نگاه عامیانه به ظهور منجی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'رده:اتمام لینک داخلی' به '') |
(←پانویس) |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مهدویت}} | {{مهدویت}} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
*یکی از آثار سوء نگاه عامیانه به موضوع [[منجی]] و [[مهدویت]]، عدم اشاعه [[فرهنگ]] اصیل [[انتظار]] در [[جهان]] [[بشریت]] است. وقتی ما سطحی نگاه کردیم، و تئوری‌های [[حکومت]] آقا [[امام زمان]]{{ع}} را به صورت [[علمی]] بیان نکردیم و تحلیلی عالمانه از موضوع [[مهدویت]] و [[منجی]] ارائه ندادیم، کم‌کم این موضوع به یک امر خیالی و یا [[خرافی]] تبدیل شده و مانند یک سدّ بزرگ سبب می‌شود که نتوانیم [[فرهنگ]] اصیل [[انتظار]] را، به ویژه در میان [[نخبگان]]، اشاعه دهیم و ذهن‌ها را به صورت دقیق متوجه این موضوع کنیم. در چنین شرایطی، خیلی‌ها موضوع [[منجی]] و [[مهدویت]] را به [[دلیل]] غیرعقلانی بودن، نخواهند پذیرفت. [[اندیشمندان]] و فرهیختگان، [[مهدویت]] را امری موهوم و به دور از [[عقلانیت]] تلقی خواهند کرد و [[ترویج]] [[انتظار]]، به محافل مذهبی و مساجد محدود شده و [[دین]] و [[دنیا]] همچنان از یکدیگر جدا خواهند ماند.(...) | * یکی از آثار سوء نگاه عامیانه به موضوع [[منجی]] و [[مهدویت]]، عدم اشاعه [[فرهنگ]] اصیل [[انتظار]] در [[جهان]] [[بشریت]] است. وقتی ما سطحی نگاه کردیم، و تئوری‌های [[حکومت]] آقا [[امام زمان]] {{ع}} را به صورت [[علمی]] بیان نکردیم و تحلیلی عالمانه از موضوع [[مهدویت]] و [[منجی]] ارائه ندادیم، کم‌کم این موضوع به یک امر خیالی و یا [[خرافی]] تبدیل شده و مانند یک سدّ بزرگ سبب می‌شود که نتوانیم [[فرهنگ]] اصیل [[انتظار]] را، به ویژه در میان [[نخبگان]]، اشاعه دهیم و ذهن‌ها را به صورت دقیق متوجه این موضوع کنیم. در چنین شرایطی، خیلی‌ها موضوع [[منجی]] و [[مهدویت]] را به [[دلیل]] غیرعقلانی بودن، نخواهند پذیرفت. [[اندیشمندان]] و فرهیختگان، [[مهدویت]] را امری موهوم و به دور از [[عقلانیت]] تلقی خواهند کرد و [[ترویج]] [[انتظار]]، به محافل مذهبی و مساجد محدود شده و [[دین]] و [[دنیا]] همچنان از یکدیگر جدا خواهند ماند. (...) | ||
*یکی دیگر از آثار سوء این نگاه عامیانه، بستری است که برای [[انحراف]] و بهره‌برداری [[دشمنان]] از موضوع [[مهدویت]] ایجاد می‌شود. در بستر این "نگاه عامیانه به مفهوم [[منجی]]"، خیلی‌ها احساس می‌کنند با چند تا [[ظاهرسازی]] ساده می‌توانند خودشان را همان [[منجی]] یا مرتبط با او معرفی کنند. کم نیستند انواع ادعاهای دروغین ارتباط با [[منجی]] که هر از گاهی خبری از آنها به گوش می‌رسد<ref>اصل ارتباط و [[ملاقات]] برخی از خوبان در [[دوران غیبت کبری]] با [[امام زمان]]{{ع}}، و از امور روشن و غیر قابل انکاری است که توسط [[امام خامنه‌ای]] و [[مراجع]] عظیم‌الشأنی [[حضرت]] [[آیت الله]] بهجت مورد تأیید قرار گرفته است (چند نمونه در انتهای همین پاورقی آمده است) | * یکی دیگر از آثار سوء این نگاه عامیانه، بستری است که برای [[انحراف]] و بهره‌برداری [[دشمنان]] از موضوع [[مهدویت]] ایجاد می‌شود. در بستر این "نگاه عامیانه به مفهوم [[منجی]]"، خیلی‌ها احساس می‌کنند با چند تا [[ظاهرسازی]] ساده می‌توانند خودشان را همان [[منجی]] یا مرتبط با او معرفی کنند. کم نیستند انواع ادعاهای دروغین ارتباط با [[منجی]] که هر از گاهی خبری از آنها به گوش می‌رسد<ref>اصل ارتباط و [[ملاقات]] برخی از خوبان در [[دوران غیبت