طوسى از امام سجاد (ع) نقل می‌كند: «یَكُونُ قَبْلَ خُرُوجِهِ (المهدی) خُرُوجُ شُعَیْبُ بْنُ صَالِحٍ»[۴۳]. پیش از خروج مهدى، خروج شعیب بن صالح است. راوندى به نقل از امام حسین (ع) از رسول خدا (ص) نقل می‌كند: «... إِذَا حَانَ وَقْتُ خُرُوجِهِ اِقْتَلَعَ مِنْ غِمْدِهِ ... وَ جَبْرَئِیلُ عَنْ یَمِینِهِ وَ مِیكَائِیلُ عَنْ یَسَارِهِ وَ شُعَیْبُ بْنُ صَالِحٍ عَلَى مُقَدِّمَتِهِ»[۴۴]. هنگامى كه وقت خروج مهدى بشود شمشیر را از غلاف بركشد. جبرئیل در طرف راست وى، میكائیل در طرف چپ و شعیب بن صالح پیشاپیش او خواهد بود»[۴۵].
۵. مجتبی تونه‌ای؛
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:

«شعیب بن صالح جوانی است گندم‌گون، لاغر، با ریش کم‌پشت، صاحب بصیرت و یقین از اهالی ری که اندکی پیش از ظهور حضرت در میان ایرانیان، ظاهر شده و نقش رهبر نظامی را در حرکت ظهور آن حضرت، ایفاء می‌کند. او مردی است شکست‌ناپذیر، اگر کوه در مقابلش بایستد آن را منهدم کرده و عبور می‌کند. وی به همراه سید خراسانی که رهبری سیاسی ایرانیان را به عهده دارد، پرچم اسلام را به حضرت مهدی (ع) می‌سپارند و با نیروهای خود در نهضت آن حضرت شرکت می‌کنند. خراسانی و شعیب در زمره یاران خاص آن حضرت قرار می‌گیرند. و شعیب بن صالح به فرماندهی کل نیروهای حضرت مهدی (ع) منصوب می‌گردد. البته احتمال دارد که جهت حفظ‍‌ و ایمنی، نام او مستعار باشد تا وعده الهی محقق شود. هم‌چنین امکان دارد که نام او و نام پدرش مشابه شعیب و صالح و یا به‌معنای این دو باشد.

  • برخی روایات وی را اهل سمرقند -که هم‌اکنون در اشغال شوروی است- می‌داند، اما بیشتر روایات می‌گوید که او اهل ری است و با قبیله بنی تمیم نسبتی دارد و یا این‌که از یکی از بخش‌های بنی تمیم -به نام محروم- می‌باشد و یا این‌که وی غلامی از بنی تمیم است[۴۶]. روایتی که می‌گوید "فاصله میان خروج شعیب و سپردن زمام امور را به مهدی (ع) هفتاد و دو ماه است" را می‌توان حکم به صحت آن نمود که در این صورت، ظاهر شدن خراسانی و شعیب، شش سال قبل از ظهور حضرت مهدی (ع) خواهد بود[۴۷]»[۴۸].

