روح القدس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۵۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[روح القدس در قرآن]] - [[روح القدس در حدیث]] - [[روح القدس در کلام اسلامی]] - [[روح القدس در معارف مهدویت]]| پرسش مرتبط = علم معصوم (پرسش)}} | ||
'''روح القدس''' | '''[[روح القدس]]''' به‌معنای موجودی [[پاک]] عنوانی است که دو مصداق برای آن بیان شده است؛ یکی: [[فرشتۀ وحی]] و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با [[برگزیدگان الهی]] بوده است. برخی از [[روایات]] بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه [[اهل بیت]]{{عم}} بوده است که با آن [[حقایق]] بسیاری را [[درک]] می‌کرده‌اند. این [[روح]] یکی از [[منابع علم امامان]]{{عم}} است که آنان را [[همراهی]] کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند. | ||
== | == معناشناسی == | ||
روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در [[قرآن مجید]] | روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در [[قرآن مجید]] آمده است، گاهی دربارۀ [[حضرت عیسی]]{{ع}} و گاهی دربارۀ [[پیامبر خاتم]]{{صل}}. در مورد حضرت عیسی می‌‌فرماید: {{متن قرآن|وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ}}<ref>«و به عیسی پسر مریم برهان‌ها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس نیرومند کردیم» سوره بقره، آیه ۸۷.</ref> و در مورد [[سخن گفتن]] ایشان در گهواره می‌‌فرماید: {{متن قرآن|إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا}}<ref>«به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref>. دربارۀ [[پیامبر اسلام]]{{صل}} نیز آمده است: {{متن قرآن|قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ}}<ref>«بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است» سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref> | ||
برای روح القدس در بیان [[قرآن]] و [[حدیث]] حداقل دو مصداق روشن ذکر شده است؛ یکی: | برای روح القدس در بیان [[قرآن]] و [[حدیث]] حداقل دو مصداق روشن ذکر شده است؛ یکی: فرشتۀ وحی ([[جبرئیل]]) و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با برگزیدگان الهی بوده است. آیۀ مربوط به پیامبر خاتم{{صل}} با معنای اول تناسب دارد و [[آیات]] مربوط به حضرت عیسی{{ع}} با معنای دوم و همان بود که [[مسیح]] را [[تأیید]] می‌کرد تا در گهواره سخن بگوید و یا [[مردگان]] را زنده نماید. این روح مقدّس و پاک، منبع [[الهام]] بخش بزرگی برای [[انبیا]] بوده است<ref>ر.ک: [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]؛ [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]].</ref>. | ||
== | == [[آیات]] و [[روح‌القدس]] == | ||
{{اصلی|روح القدس در قرآن}} | |||
در [[آیات قرآن کریم]]، از مخلوق یا مخلوقاتی به نام "[[روح]]"سخن گفته شده است. این نام، گاهی به همراه "ال" به صورت "الروح" و گاهی بدون آن آمده است. مهم‌ترین مصادیق این [[ارواح]]، عبارت‌اند از: | |||
# [[روحی]] که در هر [[انسان]] دمیده می‌شود و مایه [[حیات]] اوست. این روح به تعداد [[انسان‌ها]] مصداق دارد. | |||
# روحی که در [[مؤمنان]] قرار می‌گیرد و آنان را [[تأیید]] می‌کند: {{متن قرآن|أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ}}<ref>«آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است» سوره مجادله، آیه ٢٢.</ref>. | |||
# روحی که از سوی [[خداوند]] بر [[حضرت مریم]]{{س}} ظاهر شد. | |||
# در یکی از آیات آمده است، خداوند به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} "روحی از امرِ خود" را [[وحی]] کرد؛ درحالی‌که پیش از آن، [[پیامبر]] کتاب و [[ایمان]] را نمی‌شناخت. از این [[آیه]] چنین [[استنباط]] می‌شود که این روح، موجب شده است پیامبر{{صل}} با [[قرآن]] و [[حقایق]] [[ایمانی]] آشنا شود. | |||
# مصداق دیگر روح، "روح‌القدس" است. در برخی آیات قرآن کریم، از تأیید [[عیسی بن مریم]]{{س}}، به وسیله روح‌القدس[[سخن]] گفته شده است. از ظاهر یکی از این آیات به دست می‌آید که آن حضرت به واسطه تأیید روح‌القدس، در کودکی و بزرگی با [[مردم]] سخن گفته است. | |||
# در برخی از آیات، از روحی سخن گفته شده است که همراه [[فرشتگان]] در [[شب قدر]] نازل می‌شود و در [[قیامت]] به همراه آنان عروج می‌کند و همراهشان به صف می‌ایستد. در روایتی نقل شده است، فردی از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} پرسید: آیا روح همان [[جبرئیل]] است؟ [[امام]]{{ع}} فرمود: "جبرئیل از فرشتگان است و روح غیر از جبرئیل است". آن مرد از پاسخ امام [[تعجب]] کرد و گفت: [[سخن]] بزرگی را ادعا کردی. هیچ‌کس [[گمان]] نمی‌کند که [[روح]] غیر از [[جبرئیل]] باشد. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} فرمود: "تو [[گمراهی]] و از [[اهل]] گمراهی سخن نقل می‌کنی". سپس آن حضرت به این [[آیه]] استشهاد کردند: {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ}}<ref>«فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید»؛ سوره نحل، آیه ۲.</ref> که ظهور آن بیانگر تمایز روح از [[فرشتگان]] است؛ زیرا اگر روح یکی از فرشتگان بود، در کنار آنان به [[طور]] مستقل یاد نمی‌شد<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۶۸۴؛ محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۴۶۴؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۵۸۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه]].</ref> | |||
== | == روح القدس در بیان [[روایات]] == | ||
{{اصلی|روح القدس در حدیث}} | |||
برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه [[اهل بیت]]{{عم}} بوده است که با آن [[حقایق]] بسیاری را [[درک]] می‌کرده‌اند مانند: | |||
# | # یکی از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} از ایشان سؤال کرد: "آیا شده است که از چیزی سؤال کنند و [[علم]] آن نزد شما نباشد؟ حضرت فرمودند: "گاه چنین بوده است!" راوی عرض کرد: در این هنگام چه می‌کنید؟ [[امام]] فرمودند "روح القدس به ما تلقین می‌کند"<ref>{{متن حدیث|سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّيْءِ فَلَا يَكُونُ عِنْدَكُمْ عِلْمُهُ فَقَالَ رُبَّمَا كَانَ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ كَيْفَ تَصْنَعُونَ قَالَ تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۴۵۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص۲۱۰؛ [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص۶۴ ـ ۶۵؛ [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات]].</ref> | ||
# | # [[مفضل بن عمر]] میگوید: [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: "روح القدس نمی‌خوابد و [[غفلت]] نمی‌کند و [[لهو]] و [[سهو]] و [[خطا]] ندارد و روح القدس [[ثابت]] است و [[امام]] به واسطه آن شرق و غرب و خشکی و دریای [[زمین]] را می‌بیند". عرض کردم: فدایت شوم امام می‌تواند آنچه را که در [[بغداد]] است با دست بگیرد؟ حضرت فرمودند: «بله تا آنچه را که زیر [[عرش]] است می‌تواند"<ref>{{متن حدیث|رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَسْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحُ تَنَامُ وَ تَلْهُو وَ تَغْفُلُ وَ تَسْهُوَ وَ رُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ يَرَى بِهِ مَا فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْعَرْشِ}}؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۴۵۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۱۷۱؛ [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج ۱، ص۱۵۵.</ref> | ||
# امام صادق{{ع}} در [[تفسیر]] آیۀ {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ}}<ref>«و (سوم) پیشتازان پیشتاز آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰ ـ ۱۱.</ref> فرمودند: "آنها پیش‌گامان [[رسولان الهی]] و بندگان خاص خدایند که [[خداوند]] در آنها پنج [[روح]] قرار داده و یکی از آنها روح القدس است که به وسیلۀ آن مطالب را [[درک]] می‌کنند"<ref>{{متن حدیث|فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ{{ع}}وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۷۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۱۷۱.</ref> | |||
==روح القدس | == ویژگی روح القدس در [[روایات]] == | ||
ویژگی‌های روح القدس و برخی از نکاتی که میتوان از این روایات برداشت کرد عبارت‌اند از: | |||
# [[اهل بیت]]{{ع}} به سبب [[زندگی]] عادی نمی‌خواهند همواره از روح القدس و بُعد عالی روحشان استفاده کنند بلکه هنگامی که لازم باشد به آن اشراف پیدا کنند، آن را به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند و این [[حقیقت]] مشترک است بین ایشان و [[رسول خدا]]{{صل}} است. | |||
# در تفاوت [[روح]] الایمان و روح القدس که در روایات بدان اشاره شده بود گفته شده است: روح ایمان تا هنگامی که [[گناه کبیره]] انجام ندهد با بدن ملازم است و زمانی که [[گناه]] کبیره‌ای انجام داد، از بدن مفارقت "[[غیبت]]" می‌کند، اما کسی که روح القدس در او قرار گیرد هرگز گناه کبیره انجام نمی‌دهد<ref>ر.ک: [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص۲۱۰.</ref>. | |||
# برخی از روایات دلالت دارد [[امام]] وقتی به [[امامت]] می‌رسد حامل روح القدس می‌شود ولی از برخی دیگر استفاده می‌شود پیش از امامت هم دارای چنین "[[روحی]]" است. | |||
# این روح همواره همراه امام هست و از او غایب نمی‌شود؛ زیرا تعبیر به عدم [[غفلت]] و عدم [[سهو]] و نسیان که در روایات ذکر شده بود را امام به واسطۀ آن پیدا می‌کند<ref>ر.ک: [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]].</ref>. | |||
# [[امامان]]{{ع}} بسیاری از [[علوم]] شگفت‌انگیز خود را از طریق روح القدس به‌دست می‌آورده‌اند<ref>ر.ک: [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص۶۴ ـ ۶۵.</ref>. | |||
== روح القدس منبعی برای [[علم امام]] == | |||
