مهمترین مصادیق علم غیب کدام‌اند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (حذف <br/> از صفحه توسط ربات) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| (۵۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات پرسش | {{جعبه اطلاعات پرسش | ||
| موضوع اصلی | | موضوع اصلی = [[علم غیب معصوم (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب]] | ||
| تصویر = 7626626262.jpg | |||
| تصویر | | نمایه وابسته = [[قلمرو علم غیب معصوم (نمایه)|قلمرو علم غیب معصوم]] | ||
| مدخل اصلی = [[علم غیب]] | |||
| نمایه وابسته | | موضوعات وابسته = | ||
| مدخل اصلی | | پاسخ‌دهندگان = [[ابراهیم امینی|امینی]]؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی]]؛ [[محمد اسعدی|اسعدی]]؛ [[حسن رهبری|رهبری]]؛ [[سیده رابیل]]؛ [[اسلام کوئست (وبگاه)|پژوهشگران وبگاه اسلام کوئست]] | ||
| موضوعات وابسته | |||
| پاسخ‌دهندگان | |||
}} | }} | ||
'''مهمترین مصادیق [[علم غیب]] کدام‌اند؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[علم غیب معصوم (پرسش)|علم غیب معصوم]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود. | '''مهمترین مصادیق [[علم غیب]] کدام‌اند؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[علم غیب معصوم (پرسش)|علم غیب معصوم]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود. | ||
==برخی از مصادیق ذکر شده== | == برخی از مصادیق ذکر شده == | ||
{{ | {{فهرست اثر}} | ||
# [[علم به خدا]] | # [[علم به خدا]] | ||
# [[علم به وحی]] | # [[علم به وحی]] | ||
| خط ۵۴: | خط ۴۹: | ||
# [[علم به آخر الزمان و حوادث و احوال آن]] | # [[علم به آخر الزمان و حوادث و احوال آن]] | ||
# [[علم به قیامت و زمان و احوال آن]] (یا: [[علم به اشراط الساعة]]) | # [[علم به قیامت و زمان و احوال آن]] (یا: [[علم به اشراط الساعة]]) | ||
{{پایان فهرست اثر}} | |||
{{ | == پاسخ نخست == | ||
{{ | [[پرونده:173589.jpg|100px|راست|بندانگشتی|[[ابراهیم امینی]]]] | ||
آیت‌الله '''[[ابراهیم امینی]]'''، در کتاب ''«[[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«[[عالم غیب]] در مقابل [[عالم شهود]] است، چیزهایی که با حواس قابل درک نباشند و از قلمرو حواس برتر و بالاتر باشند از [[عالم غیب]] محسوب میشوند. مانند: اوضاع [[قیامت]] و [[معاد]]، [[بهشت]] و [[دوزخ]]، ثوابها و عقابهای اخروی. و مانند: خدا و صفات او، و مانند [[ملائکه]] و [[فرشتگان]]. این قبیل امور چون دیدنی و شنیدنی و بوییدنی و چشیدنی و لمس کردنی نیستند و حواس ما تاب درک آنها را ندارند از [[جهان غیب]] شمرده میشوند»<ref>[http://www.ibrahimamini.com/fa/node/568 بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۶۳.]</ref>. | |||
== پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه == | |||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛ | |||
| تصویر = 11720.JPG | |||
| پاسخ‌دهنده = سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲) | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|سید علی هاشمی]]'''، در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان ''«[[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«در روایات متعددی، علومی برای [[ائمه]] {{عم}} گزارش شده است که اگر چه به طور صریح، [[علم غیب]] به شمار نمی‌آید؛ اما به طور قطع معنای لغوی [[علم غیب]] بر آنها تطبیق می‌شود. روایات این مجموعه تواتر معنوی دارند و در ابواب مختلف پراکنده‌اند. مهمترین این ابواب عبارتند از: | |||
# علم به ضمایر افراد؛ | |||
# [[آیا علم به گذشته و حال و آینده علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|علم به حوادث آینده]]؛ | |||
# علم به زمان شهادتشان؛ | |||
# [[آیا علم به زمان و کیفیت مرگ افراد علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|علم به زمان مرگ افراد]]؛ | |||
# [[آیا علم به منطق الطیر یا زبان حیوانات علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|علم به زبان‌های مختلف و زبان حیوانات و پرندگان]]؛ | |||
# [[آیا علم به اسم اعظم الهی علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|علم به اسم اعظم خداوند]]؛ | |||
# [[آیا علم به ملکوت علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|علم به ملکوت]]؛ | |||
# علم به تمام حقایق قرآن؛ | |||
# علم به تمام علوم پیامبران و فرشتگان؛ | |||
# [[آیا علم به اعمال و احوال خلق علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|علم به اعمال انسان‌ها]]؛ | |||
# دیدن فرشتگان و [[جبرئیل]]، [[میکائیل]] و فرشته مرگ؛ | |||
# شناخت ارواح مؤمنان؛ | |||
# شناخت جنیان و امامت بر آنان؛ | |||
# ارتباط با عالم برزخ و ارتباط بعد از وفات با دنیا و... . | |||
روایات متعدد این باب‌ها از علومی خبر می‌دهند که با توجه به معنای یاد شده، مصادیق [[علم غیب]] به شمار می‌آیند<ref>[[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]] (فصل اول)</ref>. | |||