کبری]] با [[امام زمان]] {{ع}}، و از امور روشن و غیر قابل انکاری است که توسط [[امام خامنه‌ای]] و [[مراجع]] عظیم‌الشأنی [[حضرت]] [[آیت الله]] بهجت مورد تأیید قرار گرفته است (چند نمونه در انتهای همین پاورقی آمده است) لکن خوبی برطرف شدن نگاه عامیانه به موضوع [[منجی]] این است که معیارهایی به دست می‌آید که براساس آن داستان‌های راست و [[دروغ]] تا حدی از همدیگر قابل تشخیص خواهند بود و اساساً زمینه سوء استفاده از داستان‌ها و ادعاهای دروغین از بین می‌رود. [[امام خامنه‌ای]] فرموده‌اند: "خیلی از بزرگان ما در همین [[دوران غیبت]]، آن [[عزیز]] و [[محبوب]] دل‌های [[عاشقان]] و [[مشتاقان]] را از نزدیک، [[زیارت]] کرده‌اند. بسیاری از نزدیک با او [[بیعت]] کرده‌اند. بسیاری از او سخن دلگرم‌کننده شنیده‌اند. بسیاری از او نوازش دیده‌اند و بسیار دیگری بدون اینکه او را بشناسند، از او [[لطف]] و نوازش و [[محبّت]] دیده و او را نشناخته‌اند". (بیانات در جشن بزرگ [[منتظران]] [[ظهور]]؛ ۰۳ / ۰۹ / ۱۳۸۷) و در جای دیگری هم فرموده‌اند: "ممکن است یک [[انسان]] سعادتمندی، چشمش، دلش این ظرفیت را پیدا کند که به [[نور]] آن [[جمال]] [[مبارک]] روشن شود، اما یک چنین کسانی اهل ادعا نیستند؛ اهل گفتن نیستند؛ اهل دکان‌داری نیستند. این کسانی که دکان‌داری می‌کنند به این وسیله، [[انسان]] می‌تواند به طور قطع و [[یقین]] بگوید اینها [[دروغ‌گو]] هستند؛ مفتری هستند". (بیانات در [[دیدار]] اقشار مختلف [[مردم]] در روز [[نیمه شعبان]]، ۲۷ / ۰۵ /۱۳۸۷) نمونه‌ها و موارد دیگری از نظرات صاحب‌نظران و بزرگان که دلالت بر [[امکان ملاقات]] و یا وقوع [[ملاقات]] برای برخی از خوبان با [[حضرت]] داشته باشد، فراوان است. لکن به ذکر چند نمونه بسنده می‌کنیم. [[آیت الله]] بهجت فرموده‌اند: "در [[زمان غیبت]] هم [[عنایات]] و [[الطاف]] [[امام زمان]] {{ع}} نسبت به [[محبّان]] و شیعیانش زیاد دیده شده؛ باب لقا و حضور بالکلیّه مسدود نیست؛ بلکه اصل رؤیت جسمانی را هم نمی‌شود [[انکار]] کرد". در محضر بهجت، ج ۱، نکته شماره ۳۸۹ و نیز فرموده‌اند: "مهمّ این است که در وقت [[تشرّف]] از آن [[حضرت]] سؤال کنید که.... ؛ ما به کسانی که برای سفر [[حج]] با ما خداحافظی کرده‌اند، این تذکر را داده‌ایم که اگر عینک بزنید ممکن است به [[خدمت]] آن [[حضرت]] برسید، و [[ملاقات]] حاصل شود". در محضر بهجت، ج ۳، نکته شماره ۲۲. و در جای دیگر: "یکی از امور مهم بلکه از اهم امور این است که بدانیم چه کار کنیم تا مثل کسانی از [[علما]] و متشرعه و صلحای تابع [[علما]] باشیم که [[فرج شخصی]] و ارتباط خاص با [[حضرت ولی عصر]] {{ع}} داشته‌اند". در محضر بهجت، ج ۳، شماره ۱۳۲۱. در کتاب استفتائات ایشان آمده است: سؤال: در [[توقیع شریف]] خطاب به جناب [[علی بن محمد سمری]] آمده است: {{متن حدیث|"وَ سَيَأْتِي شِيعَتِي مَنْ يَدَّعِي الْمُشَاهَدَةَ... فَكَذِّبُوهُ"}} این جمله با ملاحظه قضایایی که در کتاب‌های [[بحارالانوار]] و غیره تحت عنوان: {{متن حدیث|"فِي مَنْ فَازَ بِلِقاءِ الْحِجَّةِ {{ع}}"}} [پیرامون کسانی که موفق به [[دیدار]] [[حضرت حجت]] شده‌اند] [[نقل]] گردیده است، چگونه قابل توجیه است؟ پاسخ: به قرینه [[مقام]]، منظور در [[توقیع]]، نحو مشاهده در [[نیابت]] خاصّه داستان است. [یعنی [[روایت]] مربوط به [[دوران غیبت صغری]] است و لذا‌ها داستان‌هاو ملاقا‌ت‌هایی که در [[بحارالانوار]] و برخی کتب دیگر آمده، می‌تواند صحیح باشد.] (استفتائات [[حضرت]] [[آیت الله]] بهجت، سؤال ۱۹۷۶) همچنین [[آیت الله]] مکارم شیرازی در خصوص داستان ملاقت [[امام زمان]] {{ع}} و [[دستور]] ایشان در مورد احداث [[مسجد جمکران]]، فرموده‌اند: "داستان [[مسجد مقدس جمکران]] در [[بیداری]] بوده" (استفتائات جدید، ج ۱، ص ۴۹۶) و در استفتائات ایشان آمده است: "سؤال ۱۵۱۱ - آیا شرط [[ملاقات]] با [[حضرت]]، [[علم]] و تقواست، یا [[مصلحت]] و زمان و مکان؟ جواب: شرط اصلی [[لیاقت]] [[ملاقات]] با آن [[حضرت]]، [[تقوا]] در سطح [[عالی]] است. ولی گاه به خاطر [[مصلحت اسلام]] و [[مسلمین]]، چهره [[نورانی]] خود را به افراد غیر لایق، حتی [[غیر شیعه]] و غیر [[مسلمانان]]، نیز نشان می‌دهد". (مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج ۳، ص ۵۴۲). برای مطالعه بیشتر در این زمینه و ملاحظه استدلال‌ها و نظرات دیگر [[علماء]] و بزرگان، به کتاب‌هایی که در این رابطه نگاشته شده است مراجعه فرمایید. از آن جمله: "[[دیدار]] در [[عصر غیبت]]؛ از نفی تا اثبات، [[جواد جعفری]]، مؤسسه [[آینده]] روشن - پژوهشکده [[مهدویت]]، ۱۳۸۹" و "فراز ابر، تحلیلی پیرامون [[تشرف]] به محضر [[امام زمان]] {{ع}}، م - [[سحاب]]، مؤسسه توسعه [[فرهنگ]] [[قرآنی]]، ۱۳۸۸".</ref>. پدیده "[[بهائیت]]" را هم باید از جنس همین مشکلات قلمداد کرد. در [[روایات]] هم این مطلب آمده است که در [[عصر ظهور]]، پرچم‌های [[انحرافی]] زیادی که ادعا می‌کنند "[[منجی]]" هستند، برافراشته می‌شوند<ref>در روایات آمده است: دوازده نفر ادعای ارتباط با حضرت و یا ادعای مهدویت می‌کنند و هرکدام‌شان دیگری را تکذیب می‌کند. (امام صادق {{ع}}: {{متن حدیث|"لَا يَقُومُ الْقَائِمُ {{ع}} حَتَّى يَقُومَ اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا كُلُّهُ يُجْمِعُ عَلَى قَوْلِ أَنَّهُمْ قَدْ رَأَوْهُ فَيُكَذِّبُهُمْ"}}؛ غیبت نعمانی، ص ۲۷۷) و در روایت دیگری آمده است: دوازده نفر که از سادات نیز هستند خروج کرده [ادعای مهدویت کرده] و همگی به خود دعوت می‌کنند. (امام صادق {{ع}}: {{متن حدیث|"لَا يَخْرُجُ الْقَائِمُ حَتَّى يَخْرُجَ اثْنَا عَشَرَ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ كُلُّهُمْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ"}}؛ غیبت شیخ طوسی، ص ۴۳۷).</ref>. این [[انحراف‌ها]] در چه بستری پدید می‌آید و رونق می‌گیرد؟ آیا غیر از این است که نگاه عامیانه به موضوع [[منجی]]، بستر رواج چنین انحرافاتی است؟ نگاه عامیانه، علاوه بر اینکه می‌تواند بستری برای بهره‌برداری [[دشمنان]] فراهم کند، می‌تواند زمینه‌ای برای [[انحراف]] [[دوستان]] نیز پدید بیاورد. یکی از انحراف‌هایی که ممکن است در بحث [[منجی]] و [[مهدویت]] به وجود بیاید، این است که [[مردم]] را صرفاً بر روی بحث رابطه [[عاطفی]] شخصی با [[امام زمان]] {{ع}} متمرکز کنند. این رابطه [[عاطفی]] خوب است و باید بیشتر هم بشود، که البته با افزایش [[معرفت]] و دقت در انجام [[وظایف]] [[الهی]]، رابطه [[عاطفی]] بیشتر هم خواهد شد، ولی صرفاً توجه دادن به این رابطه [[عاطفی]] و تمام [[آرمان]] [[منتظران]] را یک [[دیدار]] مخفیانه و رسیدن به [[خدمت]] [[حضرت]] قرار دادن، بدون توجه به لوازم و حقایق [[اجتماعی]] آن، بستر یک [[انحراف]] است؛ [[انحرافی]] که می‌تواند از درونش بسیاری از ضدیت‌ها با مرام [[امام زمان]] {{ع}}، که همان [[اسلام ناب]] است، بیرون بیاید<ref>آیت الله بهجت فرموده‌اند: "لازم نیست که انسان در پی این باشد که به خدمت حضرت ولی عصر {{ع}} تشرف حاصل کند، بلکه شاید