یکی از [[منابع علم امامان]]{{عم}}، القای روح القدس است که آنان را [[همراهی]] کرده، [[حقایق]] و معارفی را به ایشان القاء می‌کند و لازمه‌اش پرده برداشتن از حقایق [[غیبی]] برای آنهاست. | |||
[[امامان]]{{عم}} به سبب داشتن ملکۀ [[عصمت]] در بالاترین مرتبه، از این نیروی غیبی برخوردار بودند؛ به طوری که از آن در [[هدایت مردم]] کمک می‌گرفتند. روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله [[علم]] و [[سرچشمه علم امام]] [[سایه]] می‌افکند. ثمره تسدید، [[توفیق]] و تأییدی که روح القدس به همراه خود دارد، نلغزیدن، به [[خطا]] نرفتن و مؤدب شدن به [[آداب]] [[الهی]] است که همه اینها ریشه در [[معرفت]]، علم و [[رؤیت]] حقایق و جایگاه آن یعنی [[روح]] دارد. براساس آنچه در منابع دینی آمده، [[بندگان]] برگزیدۀ [[خداوند]] که دارای ضمیری صاف و پیراسته از آلایش‌های مادّی‌اند، گاهی به [[لطف الهی]] و از طریق "القاء روح" بر یک رشته حقایق و امور پنهان از [[حسّ]]، [[آگاه]] می‌گردند<ref>ر.ک: [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ص۲۱۰؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص۴۳؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|علم غیب از نگاه عقل و وحی]]، ص۳۲۸؛ [[سید محمد جواد بنی‌سعید لنگرودی|بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد]]، [[شرب مدام در تبیین علم امام (کتاب)|شرب مدام در تبیین علم امام]]، ص۹۶ ـ ۱۰۱؛ [[سید جواد حسینی|حسینی، سید جواد]]، [[خبرهای غیبی در نهج البلاغه (مقاله)|خبرهای غیبی در نهج البلاغه]]، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص۳۷ ـ ۳۸؛ [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین]]، ص۱۹۲؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]]، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ [[اکبر اقوام کرباسی|اقوام کرباسی، اکبر]]، مؤمن الطاق، ص۲۰۴؛ [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]]؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]]؛ [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن]]، ص۱۷۱؛ [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|منابع علم امام در قرآن و روایات]]، ص۱۹؛ [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|علم لدنی در قرآن و حدیث]]، ص۷۴.</ref>. | |||
== | == آثار [[علمی]] روح القدس == | ||
{{ | با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ [[روح قدسی]]، [[علم]] و [[معرفت]] است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و [[پاک]] مترتب است: | ||
{{ | # علم و [[معرفتی]] که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به [[آگاهی]] از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این [[آگاهی‌ها]] هم برای دریافت کننده [[روح]] وجود یافته است. | ||
# علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی [[الهی]] در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند [[وحی]] و [[جبرییل]] یا آگاهی و دانش کامل از [[حلال و حرام]] و نقش [[پیامبر]]{{صل}} در آن<ref>ر.ک: محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی، [[محمود قیوم‌زاده|قیوم‌زاده، محمود]]، [[چیستی روح‌القدس و آثار آن (مقاله)|چیستی روح‌القدس و آثار آن]]، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش۳۰؛ محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی، [[منابع علم امام در قرآن (مقاله)|منابع علم امام در قرآن]]، فصلنامۀ امامت پژوهی، ش ۶، ص۱۶۸.</ref> | |||
== روح القدس در نگاه [[مسیحیت]] == | |||
به [[عقیده]] [[مسیحیان]]، روح القدس، [[فرشته]] یا جبرییل [[خدا]] نیست، بلکه خود خداست که در [[قلب]] [[مردم]] و [[جهان]] زیست می‌کند و به کار [[اشتغال]] دارد. وی وجود فعال و توانای خدا در جهان است و [[عیسی]] به وسیله همین روح القدس در شکم مادر قرار گرفت. | |||