}} | |||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. حجت الاسلام و المسلمین اسعدی؛ | |||
| تصویر = 11.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = محمد اسعدی | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[محمد اسعدی]]'''، در کتاب ''«[[ولایت و امامت پژوهشی از منظر قرآن (کتاب)|ولایت و امامت پژوهشی از منظر قرآن]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«مفهوم [[غیب]] در این آیات<ref>آل عمران، ۱۷۹ و جن، ۲۶ و ۲۷.</ref> - در مقابل [[شهادت]] - [[غیب در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)|همگون با معنای لغوی آن به معنای امور غایب از حواس است]] که طبعاً مصادیق گوناگونی دارد. از آن جمله به [[اخبار وحیانی]] مربوط به [[امت|امم]] و [[انبیا|انبیای گذشته]] [[انباء غیبی]] اطلاق شده؛ چنان که تفسیر [[غیب]] به قیامت و احوال آن به همین ملاک صورت گرفته است. امّا در آیاتی که خدا به عنوان [[عالم غیب]] و [[عالم شهادت|شهادت]] معرفی می‌شود، طبعاً اختصاص آن به مصداقی خاص از مصادیق [[غیب]] - مانند: [[وحی]] - شایسته نیست»<ref>[[ولایت و امامت پژوهشی از منظر قرآن (کتاب)|ولایت و امامت پژوهشی از منظر قرآن]]، ص ۳۰۹.</ref>. | |||
[[ | }} | ||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۳. حجت الاسلام و المسلمین خوش‌باور؛ | |||
| تصویر = 11270.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = داوود خوش‌باور | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین '''[[داوود خوش‌باور]]'''، در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان ''«[[علم غیب از دیدگاه فریقین (پایان‌نامه)|علم غیب از دیدگاه فریقین]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
#«موجوداتی که از افق حس انسانی بیرون است و هیچ‌گاه در قلمرو حس او قرار نمی‌گیرد مانند ذات پروردگار جهانیان و حقیقت اسم و صفات وی، جنود غیبی خداوند یعنی [[فرشتگان]] و شیوه کار آنان مانند تدبر عالم خلفت، [[جهان ارواح]] و [[عالم برزخ]]، رستاخیز و مواقف آن. | |||
# مکتشفات علمی بشر، خواه قوانین را کشف کرده تا بر پهنه هستی طبیعت حکومت کند و یا پرده از روی موجوداتی بردارد که قرن‌ها از افق حس او بیرون بوده است، همچون جاذبه زمین و قانون گریز از مرکز مثل عمل سلول ، وجود میکروب و... | |||
# حوادثی که در گذشته اتفاق افتاده و یا در آینده رخ خواهد داد همچون گزارش‌های قرآنی راجع به امت‌های پیشین به وسیله پیامبر امی و یا اخبار غیبی [[انبیا|انبیاء]] و اولیاء»<ref>[[علم غیب از دیدگاه فریقین (پایان‌نامه)|علم غیب از دیدگاه فریقین]]؛ ص ۳۰.</ref>. | |||
}} | |||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۴. آقای رهبری (پژوهشگر دانشگاه علمی کاربردی تبریز)؛ | |||
| تصویر = 11012314343.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = حسن رهبری | |||
| پاسخ = آقای '''[[حسن رهبری]]''' در مقاله ''«[[علم پیامبر و امام در تفسیر من وحی القرآن (مقاله)|علم پیامبر و امام در تفسیر "من وحی القرآن"]]»'' در این‌باره گفته است: | |||
«[[فقیه دامغانی]] با توجه به [[غیب در قرآن و حدیث به چه معنا به کار رفته است؟ (پرسش)|مفهوم غیب در آیات قرآنی]]، یازده مورد را با شواهد قرآنی آورده است که عبارت‌اند از: مبدأ و معاد، تاریکی، مرگ نامحسوس [[حضرت سلیمان]] {{ع}}، زمان مرگ، زمان بارش باران، [[لوح محفوظ]]، شرف و دارایی، نزول عذاب، ظنّ و گمان، امور پنهانی، و [[وحی]]. اما به نظر می‌رسد آن لغت‌شناس نامی قرآن به علّت نبود کشف الآیات، همه موارد [[غیب]] در قرآن را متذکر نشده است. ازاین رو با استفاده از جستجوی ایشان و دیگر مفسران قرآن، موارد [[غیب]] به شرح زیر از قرآن قابل استخراج است: | |||
{{ | # مبدأ و معاد: {{متن قرآن|الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ}}<ref>«تقواپیشگان، کسانی هستند که به غیب (خدا و قیامت) ایمان می‌آورند»؛ سوره بقره، آیه۲.</ref>. | ||
[[ | # تاریکی: {{متن قرآن|وَأَلْقُوهُ فِي غَيَابَةِ الْجُبِّ}}<ref>«یوسف را برادرانش در تاریکی چاه انداختند»؛ سوره یوسف، آیه۱۰.</ref> | ||
