دیدار با امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۰۰

دیدار با امام مهدی (ع) یکی از مسائل شیعه در عصر غیبت بوده است که آیا می‌توان در روزگار غیبت به دیدار آن امام (ع) شرفیاب شد یا نه. هر چند، ملاقات حضرت فضیلت بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، شناخت و معرفت آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که رضایت خداوند و آن حضرت را در پی دارد. دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ ملاقات با حضرت مطرح شده است. برخی قائل به عدم امکان دیدار با آن امام همام به صورت مطلق شده‌اند و برخی دیگر، به امکان ملاقات با امام مهدی (ع) معتقد هستند.

ملاقات با حضرت مهدی(ع)

غیبت امام دوازدهم(ع) از ضروریات مذهب شیعه است. ایشان در عصر غیبت همانند دیگر امامان(ع) در دسترس مردم نیست؛ لذا یکی از مسائل شیعه در عصر غیبت این بوده که آیا می‌توان در روزگار غیبت به دیدار امام(ع) شرفیاب شد یا نه. ملاقات با حضرت مهدی به‌معنای دیدن و شرف حضور یافتن به خدمت ایشان است. البته رؤیت، ملاقات، فیض حضور، شهود و مشاهده باهم تفاوت‌هایی دارند.

هرچند، ملاقات حضرت فضیلت بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، شناخت و معرفت آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که رضایت خداوند و آن حضرت را در پی دارد. فراموش نشود کم نبودند افرادی که همواره در زمان پیامبر(ص) و امامان(ع) با آن بزرگواران دیدار می‌‏کردند؛ اما بهرۀ معرفتی چندانی از آن ملاقات‌‏ها نمی‌‏بردند و گاهی هم مورد خشم و غضب ایشان واقع می‌‏شدند^[۱].

دیدگاه‌های مختلف دربارۀ دیدار با امام مهدی(ع)

مسأله دیدار حضرت مهدی(ع) را از دو جنبه می‌‌توان بررسی کرد. ابتدا دیدار آن جناب پیش از شهادت امام عسکری(ع) یعنی قبل از شروع غیبت و دیگر امکان مشاهده حضرت پس از آغاز غیبت. مشاهدۀ حضرت پیش از غیبت و در زمان حیات امام عسکری(ع)، امری است که قطعاً رخ داده است و تمام علمای امامیه بدان معتقدند و در آن اختلافی نیست؛ اما علمای شیعه دربارۀ دیدار پس از آغاز غیبت، اختلاف نظر دارند. در دوران غیبت صغری یقیناً این دیدارها میان حضرت و نواب اربعه رخ می‌‌داده است؛ لکن دربارۀ مشاهده حضرت قائم(ع) در دوران غیبت کبری نزد برخی از دانشمندان امکان‌پذیر نیست و برخی دیگر بر مشاهده در زمان غیبت کبری قائل شده‌اند^[۲].

این نظریات در چند دسته تقسیم‌بندی می‌‌شود:

عدم امکان ملاقات به طور مطلق

این دیدگاه، از روایاتی نظیر «تُرَی‏ وَ لَا تُرَی‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ می‌‏بیند و دیده نمی‌‏شود^[۳]، «لَایَرَوْنَه‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ او را نمی‏‌بینند^[۴]، قابل استفاده است که به طور اساسی از ناپیدایی آن حضرت در دوران غیبت سخن به میان آورده است. چنین روایاتی، باعث شده است نعمانی در فصلی از کتاب الغیبة، به روشنی مشاهده حضرت در عصر غیبت را جایز ندانسته و تحقیق در این زمینه را ممنوع و شیعیان را در ندیدن معذور بداند^[۵].

امکان ملاقات

گروهی از علمای بزرگ شیعه همانند سید مرتضی، شیخ طوسی و سید بن طاووس بر این باورند که می‌توان در غیبت کبری به دیدار امام زمان(ع) نایل گشت و اینرا یکی از فواید وجود آن حضرت در زمان غیبت دانسته‌اند^[۶]. امکان ملاقات به چند نحو ممکن است: دیدار در خواب، دیدار در حال مکاشفه‌ که از گذر طاعات و ریاضات شرعی و صفای باطنی پدید می‌آید، و دیدار در بیداری.

دیدار در بیداری نیز بر سه گونه است: آنکه امام را می‌بینند؛ ولی نمی‌شناسند؛ آنکه می‌بینند و در حین ملاقات می‌شناسند و آنکه امام را می‌بینند و پس از اینکه دیدار پایان یافت، آن حضرت را می‌شناسند.

در امکان ملاقاتِ همراه با شناخت امام مهدی(ع) (چه این شناخت در حین دیدار باشد و چه پس از پایان ملاقات)، برخی از دانشمندان گفته‌اند، ملاقات‌‏کننده حق ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران نقل نماید (عدم پذیرش ادعا) و برخی دیگر، قائل به پذیرش ادعای ملاقات‌‏کننده هستند^[۷].

در ادامه هر یک از اقسام مورد اشاره مورد بررسی قرار می‌گیرند.

امکان ملاقات بدون شناخت

در این دیدگاه، امکان ملاقات، مورد پذیرش است؛ ولی وقوع ملاقات همراه شناخت آن حضرت را در این دوران، غیر قابل پذیرش و آن را با فلسفۀ غیبت در تعارض می‌‏داند. در تأیید این دیدگاه از نایب خاص حضرت مهدی(ع)‏ محمد بن عثمان نقل شده است که می‏‌گوید: "به خدا سوگند! همانا صاحب این امر، هرسال در موسم حج حاضر می‌‏شود؛ مردم را می‏‌بیند و آن‏ها را می‌‏شناسد و مردم، او را می‏‌بینند؛ ولی نمی‏‌شناسند"^[۸].^[۹]