انجیل‌ها نیز «روح القدس» را به شکل کبوتری ترسیم می‌کنند که پس از [[غسل]] تعمید، در رود [[اردن]] بر [[عیسی]]{{ع}} فرود آمد و در او استقرار یافت. او [[روح]] [[جامعه]] [[مسیحیت]] را [[ارشاد]] می‌کند و راز‌های [[خدا]] را می‌گشاید و به نویسندگان [[کتاب‌های مقدس]] [[الهام]] می‌بخشد<ref>این مباحث با استفاده از کتاب‌های توماس میشل، کلام مسیحی، ص۲۶-۳۰؛ ۶۶ - ۷۷؛ علم و دین، ص۲۶۸ - ۲۸۰ تنظیم شده است.</ref>.<ref>[[محمد مهدی علیمردی|علیمردی، محمد مهدی]]، [[در ساحل وحی (کتاب)|در ساحل وحی]] ص۲۱.</ref> | |||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسش وابسته}} | |||
* [[رابطه روح یا روح القدس با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]] | |||
* [[رابطه روح یا روح القدس با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)]] | |||
* [[ماهیت روح‌القدس چیست؟ (پرسش)]] | |||
* [[شیوه دریافت علم از روح‌القدس برای اهل بیت چگونه است؟ (پرسش)]] | |||
* [[محتوای علوم دریافت شده اهل بیت از روح‌القدس چیست؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان پرسش وابسته}} | |||
== جستارهای وابسته == | |||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[علم معصوم]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:5433913604.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|'''قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه''']] | # [[پرونده:5433913604.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی|هاشمی، سید علی]]، [[قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه (پایان‌نامه)|'''قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه''']] | ||
# [[پرونده:2827942009809428.jpg|22px]] [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، | # [[پرونده:2827942009809428.jpg|22px]] [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|'''امامت''']] | ||
# [[پرونده:1103985.jpg|22px]] [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|'''آفاق علم امام در الکافی''']] | |||
# [[پرونده:1103985.jpg|22px]] [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، | # [[پرونده:95220153.jpg|22px]] [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، [[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|'''منابع علم امامان شیعه''']] | ||
# [[پرونده:95220153.jpg|22px]] [[سید محمد جعفر سبحانی|سبحانی، سید محمد جعفر]]، | # [[پرونده:11499.jpg|22px]] [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|'''بحثی مبسوط در آموزش عقاید''']] | ||
#[[پرونده:11499.jpg|22px]] [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، | # [[پرونده:علم غیب از نگاه عقل و وحی.png|22px]] [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|'''علم غیب از نگاه عقل و وحی''']] | ||
#[[پرونده:علم غیب از نگاه عقل و وحی.png|22px]] [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[علم غیب از نگاه عقل و وحی (کتاب)|'''علم غیب از نگاه عقل و وحی''']] | # [[پرونده:94713801.jpg|22px]] [[سید محمد جواد بنی‌سعید لنگرودی|بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد]]، [[شرب مدام در تبیین علم امام (کتاب)|'''شرب مدام در تبیین علم امام''']] | ||
#[[پرونده:94713801.jpg|22px]] [[سید محمد جواد بنی‌سعید لنگرودی|بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد]]، [[شرب مدام در تبیین علم امام (کتاب)|'''شرب مدام در تبیین علم امام''']] | |||
# [[پرونده:Mobaleghan.jpg|22px]] [[سید جواد حسینی|حسینی، سید جواد]]، [[خبرهای غیبی در نهج البلاغه (مقاله)|'''خبرهای غیبی در نهج البلاغه''']] | # [[پرونده:Mobaleghan.jpg|22px]] [[سید جواد حسینی|حسینی، سید جواد]]، [[خبرهای غیبی در نهج البلاغه (مقاله)|'''خبرهای غیبی در نهج البلاغه''']] | ||
# [[پرونده:lahuti1.jpg|22px]] [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، | # [[پرونده:lahuti1.jpg|22px]] [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|'''جلوه‌های لاهوتی''']] | ||
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، | # [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|'''علم ائمه از نظر عقل و نقل''']] | ||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[حسن مهدی‌فر|مهدی‌فر، حسن]]، [[علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن (پایان‌نامه)|'''علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن''']] | ||