# اسرار و قوانین نهفته در طبیعت: {{متن قرآن|[[با توجه به آیه ۱۸۸ سوره اعراف چگونه علم غیب پیامبر خاتم ثابت می‌شود؟ (پرسش)|وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ]]}}<ref>«اگر غیب (قوانین نهفته در جهان هستی، یا زمان مرگم را) می‌دانستم، سود فراوانی برای خود فراهم می‌کردم»؛ سوره اعراف، آیه۱۸۸.</ref> | |||
: | # [[لوح محفوظ]]: {{متن قرآن|أَمْ عِندَهُمُ الْغَيْبُ فَهُمْ يَكْتُبُونَ }}<ref>«آیا اسرار غیب (لوح محفوظ) نزد آنهاست و از روی آن می نویسند؟»؛ سوره طور، آیه۴۱.</ref> | ||
# زمان نزول عذاب الهی: {{متن قرآن|[[با توجه به آیه ۲۶ و ۲۷ سوره جن غیر از خدا چه کسی از غیب خبر دارد؟ (پرسش)|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا]]}}<ref>«دانای غیب (زمان نزول عذاب) اوست؛ و هیچ کس را بر اسرار غیبش آگاه نمی‌سازد»؛ سوره جن، آیه۲۶.</ref> | |||
# ظنّ و گمان: {{متن قرآن|وَقَدْ كَفَرُوا بِهِ مِن قَبْلُ وَيَقْذِفُونَ بِالْغَيْبِ مِن مَّكَانٍ بَعِيدٍ}}<ref>«کافران، حقایق را قبل از نزول عذاب، دروغ می‌پنداشتند»؛ سوره سبأ، آیه۵۳.</ref> و {{متن قرآن|....رَجْمًا بِالْغَيْبِ}}<ref>«(آنان در تعداد نفرات اصحاب کهف) گمانه زنی می‌کنند و ناآگانه سخن می‌گویند»؛ سوره کهف، آیه۲۲.</ref> | |||
{{ | # [[وحی]]: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۲۲ تا ۲۴ سوره تکویر علم غیب پیامبر خاتم را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|وَمَا هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِينٍ]]}}<ref>«و او نسبت به آنچه از طریق وحی دریافت داشته بخل ندارد»؛ سوره تکویر، آیه۲۴.</ref> | ||
# معجزه: {{متن قرآن|[[با توجه به آیه ۲۰ سوره یونس چگونه علم غیب غیر خدا ثابت می‌شود؟ (پرسش)|وَيَقُولُونَ لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ]]}}<ref>«می‌گویند: چرا معجزه‌ای از پروردگارش بر او فرود نمی‌آید؟ بگو: غیب (معجزه) تنها برای خداست (به اراده او بستگی دارد)»؛ سوره یونس، آیه۲۰.</ref> | |||
# رویدادهای گذشتگان: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۴۴ سوره آل عمران علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|ذَلِكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهِ إِلَيْكَ]]}}<ref>«تاریخ گذشتگان از خبرهای غیبی است که به تو وحی می کنیم»؛ سوره آل عمران، آیه۴۴.</ref> | |||
# پنهان و خلوت: {{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ}}<ref>«خداوند به کارهای پنهانی و آشکار آگاه است»؛ سوره انعام، آیه۷۳.</ref> و {{متن قرآن| أَلَمْ يَعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ وَأَنَّ اللَّهَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ}}<ref>«آیا نمی‌دانستند که خداوند، اسرار و سخنان درگوشی آنها را می‌داند، و او دانای همه پنهان کاری‌هاست»؛ سوره توبه، آیه۷۸.</ref> | |||
# اسرار خانوادگی: {{متن قرآن|فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ }}<ref>«زنان صالح، زنانی متواضع هستند که در غیاب شوهر، اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقی که خدا برای آنان قرار داده، حفظ می‌کنند»؛ سوره نساء، آیه۳۴.</ref> | |||
# آنچه در دل‌ها می‌گذرد: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۳۸ سوره فاطر نافی علم غیب غیر از خدا نیست؟ (پرسش)|إِنَّ اللَّهَ عَالِمُ غَيْبِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ]] }}<ref>«خداوند از غیب آسمان‌ها و زمین آگاه است و آنچه را در درون دل‌هاست، می‌داند»؛ سوره فاطر، آیه۳۸.</ref> | |||
# دانش‌های خارج از ظرفیت و محاسبات انسانی: {{متن قرآن|[[با توجه به آیه ۵۹ سوره انعام چگونه علم غیب غیر از خدا ثابت می‌شود؟ (پرسش)|وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ]]}}<ref>«کلید‌های غیب تنها نزد خداست و جز او کسی آنها را نمی‌داند. او آنچه را در خشکی و دریاست می‌داند. هیچ برگی نمی‌افتد، مگر اینکه از آن آگاه است؛ و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین (از او پوشیده نیست)»؛ سوره انعام، آیه۵۹.</ref> | |||
# قیامت: {{متن قرآن|وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا أَمْرُ السَّاعَةِ إِلاَّ كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ}}<ref>«غیب آسمان‌ها و زمین مخصوص خداست؛ و امر قیامت درست همانند چشم بر هم زدن، یا از آن هم نزدیک‌تر است»؛ سوره نحل، آیه۷۷.</ref> | |||
# بهشت: {{متن قرآن|جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدَ الرَّحْمَنُ عِبَادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كَانَ وَعْدُهُ مَأْتِيًّا}}<ref>«وارد باغ‌های جاودانی بشوند که خداوند رحمان بندگانش را به آن وعده داده بود؛ مسلّماً وعده خدا (بهشت) تحقق یافتنی است»؛ سوره مریم، آیه۶۱.