عیبجویی در جامعه‌شناسی اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== # +==منابع== {{منابع}} # )) |
(←مقدمه) |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = عیبجویی | |||
| عنوان مدخل = عیبجویی | |||
| مداخل مرتبط = [[عیبجویی در قرآن]] - [[عیبجویی در حدیث]] - [[عیبجویی در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[نفی عیبجویی در معارف و سیره نبوی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[عیبجویی]] با [[هدف]] خرده‌گیری، [[سرزنش]] و [[آزار دیگران]] و افشای آنچه عادتاً از شیوع آن [[کراهت]] وجود دارد، نیز از جمله رذائلی است که در برخی [[آیات]] با بیانات مختلف بدان توجه داده و از آن [[نهی]] شده است. [[اهل]] لغت در بیان معنای “لمز” در [[آیه]] ۱۱ [[سوره حجرات]] بر آنند که لمز بر وزن طنز به معنای [[عیبجویی]] و طعنه‌زنی است و بعضی در توضیح فرق میان “همز” و “لمز” برآنند که “لمز” شمردن [[عیوب]] افراد در حضور و “همز” ذکر [[عیوب]] در غیاب آنهاست<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۸۴۶-۷۴۷.</ref>. برخی “لمز” را به | [[عیبجویی]] با [[هدف]] خرده‌گیری، [[سرزنش]] و [[آزار دیگران]] و افشای آنچه عادتاً از شیوع آن [[کراهت]] وجود دارد، نیز از جمله رذائلی است که در برخی [[آیات]] با بیانات مختلف بدان توجه داده و از آن [[نهی]] شده است. [[اهل]] لغت در بیان معنای “لمز” در [[آیه]] ۱۱ [[سوره حجرات]] بر آنند که لمز بر وزن طنز به معنای [[عیبجویی]] و طعنه‌زنی است و بعضی در توضیح فرق میان “همز” و “لمز” برآنند که “لمز” شمردن [[عیوب]] افراد در حضور و “همز” ذکر [[عیوب]] در غیاب آنهاست<ref>حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۸۴۶-۷۴۷.</ref>. برخی “لمز” را به عیبجویی با چشم و اشاره و “همز” را به عیب‌جوی با زبان [[تفسیر]] کرده‌اند. برخی نیز “همز” را به معنی غیبت‌کننده و “لمز” را به معنی عیب‌جو گرفته‌اند<ref>ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۸، ص۵۷ و ج۲۷، ص۳۰۹.</ref>. [[علامه طباطبایی]] نیز در [[تفسیر آیه]] ۱۱ [[سوره قلم]] می‌نویسد: “هماز” از ماده همز به معنی غیبت‌کردن و عیبجویی نمودن است. {{متن قرآن|مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ}}<ref>«خرده‌گیری، پیشگامی در سخن‌چینی،» سوره قلم، آیه ۱۱.</ref> کسی است که برای برهم زدن و [[افساد]] در میان [[مردم]] و ایجاد [[خصومت]] و [[دشمنی]] رفت‌و‌آمد می‌کند<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۶۲۱.</ref>. | ||
عیبجویی و [[پرده‌دری]]، و انتشار آنچه عموماً از آن [[کراهت]] وجود دارد، جایگاه و موقعیت افراد را در [[جامعه]] متزلزل ساخته و ارتباطات [[اجتماعی]]، علاقه‌ها و تمایل‌های مشترک و [[همکاری]] و [[همیاری]] [[انسان‌ها]] را متأثر می‌سازد<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۸۶.</ref>. | |||
== | == [[آیات قرآنی]] مرتبط == | ||
# برحذر داشتن [[مؤمنان]] از دادن نسبت‌های ناروا به یکدیگر: {{متن قرآن|وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ}}<ref>«و از یکدیگر عیبجویی مکنید و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید! پس از ایمان، بزهکاری نامگذاری ناپسندی است و آنان که (از این کارها) بازنگردند ستمکارند» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref>. | |||
# در آیاتی نیز، حضرت {{صل}} از [[همراهی]] و همسویی با عیب‌جویان برحذر داشته شده است<ref>{{متن قرآن|وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ * هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ}} «و از هر سوگندخواره فرومایه‌ای فرمان مبر! * خرده‌گیری، پیشگامی در سخن‌چینی» سوره قلم، آیه ۱۰-۱۱.</ref>. عیب‌جویان، همچنین به [[عذاب]] سخت و دردناک [[اخروی]] [[بشارت]] یافته‌اند<ref>{{متن قرآن|وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ *... كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ}} «وای بر هر عیب جوی طعنه زن *... چنین نیست؛ بی‌گمان در آن خرد کننده، فرو افکنده می‌شود» سوره همزه، آیه ۱ و ۴؛ {{متن قرآن|الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}} «آنان که به مؤمنان داوطلب دادن صدقه‌ها و به کسانی که جز توان (اندک) خود چیزی (برای دادن صدقه) نمی‌یابند طعنه می‌زنند و آنان را به ریشخند می‌گیرند، خداوند به ریشخندشان می‌گیرد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره توبه، آیه ۷۹.