خواندن دو رکعت نماز سپس توسل به ائمه {{عم}} بهتر از تشرّف باشد؛ زیرا هر کجا که باشیم آن حضرت می‌بیند و می‌شنود، و عبادت در زمان غیبت ائمه اطهار افضل از عبادت در زمان حضور است؛ و زیارت هر کدام از ائمه اطهار {{عم}} مانند زیارت خود حضرت حجّت {{ع}} است". در محضر بهجت، ج ۱، شماره ۲۷۷. و نیز فرموده‌اند: "آیا درست است که ما راحت بنشینیم و نظاره‌گر باشیم و برادران و خواهران ایمانی ما در دست ظالمان گرفتار باشند؟!... آیا می‌شود رییس و مولای ما حضرت ولی عصر {{ع}} محزون باشد، و ما خوشحال باشیم؟!" همان، ج ۲ تعالی، شماره فرجه ۲۶۷.</ref>. | ||
*سومین اثر منفی نگاه عامیانه، "رخوتی" است که در میان [[منتظران]] ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، نگاه عامیانه عامل ترک [[وظایف]] و نشناختن آنها توسط [[منتظران]] خواهد شد. این خیلی بد است که ما به عنوان یک [[منتظر]] هر وقت به [[یاد امام زمان]]{{ع}} می‌افتیم، آهی بکشیم و بگوییم: "ان‌شاءالله آقا بیاید" و بعد دوباره به [[زندگی]] پُر اشتباه خود ادامه بدهیم. این یک آفت و آسیب است که [[منتظر]] بودن ما، در [[زندگی]] ما هیچ تغییری ایجاد نکند. طبیعتاً وقتی به موضوع [[انتظار]]، سطحی نگاه کنیم، نمی‌توانیم [[تکالیف]] مُنبعث از آن را برای خود استخراج کنیم و در وجود خود بعثتی بیابیم و مسئولیتی احساس کنیم. و در نهایت، بدترین اثر منفی نگاه عامیانه، تأثیری است که ممکن است در [[عاقبت به خیری]] [[منتظران]] داشته باشد. به عبارت دیگر، ممکن است منتظرانی که عامیانه به [[ظهور]] موضوع [[منجی]] و [[مهدویت]] نگاه می‌کنند، [[بعد از ظهور]]، جزو [[دشمنان]] [[امام زمان]]{{ع}} قرار بگیرند. کما اینکه در [[روایات]] هم به این مطلب تصریح شده است که بعضی‌ها در برابر آن [[حضرت]] می‌ایستند و می‌گویند: "[[ایشان ]][[امام زمان]] نیست، ایشان نمی‌تواند [[فرزند]] [[پیغمبر]] باشد"<ref>عن الباقر{{ع}}: {{متن حدیث|"... حَتَّى يَقُولَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ لَيْسَ هَذَا مِنْ آلِ مُحَمَّد..."}} غیبت نعمانی، ص ۲۳۱. امام صادق{{ع}} می‌فرماید: "هنگامی که قائم خروج می‌کند کسی که بنظر خویش از اهل این کار بود از این کار بیرون می‌رود می‌و شود کسی که همانند پرستندگان آفتاب و ماه است در این کار داخل می‌شود؛ {{متن حدیث|"إِذَا خَرَجَ الْقَائِمُ خَرَجَ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ مَنْ كَانَ يَرَى أَنَّهُ مِنْ أَهْلِهِ وَ دَخَلَ فِي سُنَّةِ عَبَدَةِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ"}} غیبت نعمانی، ص ۳۱۷. روایات مشابه دیگری که بر مخالفت برخی از اهالی جبهه حق با آن حضرت دلالت دارد در پاورقی صفحه ۳۷ ذکر شد.</ref> در حالی که قبلاً به نوعی [[انتظار]] [[حضرت]] را می‌کشیدند<ref>[[علی رضا پناهیان|پناهیان؛ علی رضا]]، [[انتظار عامیانه عالمانه عارفانه (کتاب)|انتظار عامیانه عالمانه عارفانه]]، ص ۵۸-۶۵.</ref>. | * سومین اثر منفی نگاه عامیانه، "رخوتی" است که در میان [[منتظران]] ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، نگاه عامیانه عامل ترک [[وظایف]] و نشناختن آنها توسط [[منتظران]] خواهد شد. این خیلی بد است که ما به عنوان یک [[منتظر]] هر وقت به [[یاد امام زمان]] {{ع}} می‌افتیم، آهی بکشیم و بگوییم: "ان‌شاءالله آقا بیاید" و بعد دوباره به [[زندگی]] پُر اشتباه خود ادامه بدهیم. این یک آفت و آسیب است که [[منتظر]] بودن ما، در [[زندگی]] ما هیچ تغییری ایجاد نکند. طبیعتاً