پرسش‌های وابسته

  1. علائم و نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  2. علائم و نشانه‌های ظهور چیستند؟ (پرسش)
  3. علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)
    1. علائم و نشانه‏‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
      1. آیا خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      2. آیا خسف بیداء از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      3. آیا ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      4. آیا قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      5. آیا قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      6. آیا ظاهر شدن کف دستی در آسمان از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      7. آیا اختلاف عباسیان بر سر حکومت از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      8. آیا طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
    2. نشانه‏‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟ (پرسش)
      1. آیا قتل محمد پسر عموی نفس زکیه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      2. آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      3. آیا قیام سید حسنی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      4. آیا خروج دجال از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      5. آیا خروج شیصبانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
      6. آیا قیام شعیب بن صالح از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      7. آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      8. آیا خسوف و کسوف در یک ماه رمضان از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      9. آیا قساوت دل‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      10. آیا انتشار علوم اهل بیت از قم نشانه ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      11. آیا مرگ و میرها و زلزله‌ها و جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      12. آیا نبرد میان سفیانی و اصهب از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      13. آیا باران‌های پیاپی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      14. آیا گسترش ظلم و فساد از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      15. آیا آمدن غربی‌ها به سرزمین عراق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      16. آیا فتنه و آشوب در سوریه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      17. آیا اختلاف در میان امت اسلام از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      18. آیا انقراض سلسله بنی‌عباس از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      19. آیا مردن پاداشاهی به نام عبدالله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      20. آیا بالا آمدن آب دجله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      21. آیا گرانی و بالا رفتن قیمت‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      22. آیا علاماتی که در ماه رجب ظاهر می‌شود از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      23. آیا وقوع مسخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      24. آیا برگشت مرده‌ها به دنیا از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      25. آیا کشته شدن انسانهای بیگناه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      26. آیا پر آب شدن دریاچه ساوه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      27. آیا حمله ملخ‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      28. آیا مرگ سریع از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      29. آیا بستن پل کرخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      30. آیا انشعاب نهری از فرات و جاری شدن در کوچه‌های کوفه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      31. آیا طلوع ستاره‌ای از مشرق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      32. آیا قیام مغربی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
      33. آیا خشک شدن نیل از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
  4. علائم متصل و منفصل ظهور امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
  5. علائم متصل و نزدیک به ظهور امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
  6. علائم منفصلی که با ظهور امام مهدی فاصله دارند چیستند؟ (پرسش)
  7. در قرآن و حدیث چه مفاهیمی با نشانه‌های ظهور مرتبط هستند؟ (پرسش)
    1. مراد از علائم در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    2. مراد از آیت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    3. مراد از دلالت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    4. مراد از آخر الزمان در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    5. مراد از ملاحم و فتن در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    6. مراد از ظهور در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    7. مراد از خروج در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    8. مراد از قیام در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
    9. مراد از اشراط الساعه در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  8. منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ (پرسش)
  9. مفهوم توصیفی یا تمثیلی بودن نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  10. آیا ندای شیطانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
  11. فواید دانستن علائم و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  12. چه تفاوت‌هایی میان امور حتمی‌الوقوع و احتمالی در بحث نشانه‌های ظهور وجود دارد؟ (پرسش)
