شعائر در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = شعائر | |||
| عنوان مدخل = شعائر | |||
| مداخل مرتبط = [[شعائر در لغت]] - [[شعائر در قرآن]] - [[شعائر در فقه اسلامی]] - [[شعائر در فقه سیاسی]] - [[شعائر در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[شعائر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== معناشناسی == | |||
[[شعایر]] جمع شعیره به معنای علامت است و [[شعایر الهی]]، علامت‌هایی است که [[خداوند]] آنها را برای اطاعتش [[نصب]] کرده است. شعایر به عنوان جمع [[شعار]] به معنای [[لباس]] و جامه‌ای که روی پوست [[بدن]] قرار می‌گیرد و با موهای بدن تماس دارد، نیز به کار می‌رود (کنایه از [[ارتباطات]] تنگاتنگ این علایم با متن [[دین]])<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۸۸.</ref> منظور از شعایر الهی در [[قرآن]]، نشانه‌های دقیق و شواهد رقیقی است که بر [[عظمت]] و کبریایی خداوند دلالت دارد<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۹۲.</ref>. | |||
[[قرآن کریم]] در آیاتی چند [[مؤمنان]] را به [[حفظ]] [[شعائر]] الهی توصیه کرده است. از دید برخی [[مفسران]]: تمام آنچه در برنامه‌های [[دینی]] وارد شده و [[انسان]] را به یاد عظمت [[آیین]] او می‌اندازد، شعایر الهی است. و [[حقیقت]] [[تعظیم]] آن است که [[مقام]] و موقعیت این شعایر را در [[افکار]] و اذهان و ظاهر و [[باطن]] بالا ببرند و آنچه در خور [[احترام]] و عظمت آنهاست، به جای آورند<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۹۶.</ref>. | [[قرآن کریم]] در آیاتی چند [[مؤمنان]] را به [[حفظ]] [[شعائر]] الهی توصیه کرده است. از دید برخی [[مفسران]]: تمام آنچه در برنامه‌های [[دینی]] وارد شده و [[انسان]] را به یاد عظمت [[آیین]] او می‌اندازد، شعایر الهی است. و [[حقیقت]] [[تعظیم]] آن است که [[مقام]] و موقعیت این شعایر را در [[افکار]] و اذهان و ظاهر و [[باطن]] بالا ببرند و آنچه در خور [[احترام]] و عظمت آنهاست، به جای آورند<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]] و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۹۶.</ref>. | ||
واژه | واژه “[[حرمات]]” تا حدی با واژه “شعائر” [[قرابت]] معنایی دارد و جمع حرمه به معنای چیزی است که باید احترام آن را نگاه داشت. “حرم” را به این جهت [[حرم]] می‌گویند که مکانی محترم است و هتک آن جایز نیست. [[اعمال نامشروع]] و [[قبیح]] را نیز از این جهت [[حرام]] گفته‌اند که انجام آن ممنوعیت دارد، همان‌گونه که در مورد حرم یا [[ماه‌های حرام]] بعضی [[اعمال ممنوع]] شده است<ref>ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳.</ref>. واژه [[حدود الله]]، [[احکام الله]]، [[فرائض الله]]، نیز مترادف با شعایر [[تفسیر]] شده است؛ همچنین شعایر به [[عبادات گروهی]]، [[دین خدا]]<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۳۱.</ref>؛ [[مؤمن]] و جواز احترام او<ref>جعفربن خضر کاشف الغطاء، کشف الغطاء عن مهمات الشرایعه الغراء، ص۵۲۵.</ref>؛ [[ائمه اطهار]]<ref>علی نمازی شاهرودی، مستدرک سفینه البحار، ج۵، ص۴۱۷.</ref>، [[تفسیر]] مصداقی شده است. محقق [[صاحب شرایع]]، [[زیارتگاه اهل بیت]] {{عم}}، [[مساجد]]، [[قبور پیامبران]] و شاید [[اولیا]] و [[دانشمندان]] و [[مؤمنان]] [[متقی]] را از مصداق‌های [[شعایر]] شمرده و [[صاحب جواهر]] در تکمیل بیان وی، [[اذان]] و اقامه، [[نماز]] و [[روزه]] و مشابه آنها را از زمره شعایر به شمار آورده است<ref>محمدحسن النجفی، جواهر الکلام، ج۲، ص۳۴.</ref>. [[طبرسی]] نیز در تفسیر آن، وجوهی را احتمال داده است<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۳۷.</ref>. | ||
== آیات قرآنی مرتبط == | |||
#برحذر داشتن مؤمنان از نقض [[حریم]] [[شعائر | # برحذر داشتن مؤمنان از نقض [[حریم]] [[شعائر الهی]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ...}}<ref>«ای مؤمنان! (حرمت) شعائر خداوند را و نیز (حرمت) ماه حرام را نشکنید» سوره مائده، آیه ۲.</ref>. | ||
#[[حفظ]] | # [[حفظ شعائر الهی]] نشانه [[تقوای قلبی]]: {{متن قرآن|ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ}}<ref>«(حقیقت) این است؛ و هر کس نشانه‌های (بندگی) خداوند را سترگ دارد، بی‌گمان، این (کار) از پرهیزگاری دل‌هاست» سوره حج، آیه ۳۲.</ref>. | ||
#توصیه به [[بزرگداشت]] [[قوانین الهی]] به عنوان یکی از مصداق‌های شعایر: {{متن قرآن|ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ...}}<ref>«چنین است؛ و هر که حرمت‌های خداوند را سترگ بدارد همان نزد پروردگارش برای او بهتر است» سوره حج، آیه ۳۰.</ref>. | # توصیه به [[بزرگداشت]] [[قوانین الهی]] به عنوان یکی از مصداق‌های شعایر: {{متن قرآن|ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ...}}<ref>«چنین است؛ و هر که حرمت‌های خداوند را سترگ بدارد همان نزد پروردگارش برای او بهتر است» سوره حج، آیه ۳۰.</ref>. | ||
