آیا قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
| آیا قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی |
| مدخل اصلی | قیام یمانی |
| تعداد پاسخ | ۶ پاسخ |
روایات فراوانی که در مورد قیام یمانی وجود دارد، اکثر صاحب‌نظران را به این نظر رسانده که از علائم حتمی ظهور قیام یمانی است. البته در مورد جزئیات آن به صراحت نمی‌توان نظر داد.
در ذیل، پاسخ جامع اجمالی به این پرسش و دیدگاه‌های متفرقه برخی از نویسندگان و دانشمندان، در این باره، به طور مفصل‌تری قابل بررسی است.
پاسخ جامع اجمالی
روایاتی که اصل قیام یمانی را مطرح کرده‌اند
- از نشانه‌های حتمی ظهور حضرت مهدی (ع)، خروج سرداری از اهل یمن است که مردم را به حق و عدل دعوت می‌کند. در مصادر شیعه، روایات فراوانی در این باره وجود دارد،[۱] منتها روایات قیام یمانی بر چند دسته‌اند:
- دسته‌ای از روایات فقط به اصل قیام یمانی پرداخته‌اند، از جمله: امام صادق (ع) فرمودند:[۲] «خُرُوجُ الثَّلَاثَةِ الْخُرَاسَانِيِّ وَ السُّفْيَانِيِّ وَ الْيَمَانِيِّ فِي سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِي شَهْرٍ وَاحِدٍ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ وَ لَيْسَ فِيهَا رَايَةٌ بِأَهْدَى مِنْ رَايَةِ الْيَمَانِيِّ يَهْدِي إِلَى الْحَقِ»[۳]
روایاتی که قیام یمانی را از نشانه‌های ظهور دانسته‌اند
- دسته دوم، قیام یمانی را از نشانه‌های ظهور دانسته‌اند: از جمله امام صادق (ع) فرمودند:[۴] «خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ مِنَ الْعَلَامَاتِ الصَّيْحَةُ وَ السُّفْيَانِيُّ وَ الْخَسْفُ بِالْبَيْدَاءِ وَ خُرُوجُ الْيَمَانِيِّ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ»[۵]
روایاتی که بیانگر حتمی بودن قیام یمانی است
- دسته دیگر قیام یمانی را از نشانه‌های حتمی ظهور دانسته‌اند. در دو روایت به حتمی بودن قیام یمانی تصریح شده است: روایت اول از امام صادق (ع):[۶] «النِّدَاءُ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ السُّفْيَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ الْيَمَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ كَفٌّ يَطْلُعُ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ»[۷] در بررسی این روایت باید گفت: اولاً سند این روایت ضعیف است.[۸] ثانیاً این روایت در کتابهای روایی دیگر از جمله بحارالانوار[۹] و اثبات الهداة[۱۰] نیز نقل شده است، ولی عبارتی که دلالت بر حتمی بودن قیام یمانی دارد ـ مِنَ الْمَحْتُومِ ـ در روایت آن دو کتاب ذکر نشده است، بر این اساس برای استدلال بر حتمی بودن قیام یمانی نمی‌توان به آن استدلال کرد[۱۱].
- حدیث دوم را عمر بن حنظله از امام صادق (ع) نقل کرده است:[۱۲] «"قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ الْیَمَانِیُّ وَ السُّفْیَانِیُّ وَ الصَّیْحَةُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّکِیَّةِ وَ الْخَسْفُ بِالْبَیْدَاء"»[۱۳]
- در کافی[۱۴] و الغیبة نعمانی[۱۵] نیز همین روایت نقل شده است؛ اما در این دو کتاب واژۀ "محتومات" وجود ندارد. از آنجا که هر سه، روایت را از عمر بن حنظله از امام صادق (ع) نقل کرده‌اند، نمی‌توان آن را بیش از یک حدیث دانست. روایت نعمانی سند معتبری ندارد، اما روایت کافی معتبر است، هم‌چنان‌که به نظر می‌رسد، نقل شیخ صدوق نیز از نظر سندی اطمینان‌پذیر است. بنابراین، در برابر ما یک روایت با دو نقلِ متفاوت وجود دارد: در یک نقل «"خَمْسُ عَلَامَاتٍ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِم"» است و در نقل دیگر «"قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ خَمْسُ عَلَامَاتٍ مَحْتُومَاتٍ"». به لحاظ سند روایت، سند روایت کافی از سند روایت کمال الدین معتبرتر است زیرا در سند کمال الدین حسین بن حسن بن ابان وجود دارد که در کتابهای رجالی قدما توثیق نشده است، هرچند ابن داوود وی را توثیق کرده است.[۱۶]
- علاوه بر اینکه مسألۀ تقسیم نشانه‌های ظهور به حتمی و غیرحتمی، آن‌قدر مسلم بوده است که گاهی اصحاب ائمه (ع) از حتمی یا غیرحتمی بودن برخی از نشانه‌ها سؤال می‌کردند. این سؤالات نشان‌دهنده مسلم بودن اصل تقسیم نشانه‌ها به حتمی و غیرحتمی است. در حالی که نقل نشده یکی از اصحاب در مورد حتمی بودن قیام یمانی سؤال کند. از میان نشانه‌های ظهور معمولاً پنج علامت در کنار هم ذکر می‌شوند و گاهی این پنج علامت به حتمیت توصیف شده‌اند، مثلاً ابوحمزه ثمالی می‌گوید: از امام باقر (ع) سؤال کردم: آیا خروج سفیانی از حتمیات است؟ فرمودند:[۱۷] «"نَعَمْ وَ النِّدَاءُ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ طُلُوعُ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا مَحْتُومٌ وَ اخْتِلَافُ بَنِی الْعَبَّاسِ فِی الدَّوْلَةِ مَحْتُومٌ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّکِیَّةِ مَحْتُومٌ وَ خُرُوجُ الْقَائِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ مَحْتُومٌ"»[۱۸] البته با این همه برخی از دانشمندان قائل به حتمی بودن قیام یمانی هستند.[۱۹]