امکان ملاقات همراه شناخت و عدم پذیرش ادعای ملاقات

در این دیدگاه، نه فقط امکان و وقوع ملاقات مورد پذیرش است، بلکه ملاقات همراه با شناخت آن حضرت نیز پذیرفته شده است؛ امّا آنچه مورد انکار است اینکه ملاقات‌‏کننده، حق ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران نقل نماید؛ به بیان دیگر، ادعای ملاقات نماید. این دیدگاه، به طور عمده از توقیعی با این مضمون استفاده شده است. در این توقیع که شش روز پیش از مرگ علی بن محمد سمری، (آخرین سفیر خاص امام زمان(ع)) از ناحیه آن حضرت صادر شده، چنین آمده است: «... به زودی از شیعیان من، کسانی خواهند آمد که ادعای مشاهده بکنند. آگاه باشید هرکس پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده کند، او دروغگوی افترا زننده است»^[۱۰]. مدعی، اعم از این است که به ادعای خویش اطمینان داشته باشد یا به دروغ، ادعایی را مطرح کند یا بپندارد حق است. دربارۀ این روایت، همچنان که بعضی بزرگان هم فرموده‌اند، ممکن است مراد از اینکه مدّعی مشاهده، کذّاب و مفتری خوانده شده است، کسانی باشند که ادّعای نیابت کنند و بخواهند با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطۀ بین امام و مردم معرفی نمایند. بنابراین، مراد از توقیع، نفی مطلق مشاهده و شرفیابی نیست، بلکه مقصود، نفی ادعایی است که دلیل بر تعیین شخص خاصی به نیابت باشد. در نتیجه، هم شرفیابی اشخاص به حضور آن حضرت ثابت است و هم کذب و بطلان ادّعای کسانی که در غیبت کبری، ادّعای سفارت و نیابت خاصّه و وساطت بین آن حضرت و مردم را می‌نمایند، معلوم است^[۱۱]. هر چند برخی در سند این توقیع خدشه وارد کرده و آن را ضعیف و مرسل دانسته‌اند^[۱۲]، اما حقیقت این است که توقیع یاد شده را نمی‌توان مرسل دانست؛ زیرا با بررسی شرح حال راویانِ توقیع، روشن می‌شود شیخ صدوق آن را از مشایخ معتمد خویش نقل کرده است^[۱۳].^[۱۴]

امکان ملاقات و پذیرش ادعای ملاقات

گروهی از دانشمندان شیعه بر این باورند که در غیبت کبری، ملاقات‌‏های فراوانی با آن حضرت صورت گرفته است. این دیدگاه، بین متأخران شهرت بیشتری یافته است. این گروه بر قبول امکان، وقوع و ادعای ملاقات با حضرت حجّت(ع) در غیبت کبری به حکایت‏‌هایی که در این ‏باره در دست است، استناد کرده‌‏اند. ایشان بر این باورند که در کتاب‏‌های بسیاری^[۱۵]، داستان‏‌های گوناگونی نقل شده که سخن از ملاقات با حضرت مهدی(ع)‏ به میان آورده است و هرگز انبوه این ادعاها را نمی‌‏توان انکار کرد.

البته همانطور که گفته شد امکان دیدار با امام(ع) در عصر غیبت به معنای ادّعای نیابت به گونه ای که فرد با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطه بین امام و مردم معرفی کند، نیست^[۱۶]. همچنین، بدین معنا نیست که هر کس بخواهد بدان دست می‌یابد؛ چراکه جز اندکی از نیکان توفیق دیدار نخواهند یافت. بدین روی، هر حکایتی از دیدار امام زمان(ع) را نمی‌توان پذیرفت. از جمله حکایت‌هاست آنچه با عنوان داستان جزیره خضراء نقل کرده‌اند که دارای مدرک و سند و توجیه علمی نیست‌ و برخی علمای بزرگ آن را داستانی تخیلی دانسته‌اند^[۱۷]. شیخ جعفر کاشف الغطاء نیز این داستان را راست نمی‌شمارد و از باورهای اخباریان می‌خواند^[۱۸]

پرسش مستقیم

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

ملاقات‌کنندگان امام مهدی

منابع

پانویس

↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵؛ فرهنگ شیعه، ص۴۲۵.
↑ ر.ک: حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۲۷۲-۲۷۳-۲۷۴-۲۷۵.
↑ نعمانی، الغیبة، ص۱۴۴.
↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱ ص۳۳۷، ح ۶؛ نعمانی، الغیبة، ص۱۷۵ ح ۱۴؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۱۶۱، ح ۱۱۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، باب ۳۳، ص۳۴۶، ح ۳۳.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.
↑ الغیبة، شیخ طوسی، ص۶۸.
↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۴۲۵.
↑ «وَ اللَّهِ إِنَّ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ لَیَحْضُرُ الْمَوْسِمَ کُلَّ سَنَةٍ یَرَی النَّاسَ وَ یَعْرِفُهُمْ وَ یَرَوْنَهُ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۳۶۲؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص۵۲۰.
↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۴۲۵؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.
↑ «سَیَأْتِی شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَی الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَاذِبٌ مُفْتَرٍ»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۵۱۶، ح ۴۴.
↑ امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص۴۷۴.
↑ بحارالانوار، ج ۵۳، ص۳۱۸.
↑ مکیال المکارم‌، ج، ۲، ص۳۵۸.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.
↑ از جمله: تبصرة الولی فیمن رأی القائم المهدی، سید هاشم بحرانی ـ تذکرة الطالب فیمن رأی الامام المهدی الغائب، میثمی عراقی ـ دار السّلام فیمن فاز بسلام الامام، مرحوم نوری، بدائع الکلام فیمن اجتمع بالامام، سید جمال الدین محمد طباطبایی، البهجة فیمن فاز بلقاء الحجّة، میرزا محمّد نقی الماسی اصفهانی، العبقری الحسان، علی اکبر نهاوندی.
↑ امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص۴۷۴.
↑ طبقات اعلام الشیعه‌، ج ۳، ص۱۴۵.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵؛ فرهنگ شیعه، ص۴۲۸-۴۲۹.

[1] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵؛ فرهنگ شیعه، ص۴۲۵.

[2] ر.ک: حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۲۷۲-۲۷۳-۲۷۴-۲۷۵.

[3] نعمانی، الغیبة، ص۱۴۴.

[4] محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱ ص۳۳۷، ح ۶؛ نعمانی، الغیبة، ص۱۷۵ ح ۱۴؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۱۶۱، ح ۱۱۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، باب ۳۳، ص۳۴۶، ح ۳۳.

[5] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.

[6] الغیبة، شیخ طوسی، ص۶۸.

[7] ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۴۲۵.

[8] «وَ اللَّهِ إِنَّ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ لَیَحْضُرُ الْمَوْسِمَ کُلَّ سَنَةٍ یَرَی النَّاسَ وَ یَعْرِفُهُمْ وَ یَرَوْنَهُ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۳۶۲؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص۵۲۰.

[9] ر.ک: فرهنگ شیعه، ص۴۲۵؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.

[10] «سَیَأْتِی شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَی الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَاذِبٌ مُفْتَرٍ»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۵۱۶، ح ۴۴.

[11] امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص۴۷۴.

[12] بحارالانوار، ج ۵۳، ص۳۱۸.

[13] مکیال المکارم‌، ج، ۲، ص۳۵۸.

[14] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.

[15] از جمله: تبصرة الولی فیمن رأی القائم المهدی، سید هاشم بحرانی ـ تذکرة الطالب فیمن رأی الامام المهدی الغائب، میثمی عراقی ـ دار السّلام فیمن فاز بسلام الامام، مرحوم نوری، بدائع الکلام فیمن اجتمع بالامام، سید جمال الدین محمد طباطبایی، البهجة فیمن فاز بلقاء الحجّة، میرزا محمّد نقی الماسی اصفهانی، العبقری الحسان، علی اکبر نهاوندی.

