قرض‌الحسنه: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۲ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۶ سپتامبر ۲۰۲۴
 
(۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۴۷: خط ۴۷:


== قرض الحسنه در [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} ==
== قرض الحسنه در [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} ==
متأسفانه سیره‌نویسان در شرح [[سیره رسول اکرم]] {{صل}} بیشتر به قرض گرفتن‌های ایشان اشاره کرده‌اند؛ مانند اینکه [[رسول خدا]] {{صل}} بارها از [[یهودیان]] [[مدینه]] قرض کردند<ref>قطب الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۱۸۷.</ref> و حتی در زمان [[وفات]] ایشان زره‌شان برای قرض گرفتن آرد در گرو مردی [[یهودی]] بود<ref>بیهقی، السنن الکبری، ج ۶، ص ۳۶؛ ابن حجر، فتح الباری، ج ۵، ص ۹۹ و تقی الدین مقریزی، امتاع الاسماع، ج ۲، ص ۲۹۸.</ref> و نیز قرض کردن هفتاد [[زره]] از صفوان بن [[امیه]] جمحی<ref>الکافی، ج۵، ص۲۴۰ و من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۳۰۲.</ref> از مطالبی است که در کتاب‌های [[سیره]] آمده است.
متأسفانه سیره‌نویسان در شرح [[سیره رسول اکرم]] {{صل}} بیشتر به قرض گرفتن‌های ایشان اشاره کرده‌اند؛ مانند اینکه [[رسول خدا]] {{صل}} بارها از [[یهودیان]] [[مدینه]] قرض کردند<ref>قطب الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۱۸۷.</ref> و حتی در زمان [[وفات]] ایشان زره‌شان برای قرض گرفتن آرد در گرو مردی [[یهودی]] بود<ref>بیهقی، السنن الکبری، ج ۶، ص ۳۶؛ ابن حجر، فتح الباری، ج ۵، ص ۹۹ و تقی الدین مقریزی، امتاع الاسماع، ج ۲، ص ۲۹۸.</ref> و نیز قرض کردن هفتاد [[زره]] از صفوان بن امیه جمحی<ref>الکافی، ج۵، ص۲۴۰ و من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۳۰۲.</ref> از مطالبی است که در کتاب‌های [[سیره]] آمده است.


در کتاب‌های [[روایی]] نیز وضع همین گونه است و شاید در این کتاب‌ها به قرض‌هایی اشاره شده که [[پیامبر خدا]] {{صل}} از دیگران می‌گرفتند تا در [[راه خدا]] به دیگران [[انفاق]] کنند؛ [[روایت]] زیر، نمونه‌ای از آن موارد است: روزی سائلی نزد [[رسول اکرم]] {{صل}} آمد و از آن [[حضرت]] [[کمک]] خواست. [[پیامبر]] {{صل}} به حاضران رو کرده، فرمودند: "آیا بین شما کسی هست که به من قرض بدهد؟" پس مردی از [[انصار]] برخاست و گفت: "بله، ای [[رسول خدا]] {{صل}}!"؛ پس به او فرمود: "به این مرد، چهار وسق<ref>هر وسق، با شصت پیمانه برابر است.</ref> خرما بده!" گفت: "دادم"؛ ‌ پس [[انصاری]] دیگری آمد و تقاضای [[کمک]] کرد؛ [[حضرت]] فرمود: "ان‌شاء‌الله [[خدا]] عطا کند!" نفر سومی آمد و تقاضای [[کمک]] کرد و [[حضرت]] این جمله را تکرار کرد؛ پس، آن مرد گفت: "ان‌شاء‌الله عطا کند، زیاد شد!" پس [[رسول خدا]] {{صل}} خندید و رو به حاضران فرمود: "آیا در بین شما کسی هست که به من قرض بدهد؟"‌ مردی برخاست و گفت: "بله، ای [[رسول خدا]] {{صل}}!"‌ پس [[حضرت]] به او فرمود: "چقدر قرض می‌دهی؟" گفت: "هر چه بخواهی"؛ فرمود: "به این مرد هشت وسق خرما بده!" مرد سائل گفت: "من چهار وسق بیشتر احتیاج ندارم"؛ ‌ فرمود: "چهار تا هم اضافه بر آن"<ref>قرب الاسناد، ص ۴۴ و وسائل الشیعه، ج ۹، ص ۴۳۵.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۵۵۷-۵۵۸.</ref>
در کتاب‌های [[روایی]] نیز وضع همین گونه است و شاید در این کتاب‌ها به قرض‌هایی اشاره شده که [[پیامبر خدا]] {{صل}} از دیگران می‌گرفتند تا در [[راه خدا]] به دیگران [[انفاق]] کنند؛ [[روایت]] زیر، نمونه‌ای از آن موارد است: روزی سائلی نزد [[رسول اکرم]] {{صل}} آمد و از آن حضرت کمک خواست. [[پیامبر]] {{صل}} به حاضران رو کرده، فرمودند: "آیا بین شما کسی هست که به من قرض بدهد؟" پس مردی از [[انصار]] برخاست و گفت: "بله، ای [[رسول خدا]] {{صل}}!"؛ پس به او فرمود: "به این مرد، چهار وسق<ref>هر وسق، با شصت پیمانه برابر است.</ref> خرما بده!" گفت: "دادم"؛ ‌ پس [[انصاری]] دیگری آمد و تقاضای کمک کرد؛ حضرت فرمود: "ان‌شاء‌الله [[خدا]] عطا کند!" نفر سومی آمد و تقاضای کمک کرد و حضرت این جمله را تکرار کرد؛ پس، آن مرد گفت: "ان‌شاء‌الله عطا کند، زیاد شد!" پس [[رسول خدا]] {{صل}} خندید و رو به حاضران فرمود: "آیا در بین شما کسی هست که به من قرض بدهد؟"‌ مردی برخاست و گفت: "بله، ای [[رسول خدا]] {{صل}}!"‌ پس حضرت به او فرمود: "چقدر قرض می‌دهی؟" گفت: "هر چه بخواهی"؛ فرمود: "به این مرد هشت وسق خرما بده!" مرد سائل گفت: "من چهار وسق بیشتر احتیاج ندارم"؛ ‌ فرمود: "چهار تا هم اضافه بر آن"<ref>قرب الاسناد، ص ۴۴ و وسائل الشیعه، ج ۹، ص ۴۳۵.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۵۵۷-۵۵۸.</ref>