نتیجه‌گیری
- آنچه از مجموع روایات متعددی که دربارۀ یمانی وارد شده است[۲۰] به دست میآید، در مورد قیام یمانی دو دیدگاه وجود دارد بسیاری از دانشمندان قیام یمانی را از نشانه‌های حتمی ظهور می‌دانند،[۲۱] چنانچه معروف و مشهور نیز همین است ولی در مقابل برخی از دانشمندان دلایل حتمی بودن قیام یمانی را کامل نمی‌دانند.[۲۲] البته فراوانی روایاتی که در مورد قیام یمانی وارد شده به حدی است که می‌توان گفت: اصل حرکت و قیام یمانی دارای دلیل معتبر است، لکن دیگر خصوصیات و ویژگی‌های مربوط به او و جزئیات دیگر، با رعایت ضوابط سندی قابل اثبات نیست.[۲۳] بر فرض که عباراتِ روایات رمزی باشند، حرکت یمانی سمبلی از یک قیام بر حق در مقابل انحراف و گمراهی موجود در دوران غیبت خواهد بود.[۲۴]
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت‌الله شهید صدر؛ |
|---|
| ۲. آیت‌الله ریشهری؛ |
|---|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین آیتی؛ |
|---|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌پور؛ |
|---|
| ۵. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
پرسش‌های وابسته
- علائم و نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- علائم و نشانه‌های ظهور چیستند؟ (پرسش)
- علائم و نشانه‌های ظهور چند قسم‌اند؟ (پرسش)
- علائم و نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خسف بیداء از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قتل نفس زکیه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا ظاهر شدن کف دستی در آسمان از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا اختلاف عباسیان بر سر حکومت از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا طلوع خورشید از مغرب از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- نشانه‌های غیر حتمی ظهور چیستند؟ (پرسش)
- آیا قتل محمد پسر عموی نفس زکیه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام خراسانی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام سید حسنی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خروج دجال از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خروج شیصبانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
- آیا قیام شعیب بن صالح از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام عوف سلمی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خسوف و کسوف در یک ماه رمضان از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قساوت دل‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انتشار علوم اهل بیت از قم نشانه ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مرگ و میرها و زلزله‌ها و جنگ‌ها و آشوب‌های داخلی و خارجی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا نبرد میان سفیانی و اصهب از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا باران‌های پیاپی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا گسترش ظلم و فساد از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا آمدن غربی‌ها به سرزمین عراق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا فتنه و آشوب در سوریه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا اختلاف در میان امت اسلام از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انقراض سلسله بنی‌عباس از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مردن پاداشاهی به نام عبدالله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا بالا آمدن آب دجله از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا گرانی و بالا رفتن قیمت‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا علاماتی که در ماه رجب ظاهر میشود از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا وقوع مسخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا برگشت مرده‌ها به دنیا از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا کشته شدن انسانهای بیگناه از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا پر آب شدن دریاچه ساوه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا حمله ملخ‌ها از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا مرگ سریع از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا بستن پل کرخ از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا انشعاب نهری از فرات و جاری شدن در کوچه‌های کوفه از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا طلوع ستاره‌ای از مشرق از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا قیام مغربی از نشانه‌های ظهور امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا خشک شدن نیل از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