[16] امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص۴۷۴.

[17] طبقات اعلام الشیعه‌، ج ۳، ص۱۴۵.

[18] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵؛ فرهنگ شیعه، ص۴۲۸-۴۲۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{مهدویت/بالا}}
+{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام مهدی | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[دیدار با امام مهدی در کلام اسلامی]] - [[دیدار با امام مهدی در تاریخ اسلامی]] - [[دیدار با امام مهدی در معارف مهدویت]]| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)}}
-{{مهدویت}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[دیدار با امام مهدی در حدیث]] | [[دیدار با امام مهدیدر نهج البلاغه]] | [[دیدار با امام مهدی در کلام اسلامی]] | [[دیدار با امام مهدی در تاریخ اسلامی]] | [[دیدار با امام مهدی در معارف مهدوی]]</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[دیدار با امام مهدی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==[[ملاقات با حضرت مهدی]] ({{ع}}==
+'''دیدار با امام مهدی {{ع}}''' یکی از مسائل [[شیعه]] در عصر غیبت بوده است که آیا می‌توان در روزگار غیبت به دیدار آن [[امام]] {{ع}} شرفیاب شد یا نه. هر چند، [[ملاقات]] حضرت [[فضیلت]] بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، [[شناخت]] و [[معرفت]] آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که [[رضایت خداوند]] و آن حضرت را در پی دارد. دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ [[ملاقات با امام مهدی|ملاقات با حضرت]] مطرح شده است. برخی قائل به عدم [[امکان]] دیدار با آن امام همام به صورت مطلق شده‌اند و برخی دیگر، به [[امکان]] [[ملاقات با امام مهدی]] {{ع}} [[معتقد]] هستند.
-*[[غیبت امام دوازدهم]]{{ع}} از [[ضروریات مذهب شیعه]] است. ایشان در [[عصر غیبت]] همانند دیگر [[امامان]]{{ع}} در دسترس [[مردم]] نیست، لذا یکی از مسائل [[شیعه]] در [[عصر غیبت]] این بوده که آیا می‌توان در [[روزگار غیبت]] به [[دیدار امام]]{{ع}} شرفیاب شد یا نه<ref>ر.ک. [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۵.</ref>. [[ملاقات با حضرت مهدی]] به‌معنای دیدن و [[شرف]] حضور یافتن به [[خدمت]] ایشان است. البته رؤیت، [[ملاقات]]، [[فیض حضور]]، [[شهود]] و مشاهده باهم تفاوت‌هایی دارند<ref>ر.ک. چشم‌به‌راه مهدی، ص ۴۲.</ref>.
-*هرچند، [[ملاقات]] [[حضرت]] [[فضیلت]] بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، [[شناخت]] و [[معرفت]] آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که [[رضایت خداوند]] و آن [[حضرت]] را در پی دارد. فراموش نشود کم نبودند افرادی که همواره در زمان [[پیامبر]]{{صل}} و [[امامان]]{{ع}} با آن بزرگواران [[دیدار]] می‌‏کردند؛ اما بهرۀ [[معرفتی]] چندانی از آن ملاقات‌‏ها نمی‌‏بردند و گاهی هم مورد [[خشم]] و [[غضب]] ایشان واقع می‌‏شدند<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>.
-==دیدگاه‌های مختلف دربارۀ دیدار با امام مهدی{{ع}}==
-*از آنجا که در [[روایات]]، [[پنهان‌‏زیستی]] آن [[امام]] بزرگوار، [[رازی]] از [[رازهای خداوند]] دانسته شده و دربارۀ [[چگونگی غیبت]]، دیدگاه‌‏های متفاوتی ذکر شده، درباره [[ملاقات]] با آن [[حضرت]] در [[عصر غیبت]] نیز نگاه‌‏های مختلفی ارائه شده است<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>.
-===[[عدم امکان ملاقات]] به طور مطلق===
-*این دیدگاه، از روایاتی نظیر {{متن حدیث|تُرَی‏ وَ لَا تُرَی‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}؛ می‌‏بیند و دیده نمی‌‏شود<ref>نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۴.</ref>، {{متن حدیث|لَایَرَوْنَه‏‏‏‏‏‏‏‏}}؛ او را نمی‏‌بینند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱ ص ۳۳۷، ح ۶؛ نعمانی، الغیبة، ص ۱۷۵ ح ۱۴؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۶۱، ح ۱۱۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، باب ۳۳، ص ۳۴۶، ح ۳۳.</ref>، قابل استفاده است که به طور اساسی از ناپیدایی آن [[حضرت]] در [[دوران غیبت]] سخن به میان آورده است. چنین روایاتی، باعث شده است [[نعمانی]] در فصلی از [[کتاب الغیبة]]، به روشنی مشاهدل [[حضرت]] در [[عصر غیبت]] را جایز ندانسته و [[تحقیق]] در این زمینه را [[ممنوع]] و [[شیعیان]] را در ندیدن [[حضرت]]، معذور بداند<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>.
-===[[امکان ملاقات]]===
-*گروهی از علمای بزرگ [[شیعه]] همانند [[سید مرتضی]]، [[شیخ طوسی]] و [[سید بن طاووس]] بر این باورند که می‌توان در [[غیبت کبری]] به [[دیدار امام زمان]]{{ع}} نایل گشت و اینرا یکی از فواید وجود آن [[حضرت]] در [[زمان غیبت]] دانسته‌اند<ref>الغیبة، شیخ طوسی، ص ۶۸؛ چشم به راه مهدی‌، ۷۳ و ۷۴.</ref>.<ref>ر.ک. [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۷.</ref> [[امکان ملاقات]] به چند نحو ممکن است: [[دیدار]] در [[خواب]]، [[دیدار]] در حال مکاشفه‌ که از گذر [[طاعات]] و ریاضات [[شرعی]] و صفای [[باطنی]] پدید می‌آید، و [[دیدار]] در [[بیداری]]<ref>ر.ک. [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۵.</ref>.