== [[سنت پیامبر]] {{صل}} در ادای قرض‌==
== [[سنت پیامبر]] {{صل}} در ادای قرض‌==
خط ۵۶: خط ۵۶:
== انواع قرض ==
== انواع قرض ==
=== قرض استنتاجی ===
=== قرض استنتاجی ===
شخص قرض می‌کند نه برای اینکه خود عین را صرف بکند، بلکه قرض می‌کند برای اینکه آن را [[استنتاج]] بکند. یعنی از آن نتیجه‌گیری نماید. در اینجا قرض کننده هیچ نوع اجباری برای قرض کردن ندارد، چون احتیاجی به [[مصرف]] کردن آن ندارد، بلکه می‌خواهد [[سرمایه]] خود را زیادتر کند و سود ببرد. با خودش هیچ سرمایه ندارد و یا سرمایه‌اش برای طرحی که تهیه کرده کافی نیست. از بانک یا از شخص دیگری قرض می‌کند و حساب کرده که [[میزان]] بهره‌ای که بابت وام باید بدهد کمتر از میزان استفاده‌ای است که در [[آینده]] از این سرمایه خواهد داشت. مثلاً با خود می‌گوید اگر من یک میلیون تومان از بانک قرض بگیرم، در آخر سال باید صد هزار تومان به عنوان سود به بانک بپردازم؛ ولی حداقل دویست هزار تومان از این قرض استفاده می‌برم و صد هزار تومانش برای خودم باقی می‌ماند<ref>مسأله ربا، ص۴۳.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۲.</ref>
شخص قرض می‌کند نه برای اینکه خود عین را صرف بکند، بلکه قرض می‌کند برای اینکه آن را [[استنتاج]] بکند. یعنی از آن نتیجه‌گیری نماید. در اینجا قرض کننده هیچ نوع اجباری برای قرض کردن ندارد، چون احتیاجی به [[مصرف]] کردن آن ندارد، بلکه می‌خواهد سرمایه خود را زیادتر کند و سود ببرد. با خودش هیچ سرمایه ندارد و یا سرمایه‌اش برای طرحی که تهیه کرده کافی نیست. از بانک یا از شخص دیگری قرض می‌کند و حساب کرده که [[میزان]] بهره‌ای که بابت وام باید بدهد کمتر از میزان استفاده‌ای است که در [[آینده]] از این سرمایه خواهد داشت. مثلاً با خود می‌گوید اگر من یک میلیون تومان از بانک قرض بگیرم، در آخر سال باید صد هزار تومان به عنوان سود به بانک بپردازم؛ ولی حداقل دویست هزار تومان از این قرض استفاده می‌برم و صد هزار تومانش برای خودم باقی می‌ماند<ref>مسأله ربا، ص۴۳.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۲.</ref>


=== قرض استهلاکی ===
=== قرض استهلاکی ===
این قرض وقتی است که قرض برای مصرف کردن و برای رفع احتیاجات ضروری [[زندگی]] قرض گیرنده باشد. قرض [[درماندگان]]، قرض [[امیدواران]] و قرض بستانکاران، این سه نوع داخل در قرض استهلاکی می‌شود<ref>مسأله ربا، ص۴۳.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۲.</ref>
این قرض وقتی است که قرض برای مصرف کردن و برای رفع احتیاجات ضروری [[زندگی]] قرض گیرنده باشد. قرض درماندگان، قرض [[امیدواران]] و قرض بستانکاران، این سه نوع داخل در قرض استهلاکی می‌شود<ref>مسأله ربا، ص۴۳.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۲.</ref>