- علائم و نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- علائم متصل و منفصل ظهور امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
- علائم متصل و نزدیک به ظهور امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
- علائم منفصلی که با ظهور امام مهدی فاصله دارند چیستند؟ (پرسش)
- در قرآن و حدیث چه مفاهیمی با نشانه‌های ظهور مرتبط هستند؟ (پرسش)
- مراد از علائم در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از آیت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از دلالت در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از آخر الزمان در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از ملاحم و فتن در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از ظهور در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از خروج در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از قیام در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- مراد از اشراط الساعه در نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ (پرسش)
- مفهوم توصیفی یا تمثیلی بودن نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- آیا ندای شیطانی از نشانه‌های ظهور است؟ (پرسش)
- فواید دانستن علائم و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- چه تفاوت‌هایی میان امور حتمی‌الوقوع و احتمالی در بحث نشانه‌های ظهور وجود دارد؟ (پرسش)
- موقوف یا مشروط بودن نشانه‌های ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- نتیجه تقسیم‌بندی نشانه‌های ظهور به موقوف و حتمی چیست؟ (پرسش)
- آیا به بهانه اینکه امام مهدی انسانهای بد را مجازات می‌کند باید از او ترسید؟ (پرسش)
- آیا تا زمان ظهور امام مهدی قرآن و اسلام تحریف میشود؟ (پرسش)
- آیا می‌توان گفت ظهور نزدیک است؟ آیا می‌توان گفت که اوضاع نابسامان و هرج و مرج جهان نشانه نزدیکی ظهور است؟ (پرسش)
- آیا بین ظهور و حضور فرقی هست؟ (پرسش)
- آیا عوامل طبیعی مانند پاره شدن لایه اوزون و کم شدن آب شیرین در تعجیل فرج امام مهدی تاثیر دارد؟ (پرسش)
- آیا مراد از مرگ عبد الله که در روایت امام صادق نشانه ظهور است عبد الله پادشاه عربستان است؟ (پرسش)
- آیا طوفانها و حوادثی که اکنون در جهان رخ می‌دهد نشان از آمدن حضرت است؟ (پرسش)
- اولین دعای امام مهدی به هنگام ظهورش چیست؟ (پرسش)
- آیا دشمن امام مهدی (سفیانی) در حال حاضر زنده است یا آنکه متولد خواهد شد؟ وی از چه طایفهای و اهل کجاست؟ (پرسش)
- آیا الگوی حکومت امام مهدی و افراد آن قبل از ظهور تحقق می‌یابد؟ (پرسش)
- آیا تعبیر از آیت الله خامنهای به سید حسینی درست است؟ (پرسش)
- از آنجا که دجال قبل از امام مهدی میآید آیا میتوانیم به سخنان او گوش دهیم؟ (پرسش)
- امام مهدی از چه راهی متوجه می‌شوند که موقع ظهورشان فرا رسیده است؟ (پرسش)
- از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟ (پرسش)
- تابوت سکینه چیست؟ (پرسش)
- جهان در آستانه ظهور امام مهدی در چه شرایطی است؟ (پرسش)
- پدیدههای غیرمتعارف قبل از ظهور کداماند؟ (پرسش)
- آگاهی از علائم ظهور افزون بر آمادگی یاران امام مهدی سبب آمادگی دشمنان حضرت برای مقابله نیز میشود این کار خلاف مصلحت الهی نیست؟ (پرسش)
- آیا اوضاع جهان پیش از ظهور پیش بینی شده است؟ (پرسش)
- استعجال ظهور به چه معناست؟ (پرسش)
- ندای شیطانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟ (پرسش)
- در عصر ظهور امام مهدی وضعیت سیاسی و جغرافیایی چگونه خواهد بود؟ (پرسش)
- آیا اعلان نشانه های و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟ (پرسش)
- چرا علائم و نشانه‌های ظهور همه از نوع خشن هستند؟ (پرسش)
- آیا در نشانه‌های ظهور بدا رخ می‌دهد؟ و نشانه‌های حتمی تغییرپذیرند؟ (پرسش)
- نشانه‌های ظهور در کدام ماه قمری تحقق پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- ارتباط میان ماه رمضان و نشانه‌های ظهور چیست؟ (پرسش)
- چه فتنه‌هایی پیش از ظهور امام مهدی اتفاق می‌افتد؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۱۰ ـ ۲۱۱
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، الغيبة، ص۴۴۶: «خروج سه نفر: خراسانی و سفیانی و یمانی در یک سال و یک ماه و در یک روز و پرچمی هدایتکنندهتر از پرچم یمانی نیست. او به حق راهنمائی می‌کند.»