-*[[دیدار]] در [[بیداری]] نیز بر سه گونه است: آنکه [[امام]] را می‌بینند؛ ولی نمی‌شناسند؛ آنکه می‌بینند و در حین [[ملاقات]] می‌شناسند و آنکه [[امام]] را می‌بینند و پس از اینکه [[دیدار]] پایان یافت، آن [[حضرت]] را می‌شناسند<ref>ر.ک. [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۵.</ref>.
-*در [[امکان]] ملاقاتِ همراه با [[شناخت امام مهدی]]{{ع}} (چه این [[شناخت]] در حین [[دیدار]] باشد و چه پس از پایان [[ملاقات]])، برخی از [[علما]] گفته‌اند، ملاقات‌‏کننده [[حق]] ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران [[نقل]] نماید (عدم پذیرش ادعا) و برخی دیگر، قائل به پذیرش ادعای ملاقات‌‏کننده هستند. در ادامه هر یک از اقسام مورد اشاره مورد بررسی قرار می¬ گیرند.
-====[[امکان ملاقات]] بدون [[شناخت]]====
-*در این دیدگاه،  [[امکان ملاقات]]، مورد پذیرش است؛ ولی وقوع [[ملاقات]] همراه [[شناخت]] آن [[حضرت]] را در این دوران، غیر قابل پذیرش و آن را با فلسفۀ [[غیبت]] در [[تعارض]] می‌‏داند. در [[تأیید]] این دیدگاه از [[نایب خاص]] [[حضرت مهدی]]{{ع}}‏ [[محمد بن عثمان]] [[نقل]] شده است که می‏‌گوید: "به [[خدا]] [[سوگند]]! همانا [[صاحب]] این امر، هرسال در موسم [[حج]] حاضر می‌‏شود؛ [[مردم]] را می‏‌بیند و آن‏ها را می‌‏شناسد و [[مردم]]، او را می‏‌بینند؛ ولی نمی‏‌شناسند"<ref>{{متن حدیث|وَ اللَّهِ إِنَّ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ لَیَحْضُرُ الْمَوْسِمَ کُلَّ سَنَةٍ یَرَی النَّاسَ وَ یَعْرِفُهُمْ وَ یَرَوْنَهُ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ}}؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۲؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۲۰.</ref>.<ref>ر.ک. [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۵؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>
-====[[امکان ملاقات]] همراه [[شناخت]] و عدم پذیرش ادعای [[ملاقات]]====
-*در این دیدگاه، نه فقط [[امکان]] و وقوع [[ملاقات]] مورد پذیرش است، بلکه [[ملاقات]] همراه با [[شناخت]] آن [[حضرت]] نیز پذیرفته شده است؛ امّا آنچه مورد [[انکار]] است این‏که ملاقات‌‏کننده، [[حق]] ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران [[نقل]] نماید؛ به [[بیان]] دیگر، ادعای [[ملاقات]] نماید. این دیدگاه، به طور عمده از توقیعی با این مضمون استفاده شده است. در این [[توقیع]] که شش روز پیش از [[مرگ علی بن محمد سمری]]، ([[آخرین سفیر]] خاص [[امام زمان]]{{ع}}) از [[ناحیه]] آن [[حضرت]] صادر شده، چنین آمده است: «... به زودی از [[شیعیان]] من، کسانی خواهند آمد که [[ادعای مشاهده]] بکنند. [[آگاه]] باشید هرکس پیش از [[خروج سفیانی]] و [[صیحه آسمانی]] [[ادعای مشاهده]] کند، او دروغگوی افترا زننده است»<ref>{{متن حدیث|سَیَأْتِی شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَی الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَاذِبٌ مُفْتَرٍ}}؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۱۶، ح ۴۴.</ref>. مدعی، اعم از این است که به ادعای خویش [[اطمینان]] داشته باشد یا به [[دروغ]]، ادعایی را مطرح کند یا بپندارد [[حق]] است<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>. دربارۀ این [[روایت]]، همچنان که بعضی بزرگان هم فرموده‌اند، ممکن است مراد از اینکه مدّعی مشاهده، [[کذّاب]] و مفتری خوانده شده است، کسانی باشند که ادّعای [[نیابت]] کنند و بخواهند با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطۀ بین [[امام]] و [[مردم]] معرفی نمایند. بنابراین، مراد از [[توقیع]]، نفی مطلق مشاهده و شرفیابی نیست، بلکه مقصود، نفی ادعایی است که [[دلیل]] بر تعیین شخص خاصی به [[نیابت]] باشد. در نتیجه، هم شرفیابی اشخاص به حضور آن [[حضرت]] ثابت است و هم [[کذب]] و بطلان ادّعای کسانی که در [[غیبت کبری]]، ادّعای [[سفارت]] و [[نیابت]] خاصّه و وساطت بین آن [[حضرت]] و [[مردم]] را می‌نمایند، معلوم است<ref>امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص ۴۷۴.</ref>. هر چند برخی در [[سند]] این [[توقیع]] خدشه وارد کرده و آن را ضعیف و مرسل دانسته‌اند<ref>بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۳۱۸.</ref>، اما [[حقیقت]] این است که [[توقیع]] یاد شده را نمی‌توان مرسل دانست؛ زیرا با بررسی شرح حال راویانِ [[توقیع]]، روشن می‌شود [[شیخ صدوق]] آن را از [[مشایخ]] [[معتمد]] خویش [[نقل]] کرده است<ref>مکیال المکارم‌، ج، ۲، ص ۳۵۸؛ چشم به راه مهدی‌، ۵۸ ـ ۵۱.</ref>.
-====[[امکان ملاقات]] و پذیرش ادعای [[ملاقات]]====
+== [[ملاقات با حضرت مهدی]]{{ع}} ==
