التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۵ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۵۸

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث تفسیر مأثور است.

مقدمه

نام کتابی است که ابراهیم بن حسن دیدگاه‌های تفسیری نقل شده از عمر بن خطاب را از کتاب‌های تفسیری و روایی اهل تسنن^[۱] به ترتیب سوره‌های قرآن در آن گرد آورده است و مجموع آن ۸۵۳ مورد است^[۲]، ولی بسیاری از آثاری که در آن گرد آمده، تفسیری نیست؛ برای نمونه:

اثر اول دربارۀ این است که در نماز شب می‌توان به قرائت «فاتحة الکتاب» اکتفا کرد.
اثر دوم درباره این است که پیامبر(ص)، ابو بکر و عمر در نماز ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را بلند قرائت می‌کردند.
در اثر سوم وجه آورده شدن ﴿الْحَمْدُ لِلَّهِ﴾ در ذکر «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» بیان شده است.
در اثر چهارم علت کم شدن ملخ در زمان عمر بیان شده است.
اثر ۵ تا ۱۳ در بیان کیفیت قرائت آیه ۵ سوره بقره و ﴿مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ﴾ یا "مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ" خوانده شدن آن است.
اثر چهاردهم در بیان این است که عمر ﴿صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ﴾^[۳] را "صِرَاطَ مَن أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ" و ﴿وَلَا الضَّالِّينَ﴾^[۴] را "وَغير الضَّالِّينَ" قرائت کرده است.

بنابراین، از ۱۴ اثری که در ارتباط‍ با سورۀ حمد گرد آورده، هیچ‌ کدام تفسیری نیست ^[۵] و به همین صورت، بسیاری از آثاری که در سوره‌های دیگر گرد آورده نیز تفسیری نمی‌باشد.

اثر پانزدهم و شانزدهم در بیان فضیلت قرائت سوره بقره و فضیلت یاد گرفتن آن است.

اثر هفدهم در بیان این است که عمر سورۀ بقره را در دوازده سال یاد گرفت و وقتی آن را تمام کرد، یک شتر نحر کرد^[۶].

در اثر ۸۱۷ آمده است که عمر در بالای منبر آیاتی از سوره عبس را قرائت کرد و به آیه ﴿فَاكِهَةً وَأَبًّا﴾^[۷] رسید معنای «ابّ» را نمی‌دانست، گفت چه اشکال دارد که معنای آن را ندانی^[۸].

در نتیجه هرچند نام این کتاب التفسیر المأثور است، ولی محتوای آن جز در مواردی اندک تفسیر نمی‌باشد و از نظر سند نیز بیشتر آن آثار سندی معتبر ندارند، بلکه در نزد شیعه صحت سند هیچ‌یک از آن آثار قابل اثبات نیست^[۹].^[۱۰]

منابع

بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن

پانویس

↑ مانند: جامع البیان طبری، تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر، الدر المنثور سیوطی، صحیح البخاری، صحیح مسلم، مسند احمد بن حنبل.
↑ پارسا، کتابشناسی جهانی قرآن کریم، ج۱، ص۴۶۲، رقم ۳۰۴۴ نیز به این کتاب اشاره کرده است.
↑ «راه آنان که به نعمت پرورده‌ای؛ که نه بر ایشان خشم آورده‌ای و نه گمراه‌اند» سوره فاتحه، آیه ۷.
↑ «راه آنان که به نعمت پرورده‌ای؛ که نه بر ایشان خشم آورده‌ای و نه گمراه‌اند» سوره فاتحه، آیه ۷.
↑ ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۹۳-۱۰۷.
↑ ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۱۰۸، ۱۰۹.
↑ «و میوه و علف؛» سوره عبس، آیه ۳۱.
↑ ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۸۹۷.
↑ برای توضیح ر.ک: همین کتاب، ص۳۵۲؛ بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۳۲۶-۳۲۷.
↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۷۹-۲۸۰.

جستارهای وابسته

[1] مانند: جامع البیان طبری، تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر، الدر المنثور سیوطی، صحیح البخاری، صحیح مسلم، مسند احمد بن حنبل.

[2] پارسا، کتابشناسی جهانی قرآن کریم، ج۱، ص۴۶۲، رقم ۳۰۴۴ نیز به این کتاب اشاره کرده است.

[3] «راه آنان که به نعمت پرورده‌ای؛ که نه بر ایشان خشم آورده‌ای و نه گمراه‌اند» سوره فاتحه، آیه ۷.

[4] «راه آنان که به نعمت پرورده‌ای؛ که نه بر ایشان خشم آورده‌ای و نه گمراه‌اند» سوره فاتحه، آیه ۷.

[5] ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۹۳-۱۰۷.

[6] ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۱۰۸، ۱۰۹.

[7] «و میوه و علف؛» سوره عبس، آیه ۳۱.

[8] ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۸۹۷.

[9] برای توضیح ر.ک: همین کتاب، ص۳۵۲؛ بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۳۲۶-۳۲۷.

[10] بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۷۹-۲۸۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 اثر پانزدهم و شانزدهم در بیان [[فضیلت]] [[قرائت]] [[سوره بقره]] و فضیلت [[یاد گرفتن]] آن است.
-اثر هفدهم در بیان این است که [[عمر]] [[سورۀ بقره]] را در [[دوازده]] [[سال]] یاد گرفت و وقتی آن را تمام کرد، یک شتر نحر کرد<ref>ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۱۰۸، ۱۰۹.</ref>.
+اثر هفدهم در بیان این است که [[عمر]] [[سوره بقره|سورۀ بقره]] را در [[دوازده]] [[سال]] یاد گرفت و وقتی آن را تمام کرد، یک شتر نحر کرد<ref>ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۱۰۸، ۱۰۹.</ref>.
 در اثر ۸۱۷ آمده است که عمر در بالای [[منبر]] آیاتی از [[سوره عبس]] را قرائت کرد و به [[آیه]] {{متن قرآن|فَاكِهَةً وَأَبًّا}}<ref>«و میوه و علف؛» سوره عبس، آیه ۳۱.</ref> رسید معنای «ابّ» را نمی‌دانست، گفت چه اشکال دارد که معنای آن را ندانی<ref>ر.ک: ابن الحسن، التفسیر المأثور عن عمر بن الخطاب، ص۸۹۷.</ref>.