# [[پرونده:899550304.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|'''منابع علم امام در قرآن و روایات''']] | # [[پرونده:899550304.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه)|'''منابع علم امام در قرآن و روایات''']] | ||
# [[پرونده: | # [[پرونده:Andishe.jpg|22px]] [[محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی]]، [[محمود قیوم‌زاده|قیوم‌زاده، محمود]]، [[چیستی روح‌القدس و آثار آن (مقاله)|'''چیستی روح‌القدس و آثار آن''']] | ||
# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|'''علم لدنی در قرآن و حدیث''']] | # [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[زهرةالسادات میرترابی حسینی|میرترابی حسینی، زهرةالسادات]]، [[علم لدنی در قرآن و حدیث (پایان‌نامه)|'''علم لدنی در قرآن و حدیث''']] | ||
# [[پرونده:Daneshgahemaaref.jpg|22px]] [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، [[گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات (پایان‌نامه)|'''گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات''']] | |||
# [[پرونده:Daneshgahemaaref.jpg|22px]] [[محمد حسین نصیری|نصیری، محمد حسین]]، | # [[پرونده:1100522.jpg|22px]] [[اکبر اقوام کرباسی|اقوام کرباسی، اکبر]]، [[مؤمن الطاق (کتاب)|'''مؤمن الطاق''']] | ||
# [[پرونده: | |||
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|'''بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین''']] | # [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[محمد نظیر عرفانی|عرفانی، محمد نظیر]]، [[بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین (پایان‌نامه)|'''بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین''']] | ||
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|'''رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا''']] | # [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|'''رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا''']] | ||
# [[پرونده:3984848.jpg|22px]] [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، '''[[امام‌شناسی ۱ (کتاب)| | # [[پرونده:3984848.jpg|22px]] [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، '''[[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|'''امام‌شناسی''']] | ||
# [[پرونده:1379755.jpg|22px]] [[محمد مهدی علیمردی|علیمردی، محمد مهدی]]، '''[[در ساحل وحی (کتاب)|'''در ساحل وحی''']] | |||
# [[پرونده: | {{پایان منابع}} | ||
{{پایان}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:علم معصوم]] | |||
[[رده: | [[رده:روح]] | ||
[[رده: | [[رده:فرشتگان]] | ||
[[رده: | [[رده:عالم غیب]] | ||
[[رده: | [[رده:باورهای مشترک ادیان آسمانی]] | ||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | ||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | ||
[[رده:مدخل موعودنامه]] | [[رده:مدخل موعودنامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۲
روح القدس از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: روح القدس در قرآن - روح القدس در حدیث - روح القدس در کلام اسلامی - روح القدس در معارف مهدویت - پرسش‌های مرتبطروح القدس به‌معنای موجودی پاک عنوانی است که دو مصداق برای آن بیان شده است؛ یکی: فرشتۀ وحی و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با برگزیدگان الهی بوده است. برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه اهل بیت(ع) بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند. این روح یکی از منابع علم امامان(ع) است که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند.
معناشناسی
روح القدس عنوانی است که چهار مرتبه در قرآن مجید آمده است، گاهی دربارۀ حضرت عیسی(ع) و گاهی دربارۀ پیامبر خاتم(ص). در مورد حضرت عیسی می‌‌فرماید: ﴿وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ﴾[۱] و در مورد سخن گفتن ایشان در گهواره می‌‌فرماید: ﴿إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا﴾[۲]. دربارۀ پیامبر اسلام(ص) نیز آمده است: ﴿قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ﴾[۳]
برای روح القدس در بیان قرآن و حدیث حداقل دو مصداق روشن ذکر شده است؛ یکی: فرشتۀ وحی (جبرئیل) و دیگری: نیروی مرموز غیبی خاصّی که با برگزیدگان الهی بوده است. آیۀ مربوط به پیامبر خاتم(ص) با معنای اول تناسب دارد و آیات مربوط به حضرت عیسی(ع) با معنای دوم و همان بود که مسیح را تأیید می‌کرد تا در گهواره سخن بگوید و یا مردگان را زنده نماید. این روح مقدّس و پاک، منبع الهام بخش بزرگی برای انبیا بوده است[۴].