-*گروهی از [[دانشمندان شیعه]] بر این باورند که در [[غیبت کبرا]]، ملاقات‌‏های فراوانی با آن [[حضرت]] صورت گرفته است. این دیدگاه، بین متأخران [[شهرت]] بیشتری یافته است. این گروه بر قبول [[امکان]]، وقوع و ادعای [[ملاقات]] با [[حضرت]] [[حجّت]]{{ع}} در [[غیبت کبرا]] به حکایت‏‌هایی که در این ‏باره در دست است، استناد کرده‌‏اند. ایشان بر این باورند که در کتاب‏‌های بسیاری<ref>از جمله: تبصرة الولی فیمن رأی القائم المهدی، سید هاشم بحرانی -تذکرة الطالب فیمن رأی الامام المهدی الغائب، میثمی عراقی -دار السّلام فیمن فاز بسلام الامام، مرحوم نوری، بدائع الکلام فیمن اجتمع بالامام، سید جمال الدین محمد طباطبایی، البهجة فیمن فاز بلقاء الحجّة، میرزا محمّد نقی الماسی اصفهانی، العبقری الحسان، علی اکبر نهاوندی، ر.ک. [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۲۲۳.</ref>، داستان‏‌های گوناگونی [[نقل]] شده که سخن از [[ملاقات با حضرت مهدی]]{{ع}}‏ به میان آورده است و هرگز انبوه این ادعاها را نمی‌‏توان [[انکار]] کرد<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص ۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>. البته همانطور که گفته شد [[امکان دیدار با امام]]{{ع}} در [[عصر غیبت]] به معنای ادّعای [[نیابت]] به گونه ای که فرد با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطه بین [[امام]] و [[مردم]] معرفی کند، نیست<ref>امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص ۴۷۴.</ref>. همچنین، بدین معنا نیست که هر کس بخواهد بدان دست می‌یابد؛ چراکه جز اندکی از [[نیکان]] [[توفیق]] [[دیدار]] نخواهند یافت. بدین روی، هر حکایتی از [[دیدار امام زمان]]{{ع}} را نمی‌توان پذیرفت. از جمله حکایت‌هاست آنچه با عنوان داستان [[جزیره خضراء]] [[نقل]] کرده‌اند که دارای مدرک و [[سند]] و توجیه [[علمی]] نیست‌ و برخی علمای بزرگ آن را داستانی تخیلی دانسته‌اند<ref>طبقات اعلام الشیعه‌، ج ۳، ص ۱۴۵.</ref>. [[شیخ]] [[جعفر کاشف الغطاء]] نیز این داستان را راست نمی‌شمارد و از باورهای اخباریان می‌خواند<ref>ر.ک. چشم به راه مهدی‌، ۹۵ و ۱۰۰.</ref>.<ref>ر.ک. [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۸-۴۲۹.</ref>
+[[غیبت امام دوازدهم]]{{ع}} از [[ضروریات مذهب شیعه]] است. ایشان در عصر غیبت همانند دیگر [[امامان]]{{ع}} در دسترس [[مردم]] نیست؛ لذا یکی از مسائل [[شیعه]] در عصر غیبت این بوده که آیا می‌توان در روزگار غیبت به دیدار امام{{ع}} شرفیاب شد یا نه. ملاقات با حضرت مهدی به‌معنای دیدن و [[شرف]] حضور یافتن به خدمت ایشان است. البته [[رؤیت]]، [[ملاقات]]، [[فیض حضور]]، [[شهود]] و مشاهده باهم تفاوت‌هایی دارند.
-==نتیجه گیری==
-*در نتیجه، یکی از مسائل [[شیعه]] در [[عصر غیبت]] آن بوده است که آیا می‌توان در [[روزگار غیبت]] به [[دیدار]] آن [[امام]]{{ع}} شرفیاب شد یا نه. [[ملاقات با حضرت مهدی]] به‌معنای دیدن و [[شرف]] حضور یافتن به [[خدمت]] ایشان است.  هر چند، [[ملاقات]] [[حضرت]] [[فضیلت]] بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، [[شناخت]] و [[معرفت]] آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که [[رضایت خداوند]] و آن [[حضرت]] را در پی دارد. دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ [[ملاقات]] با [[حضرت]] مطرح شده است. برخی قائل به عدم [[امکان]] [[دیدار]] با آن [[امام همام]] به صورت مطلق شده‌اند و برخی دیگر، به [[امکان]] [[ملاقات با امام مهدی]]{{ع}} [[معتقد]] هستند.
+هرچند، ملاقات حضرت [[فضیلت]] بزرگی است؛ امّا آنچه مهم‏تر است، [[شناخت]] و [[معرفت]] آن بزرگوار و عمل به دستورهایی است که [[رضایت خداوند]] و آن حضرت را در پی دارد. فراموش نشود کم نبودند افرادی که همواره در زمان پیامبر{{صل}} و امامان{{ع}} با آن بزرگواران دیدار می‌‏کردند؛ اما بهرۀ [[معرفتی]] چندانی از آن ملاقات‌‏ها نمی‌‏بردند و گاهی هم مورد [[خشم]] و [[غضب]] ایشان واقع می‌‏شدند<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۲۵.</ref>.
-==فرهنگنامه آخرالزمان==
+== دیدگاه‌های مختلف دربارۀ دیدار با امام مهدی{{ع}} ==
-*[[دیدار حضرت مهدی]]{{ع}} سعادتی است که افراد بسیاری تا کنون به این [[شرف]] نایل آمده‌اند. کتاب‌های متعددی حکایت این [[دیدارها]] را جمع‌آوری نموده‌اند. [[دیدار حضرت مهدی]]{{ع}} را از دو جنبه می‌‌توان بررسی کرد. اول [[دیدار]] آن جناب پیش از [[شهادت امام عسکری]]{{ع}} و پیش از شروع [[غیبت]]، و دیگر امکان مشاهده [[حضرت]] پس از آغاز [[غیبت]]. مشاهده [[حضرت]] پیش از [[غیبت]] و در زمان حیات [[امام عسکری]]{{ع}}، امری است که قطعاً رخ داده است و تمام علمای [[امامیه]] بدان معتقدند و در آن [[اختلاف]] ندارند. [[امام عسکری]]{{ع}} پس از [[تولد]] [[فرزند]] خود، وی را به [[خواص شیعه]] معرفی می‌‌کرد و آنان را به [[شرف]] [[دیدار]] آن جناب مفتخر می‌‌نمود و بدان‌ها می‌‌فرمود که [[امام]] پس از من این [[فرزند]] خواهد بود و [[شیعیان]] را از وجود [[فرزند]] خود و [[امام]] پس از خود [[آگاه]] می‌‌نمود. در این باره [[احادیث]] بسیاری وارد شده است که مرحوم [[شیخ صدوق]] آنها را در بابی جداگانه در کتاب ارجمند "[[کمال الدین و تمام النعمة]]" جمع‌آوری نموده است، [[باب ]]"من [[شاهد]] القائم{{ع}}" یعنی کسانی که [[حضرت قائم]]{{ع}} را [[زیارت]] نموده‌اند. حتی برخی از عوام نیز [[حضرت]] را در سن [[طفولیت]] مشاهده نموده‌اند. زمانی که [[امام عسکری]]{{ع}} از [[دنیا]] رفت، [[جعفر]] [[برادر]] [[امام عسکری]]{{ع}}خواست که بر [[بدن]] [[مبارک]] [[حضرت]] [[نماز]] بگذارد، اما ناگاه همه نمازگذاران دیدند که [[کودکی]] پنج ساله ظاهر شد و [[لباس]] [[جعفر]] را گرفت و گفت: "عمو کنار برو که من بدین کار سزاوارترم!"<ref>برای اطلاع بیشتر از این روایات به کتاب کمال الدین، باب ۴۳ رجوع نمایید.</ref>.