  13. موقوف یا مشروط بودن نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  14. نتیجه تقسیم‌بندی نشانه‌های ظهور به موقوف و حتمی چیست؟ (پرسش)
  15. آیا به بهانه اینکه امام مهدی انسان‌های بد را مجازات می‌کند باید از او ترسید؟ (پرسش)
  16. آیا تا زمان ظهور امام مهدی قرآن و اسلام تحریف می‌شود؟ (پرسش)
  17. آیا می‌توان گفت ظهور نزدیک است؟ آیا می‌توان گفت که اوضاع نابسامان و هرج و مرج جهان نشانه نزدیکی ظهور است؟ (پرسش)
  18. آیا بین ظهور و حضور فرقی هست؟ (پرسش)
  19. آیا عوامل طبیعی مانند پاره شدن لایه اوزون و کم شدن آب شیرین در تعجیل فرج امام مهدی تاثیر دارد؟ (پرسش)
  20. آیا مراد از مرگ عبد الله که در روایت امام صادق نشانه ظهور است عبد الله پادشاه عربستان است؟ (پرسش)
  21. آیا طوفان‏‌ها و حوادثی که اکنون در جهان رخ می‌‏دهد نشان از آمدن حضرت است؟ (پرسش)
  22. اولین دعای امام مهدی به هنگام ظهورش چیست؟ (پرسش)
  23. آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آن‏که متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفه‏‌ای و اهل کجاست؟ (پرسش)
  24. آیا الگوی حکومت امام مهدی و افراد آن قبل از ظهور تحقق می‌یابد؟ (پرسش)
  25. آیا تعبیر از آیت الله خامنه‏‌ای به سید حسینی درست است؟ (پرسش)
  26. از آن‏جا که دجال قبل از امام مهدی می‏‌آید آیا می‏‌توانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
  27. امام مهدی از چه راهی متوجه می‏‌شوند که موقع ظهورشان فرا رسیده است؟ (پرسش)
  28. از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
  29. تابوت سکینه چیست؟ (پرسش)
  30. جهان در آستانه ظهور امام مهدی در چه شرایطی است؟ (پرسش)
  31. پدیده‏‌های غیرمتعارف قبل از ظهور کدام‏اند؟ (پرسش)
  32. آگاهی از علائم ظهور افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان حضرت برای مقابله نیز می‌‌شود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)
  33. آیا اوضاع جهان پیش از ظهور پیش بینی شده است؟ (پرسش)
  34. استعجال ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
  35. ندای شیطانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟ (پرسش)
  36. در عصر ظهور امام مهدی وضعیت سیاسی و جغرافیایی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
  37. آیا اعلان نشانه های و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟ (پرسش)
  38. چرا علائم و نشانه‌های ظهور همه از نوع خشن هستند؟ (پرسش)
  39. آیا در نشانه‌های ظهور بدا رخ می‌دهد؟ و نشانه‌های حتمی تغییرپذیرند؟ (پرسش)
  40. نشانه‌های ظهور در کدام ماه قمری تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
  41. ارتباط میان ماه رمضان و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
  42. چه فتنه‌هایی پیش از ظهور امام مهدی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)

پانویس

  1. ر.ک. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۰۸ ـ ۲۰۹؛ صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲ ص ۱۷۱؛ اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص۱۶۰ ـ ۱۶۳
  2. ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۳۳
  3. ر.ک. صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۳۳
  4. ر.ک. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۰۸ ـ ۲۰۹؛ صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷؛ اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص۱۶۰ ـ ۱۶۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۳۳
  5. ر.ک. کورانی، علی، عصر ظهور، ص ۲۴ و ۳۲ و ۲۷۱
  6. ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۳۳
  7. ر.ک. صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷.
  8. ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۳۳
  9. ینابیع المودة، ص ۴۳۱؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۱۷؛ طوسی، محمد بن حسن، غیبت، ص ۴۵۲
  10. خراسان قدیم: قسمت ‌های زیادی از ایران، افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان
  11. ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۹۴؛ اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۹۶ـ ۲۹۸؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۳۶ ـ ۱۳۷
  12. ر.ک. اسماعیلی، اسماعیل، بررسی نشانه‌های ظهور، چشم به راه مهدی، ص ۲۹۶ـ ۲۹۸؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۱۳۶ ـ ۱۳۷
  13. ر.ک. الحسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص۲۳۱ـ۲۳۷
  14. ر.ک. صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲ ص ۱۷۱.
  15. سیوطی، جلال الدین، الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۹۸: «... إِذَا خَرَجَ السُّفْيَانِيُّ فِي سِتِّينَ وَ ثَلَثِمِائَةِ رَاكِبٍ... وَ يَنْجُرُونَ إِلَى الْكُوفَةِ، فينهبونها، فَعِنْدَ ذَلِكَ تَخْرُجُ رَايَةٌ مِنَ الْمَشْرِقِ يَقُودُهَا رَجُلٌ مِنْ بَنِي تَمِيمٍ يُقَالُ لَهُ: شُعَيبَ بن صَالِحِ»
  16. ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲ ص ۱۷۱.
  17. طوسی، الغیبه، ص۴۴۴؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۱۳: «ثُمَ‏ یَكُونُ‏ خُرُوجُ‏ شُعَیْبِ‏ بْنِ‏ صَالِحٍ‏ مِنْ‏ سَمَرْقَنْدَ ثُمَ‏ یَخْرُجُ‏ السُّفْیَانِی»
  18. ر.ک. صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۰۸ ـ ۲۰۹
  19. ر.ک. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۰۸ ـ ۲۰۹؛ صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲ ص ۱۷۱؛ اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص۱۶۰ ـ ۱۶۳
  20. ر.ک. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۰۸ ـ ۲۰۹؛ صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷؛ اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص۱۶۰ ـ ۱۶۳؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۳۳؛ کورانی، علی، عصر ظهور، ص ۲۴ و ۳۲ و ۲۷۱
  21. طوسی، الغیبه، ص۴۴۴؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۱۳.