=== قرض امیدواران ===
=== قرض امیدواران ===
در این نوع قرض، وام‌گیرنده در [[استیصال]] نیست و در آینده می‌تواند وام مصرف شده خود را پس بدهد. یعنی بالقوه می‌تواند خودش را اداره کند ولی بالفعل نمی‌تواند. در اینجا هم جای [[قرض‌الحسنه]] است و [[جامعه]] چنین وظیفه‌ای دارد تا از این طریق مشکل چنین فردی را حل بکند<ref>مسأله ربا، ص۴۴.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۲.</ref>
در این نوع قرض، وام‌گیرنده در استیصال نیست و در آینده می‌تواند وام مصرف شده خود را پس بدهد. یعنی بالقوه می‌تواند خودش را اداره کند ولی بالفعل نمی‌تواند. در اینجا هم جای قرض‌الحسنه است و [[جامعه]] چنین وظیفه‌ای دارد تا از این طریق مشکل چنین فردی را حل بکند<ref>مسأله ربا، ص۴۴.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۲.</ref>


=== [[قرض]] بستانکاران ===
=== [[قرض]] بستانکاران ===
خط ۶۸: خط ۶۸:


=== قرض تولیدی و مصرفی ===
=== قرض تولیدی و مصرفی ===
در قرض‌های مصرفی قرض گیرنده غرضش انتفاع به [[منافع]] بالفعل است. مثلاً گندم را قرض می‌کند برای آنکه بخورد. ولی در قرض‌های تولیدی غرضش انتفاع به منافع بالقوّه است. یعنی آنچه را که قرض می‌کند به صورت مال‌التجاره است که [[منفعت]] بالفعل آن مقصودش نیست. بلکه مقصود منافعی است که به [[تجارت]] یا [[صناعت]] روی آن پیدا می‌شود<ref>مسأله ربا، ص۱۹۰.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۳.</ref>
در قرض‌های مصرفی قرض گیرنده غرضش انتفاع به منافع بالفعل است. مثلاً گندم را قرض می‌کند برای آنکه بخورد. ولی در قرض‌های تولیدی غرضش انتفاع به منافع بالقوّه است. یعنی آنچه را که قرض می‌کند به صورت مال‌التجاره است که منفعت بالفعل آن مقصودش نیست. بلکه مقصود منافعی است که به [[تجارت]] یا صناعت روی آن پیدا می‌شود<ref>مسأله ربا، ص۱۹۰.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۳.</ref>


=== قرض [[درماندگان]] ===
=== قرض درماندگان ===
قرض درماندگان [یعنی آنکه] کسی هیچ ندارد و یک [[مصرف]] خیلی ضروری هم دارد. مثلاً فرزندش مریض شده و برای معالجه‌اش نیاز به وام دارد. در این مورد جامعه باید در مورد چنین فردی [[احساس]] [[وظیفه]] و کمک کند<ref>مسأله ربا، ص۴۴.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۳.</ref>
قرض درماندگان [یعنی آنکه] کسی هیچ ندارد و یک [[مصرف]] خیلی ضروری هم دارد. مثلاً فرزندش مریض شده و برای معالجه‌اش نیاز به وام دارد. در این مورد جامعه باید در مورد چنین فردی [[احساس]] [[وظیفه]] و کمک کند<ref>مسأله ربا، ص۴۴.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۳۳.</ref>


== قرض ربوی ==
== قرض ربوی ==
{{اصلی|قرض ربوی}}
{{اصلی|قرض ربوی}}
قرض ربوی یا [[ربا]] به معنای زیادی است<ref>المنجد، ص۲۴۷؛ صحاح اللغة، ج۱، ص۹۴.</ref> و در اصطلاح [[شرع]]، بهره‌ای است که در [[قرض]] و یا معاوضۀ دو جنس متماثل یا مکیل و موزون از مقترض یا یکی از متبایعین اخذ می‌گردد<ref>النهایه، ص۳۷۶؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۵۳۸؛ مختلف الشیعه، ج۵، ص۱۱۴.</ref>.<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۱۳.</ref>.
قرض ربوی یا [[ربا]] به معنای زیادی است<ref>المنجد، ص۲۴۷؛ صحاح اللغة، ج۱، ص۹۴.</ref> و در اصطلاح [[شرع]]، بهره‌ای است که در [[قرض]] و یا معاوضۀ دو جنس متماثل یا مکیل و موزون از مقترض یا یکی از متبایعین اخذ می‌گردد<ref>النهایه، ص۳۷۶؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۵۳۸؛ مختلف الشیعه، ج۵، ص۱۱۴.</ref>.<ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۱۱۳.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۹۳: خط ۹۳:
[[رده:فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]
[[رده:فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]
[[رده:انفاق مستحب]]
[[رده:انفاق مستحب]]
[[رده:آیات نامدار]]
۱۱۷٬۵۲۸

ویرایش