#توصیه ضمنی به رعایت [[مناسک دینی]] به عنوان مصداقی از شعائر الهی: {{متن قرآن|لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوهُ...}}<ref>«برای هر امّتی آیینی نهاده‌ایم که آنان بر همان (آیین) رفتار می‌کنند» سوره حج، آیه ۶۷.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۱۵۵.</ref> | # توصیه ضمنی به رعایت [[مناسک دینی]] به عنوان مصداقی از شعائر الهی: {{متن قرآن|لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوهُ...}}<ref>«برای هر امّتی آیینی نهاده‌ایم که آنان بر همان (آیین) رفتار می‌کنند» سوره حج، آیه ۶۷.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۱۵۵.</ref> | ||
== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | # [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:شعائر]] | [[رده:شعائر]] | ||
{{ارزش‌های اجتماعی}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۱۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث شعائر است. شعائر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شعائر در لغت - شعائر در قرآن - شعائر در فقه اسلامی - شعائر در فقه سیاسی - شعائر در جامعه‌شناسی اسلامی - شعائر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
شعایر جمع شعیره به معنای علامت است و شعایر الهی، علامت‌هایی است که خداوند آنها را برای اطاعتش نصب کرده است. شعایر به عنوان جمع شعار به معنای لباس و جامه‌ای که روی پوست بدن قرار می‌گیرد و با موهای بدن تماس دارد، نیز به کار می‌رود (کنایه از ارتباطات تنگاتنگ این علایم با متن دین)[۱] منظور از شعایر الهی در قرآن، نشانه‌های دقیق و شواهد رقیقی است که بر عظمت و کبریایی خداوند دلالت دارد[۲].
قرآن کریم در آیاتی چند مؤمنان را به حفظ شعائر الهی توصیه کرده است. از دید برخی مفسران: تمام آنچه در برنامه‌های دینی وارد شده و انسان را به یاد عظمت آیین او می‌اندازد، شعایر الهی است. و حقیقت تعظیم آن است که مقام و موقعیت این شعایر را در افکار و اذهان و ظاهر و باطن بالا ببرند و آنچه در خور احترام و عظمت آنهاست، به جای آورند[۳].
واژه “حرمات” تا حدی با واژه “شعائر” قرابت معنایی دارد و جمع حرمه به معنای چیزی است که باید احترام آن را نگاه داشت. “حرم” را به این جهت حرم می‌گویند که مکانی محترم است و هتک آن جایز نیست. اعمال نامشروع و قبیح را نیز از این جهت حرام گفته‌اند که انجام آن ممنوعیت دارد، همان‌گونه که در مورد حرم یا ماه‌های حرام بعضی اعمال ممنوع شده است[۴]. واژه حدود الله، احکام الله، فرائض الله، نیز مترادف با شعایر تفسیر شده است؛ همچنین شعایر به عبادات گروهی، دین خدا[۵]؛ مؤمن و جواز احترام او[۶]؛ ائمه اطهار[۷]، تفسیر مصداقی شده است. محقق صاحب شرایع، زیارتگاه اهل بیت (ع)، مساجد، قبور پیامبران و شاید اولیا و دانشمندان و مؤمنان متقی را از مصداق‌های شعایر شمرده و صاحب جواهر در تکمیل بیان وی، اذان و اقامه، نماز و روزه و مشابه آنها را از زمره شعایر به شمار آورده است[۸]. طبرسی نیز در تفسیر آن، وجوهی را احتمال داده است[۹].
آیات قرآنی مرتبط
- برحذر داشتن مؤمنان از نقض حریم شعائر الهی: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ...﴾[۱۰].
- حفظ شعائر الهی نشانه تقوای قلبی: ﴿ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ﴾[۱۱].
- توصیه به بزرگداشت قوانین الهی به عنوان یکی از مصداق‌های شعایر: ﴿ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ...﴾[۱۲].
- توصیه ضمنی به رعایت مناسک دینی به عنوان مصداقی از شعائر الهی: ﴿لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوهُ...﴾[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۸۸.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۹۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۹۶.
- ↑ ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۳.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۳۱.
- ↑ جعفربن خضر کاشف الغطاء، کشف الغطاء عن مهمات الشرایعه الغراء، ص۵۲۵.
- ↑ علی نمازی شاهرودی، مستدرک سفینه البحار، ج۵، ص۴۱۷.
- ↑ محمدحسن النجفی، جواهر الکلام، ج۲، ص۳۴.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۲۳۷.
- ↑ «ای مؤمنان! (حرمت) شعائر خداوند را و نیز (حرمت) ماه حرام را نشکنید» سوره مائده، آیه ۲.
- ↑ «(حقیقت) این است؛ و هر کس نشانه‌های (بندگی) خداوند را سترگ دارد، بی‌گمان، این (کار) از پرهیزگاری دل‌هاست» سوره حج، آیه ۳۲.
- ↑ «چنین است؛ و هر که حرمت‌های خداوند را سترگ بدارد همان نزد پروردگارش برای او بهتر است» سوره حج، آیه ۳۰.
- ↑ «برای هر امّتی آیینی نهاده‌ایم که آنان بر همان (آیین) رفتار می‌کنند» سوره حج، آیه ۶۷.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۱۵۵.