+مسأله [[دیدار حضرت مهدی]]{{ع}} را از دو جنبه می‌‌توان بررسی کرد. ابتدا دیدار آن جناب پیش از [[شهادت امام عسکری]]{{ع}} یعنی قبل از شروع [[غیبت]] و دیگر امکان مشاهده حضرت پس از آغاز غیبت. مشاهدۀ حضرت پیش از غیبت و در [[زمان]] [[حیات]] [[امام عسکری]]{{ع}}، امری است که قطعاً رخ داده است و تمام علمای امامیه بدان معتقدند و در آن اختلافی نیست؛ اما علمای شیعه دربارۀ دیدار پس از آغاز غیبت، [[اختلاف]] نظر دارند. در [[دوران غیبت صغری]] یقیناً این دیدارها میان حضرت و [[نواب اربعه]] رخ می‌‌داده است؛ لکن دربارۀ مشاهده [[حضرت قائم]]{{ع}} در دوران غیبت کبری نزد برخی از دانشمندان امکان‌پذیر نیست و برخی دیگر بر مشاهده در زمان غیبت کبری قائل شده‌اند<ref>ر.ک: [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۲۷۲-۲۷۳-۲۷۴-۲۷۵.</ref>.
-*علمای [[شیعه]] درباره [[دیدار]] [[حضرت]] پس از آغاز [[غیبت]]، [[اختلاف]] نظر دارند. در [[دوران غیبت صغری]] یقیناً این [[دیدارها]] میان [[حضرت]] و [[نواب اربعه]] رخ می‌‌داده است، در [[روایات]] دلایلی مبنی بر این امر وجود دارد. اما مشاهده [[حضرت قائم]]{{ع}} در [[دوران غیبت کبری]]، نزد برخی از [[علما]] امکان‌پذیر نیست و این [[عقیده]] از نام‌های نشأت می‌‌گیرد که [[حضرت مهدی]]{{ع}} به [[آخرین نایب]] خاص خود، [[علی بن محمد سمری]] نوشتند. در این [[نامه]] [[حضرت]] می‌‌فرماید: "بدان ای [[علی بن محمد سمری]]، [[خداوند]] اجر [[برادران]] تو را در [[مصیبت]] از دست دادنت فزون گرداند، زیرا تا شش روز دیگر از [[دنیا]] خواهی رفت. مهیا شو و به شخص دیگری برای [[جانشینی]] خود [[وصیت]] نکن. به تحقیق که [[غیبت]] تامّه واقع شده است و [[ظهور]] پدیدار نمی‌شود مگر زمانی که [[خداوند]] إذن دهد و این امر هنگامی است که [[دل‌ها]] سخت شود و [[زمین]] از [[ستم]] پر گردد. به زودی از میان [[پیروان]] من گروهی ادعای "مشاهده" می‌‌کنند، [[آگاه]] باشید که هر کسی پیش از [[خروج سفیانی]] و [[ندای آسمانی]] چنین ادعایی کند، [[دروغ‌گو]] و افترا زننده است".
-*در این [[نامه]] به صراحت [[حضرت]] هرگونه دیداری میان خود و افراد دیگر را نفی می‌‌کند. اکنون باید دید با وجود این همه حکایات متقن که از دیدارهای متعدد میان [[حضرت]] و سایر [[مردم]] رخ داده است چگونه می‌‌توان این سخن [[حضرت]] را معنی کرد. [[علما]] برای این سؤال جواب‌های مختلفی فرموده‌اند، از جمله می‌‌توان این موارد را یاد آور شد:
-# مشاهده‌ای که [[حضرت]] در این [[نامه]] می‌‌فرمایند، مطلق مشاهده نیست بلکه آن مشاهده‌ای است که میان [[نواب]] و [[حضرت]] واقع می‌‌شده است و الف و لام که بر کلمه مشاهده در این [[نامه]] آمده است، از نظر [[ادبیات]] [[عربی]]، الف و لام [[عهد]] است یعنی اشاره به نوع خاصی از مشاهده می‌‌کند که میان گوینده و مخاطب شناخته شده است و چون [[حضرت]] در این [[نامه]] در ابتدا می‌‌فرماید: اکنون دیگر [[غیبت]] به طور کامل واقع شده و حتی واسطه ای مانند [[نواب چهارگانه]] بین [[مردم]] و [[حضرت]] نخواهد بود، و به زودی کسانی خواهند آمد که چنین ادعایی را می‌‌کنند، پس از آن [[حضرت]] با جمله‌ای مشاهده را نفی می‌‌کند. از این سیاق جمله می‌‌توان فهمید که "مشاهده" در این [[نامه]] اشاره به مشاهده‌ای خاص دارد.
-# توجیه دیگری که برای این [[تعارض]] می‌‌توان گفت این است که منظور از نفی مشاهده، نفی مشاهده اختیاری است، زیرا در [[زمان غیبت صغری]]، [[نواب چهارگانه]] [[حضرت]] می‌‌توانستند به گونه‌ای با [[حضرت]] ارتباط برقرار کنند و با رد و بدل کردن [[نامه]] جواب پرسش‌های خویش و سایرین را بگیرند، اما در [[زمان غیبت کبری]] چنین ارتباطی امکان‌پذیر نخواهد بود و فقط زمانی [[دیدار]] حاصل می‌‌شود که آن جناب [[صلاح]] بداند و [[اراده]] فرماید.
-# جواب دیگری این که در [[نامه]] [[حضرت]] اشاره شده است که هرگاه کسی "ادعا" ی مشاهده کردن بنماید. باید [[تکذیب]] شود و این امر ربطی به امکان وقوع مشاهده ندارد، زیرا ممکن است شخصی [[حضرت]] را ببیند ولی ادعای چنین مشاهده‌ای را در جایی نکند.
-# در [[روایات]] بسیاری [[ائمه]]{{ع}} [[علت غیبت]] را [[ترس]] از کشته شدن یا [[مسموم]] شدن و خالی شدن [[زمین]] از [[حجت الله]] بیان کرده‌اند، علت‌های دیگری چون عدم [[بیعت]] با طاغوت‌های زمان نیز ذکر شده است که در جای خود بیان شده است؛ پس زمانی که [[علت غیبت]] و عدم دسترسی منتفی باشد، طبعاً برطرف شدن [[غیبت]]، لااقل برای مقطعی از زمان نیز ممکن خواهد بود و [[دیدار]] برای کسانی که چنین خوفی از سوی آنان نمی‌رود امکان‌پذیر است. در نامه‌ای که [[حضرت مهدی]]{{ع}} به [[شیخ مفید]] نوشتند خود چنین بیان می‌‌کنند: اگر [[شیعیان]] ما به خوبی به [[عهد]] خود وفا می‌‌نمودند و با هم یکدل بودند، [[سعادت]] [[دیدار]] ما از آنان ستانده نمی‌شد. در جای دیگر [[حضرت]] به ابن مهزیار فرمودند: [[مردم]] به واسطه این دچار [[غیبت امام]] شدند که به [[دنیاطلبی]] روی آوردند و بر [[ناتوانان]] [[تکبر]] نموده و [[صله رحم]] را قطع نمودند و [[گناهان]] را مرتکب شدند<ref>ر.ک: غیبت حضرت مهدی{{ع}}.</ref>.