وقتی به موضوع [[انتظار]]، سطحی نگاه کنیم، نمی‌توانیم [[تکالیف]] مُنبعث از آن را برای خود استخراج کنیم و در وجود خود بعثتی بیابیم و مسئولیتی احساس کنیم. و در نهایت، بدترین اثر منفی نگاه عامیانه، تأثیری است که ممکن است در [[عاقبت به خیری]] [[منتظران]] داشته باشد. به عبارت دیگر، ممکن است منتظرانی که عامیانه به [[ظهور]] موضوع [[منجی]] و [[مهدویت]] نگاه می‌کنند، [[بعد از ظهور]]، جزو [[دشمنان]] [[امام زمان]] {{ع}} قرار بگیرند. کما اینکه در [[روایات]] هم به این مطلب تصریح شده است که بعضی‌ها در برابر آن [[حضرت]] می‌ایستند و می‌گویند: "[[ایشان]] [[امام زمان]] نیست، ایشان نمی‌تواند [[فرزند]] [[پیغمبر]] باشد"<ref>عن الباقر {{ع}}: {{متن حدیث|"... حَتَّى يَقُولَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ لَيْسَ هَذَا مِنْ آلِ مُحَمَّد..."}} غیبت نعمانی، ص ۲۳۱. امام صادق {{ع}} می‌فرماید: "هنگامی که قائم خروج می‌کند کسی که بنظر خویش از اهل این کار بود از این کار بیرون می‌رود می‌و شود کسی که همانند پرستندگان آفتاب و ماه است در این کار داخل می‌شود؛ {{متن حدیث|"إِذَا خَرَجَ الْقَائِمُ خَرَجَ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ مَنْ كَانَ يَرَى أَنَّهُ مِنْ أَهْلِهِ وَ دَخَلَ فِي سُنَّةِ عَبَدَةِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ"}} غیبت نعمانی، ص ۳۱۷. روایات مشابه دیگری که بر مخالفت برخی از اهالی جبهه حق با آن حضرت دلالت دارد در پاورقی صفحه ۳۷ ذکر شد.</ref> در حالی که قبلاً به نوعی [[انتظار]] [[حضرت]] را می‌کشیدند<ref>[[علی رضا پناهیان|پناهیان؛ علی رضا]]، [[انتظار عامیانه عالمانه عارفانه (کتاب)|انتظار عامیانه عالمانه عارفانه]]، ص ۵۸-۶۵.</ref>. | ||
==پرسش مستقیم== | == پرسش مستقیم == | ||
* [[آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)]] | * [[آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)]] | ||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان انتظار فرج}} | {{پرسمان انتظار فرج}} | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
* [[پرونده:10114369.jpg|22px]] [[علی رضا پناهیان|پناهیان؛ علی رضا]]، [[انتظار عامیانه عالمانه عارفانه (کتاب)|'''انتظار عامیانه عالمانه عارفانه''']] | * [[پرونده:10114369.jpg|22px]] [[علی رضا پناهیان|پناهیان؛ علی رضا]]، [[انتظار عامیانه عالمانه عارفانه (کتاب)|'''انتظار عامیانه عالمانه عارفانه''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:امام مهدی]] | |||
[[رده: | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۵۸
مقدمه
- یکی از آثار سوء نگاه عامیانه به موضوع منجی و مهدویت، عدم اشاعه فرهنگ اصیل انتظار در جهان بشریت است. وقتی ما سطحی نگاه کردیم، و تئوری‌های حکومت آقا امام زمان (ع) را به صورت علمی بیان نکردیم و تحلیلی عالمانه از موضوع مهدویت و منجی ارائه ندادیم، کم‌کم این موضوع به یک امر خیالی و یا خرافی تبدیل شده و مانند یک سدّ بزرگ سبب می‌شود که نتوانیم فرهنگ اصیل انتظار را، به ویژه در میان نخبگان، اشاعه دهیم و ذهن‌ها را به صورت دقیق متوجه این موضوع کنیم. در چنین شرایطی، خیلی‌ها موضوع منجی و مهدویت را به دلیل غیرعقلانی بودن، نخواهند پذیرفت. اندیشمندان و فرهیختگان، مهدویت را امری موهوم و به دور از عقلانیت تلقی خواهند کرد و ترویج انتظار، به محافل مذهبی و مساجد محدود شده و دین و دنیا همچنان از یکدیگر جدا خواهند ماند. (...)