آیات و روح‌القدس
در آیات قرآن کریم، از مخلوق یا مخلوقاتی به نام "روح"سخن گفته شده است. این نام، گاهی به همراه "ال" به صورت "الروح" و گاهی بدون آن آمده است. مهم‌ترین مصادیق این ارواح، عبارت‌اند از:
- روحی که در هر انسان دمیده می‌شود و مایه حیات اوست. این روح به تعداد انسان‌ها مصداق دارد.
- روحی که در مؤمنان قرار می‌گیرد و آنان را تأیید می‌کند: ﴿أُولَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ﴾[۵].
- روحی که از سوی خداوند بر حضرت مریم(س) ظاهر شد.
- در یکی از آیات آمده است، خداوند به پیامبر اکرم(ص) "روحی از امرِ خود" را وحی کرد؛ درحالی‌که پیش از آن، پیامبر کتاب و ایمان را نمی‌شناخت. از این آیه چنین استنباط می‌شود که این روح، موجب شده است پیامبر(ص) با قرآن و حقایق ایمانی آشنا شود.
- مصداق دیگر روح، "روح‌القدس" است. در برخی آیات قرآن کریم، از تأیید عیسی بن مریم(س)، به وسیله روح‌القدسسخن گفته شده است. از ظاهر یکی از این آیات به دست می‌آید که آن حضرت به واسطه تأیید روح‌القدس، در کودکی و بزرگی با مردم سخن گفته است.
- در برخی از آیات، از روحی سخن گفته شده است که همراه فرشتگان در شب قدر نازل می‌شود و در قیامت به همراه آنان عروج می‌کند و همراهشان به صف می‌ایستد. در روایتی نقل شده است، فردی از امیرالمؤمنین(ع) پرسید: آیا روح همان جبرئیل است؟ امام(ع) فرمود: "جبرئیل از فرشتگان است و روح غیر از جبرئیل است". آن مرد از پاسخ امام تعجب کرد و گفت: سخن بزرگی را ادعا کردی. هیچ‌کس گمان نمی‌کند که روح غیر از جبرئیل باشد. امیرالمؤمنین(ع) فرمود: "تو گمراهی و از اهل گمراهی سخن نقل می‌کنی". سپس آن حضرت به این آیه استشهاد کردند: ﴿يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ﴾[۶] که ظهور آن بیانگر تمایز روح از فرشتگان است؛ زیرا اگر روح یکی از فرشتگان بود، در کنار آنان به طور مستقل یاد نمی‌شد[۷].[۸]
روح القدس در بیان روایات
برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه اهل بیت(ع) بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند مانند:
- یکی از اصحاب امام صادق(ع) از ایشان سؤال کرد: "آیا شده است که از چیزی سؤال کنند و علم آن نزد شما نباشد؟ حضرت فرمودند: "گاه چنین بوده است!" راوی عرض کرد: در این هنگام چه می‌کنید؟ امام فرمودند "روح القدس به ما تلقین می‌کند"[۹].[۱۰]
- مفضل بن عمر میگوید: امام صادق(ع) فرمودند: "روح القدس نمی‌خوابد و غفلت نمی‌کند و لهو و سهو و خطا ندارد و روح القدس ثابت است و امام به واسطه آن شرق و غرب و خشکی و دریای زمین را می‌بیند". عرض کردم: فدایت شوم امام می‌تواند آنچه را که در بغداد است با دست بگیرد؟ حضرت فرمودند: «بله تا آنچه را که زیر عرش است می‌تواند"[۱۱].[۱۲]
- امام صادق(ع) در تفسیر آیۀ ﴿وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ﴾[۱۳] فرمودند: "آنها پیش‌گامان رسولان الهی و بندگان خاص خدایند که خداوند در آنها پنج روح قرار داده و یکی از آنها روح القدس است که به وسیلۀ آن مطالب را درک می‌کنند"[۱۴].[۱۵]
ویژگی روح القدس در روایات
ویژگی‌های روح القدس و برخی از نکاتی که میتوان از این روایات برداشت کرد عبارت‌اند از:
- اهل بیت(ع) به سبب زندگی عادی نمی‌خواهند همواره از روح القدس و بُعد عالی روحشان استفاده کنند بلکه هنگامی که لازم باشد به آن اشراف پیدا کنند، آن را به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند و این حقیقت مشترک است بین ایشان و رسول خدا(ص) است.