</ref> | |||
# زمان و مکان نزول باران: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۳۴ سوره لقمان علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)|إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ]] }}<ref>«علم قیامت تنها نزد خداوند است؛ و اوست که باران فرو می‌فرستد»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.</ref> | |||
# [[آیا علم به آنچه در رحم مادران است علم غیب شمرده می‌شود و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|آنچه در شکم مادران است]]: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۳۴ سوره لقمان علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)|وَيَعْلَمُ مَا فِي الأَرْحَامِ]] }}<ref>«و اوست که آنچه را در رحِم‌هاست می‌داند»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.</ref> | |||
# پیش آمدها: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۳۴ سوره لقمان علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)|وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا]]}}<ref>«کسی (جز او) نمی‌داند که فردا چه به دست می‌آورد»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.</ref> | |||
# [[آیا علم به زمان و کیفیت مرگ افراد علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|محل مرگ]]: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۳۴ سوره لقمان علم غیب غیر خدا را نفی نمی‌کند؟ (پرسش)|وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ]]}}<ref>«هیچ کس نمی‌داند که در چه سرزمینی می‌میرد؛ ولی خداوند بدان داناست»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.</ref> | |||
# حقیقت روح: {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي}}<ref>«از تو درباره روح می‌پرسند؛ بگو: کار پروردگار من است»؛ سوره اسراء، آیه۸۵.</ref>»<ref>[http://www.akbarahmadi.ir/index.php/2014-01-14-20-18-26/165-elmfazl علم پیامبر و امام در تفسیر "من وحی القرآن"]</ref>. | |||
}} | |||
{{پاسخ پرسش | |||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۵. خانم رابیل (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛ | |||
| تصویر = 11793.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = سیده رابیل | |||
| پاسخ = خانم [[سیده رابیل]] در مقاله ''«[[جستاری در مسئله علم غیب (مقاله)|جستاری در مسئله علم غیب]]»'' این‌باره گفته است: | |||
«مصادیق [[علم غیب]] را می‌توان در چند قسم خلاصه کرد: | |||
[[ | |||
۱. قسم اول، اموری هستند که هرگز در محدوده و قلمرو حس انسان، قرار نمی‌گیرند. مانند حقیقت ذات پروردگار جهان، فرشتگان، امور مربوط به معاد و ... انسان زمانی می‌تواند از حقیقت برخی موجودات مانند فرشتگان آگاهی پیدا کند که ظرف وجودی او دگرگون شده و وارد [[عالم غیب]] شود و گرنه با این ظرفیت وجودی نمی‌تواند، به این امور علم پیدا کند. | |||
{{ | ۲. حوادث غیبی که در گذشته اتفاق افتاده و یا در آینده رخ خواهد داد. بدین معنا که حوادث گذشته و آینده برای ما در حال حاضر از امور غیبی هستند که با خبر دادن از آنها، در قلمرو درک ما در خواهند آمد»<ref>[http://intjz.net/maqalat/sh-elm%20ghib.html#_ednref11 جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآن‌پژوهی]</ref>. | ||
}} | |||
پژوهشگران ''«[http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa3936 وبگاه اسلام کوئست]» در این‌باره گفته‌اند: | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۶. پژوهشگران وبگاه اسلام کوئست. | |||
| تصویر = 9030760879.jpg | |||
| پاسخ‌دهنده = وبگاه اسلام کوئست | |||
| پاسخ = پژوهشگران ''«[http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa3936 وبگاه اسلام کوئست]» در این‌باره گفته‌اند: | |||
«بعضی از حقایق غیبی که در روایات آمده و در اسلام، ایمان به آنها واجب شمرده شده است عبارتند از: | |||