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۵۳ ـ ۶۵۵؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۲۱۰ ـ ۲۱۱
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، الغيبة، ص ۴۳۶
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۵۳ ـ ۶۵۵
- ↑ ابن ابی زینب، محمد بن ابراهیم، الغیبة للنعمانی، ص ۲۶۲، باب ۱۴، ح ۱۱
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۵۳ ـ ۶۵۵؛ آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۶۳ ـ ۶۸
- ↑ این حدیث ضعیف است به دلیل وجود عبیدالله بن موسی و... نک: مستدرکات علم رجال الحدیث، ج ۵، ص ۱۹۶
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۵۲ ، ص ۲۳۳، باب ۲۵، ح ۹۸
- ↑ اثبات الهداة، ج ۳، ص ۷۳۵، باب ۳۴، فصل ۹، ح ۹۹
- ↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۶۳ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. ابن بابویه، محمد بن علی، کمال‌الدین، ص۶۵۰، باب۵۷، ح۷
- ↑ ر.ک. محمدی ریشهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج۷، ص۴۴۵؛ آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۶۳ ـ ۶۸؛ مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، ص ۴۹.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۸، ص ۳۱۰، ح ۴۸۳
- ↑ ابن ابی زینب، محمد بن ابراهیم، الغیبة للنعمانی، ص ۲۶۱، باب ۱۴، ح ۹ (این روایت مرسله است)
- ↑ ابن داوود، حسن بن علی بن داوود، رجال ابن داوود، ص۲۷۰
- ↑ مفید، محمد بن محمد، الارشاد ج ۲ ص ۳۷۱
- ↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۶۳ ـ ۶۸
- ↑ در کتاب دانشنامه امام مهدی، این روایت معتبر و قیام یمانی از نشانه‌های حتمی ظهور دانسته شده است. ر.ک. محمدی ریشهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج۷، ص۴۴۵؛ مؤلف کتاب در آستانه ظهور نیز خروج یمانی را از نشانه‌های حتمی ظهور می‌داند و همین روایت را نقل کرده است. ر.ک. مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور. در کتاب فرهنگنامه مهدویت نیز خروج سرداری از اهل یمن که مردم را به حق و عدل دعوت می‌کند، از نشانه‌های حتمی ظهور دانسته شده و ادعا شده در مصادر شیعه روایات فراوانی در این باره وجود دارد، البته در ادامه تصریح شده که خروج یمانی به طور اجمال از نشانه‌های ظهور است. ر.ک. سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۲۱۰ ـ ۲۱۱
- ↑ می‌توان گفت روایاتی که به قیام یمانی پرداخته‌اند مستفیض‌اند. ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۵۳ ـ ۶۵۵
- ↑ ر.ک. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲ ص ۵۴ و ۵۵؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص ۲۶۶؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ج ۳، ص ۱۲۹، حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص ۲۰۶، باقری زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص ۸۵ و ۸۶، رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص ۴۹ ـ ۵۱، نویسندگان کتاب چشم به راه مهدی، ص ۲۸۰ ـ ۲۸۱؛ مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، صفحه۵۲.
- ↑ ر.ک. آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۶۳ ـ ۶۸
- ↑ ر.ک. محمدی ریشهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص۴۴۵؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۵۳ ـ ۶۵۵
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۶۵۳ ـ ۶۵۵
- ↑ غیبت نعمانی، ۲۵۲.
- ↑ غیبت نعمانی، ۲۵۲.
- ↑ غیبت نعمانی، ۲۵۳.
- ↑ غیبت نعمانی، ۲۵۶.
- ↑ غیبت شیخ طوسی، ۲۶۷.
- ↑ غیبت شیخ طوسی، ۲۷۱
- ↑ غیبت شیخ طوسی، ۲۷۱.
- ↑ روایت مستفیض روایتی است که به حد تواتر نمیرسد ولی از خبر واحد هم بالاتر است و راویان بسیاری دارد. (مترجم)
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۶۵۳-۶۵۵.
- ↑ کتاب الغیبة: ص۲۵۳ ح۱۳، الارشاد: ج۲ ص۳۷۵.
- ↑ الهدایة الکبری: ص۴۰۲، مختصر بصائر الدرجات: ص۱۸۸، بحار الأنوار: ج۵۳ ص۱۴.
- ↑ محمدی ریشهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۷، ص۴۴۵.