-*علاوه بر این توضیحات، روایاتی نیز هست که دلالت صریح بر مشاهده [[حضرت]] در [[زمان غیبت]] دارد. از جمله روایتی که می‌‌فرماید همیشه در [[دوران غیبت کبری]] سی نفر همراه [[حضرت]] هستند. [[ابدال]] و [[اوتاد]]، گروهی هستند که در [[غیبت کبری]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} را می‌‌بینند و در کنار [[حضرت]] هستند<ref>ر.ک: ابدال، اوتاد، جایگاه حضرت مهدی{{ع}} در غیبت کبری.</ref>. حجر الأسود که به دست [[قرامطه]] ربوده شد و پس از سال‌ها آن را باز پس فرستادند به دست [[حضرت مهدی]]{{ع}} در جای خود [[نصب]] شد و [[مردم]] ایشان را می‌‌دیدند و حتی برخی می‌‌دانستند که او همان [[صاحب الامر]]{{ع}} است<ref>ر.ک: حجر الأسود.</ref>.
-*[[امام صادق]]{{ع}} می‌‌فرماید: به درستی که برای [[صاحب الامر]]{{ع}} [[دو غیبت]] خواهد بود، که یکی از آن غیبت‌ها طولانی خواهد شد... کسی در آن [[غیبت]] از [[جایگاه]] [[حضرت]] با خبر نخواهد بود، حتی [[فرزندان]] او، اما خدمت‌گذاران او و کسانی که امور ایشان را بر عهده دارند از مکان ایشان با خبر هستند. در [[روایت]] دیگری فرموده‌اند در آن روزگار جز [[شیعیان]] خاص و [[دوستان]] ویژه [[حضرت]]، کسی از محل ایشان با خبر نیست<ref>نجم الثاقب: باب هشتم و بحار الانوار: ج ۵۲، ص ۱۵۱ و ج ۵۳، ص ۳۱۸.</ref>. اکنون با توجه به این توضیحات می‌‌توان گفت که مشاهده [[حضرت]] در [[زمان غیبت]] امکان‌پذیر است و نفی مشاهده مربوط به کسانی است که [[ادعای نیابت]] یا [[باب ]][[ارتباط با حضرت]] را دارند. برای [[آگاهی]] از حکایات بسیار شیرین و روح‌نواز کسانی که در [[غیبت کبری]] [[خدمت]] آن سرور عالمیان رسیده‌اند می‌‌توان به کتاب [[شریف]] [[نجم الثاقب]]، باب هفتم [[رجوع]] نموده. البته کتاب‌هایی که در این موضوع تدوین شده است بسیار است<ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۲۷۲-۲۷۳-۲۷۴-۲۷۵.</ref>.
-==پرسش مستقیم==
+این نظریات در چند دسته تقسیم‌بندی می‌‌شود:
+=== عدم امکان ملاقات به طور مطلق ===
+این دیدگاه، از روایاتی نظیر {{متن حدیث|تُرَی‏ وَ لَا تُرَی‏‏‏‏‏‏‏‏‏}}؛ می‌‏بیند و دیده نمی‌‏شود<ref>نعمانی، الغیبة، ص۱۴۴.</ref>، {{متن حدیث|لَایَرَوْنَه‏‏‏‏‏‏‏‏}}؛ او را نمی‏‌بینند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱ ص۳۳۷، ح ۶؛ نعمانی، الغیبة، ص۱۷۵ ح ۱۴؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۱۶۱، ح ۱۱۹؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، باب ۳۳، ص۳۴۶، ح ۳۳.</ref>، قابل استفاده است که به [[طور]] اساسی از ناپیدایی آن حضرت در دوران غیبت [[سخن]] به میان آورده است. چنین روایاتی، باعث شده است [[نعمانی]] در فصلی از [[کتاب الغیبة]]، به روشنی مشاهده حضرت در عصر غیبت را جایز ندانسته و تحقیق در این زمینه را ممنوع و [[شیعیان]] را در ندیدن معذور بداند<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>.
+=== امکان ملاقات ===
+گروهی از علمای بزرگ [[شیعه]] همانند [[سید مرتضی]]، [[شیخ طوسی]] و [[سید بن طاووس]] بر این باورند که می‌توان در [[غیبت کبری]] به [[دیدار امام زمان]]{{ع}} نایل گشت و اینرا یکی از فواید وجود آن حضرت در [[زمان غیبت]] دانسته‌اند<ref>الغیبة، شیخ طوسی، ص۶۸.</ref>. امکان ملاقات به چند نحو ممکن است: دیدار در [[خواب]]، دیدار در حال مکاشفه‌ که از گذر [[طاعات]] و ریاضات [[شرعی]] و صفای [[باطنی]] پدید می‌آید، و دیدار در [[بیداری]].
+دیدار در بیداری نیز بر سه گونه است: آنکه [[امام]] را می‌بینند؛ ولی نمی‌شناسند؛ آنکه می‌بینند و در حین [[ملاقات]] می‌شناسند و آنکه امام را می‌بینند و پس از اینکه دیدار پایان یافت، آن حضرت را می‌شناسند.
+در امکان ملاقاتِ همراه با [[شناخت امام مهدی]]{{ع}} (چه این [[شناخت]] در حین دیدار باشد و چه پس از پایان ملاقات)، برخی از دانشمندان گفته‌اند، ملاقات‌‏کننده [[حق]] ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران نقل نماید (عدم پذیرش ادعا) و برخی دیگر، قائل به پذیرش ادعای ملاقات‌‏کننده هستند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۲۵.</ref>.
+در ادامه هر یک از اقسام مورد اشاره مورد بررسی قرار می‌گیرند.
+==== امکان ملاقات بدون شناخت ====
+در این دیدگاه، امکان ملاقات، مورد پذیرش است؛ ولی وقوع [[ملاقات]] همراه [[شناخت]] آن حضرت را در این دوران، غیر قابل پذیرش و آن را با فلسفۀ غیبت در تعارض می‌‏داند. در [[تأیید]] این دیدگاه از [[نایب خاص حضرت مهدی]]{{ع}}‏ [[محمد بن عثمان]] نقل شده است که می‏‌گوید: "به [[خدا]] [[سوگند]]! همانا صاحب این امر، هرسال در [[موسم حج]] حاضر می‌‏شود؛ [[مردم]] را می‏‌بیند و آن‏ها را می‌‏شناسد و مردم، او را می‏‌بینند؛ ولی نمی‏‌شناسند"<ref>{{متن حدیث|وَ اللَّهِ إِنَّ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ لَیَحْضُرُ الْمَوْسِمَ کُلَّ سَنَةٍ یَرَی النَّاسَ وَ یَعْرِفُهُمْ وَ یَرَوْنَهُ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ}}؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص۳۶۲؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص۵۲۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۲۵؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>
+==== امکان ملاقات همراه شناخت و عدم پذیرش ادعای ملاقات ====