# '''خداوند:''' هر چند خداوند از هر پیدایی پیداتر است و آشکارتر از او یافت نمی‌شود و به فرمایش [[امام حسین]] {{ع}} در دعای عرفه «هیچ وقت تو غایب نبوده‌ای تا نیازمند دلیلی باشی تا بر وجودت دلالت نماید»؛ ولی چون از دیدگان ظاهری پنهان است بر او [[غیب]] اطلاق می‌شود. | |||
# '''[[وحی]]'''؛ | |||
# '''[[امام مهدی|امام عصر حضرت مهدی]]''' {{ع}}: در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} قیام [[امام مهدی|حضرت امام عصر]] {{ع}} از مصادیق [[غیب]] شناسانده شده است.<ref>[[علامه طباطبایی]]، المیزان ج۱ ص۴۴.</ref>. | |||
# '''[[ملائکه]]'''؛ | |||
# '''بهشت و جهنم'''؛ | |||
# '''عقاب و ثواب:''' برخی از مفسرین؛ مانند [[طبرسی]] و [[زمخشری]] در تفسیر آیه {{متن قرآن|الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَيْبِ}}<ref>«آنان که از پروردگارشان در نهان می‌هراسند»؛ سوره انبیا، آیه ۴۹.</ref> گفته‌اند: یعنی این که از خدا می‌ترسند و حال آن که عذاب خدا را نمی‌بینند.<ref>[[سید علی اکبر قرشی]]، قاموس قرآن ، ج۵، ص۱۳۴.</ref>. | |||
# اخبار و حالات [[پیامبران]] گذشته؛ خداوند در قرآن بعد از نقل جریان [[نوح]] می‌فرماید: {{متن قرآن|[[آیا آیه ۴۹ سوره هود علم غیب غیر خدا را اثبات می‌کند؟ (پرسش)|تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلاَ قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَذَا...]]}}<ref>«این از خبرهای غیب است که ما به تو وحی می‌کنیم؛ تو و قومت پیش از این آنها را نمی‌دانستید». سوره هود، آیه ۴۹.</ref>. | |||
# '''قیامت و احوال آن:''' مهمترین غیبى که در موارد فراوان از آن به عنوان [[غیب]]؛ یاد شده، قیامت است. در روایتی [[امام باقر]] {{ع}} در ذیل آیه ۳ سوره بقره [[ایمان به غیب]] را این گونه تفسیر می‌فرماید: «مؤمنان کسانی هستند که تصدیق می‌کنند روز حشر و نشر را و وعد و وعید را»<ref>[[محمد باقر مجلسی]]، [[بحارالانوار]]، ج۶۵، ص۲۷۳.</ref>. | |||
# در حدیثی از [[امام صادق]] {{ع}} [[عالم غیب]] به حوادثی که در آینده رخ خواهند داد و [[عالم شهادت]] به حوادثی که اتفاق افتاده‌اند، تفسیر شده است که [[علامه طباطبایی]] در ذیل این حدیث می‌فرماید: حوادث آینده یکی از مصادیق بارز [[عالم غیب]] است و [[عالم غیب]] منحصر به این یک مورد نیست.<ref>[[علامه طباطبایی]]، المیزان ج۷، ص۲۷۳.</ref>. | |||
# '''[[رجعت]]:''' در حدیثی از [[امام باقر]] {{ع}} رجعت نیز از مصادیق غیب شناسانده شده است<ref>[[محمد باقر مجلسی]]، [[بحارالانوار]]، ج۲۴، ص۳۵۲.</ref>»<ref>[http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa3936# وبگاه اسلام کوئست]</ref>. | |||
}} | |||
==پرسش‌های مصداقی== | == پرسش‌های مصداقی == | ||
{{ | {{پرسش وابسته}} | ||
# [[آیا معصوم علم به احکام غیبی الهی دارد؟ (پرسش)]] | |||
# [[آیا معصوم علم به | |||
# [[آیا معصوم علم به شرایع الهی دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم علم به شرایع الهی دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم علم به باطن قرآن دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم علم به باطن قرآن دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم علم به تأویل قرآن دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم علم به تأویل قرآن دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم علم به کتب و صحف پیامبران دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم علم به کتب و صحف پیامبران دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم علم به | # [[آیا معصوم علم به ادویه و علاج‌ها دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم علم به | # [[آیا معصوم علم به جمیع علوم دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم علم به حاجات و نیازهای مردم دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم علم به حاجات و نیازهای مردم دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم علم به حرف و مشاغل دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم علم به حرف و مشاغل دارد؟ (پرسش)]] | ||
| خط ۱۷۷: | خط ۱۸۸: | ||
# [[آیا معصوم به زمان و کیفیت مرگش علم دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم به زمان و کیفیت مرگش علم دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم به زمان قیامت علم دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم به زمان قیامت علم دارد؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
==پرسش‌های وابسته== | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{ | {{پرسش وابسته}} | ||
# [[قلمرو علم غیب معصوم تا چه حدی است؟ (پرسش)]] | # [[قلمرو علم غیب معصوم تا چه حدی است؟ (پرسش)]] | ||
# [[علم به چه مواردی تنها نزد خداست؟ (پرسش)]] | # [[علم به چه مواردی تنها نزد خداست؟ (پرسش)]] | ||
| خط ۱۹۱: | خط ۲۰۰: | ||
# [[آیا خطورات قلبی یا حدس نوعی علم غیب است؟ (پرسش)]] | # [[آیا خطورات قلبی یا حدس نوعی علم غیب است؟ (پرسش)]] | ||
# [[رابطه علم غیب با رویدادهای فراحسی چیست؟ (پرسش)]] | # [[رابطه علم غیب با رویدادهای فراحسی چیست؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
==[[:رده:آثار علم غیب معصوم|منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم]]== | == [[:رده:آثار علم غیب معصوم|منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم]] == | ||