- در تفاوت روح الایمان و روح القدس که در روایات بدان اشاره شده بود گفته شده است: روح ایمان تا هنگامی که گناه کبیره انجام ندهد با بدن ملازم است و زمانی که گناه کبیره‌ای انجام داد، از بدن مفارقت "غیبت" می‌کند، اما کسی که روح القدس در او قرار گیرد هرگز گناه کبیره انجام نمی‌دهد[۱۶].
- برخی از روایات دلالت دارد امام وقتی به امامت می‌رسد حامل روح القدس می‌شود ولی از برخی دیگر استفاده می‌شود پیش از امامت هم دارای چنین "روحی" است.
- این روح همواره همراه امام هست و از او غایب نمی‌شود؛ زیرا تعبیر به عدم غفلت و عدم سهو و نسیان که در روایات ذکر شده بود را امام به واسطۀ آن پیدا می‌کند[۱۷].
- امامان(ع) بسیاری از علوم شگفت‌انگیز خود را از طریق روح القدس به‌دست می‌آورده‌اند[۱۸].
روح القدس منبعی برای علم امام
یکی از منابع علم امامان(ع)، القای روح القدس است که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند و لازمه‌اش پرده برداشتن از حقایق غیبی برای آنهاست.
امامان(ع) به سبب داشتن ملکۀ عصمت در بالاترین مرتبه، از این نیروی غیبی برخوردار بودند؛ به طوری که از آن در هدایت مردم کمک می‌گرفتند. روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله علم و سرچشمه علم امام سایه می‌افکند. ثمره تسدید، توفیق و تأییدی که روح القدس به همراه خود دارد، نلغزیدن، به خطا نرفتن و مؤدب شدن به آداب الهی است که همه اینها ریشه در معرفت، علم و رؤیت حقایق و جایگاه آن یعنی روح دارد. براساس آنچه در منابع دینی آمده، بندگان برگزیدۀ خداوند که دارای ضمیری صاف و پیراسته از آلایش‌های مادّی‌اند، گاهی به لطف الهی و از طریق "القاء روح" بر یک رشته حقایق و امور پنهان از حسّ، آگاه می‌گردند[۱۹].
آثار علمی روح القدس
با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ روح قدسی، علم و معرفت است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و پاک مترتب است:
- علم و معرفتی که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به آگاهی از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این آگاهی‌ها هم برای دریافت کننده روح وجود یافته است.
- علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی الهی در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند وحی و جبرییل یا آگاهی و دانش کامل از حلال و حرام و نقش پیامبر(ص) در آن[۲۰]
روح القدس در نگاه مسیحیت
به عقیده مسیحیان، روح القدس، فرشته یا جبرییل خدا نیست، بلکه خود خداست که در قلب مردم و جهان زیست می‌کند و به کار اشتغال دارد. وی وجود فعال و توانای خدا در جهان است و عیسی به وسیله همین روح القدس در شکم مادر قرار گرفت.
انجیل‌ها نیز «روح القدس» را به شکل کبوتری ترسیم می‌کنند که پس از غسل تعمید، در رود اردن بر عیسی(ع) فرود آمد و در او استقرار یافت. او روح جامعه مسیحیت را ارشاد می‌کند و راز‌های خدا را می‌گشاید و به نویسندگان کتاب‌های مقدس الهام می‌بخشد[۲۱].[۲۲]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه
بیابانی اسکوئی، محمد، امامت
غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی
سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه
غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید
نادم، محمد حسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی
بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد، شرب مدام در تبیین علم امام
حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه
تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی
مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل
مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن
شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات
شاکر، محمد تقی، قیوم‌زاده، محمود، چیستی روح‌القدس و آثار آن- میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث
نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات
اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق- عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین
- شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا
گنجی، حسین، امام‌شناسی
علیمردی، محمد مهدی، در ساحل وحی
پانویس
- ↑ «و به عیسی پسر مریم برهان‌ها (ی روشن) دادیم و او را با روح القدس نیرومند کردیم» سوره بقره، آیه ۸۷.