+در این دیدگاه، نه فقط امکان و وقوع ملاقات مورد پذیرش است، بلکه ملاقات همراه با شناخت آن حضرت نیز پذیرفته شده است؛ امّا آنچه مورد [[انکار]] است اینکه ملاقات‌‏کننده، [[حق]] ندارد مشاهدۀ خود را برای دیگران نقل نماید؛ به بیان دیگر، ادعای ملاقات نماید. این دیدگاه، به طور عمده از توقیعی با این مضمون استفاده شده است. در این [[توقیع]] که شش [[روز]] پیش از [[مرگ]] [[علی بن محمد سمری]]، ([[آخرین سفیر]] خاص [[امام زمان]]{{ع}}) از ناحیه آن حضرت صادر شده، چنین آمده است: «... به زودی از [[شیعیان]] من، کسانی خواهند آمد که ادعای مشاهده بکنند. [[آگاه]] باشید هرکس پیش از [[خروج سفیانی]] و [[صیحه آسمانی]] ادعای مشاهده کند، او دروغگوی [[افترا]] زننده است»<ref>{{متن حدیث|سَیَأْتِی شِیعَتِی مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ أَلَا فَمَنِ ادَّعَی الْمُشَاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَاذِبٌ مُفْتَرٍ}}؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۵۱۶، ح ۴۴.</ref>. مدعی، اعم از این است که به ادعای خویش [[اطمینان]] داشته باشد یا به [[دروغ]]، ادعایی را مطرح کند یا بپندارد [[حق]] است. دربارۀ این [[روایت]]، همچنان که بعضی بزرگان هم فرموده‌اند، ممکن است مراد از اینکه مدّعی مشاهده، [[کذّاب]] و مفتری خوانده شده است، کسانی باشند که ادّعای [[نیابت]] کنند و بخواهند با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطۀ بین [[امام]] و [[مردم]] معرفی نمایند. بنابراین، مراد از [[توقیع]]، [[نفی]] مطلق مشاهده و شرفیابی نیست، بلکه مقصود، نفی ادعایی است که دلیل بر تعیین شخص خاصی به نیابت باشد. در نتیجه، هم شرفیابی اشخاص به حضور آن حضرت ثابت است و هم [[کذب]] و بطلان ادّعای کسانی که در [[غیبت کبری]]، ادّعای سفارت و نیابت خاصّه و وساطت بین آن حضرت و مردم را می‌نمایند، معلوم است<ref>امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص۴۷۴.</ref>. هر چند برخی در سند این توقیع خدشه وارد کرده و آن را [[ضعیف]] و مرسل دانسته‌اند<ref>بحارالانوار، ج ۵۳، ص۳۱۸.</ref>، اما [[حقیقت]] این است که توقیع یاد شده را نمی‌توان مرسل دانست؛ زیرا با بررسی شرح حال راویانِ توقیع، روشن می‌شود [[شیخ صدوق]] آن را از مشایخ معتمد خویش نقل کرده است<ref>مکیال المکارم‌، ج، ۲، ص۳۵۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵.</ref>
+==== امکان ملاقات و پذیرش ادعای [[ملاقات]] ====
+گروهی از دانشمندان شیعه بر این باورند که در غیبت کبری، ملاقات‌‏های فراوانی با آن حضرت صورت گرفته است. این دیدگاه، بین متأخران [[شهرت]] بیشتری یافته است. این گروه بر قبول امکان، وقوع و ادعای ملاقات با حضرت [[حجّت]]{{ع}} در غیبت کبری به حکایت‏‌هایی که در این ‏باره در دست است، استناد کرده‌‏اند. ایشان بر این باورند که در کتاب‏‌های بسیاری<ref>از جمله: تبصرة الولی فیمن رأی القائم المهدی، سید هاشم بحرانی ـ تذکرة الطالب فیمن رأی الامام المهدی الغائب، میثمی عراقی ـ دار السّلام فیمن فاز بسلام الامام، مرحوم نوری، بدائع الکلام فیمن اجتمع بالامام، سید جمال الدین محمد طباطبایی، البهجة فیمن فاز بلقاء الحجّة، میرزا محمّد نقی الماسی اصفهانی، العبقری الحسان، علی اکبر نهاوندی.</ref>، داستان‏‌های گوناگونی نقل شده که سخن از [[ملاقات با حضرت مهدی]]{{ع}}‏ به میان آورده است و هرگز انبوه این ادعاها را نمی‌‏توان [[انکار]] کرد.
+البته همانطور که گفته شد [[امکان دیدار با امام]]{{ع}} در عصر غیبت به معنای ادّعای [[نیابت]] به گونه ای که فرد با دعوی مشاهده و شرفیابی، خود را واسطه بین [[امام]] و [[مردم]] معرفی کند، نیست<ref>امامت و مهدویت، لطف اللّه صافی، ج ۲، ص۴۷۴.</ref>. همچنین، بدین معنا نیست که هر کس بخواهد بدان دست می‌یابد؛ چراکه جز اندکی از [[نیکان]] [[توفیق]] دیدار نخواهند یافت. بدین روی، هر حکایتی از [[دیدار امام زمان]]{{ع}} را نمی‌توان پذیرفت. از جمله حکایت‌هاست آنچه با عنوان داستان [[جزیره خضراء]] نقل کرده‌اند که دارای مدرک و سند و توجیه [[علمی]] نیست‌ و برخی علمای بزرگ آن را داستانی تخیلی دانسته‌اند<ref>طبقات اعلام الشیعه‌، ج ۳، ص۱۴۵.</ref>. شیخ [[جعفر کاشف الغطاء]] نیز این داستان را راست نمی‌شمارد و از باورهای اخباریان می‌خواند<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۴۰۹ ـ ۴۱۵؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۲۸-۴۲۹.</ref>
+== پرسش مستقیم ==
+{{پرسش‌های وابسته}}
 * [[چه دیدگاه‌هایی درباره ملاقات امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)]]
 * [[آیا ملاقات با امام مهدی در غیبت کبری امکان دارد؟ (پرسش)]]
 * [[مطابق توقیع امام مهدی‏ به علی بن محمد سمری آیا در عصر غیبت کبری ملاقات امام مهدی ممنوع است؟ (پرسش)]]
+{{پایان پرسش‌های وابسته}}
+== پرسش‌های وابسته ==
 {{پرسمان ارتباط و ملاقات با امام مهدی}}
@@ خط ۵۱: / خط ۴۷: @@
 * [[ملاقات‌کنندگان امام مهدی]]
-==منابع==
+== منابع ==
-{{فهرست اثر}}
+{{منابع}}
-{{ستون-شروع|2}}
 # [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
 # [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
-# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']]
+# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
-{{پایان}}
+# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']]
-{{پایان}}
+{{پایان منابع}}
-==پانویس==
-{{یادآوری پانویس}}
-{{پانویس2}}
-{{امام مهدی}}
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
-[[رده:امام مهدی]]
+[[رده:ملاقات با امام مهدی]]
-[[رده:دیدار با امام مهدی]]
 [[رده:مدخل موعودنامه]]