- ↑ ندای آسمانی از نشانه‌های حتمی است و سفیانی و یمانی و کشته شدن نفس زکیه و کف دستی که از افق آسمان نمایان میشود نیز از نشانه‌های حتمی هستند؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۶۲ باب۱۴، ح۱۱. (این حدیث ضعیف است به دلیل وجود عبیدالله بن موسی و...)؛ نک: مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۵، ص۱۹۶.
- ↑ بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۳۳، باب۲۵، ح۹۸.
- ↑ اثبات الهداة، ج۳، ص۷۳۵، باب۳۴، فصل۹، ح۹۹.
- ↑ پیش از قیام قائم (ع) پنج علامت حتمی وجود خواهد داشت: یمانی، سفیانی، صیحه آسمانی، کشته شدن نفس زکیه و فرو رفتن در سرزمین بیداء؛ کمال‌الدین، ص۶۵۰، باب۵۷، ح۷. (سند این حدیث به این صورت است: «"مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ، عَنِ الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ، عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ، عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ"». محمد بن الحسن، عن الحسین بن الحسن بن ابان، عن الحسین بن سعید، عن محمد ابی‌عمیر، عن عمر بن حنظلة. درباره وثاقت محمد بن حسن نک: رجال النجاشی، ص۳۸۳؛ درباره وثاقت حسین بن حسن نک: رجال ابن داوود، ص۲۷۰؛ درباره وثاقت حسین بن سعید نک: الفهرست، ص۱۱۲؛ درباره وثاقت محمد بن ابی‌عمیر نک: همان، ص۴۰۴؛ درباره وثاقت عمر بن حنظلة، نک: مسالک الافهام، ج۷، ص۴۴۲؛ کتاب البیع، ج۲، ص۴۷۶).
- ↑ الکافی، ج۸، ص۳۱۰، ح۴۸۳. سند این روایت به این صورت است: «"مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى، عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ، عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ، عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ"». درباره وثاقت محمد بن یحیی نک: رجال النجاشی، ص۳۵۳؛ درباره وثاقت احمد بن محمد نک: همان، ص۸۲؛ درباره وثاقت علی بن حکم نک: الفهرست، ص۲۶۳؛ درباره وثاقت ابی ایوب خزاز نک: رجال النجاشی، ص۲۰؛ درباره وثاقت عمر بن حنظلة، نک: مسالک الافهام، ج۷، ص۴۴۲؛ کتاب البیع، ج۲، ص۴۷۶.
- ↑ الغیبة للنعمانی، ص۲۶۱ ب۱۴، ح۹. (این روایت مرسله است).
- ↑ رجال ابن داوود، ص۲۷۰.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۲۳۱
- ↑ المفید فی معجم رجال الحدیث، ص ب.
- ↑ کتاب الطهارة، ج۲، ص۱۰۶.
- ↑ برخی از امور حتمی و برخی غیر حتمی‌اند و یکی از امور حتمی خروج سفیانی در ماه رجب است؛ الغیبة للنعمانی، ص۳۱۱ باب۱۸، ح۲.
- ↑ بله و ندای آسمانی حتمی است، طلوع خورشید از مغرب حتمی است، اختلاف بنی‌عباس بر سر حکومت حتمی است، کشته شدن نفس زکیه حتمی است و خروج قائم آل محمد (ص) حتمی است؛ الارشاد، ج۲، ص۳۷۱.
- ↑ آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۶۳ - ۶۸.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۵۰، ح ۷.
- ↑ «"خَمْسُ عَلَامَاتٍ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ: الصَّيْحَةُ، وَ السُّفْيَانِيُّ، وَ الْخَسْفُ، وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ، وَ الْيَمَانِي"»
- ↑ کلینی، الکافی، ج ۸، ص ۲۵۸، ح ۴۸۳.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ج ۲، ص ۶۴۹، ب ۵۷، ح ۱؛ همو، الخصال، ج ۱، ص ۳۰۳، ح ۸۲؛ طبرسی، إعلام الوری، ج ۲، ص ۲۷۹؛ نیلی، منتخب الانوار المضیئه، ص ۱۷۷؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۳؛ با اندک تغییری در تعبیر: سلمی، عقد الدرر، ص ۱۱۱.
- ↑ مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، ص .
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۸، ص ۳۱۰، ح ۴۸۳؛ نعمانی، الغیبة، ص ۲۵۲، ح ۱۱
- ↑ ر. ک: سید محمد صدر، تاریخ غیبت کبرا، ص ۵۲۵
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۳۶۹، باب ۱۳، ح ۱۳
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۱۰ - ۲۱۱.