- یکی دیگر از آثار سوء این نگاه عامیانه، بستری است که برای انحراف و بهره‌برداری دشمنان از موضوع مهدویت ایجاد می‌شود. در بستر این "نگاه عامیانه به مفهوم منجی"، خیلی‌ها احساس می‌کنند با چند تا ظاهرسازی ساده می‌توانند خودشان را همان منجی یا مرتبط با او معرفی کنند. کم نیستند انواع ادعاهای دروغین ارتباط با منجی که هر از گاهی خبری از آنها به گوش می‌رسد[۱]. پدیده "بهائیت" را هم باید از جنس همین مشکلات قلمداد کرد. در روایات هم این مطلب آمده است که در عصر ظهور، پرچم‌های انحرافی زیادی که ادعا می‌کنند "منجی" هستند، برافراشته می‌شوند[۲]. این انحراف‌ها در چه بستری پدید می‌آید و رونق می‌گیرد؟ آیا غیر از این است که نگاه عامیانه به موضوع منجی، بستر رواج چنین انحرافاتی است؟ نگاه عامیانه، علاوه بر اینکه می‌تواند بستری برای بهره‌برداری دشمنان فراهم کند، می‌تواند زمینه‌ای برای انحراف دوستان نیز پدید بیاورد. یکی از انحراف‌هایی که ممکن است در بحث منجی و مهدویت به وجود بیاید، این است که مردم را صرفاً بر روی بحث رابطه عاطفی شخصی با امام زمان (ع) متمرکز کنند. این رابطه عاطفی خوب است و باید بیشتر هم بشود، که البته با افزایش معرفت و دقت در انجام وظایف الهی، رابطه عاطفی بیشتر هم خواهد شد، ولی صرفاً توجه دادن به این رابطه عاطفی و تمام آرمان منتظران را یک دیدار مخفیانه و رسیدن به خدمت حضرت قرار دادن، بدون توجه به لوازم و حقایق اجتماعی آن، بستر یک انحراف است؛ انحرافی که می‌تواند از درونش بسیاری از ضدیت‌ها با مرام امام زمان (ع)، که همان اسلام ناب است، بیرون بیاید[۳].
- سومین اثر منفی نگاه عامیانه، "رخوتی" است که در میان منتظران ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، نگاه عامیانه عامل ترک وظایف و نشناختن آنها توسط منتظران خواهد شد. این خیلی بد است که ما به عنوان یک منتظر هر وقت به یاد امام زمان (ع) می‌افتیم، آهی بکشیم و بگوییم: "ان‌شاءالله آقا بیاید" و بعد دوباره به زندگی پُر اشتباه خود ادامه بدهیم. این یک آفت و آسیب است که منتظر بودن ما، در زندگی ما هیچ تغییری ایجاد نکند. طبیعتاً وقتی به موضوع انتظار، سطحی نگاه کنیم، نمی‌توانیم تکالیف مُنبعث از آن را برای خود استخراج کنیم و در وجود خود بعثتی بیابیم و مسئولیتی احساس کنیم. و در نهایت، بدترین اثر منفی نگاه عامیانه، تأثیری است که ممکن است در عاقبت به خیری منتظران داشته باشد. به عبارت دیگر، ممکن است منتظرانی که عامیانه به ظهور موضوع منجی و مهدویت نگاه می‌کنند، بعد از ظهور، جزو دشمنان امام زمان (ع) قرار بگیرند. کما اینکه در روایات هم به این مطلب تصریح شده است که بعضی‌ها در برابر آن حضرت می‌ایستند و می‌گویند: "ایشان امام زمان نیست، ایشان نمی‌تواند فرزند پیغمبر باشد"[۴] در حالی که قبلاً به نوعی انتظار حضرت را می‌کشیدند[۵].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی میدانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌شود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا می‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‌کند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ اصل ارتباط و ملاقات برخی از خوبان در دوران غیبت کبری با امام زمان (ع)، و از امور روشن و غیر قابل انکاری است که توسط امام خامنه‌ای و مراجع عظیم‌الشأنی حضرت آیت الله بهجت مورد تأیید قرار گرفته است (چند نمونه در انتهای همین پاورقی آمده است) لکن خوبی برطرف شدن نگاه عامیانه به موضوع منجی این است که معیارهایی به دست می‌آید که براساس آن داستان‌های راست و دروغ تا حدی از همدیگر قابل تشخیص خواهند بود و اساساً زمینه سوء استفاده از داستان‌ها و ادعاهای دروغین از بین می‌رود. امام خامنه‌ای