- ↑ «به یاد آور هنگامی که تو را با روح القدس پشتیبانی کردم که در گهواره و در میانسالی با مردم سخن می‌گفتی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.
- ↑ «بگو: آن را روح القدس از نزد پروردگارت، راستین فرو فرستاده است» سوره نحل، آیه ۱۰۲.
- ↑ ر.ک: بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه.
- ↑ «آنانند که (خداوند) ایمان را در دلشان برنوشته و با روحی از خویش تأییدشان کرده است» سوره مجادله، آیه ٢٢.
- ↑ «فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو می‌فرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید»؛ سوره نحل، آیه ۲.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۶۸۴؛ محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۴۶۴؛ سید هاشم بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۵۸۳.
- ↑ ر.ک: هاشمی، سید علی، قلمرو علم امام از دیدگاه آیات روایات و اصحاب ائمه.
- ↑ «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع)فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ تُسْأَلُونَ عَنِ الشَّيْءِ فَلَا يَكُونُ عِنْدَكُمْ عِلْمُهُ فَقَالَ رُبَّمَا كَانَ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ كَيْفَ تَصْنَعُونَ قَالَ تَتَلَقَّانَا بِهِ رُوحُ الْقُدُسِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۴۵۱.
- ↑ ر.ک: تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص۲۱۰؛ سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص۶۴ ـ ۶۵؛ نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات.
- ↑ «رُوحُ الْقُدُسِ لَا يَنَامُ وَ لَا يَغْفُلُ وَ لَا يَلْهُو وَ لَا يَسْهُو وَ الْأَرْبَعَةُ الْأَرْوَاحُ تَنَامُ وَ تَلْهُو وَ تَغْفُلُ وَ تَسْهُوَ وَ رُوحُ الْقُدُسِ ثَابِتٌ يَرَى بِهِ مَا فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ بَرِّهَا وَ بَحْرِهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَتَنَاوَلُ الْإِمَامُ مَا بِبَغْدَادَ بِيَدِهِ قَالَ نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْعَرْشِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۴۵۴.
- ↑ ر.ک: بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۱۷۱؛ گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص۱۵۵.
- ↑ «و (سوم) پیشتازان پیشتاز آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰ ـ ۱۱.
- ↑ «فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ(ع)وَ خَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحٍ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۷۱.
- ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۱۷۱.
- ↑ ر.ک: تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص۲۱۰.
- ↑ ر.ک: بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی.
- ↑ ر.ک: شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص۶۴ ـ ۶۵.
- ↑ ر.ک: سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه، ص۱۴۱ ـ ۱۴۴؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ص۲۱۰؛ غرویان، محسن، میرباقری، سید محمد حسین، غلامی، محمد رضا، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ص۴۳؛ نادم، محمد حسن، علم غیب از نگاه عقل و وحی، ص۳۲۸؛ بنی‌سعید لنگرودی، سید محمد جواد، شرب مدام در تبیین علم امام، ص۹۶ ـ ۱۰۱؛ حسینی، سید جواد، خبرهای غیبی در نهج البلاغه، ماهنامه مبلغان، ش ۹۵، ص۳۷ ـ ۳۸؛ عرفانی، محمد نظیر، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص۱۹۲؛ بیابانی اسکوئی، محمد، امامت، ص۱۳۷ ـ ۱۴۰؛ اقوام کرباسی، اکبر، مؤمن الطاق، ص۲۰۴؛ غلامی، اصغر، آفاق علم امام در الکافی؛ مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل؛ مهدی‌فر، حسن، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۱۷۱؛ شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۱۹؛ میرترابی حسینی، زهرةالسادات، علم لدنی در قرآن و حدیث، ص۷۴.
- ↑ ر.ک: محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی، قیوم‌زاده، محمود، چیستی روح‌القدس و آثار آن، فصلنامه اندیشه نوین دینی، ش۳۰؛ محمد تقی شاکر|شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن، فصلنامۀ امامت پژوهی، ش ۶، ص۱۶۸.
- ↑ این مباحث با استفاده از کتاب‌های توماس میشل، کلام مسیحی، ص۲۶-۳۰؛ ۶۶ - ۷۷؛ علم و دین، ص۲۶۸ - ۲۸۰ تنظیم شده است.
- ↑ علیمردی، محمد مهدی، در ساحل وحی ص۲۱.