{{ | {{منبع جامع}} | ||
* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های علم غیب معصوم|کتاب‌شناسی علم غیب معصوم]]؛ | * [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های علم غیب معصوم|کتاب‌شناسی علم غیب معصوم]]؛ | ||
* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های علم غیب معصوم|مقاله‌شناسی علم غیب معصوم]]؛ | * [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های علم غیب معصوم|مقاله‌شناسی علم غیب معصوم]]؛ | ||
* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های علم غیب معصوم|پایان‌نامه‌شناسی علم غیب معصوم]]. | * [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های علم غیب معصوم|پایان‌نامه‌شناسی علم غیب معصوم]]. | ||
{{پایان | {{پایان منبع جامع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:پرسش]] | ||
[[رده:پرسمان علم غیب امامان معصوم]] | |||
[[رده: | |||
[[رده:(اخ): پرسش‌هایی با ۷ پاسخ]] | [[رده:(اخ): پرسش‌هایی با ۷ پاسخ]] | ||
[[رده:(اخ): پرسش‌های علم غیب معصوم با ۷ پاسخ]] | [[رده:(اخ): پرسش‌های علم غیب معصوم با ۷ پاسخ]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۴:۳۳
| مهمترین مصادیق علم غیب کدام‌اند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم غیب |
مهمترین مصادیق علم غیب کدام‌اند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم غیب معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
برخی از مصادیق ذکر شده
- علم به خدا
- علم به وحی
- علم به برزخ و احوال مردگان
- علم به ارواح و احوال آنها
- علم به جنیان و احوال آنها
- علم به علوم و احوال فرشتگان
- علم به عقاب و ثواب (یا: علم به بهشت و جهنم)
- علم به احوال و کتب و علوم پیامبران
- علم به احوال امت‌های پیشین
- علم به احکام و شرایع الهی
- علم به حکمت احکام و علل شرایع الهی
- علم به عرش و کرسی
- علم به تمام حقایق قرآن
- علم به عجایب یا راه‌های آسمان و زمین
- علم به عجایب خشکی و دریا
- علم به ملکوت
- علم به بداء
- علم به اسماء
- علم به اسم اعظم الهی
- علم به بلایا و منایا
- علم به ملاحم و فتن
- علم به گذشته و حال و آینده (یا: علم به ماکان و ما یکون و ما هو کائن)
- علم به ایمان یا عدم ایمان مردم
- علم به بارش باران
- علم به جنسیت طفل در رحم مادر
- علم به زمان و کیفیت مرگ افراد
- علم به انساب
- علم به ضمائر و خطورات قلبی (یا: علم به باطن و نهان آدمیان)
- علم به سرنوشت آدمیان
- علم به رؤیاهای مردم
- علم به اعمال و احوال مردم
- علم به حاجات و نیازهای مردم
- علم به رجعت
- علم به قیام قائم و و زمان و احوال آن
- علم به آخر الزمان و حوادث و احوال آن
- علم به قیامت و زمان و احوال آن (یا: علم به اشراط الساعة)
پاسخ نخست
آیت‌الله ابراهیم امینی، در کتاب «بررسی مسائل کلی امامت» در این‌باره گفته است:
«عالم غیب در مقابل عالم شهود است، چیزهایی که با حواس قابل درک نباشند و از قلمرو حواس برتر و بالاتر باشند از عالم غیب محسوب میشوند. مانند: اوضاع قیامت و معاد، بهشت و دوزخ، ثوابها و عقابهای اخروی. و مانند: خدا و صفات او، و مانند ملائکه و فرشتگان. این قبیل امور چون دیدنی و شنیدنی و بوییدنی و چشیدنی و لمس کردنی نیستند و حواس ما تاب درک آنها را ندارند از جهان غیب شمرده میشوند»[۱].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی، در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان «قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه» در این‌باره گفته است:
«در روایات متعددی، علومی برای ائمه (ع) گزارش شده است که اگر چه به طور صریح، علم غیب به شمار نمی‌آید؛ اما به طور قطع معنای لغوی علم غیب بر آنها تطبیق می‌شود. روایات این مجموعه تواتر معنوی دارند و در ابواب مختلف پراکنده‌اند. مهمترین این ابواب عبارتند از:
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین اسعدی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد اسعدی، در کتاب «ولایت و امامت پژوهشی از منظر قرآن» در این‌باره گفته است:
«مفهوم غیب در این آیات[۳] - در مقابل شهادت - همگون با معنای لغوی آن به معنای امور غایب از حواس است که طبعاً مصادیق گوناگونی دارد. از آن جمله به اخبار وحیانی مربوط به امم و انبیای گذشته انباء غیبی اطلاق شده؛ چنان که تفسیر غیب به قیامت و احوال آن به همین ملاک صورت گرفته است. امّا در آیاتی که خدا به عنوان عالم غیب و شهادت معرفی می‌شود، طبعاً اختصاص آن به مصداقی خاص از مصادیق غیب - مانند: وحی - شایسته نیست»[۴].