</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۸۶.</ref> | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | # [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:عیبجویی]] | [[رده:عیبجویی]] | ||
{{ارزش‌های اجتماعی}} | {{ارزش‌های اجتماعی}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۴ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عیبجویی است. عیبجویی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عیبجویی در قرآن - عیبجویی در حدیث - عیبجویی در جامعه‌شناسی اسلامی - نفی عیبجویی در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
عیبجویی با هدف خرده‌گیری، سرزنش و آزار دیگران و افشای آنچه عادتاً از شیوع آن کراهت وجود دارد، نیز از جمله رذائلی است که در برخی آیات با بیانات مختلف بدان توجه داده و از آن نهی شده است. اهل لغت در بیان معنای “لمز” در آیه ۱۱ سوره حجرات بر آنند که لمز بر وزن طنز به معنای عیبجویی و طعنه‌زنی است و بعضی در توضیح فرق میان “همز” و “لمز” برآنند که “لمز” شمردن عیوب افراد در حضور و “همز” ذکر عیوب در غیاب آنهاست[۱]. برخی “لمز” را به عیبجویی با چشم و اشاره و “همز” را به عیب‌جوی با زبان تفسیر کرده‌اند. برخی نیز “همز” را به معنی غیبت‌کننده و “لمز” را به معنی عیب‌جو گرفته‌اند[۲]. علامه طباطبایی نیز در تفسیر آیه ۱۱ سوره قلم می‌نویسد: “هماز” از ماده همز به معنی غیبت‌کردن و عیبجویی نمودن است. ﴿مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ﴾[۳] کسی است که برای برهم زدن و افساد در میان مردم و ایجاد خصومت و دشمنی رفت‌و‌آمد می‌کند[۴].
عیبجویی و پرده‌دری، و انتشار آنچه عموماً از آن کراهت وجود دارد، جایگاه و موقعیت افراد را در جامعه متزلزل ساخته و ارتباطات اجتماعی، علاقه‌ها و تمایل‌های مشترک و همکاری و همیاری انسان‌ها را متأثر می‌سازد[۵].
آیات قرآنی مرتبط
- برحذر داشتن مؤمنان از دادن نسبت‌های ناروا به یکدیگر: ﴿وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾[۶].
- در آیاتی نیز، حضرت (ص) از همراهی و همسویی با عیب‌جویان برحذر داشته شده است[۷]. عیب‌جویان، همچنین به عذاب سخت و دردناک اخروی بشارت یافته‌اند[۸].[۹]
منابع
پانویس
- ↑ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۸۴۶-۷۴۷.
- ↑ ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۸، ص۵۷ و ج۲۷، ص۳۰۹.
- ↑ «خرده‌گیری، پیشگامی در سخن‌چینی،» سوره قلم، آیه ۱۱.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۶۲۱.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۸۶.
- ↑ «و از یکدیگر عیبجویی مکنید و (همدیگر را) با لقب‌های ناپسند مخوانید! پس از ایمان، بزهکاری نامگذاری ناپسندی است و آنان که (از این کارها) بازنگردند ستمکارند» سوره حجرات، آیه ۱۱.
- ↑ ﴿وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ * هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ﴾ «و از هر سوگندخواره فرومایه‌ای فرمان مبر! * خرده‌گیری، پیشگامی در سخن‌چینی» سوره قلم، آیه ۱۰-۱۱.
- ↑ ﴿وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ *... كَلَّا لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ﴾ «وای بر هر عیب جوی طعنه زن *... چنین نیست؛ بی‌گمان در آن خرد کننده، فرو افکنده می‌شود» سوره همزه، آیه ۱ و ۴؛ ﴿الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ وَالَّذِينَ لَا يَجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾ «آنان که به مؤمنان داوطلب دادن صدقه‌ها و به کسانی که جز توان (اندک) خود چیزی (برای دادن صدقه) نمی‌یابند طعنه می‌زنند و آنان را به ریشخند می‌گیرند، خداوند به ریشخندشان می‌گیرد و عذابی دردناک خواهند داشت» سوره توبه، آیه ۷۹.
- ↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۲۸۶.