فرموده‌اند: "خیلی از بزرگان ما در همین دوران غیبت، آن عزیز و محبوب دل‌های عاشقان و مشتاقان را از نزدیک، زیارت کرده‌اند. بسیاری از نزدیک با او بیعت کرده‌اند. بسیاری از او سخن دلگرم‌کننده شنیده‌اند. بسیاری از او نوازش دیده‌اند و بسیار دیگری بدون اینکه او را بشناسند، از او لطف و نوازش و محبّت دیده و او را نشناخته‌اند". (بیانات در جشن بزرگ منتظران ظهور؛ ۰۳ / ۰۹ / ۱۳۸۷) و در جای دیگری هم فرموده‌اند: "ممکن است یک انسان سعادتمندی، چشمش، دلش این ظرفیت را پیدا کند که به نور آن جمال مبارک روشن شود، اما یک چنین کسانی اهل ادعا نیستند؛ اهل گفتن نیستند؛ اهل دکان‌داری نیستند. این کسانی که دکان‌داری می‌کنند به این وسیله، انسان می‌تواند به طور قطع و یقین بگوید اینها دروغ‌گو هستند؛ مفتری هستند". (بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در روز نیمه شعبان، ۲۷ / ۰۵ /۱۳۸۷) نمونه‌ها و موارد دیگری از نظرات صاحب‌نظران و بزرگان که دلالت بر امکان ملاقات و یا وقوع ملاقات برای برخی از خوبان با حضرت داشته باشد، فراوان است. لکن به ذکر چند نمونه بسنده می‌کنیم. آیت الله بهجت فرموده‌اند: "در زمان غیبت هم عنایات و الطاف امام زمان (ع) نسبت به محبّان و شیعیانش زیاد دیده شده؛ باب لقا و حضور بالکلیّه مسدود نیست؛ بلکه اصل رؤیت جسمانی را هم نمی‌شود انکار کرد". در محضر بهجت، ج ۱، نکته شماره ۳۸۹ و نیز فرموده‌اند: "مهمّ این است که در وقت تشرّف از آن حضرت سؤال کنید که.... ؛ ما به کسانی که برای سفر حج با ما خداحافظی کرده‌اند، این تذکر را داده‌ایم که اگر عینک بزنید ممکن است به خدمت آن حضرت برسید، و ملاقات حاصل شود". در محضر بهجت، ج ۳، نکته شماره ۲۲. و در جای دیگر: "یکی از امور مهم بلکه از اهم امور این است که بدانیم چه کار کنیم تا مثل کسانی از علما و متشرعه و صلحای تابع علما باشیم که فرج شخصی و ارتباط خاص با حضرت ولی عصر (ع) داشته‌اند". در محضر بهجت، ج ۳، شماره ۱۳۲۱. در کتاب استفتائات ایشان آمده است: سؤال: در توقیع شریف خطاب به جناب علی بن محمد سمری آمده است: «"وَ سَيَأْتِي شِيعَتِي مَنْ يَدَّعِي الْمُشَاهَدَةَ... فَكَذِّبُوهُ"» این جمله با ملاحظه قضایایی که در کتاب‌های بحارالانوار و غیره تحت عنوان: «"فِي مَنْ فَازَ بِلِقاءِ الْحِجَّةِ (ع)"» [پیرامون کسانی که موفق به دیدار حضرت حجت شده‌اند] نقل گردیده است، چگونه قابل توجیه است؟ پاسخ: به قرینه مقام، منظور در توقیع، نحو مشاهده در نیابت خاصّه داستان است. [یعنی روایت مربوط به دوران غیبت صغری است و لذا‌ها داستان‌هاو ملاقا‌ت‌هایی که در بحارالانوار و برخی کتب دیگر آمده، می‌تواند صحیح باشد.] (استفتائات حضرت آیت الله بهجت، سؤال ۱۹۷۶) همچنین آیت الله مکارم شیرازی در خصوص داستان ملاقت امام زمان (ع) و دستور ایشان در مورد احداث مسجد جمکران، فرموده‌اند: "داستان مسجد مقدس جمکران در بیداری بوده" (استفتائات جدید، ج ۱، ص ۴۹۶) و در استفتائات ایشان آمده است: "سؤال ۱۵۱۱ - آیا شرط ملاقات با حضرت، علم و تقواست، یا مصلحت و زمان و مکان؟ جواب: شرط اصلی لیاقت ملاقات با آن حضرت، تقوا در سطح عالی است. ولی گاه به خاطر مصلحت اسلام و مسلمین، چهره نورانی خود را به افراد غیر لایق، حتی غیر شیعه و غیر مسلمانان، نیز نشان می‌دهد". (مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج ۳، ص ۵۴۲). برای مطالعه بیشتر در این زمینه و ملاحظه استدلال‌ها و نظرات دیگر علماء و بزرگان، به کتاب‌هایی که در این رابطه نگاشته شده است مراجعه فرمایید. از آن جمله: "دیدار در عصر غیبت؛ از نفی تا اثبات، جواد جعفری، مؤسسه آینده روشن - پژوهشکده مهدویت، ۱۳۸۹" و "فراز ابر، تحلیلی پیرامون تشرف به محضر امام زمان (ع)، م - سحاب، مؤسسه توسعه فرهنگ قرآنی، ۱۳۸۸".