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین خوش‌باور؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین داوود خوش‌باور، در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «علم غیب از دیدگاه فریقین» در این‌باره گفته است:
|
| ۴. آقای رهبری (پژوهشگر دانشگاه علمی کاربردی تبریز)؛ |
|---|
|
آقای حسن رهبری در مقاله «علم پیامبر و امام در تفسیر "من وحی القرآن"» در این‌باره گفته است:
«فقیه دامغانی با توجه به مفهوم غیب در آیات قرآنی، یازده مورد را با شواهد قرآنی آورده است که عبارت‌اند از: مبدأ و معاد، تاریکی، مرگ نامحسوس حضرت سلیمان (ع)، زمان مرگ، زمان بارش باران، لوح محفوظ، شرف و دارایی، نزول عذاب، ظنّ و گمان، امور پنهانی، و وحی. اما به نظر می‌رسد آن لغت‌شناس نامی قرآن به علّت نبود کشف الآیات، همه موارد غیب در قرآن را متذکر نشده است. ازاین رو با استفاده از جستجوی ایشان و دیگر مفسران قرآن، موارد غیب به شرح زیر از قرآن قابل استخراج است:
|
| ۵. خانم رابیل (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛ |
|---|
|
خانم سیده رابیل در مقاله «جستاری در مسئله علم غیب» این‌باره گفته است:
«مصادیق علم غیب را می‌توان در چند قسم خلاصه کرد: ۱. قسم اول، اموری هستند که هرگز در محدوده و قلمرو حس انسان، قرار نمی‌گیرند. مانند حقیقت ذات پروردگار جهان، فرشتگان، امور مربوط به معاد و ... انسان زمانی می‌تواند از حقیقت برخی موجودات مانند فرشتگان آگاهی پیدا کند که ظرف وجودی او دگرگون شده و وارد عالم غیب شود و گرنه با این ظرفیت وجودی نمی‌تواند، به این امور علم پیدا کند. ۲. حوادث غیبی که در گذشته اتفاق افتاده و یا در آینده رخ خواهد داد. بدین معنا که حوادث گذشته و آینده برای ما در حال حاضر از امور غیبی هستند که با خبر دادن از آنها، در قلمرو درک ما در خواهند آمد»[۲۹]. |
| ۶. پژوهشگران وبگاه اسلام کوئست. |
|---|
|
پژوهشگران «وبگاه اسلام کوئست» در این‌باره گفته‌اند:
«بعضی از حقایق غیبی که در روایات آمده و در اسلام، ایمان به آنها واجب شمرده شده است عبارتند از:
|
پرسش‌های مصداقی
- آیا معصوم علم به احکام غیبی الهی دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به شرایع الهی دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به باطن قرآن دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به تأویل قرآن دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به کتب و صحف پیامبران دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به ادویه و علاج‌ها دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به جمیع علوم دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به حاجات و نیازهای مردم دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به حرف و مشاغل دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به سنت دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به صناعات دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به عجایب آسمان و زمین دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به عجایب خشکی و دریا دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به لغات و زبان‌ها دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم علم به صناعات دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم عالم به ملکوت است؟ (پرسش)
- آیا معصوم آگاهی از اسم اعظم الهی دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم از خطورات قلبی اطلاع دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم از اعمال و احوال خلق اطلاع دارد؟ (پرسش)
- آیا علم به بلایا و منایا علم غیب است؟ (پرسش)
- آیا علم به گذشته و حال و آینده علم غیب است؟ (پرسش)
- آیا علم به ایمان یا عدم ایمان افراد علم غیب است؟ (پرسش)
- آیا معصوم به زمان و کیفیت مرگش علم دارد؟ (پرسش)
- آیا معصوم به زمان قیامت علم دارد؟ (پرسش)
پرسش‌های وابسته
- قلمرو علم غیب معصوم تا چه حدی است؟ (پرسش)
- علم به چه مواردی تنها نزد خداست؟ (پرسش)
- آیا علم غیب معصوم قابلیت افزایش دارد؟ (پرسش)
- رابطه علم غیب با معجزه و کرامت چیست؟ (پرسش)
- آیا معجزه به واسطه علم غیب است؟ (پرسش)
- آیا فراست یا تیزبینی نوعی علم غیب است؟ (پرسش)
- آیا خطورات قلبی یا حدس نوعی علم غیب است؟ (پرسش)
- رابطه علم غیب با رویدادهای فراحسی چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ بررسی مسائل کلی امامت، ص ۲۶۳.
- ↑ قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (فصل اول)
- ↑ آل عمران، ۱۷۹ و جن، ۲۶ و ۲۷.