  22. علی کورانی، معجم احادیث المهدی، ج۱، ص۳۹۹.
  23. علی کورانی، معجم احادیث المهدی، ج۱، ص۴۰۱.
  24. علی کورانی، معجم احادیث المهدی، ج۳، ص۷۶-۶۲۱.
  25. علی کورانی، عصر ظهور، ص۲۷۰.
  26. صمدی، قنبر علی، اصحاب و یاران مهدی، ص ۱۴۷-۱۴۸.
  27. «ثُمَ‏ یَكُونُ‏ خُرُوجُ‏ شُعَیْبِ‏ بْنِ‏ صَالِحٍ‏ مِنْ‏ سَمَرْقَنْدَ ثُمَ‏ یَخْرُجُ‏ السُّفْیَانِی‏‏‏»، شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۴۳
  28. قطب الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۳، ص ۱۱۵۵، ح ۶۱
  29. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۴۳، باب ۴۳، ح ۱۶
  30. محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۷؛ همچنین ر. ک: متقی هندی، کنز العمال، ج ۴، ص ۵۸۸، ح ۳۹۶۶۶، ۳۹۶۶۷؛ کتاب الفتن، ص ۱۸۸
  31. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۰۸ - ۲۰۹.
  32. الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۹۸. وقتی سفیانی، با ۳۶۰ سواره به کوفه بیاید و دست به غارت اموال بزند، در این هنگام پرجمی از مشرق ظاهر می‌شود و طلایه‌دار آن شخصی است از بنی تمیم که به وی شعیب بن صالح گویند.
  33. الفتن، ص ۲۱۶، ح ۲۱۶، ح ۸۶۳ – ۸۶۴ و سیوطی، الحاوی للفتاوی، ج ، ص ۸۳ و به همین مضمون، طوسی، کتاب الغبیه، ص ۴۶۲. شعیب بن صالح طلایه‌دار مهدی است.
  34. الغیبه نعمانی، ص ۲۵۳، ح ۱۲. پیش از ظهور امام مهدی (ع)، سفیانی، یمانی، مروانی و شعیب بن صالح خواهند آمد.
  35. کتاب الغیبة، ص ۴۴۳، ح ۴۳۷. پیش از خروج مهدی، خروج شعیب بن صالح است.
  36. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ج۲، ص ۱۷۱.
  37. سیوطى، الحاوى للفتاوى، ج۲، ص۹۸.
  38. طوسى، كتاب الغیبه، ص۴۴۳، ح۴۳۷.
  39. راوندى، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۵۵۳ و ج۳، ص۱۱۶ و همو، قصص الانبیاء.
  40. سیوطى، الحاوى للفتاوى، ج۲، ص۹۸.
  41. نعیم بن حماد، الفتن، ص۲۱۶، ح۲۱۶، ح۸۶۳- ۸۶۴ و سیوطى، الحاوى للفتاوى، ج۲، ص۸۳ و به همین مضمون، طوسى، كتاب الغیبه، ص۴۶۲.
  42. نعمانى، الغیبه، ص۲۵۳، ح۱۲ و همین مضمون، طبرى، دلائل الامه، ص۲۶۱.
  43. طوسى، همان، ص۴۴۳، ح۴۳۷.
  44. راوندى، الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۵۵۰ و شبیه این مضمون، نعیم بن حماد، الفتن، ص۲۱۸، ح۸۶۹ و ۲۲۱، ح۸۷۰، ۸۷۱.
  45. اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، ص۱۶۰-۱۶۳.
  46. عصر ظهور، علی کورانی، ص ۲۴ و ۳۲ و ۲۷۱.
  47. همان.
  48. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۳۳.