- ↑ در روایات آمده است: دوازده نفر ادعای ارتباط با حضرت و یا ادعای مهدویت می‌کنند و هرکدام‌شان دیگری را تکذیب می‌کند. (امام صادق (ع): «"لَا يَقُومُ الْقَائِمُ (ع) حَتَّى يَقُومَ اثْنَا عَشَرَ رَجُلًا كُلُّهُ يُجْمِعُ عَلَى قَوْلِ أَنَّهُمْ قَدْ رَأَوْهُ فَيُكَذِّبُهُمْ"»؛ غیبت نعمانی، ص ۲۷۷) و در روایت دیگری آمده است: دوازده نفر که از سادات نیز هستند خروج کرده [ادعای مهدویت کرده] و همگی به خود دعوت می‌کنند. (امام صادق (ع): «"لَا يَخْرُجُ الْقَائِمُ حَتَّى يَخْرُجَ اثْنَا عَشَرَ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ كُلُّهُمْ يَدْعُو إِلَى نَفْسِهِ"»؛ غیبت شیخ طوسی، ص ۴۳۷).
- ↑ آیت الله بهجت فرموده‌اند: "لازم نیست که انسان در پی این باشد که به خدمت حضرت ولی عصر (ع) تشرف حاصل کند، بلکه شاید خواندن دو رکعت نماز سپس توسل به ائمه (ع) بهتر از تشرّف باشد؛ زیرا هر کجا که باشیم آن حضرت می‌بیند و می‌شنود، و عبادت در زمان غیبت ائمه اطهار افضل از عبادت در زمان حضور است؛ و زیارت هر کدام از ائمه اطهار (ع) مانند زیارت خود حضرت حجّت (ع) است". در محضر بهجت، ج ۱، شماره ۲۷۷. و نیز فرموده‌اند: "آیا درست است که ما راحت بنشینیم و نظاره‌گر باشیم و برادران و خواهران ایمانی ما در دست ظالمان گرفتار باشند؟!... آیا می‌شود رییس و مولای ما حضرت ولی عصر (ع) محزون باشد، و ما خوشحال باشیم؟!" همان، ج ۲ تعالی، شماره فرجه ۲۶۷.
- ↑ عن الباقر (ع): «"... حَتَّى يَقُولَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ لَيْسَ هَذَا مِنْ آلِ مُحَمَّد..."» غیبت نعمانی، ص ۲۳۱. امام صادق (ع) می‌فرماید: "هنگامی که قائم خروج می‌کند کسی که بنظر خویش از اهل این کار بود از این کار بیرون می‌رود می‌و شود کسی که همانند پرستندگان آفتاب و ماه است در این کار داخل می‌شود؛ «"إِذَا خَرَجَ الْقَائِمُ خَرَجَ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ مَنْ كَانَ يَرَى أَنَّهُ مِنْ أَهْلِهِ وَ دَخَلَ فِي سُنَّةِ عَبَدَةِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ"» غیبت نعمانی، ص ۳۱۷. روایات مشابه دیگری که بر مخالفت برخی از اهالی جبهه حق با آن حضرت دلالت دارد در پاورقی صفحه ۳۷ ذکر شد.
- ↑ پناهیان؛ علی رضا، انتظار عامیانه عالمانه عارفانه، ص ۵۸-۶۵.