- ↑ ولایت و امامت پژوهشی از منظر قرآن، ص ۳۰۹.
- ↑ علم غیب از دیدگاه فریقین؛ ص ۳۰.
- ↑ «تقواپیشگان، کسانی هستند که به غیب (خدا و قیامت) ایمان می‌آورند»؛ سوره بقره، آیه۲.
- ↑ «یوسف را برادرانش در تاریکی چاه انداختند»؛ سوره یوسف، آیه۱۰.
- ↑ «اگر غیب (قوانین نهفته در جهان هستی، یا زمان مرگم را) می‌دانستم، سود فراوانی برای خود فراهم می‌کردم»؛ سوره اعراف، آیه۱۸۸.
- ↑ «آیا اسرار غیب (لوح محفوظ) نزد آنهاست و از روی آن می نویسند؟»؛ سوره طور، آیه۴۱.
- ↑ «دانای غیب (زمان نزول عذاب) اوست؛ و هیچ کس را بر اسرار غیبش آگاه نمی‌سازد»؛ سوره جن، آیه۲۶.
- ↑ «کافران، حقایق را قبل از نزول عذاب، دروغ می‌پنداشتند»؛ سوره سبأ، آیه۵۳.
- ↑ «(آنان در تعداد نفرات اصحاب کهف) گمانه زنی می‌کنند و ناآگانه سخن می‌گویند»؛ سوره کهف، آیه۲۲.
- ↑ «و او نسبت به آنچه از طریق وحی دریافت داشته بخل ندارد»؛ سوره تکویر، آیه۲۴.
- ↑ «می‌گویند: چرا معجزه‌ای از پروردگارش بر او فرود نمی‌آید؟ بگو: غیب (معجزه) تنها برای خداست (به اراده او بستگی دارد)»؛ سوره یونس، آیه۲۰.
- ↑ «تاریخ گذشتگان از خبرهای غیبی است که به تو وحی می کنیم»؛ سوره آل عمران، آیه۴۴.
- ↑ «خداوند به کارهای پنهانی و آشکار آگاه است»؛ سوره انعام، آیه۷۳.
- ↑ «آیا نمی‌دانستند که خداوند، اسرار و سخنان درگوشی آنها را می‌داند، و او دانای همه پنهان کاری‌هاست»؛ سوره توبه، آیه۷۸.
- ↑ «زنان صالح، زنانی متواضع هستند که در غیاب شوهر، اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقی که خدا برای آنان قرار داده، حفظ می‌کنند»؛ سوره نساء، آیه۳۴.
- ↑ «خداوند از غیب آسمان‌ها و زمین آگاه است و آنچه را در درون دل‌هاست، می‌داند»؛ سوره فاطر، آیه۳۸.
- ↑ «کلید‌های غیب تنها نزد خداست و جز او کسی آنها را نمی‌داند. او آنچه را در خشکی و دریاست می‌داند. هیچ برگی نمی‌افتد، مگر اینکه از آن آگاه است؛ و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین (از او پوشیده نیست)»؛ سوره انعام، آیه۵۹.
- ↑ «غیب آسمان‌ها و زمین مخصوص خداست؛ و امر قیامت درست همانند چشم بر هم زدن، یا از آن هم نزدیک‌تر است»؛ سوره نحل، آیه۷۷.
- ↑ «وارد باغ‌های جاودانی بشوند که خداوند رحمان بندگانش را به آن وعده داده بود؛ مسلّماً وعده خدا (بهشت) تحقق یافتنی است»؛ سوره مریم، آیه۶۱.
- ↑ «علم قیامت تنها نزد خداوند است؛ و اوست که باران فرو می‌فرستد»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.
- ↑ «و اوست که آنچه را در رحِم‌هاست می‌داند»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.
- ↑ «کسی (جز او) نمی‌داند که فردا چه به دست می‌آورد»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.
- ↑ «هیچ کس نمی‌داند که در چه سرزمینی می‌میرد؛ ولی خداوند بدان داناست»؛ سوره لقمان، آیه۳۴.
- ↑ «از تو درباره روح می‌پرسند؛ بگو: کار پروردگار من است»؛ سوره اسراء، آیه۸۵.
- ↑ علم پیامبر و امام در تفسیر "من وحی القرآن"
- ↑ جستاری در مسئله علم غیب، منتشر شده در نشریه الکترونیکی قرآن‌پژوهی
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان ج۱ ص۴۴.
- ↑ «آنان که از پروردگارشان در نهان می‌هراسند»؛ سوره انبیا، آیه ۴۹.
- ↑ سید علی اکبر قرشی، قاموس قرآن ، ج۵، ص۱۳۴.
- ↑ «این از خبرهای غیب است که ما به تو وحی می‌کنیم؛ تو و قومت پیش از این آنها را نمی‌دانستید». سوره هود، آیه ۴۹.
- ↑ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۶۵، ص۲۷۳.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان ج۷، ص۲۷۳.
- ↑ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج۲۴، ص۳۵۲.
- ↑ وبگاه اسلام کوئست