نواب اربعه چه وظایفی داشته‌اند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'جمع آوری' به 'جمع‌آوری') |
جز (جایگزینی متن - '↵::::::' به ' ') |
||
| خط ۱۳۸: | خط ۱۳۸: | ||
# [[ابو القاسم حسین بن روح نوبختی]] | # [[ابو القاسم حسین بن روح نوبختی]] | ||
# [[ابو الحسن علی بن محمد سمری]] | # [[ابو الحسن علی بن محمد سمری]] | ||
به [[نواب اربعه]]، [[نواب خاص]] هم اطلاق می‌شود. [[وظایف]] و فعالیت‌های اساسی [[نواب اربعه]] را می‌توان چنین برشمرد: | |||
#مخفی داشتن نام و [[جایگاه امام]] | #مخفی داشتن نام و [[جایگاه امام]] | ||
#اخذ و توزیع [[اموال]] متعلق به [[امام]] | #اخذ و توزیع [[اموال]] متعلق به [[امام]] | ||
نسخهٔ ۱۳ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۱۶
| نواب اربعه چه وظایفی داشته‌اند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / وظایف نواب اربعه در عصر غیبت صغری |
| مدخل اصلی | نایب خاص امام مهدی |
نواب اربعه چه وظایفی داشته‌اند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- نواب خاص چه وظایفی را برعهده داشتند و در چه زمینه‌هایی فعالیت می‌کردند؟
- وظایف و مسئولیت‌های نایبان در غیبت صغرا چیست؟
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:
«آنچه که قابل بیان است، نوّاب اربعه در طول دوران غیبت صغری نقش بسیار مهمّی داشته‌اند و وظایف آنها را می‌شود در امورات مختلف بیان کرد. که به برخی اشاره می‌نماییم.
- زدودن شک و حیرت درباره وجود امام عصر (ع).
- حفظ امام از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت.
- سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت.
- پاسخگویی به پرسش‌های فقهی و مشکلات عقیدتی.
- اخذ و توضیح اموال مربوط به امام.
- مبارزه با غلاة و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادّعاهای باطل آنان.
- آماده‌سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری[۱]»[۲].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین زهادت؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین عبدالمجید زهادت، در کتاب «معارف و عقاید ۵ ج۲» در این‌باره گفته است:
«دوران غیبت، دوران حساسی است؛ به‌ویژه که در میان اسلام و شیعیان اهل بیت(ع) سابقه نداشته است؛ به همین دلیل لازم بود با تدبیری حکیمانه از پیامدها و عوارض احتمالی آن، پیش‌گیری شود و امت امام برای غیبتی طولانی آماده گردند. نایبان امام کوشیدند تا در دوره غیبت صغرا این رسالت مهم را به خوبی به انجام رسانند. بنابراین آنها دو گونه مسئولیت داشتند که به توضیح آن دو می‌پردازیم: ۱. وظایف مرتبط با امام: نایبان خاص وظایفی ویژه درباره امام غایب داشتند. این وظایف، عبارت‌اند از:
۲. وظایف مرتبط با مردم: نایبان خاص در کنار وظایفی که نسبت به امام مهدی (ع) داشتند، مسئولیت‌هایی نیز در رابطه با امامت امام به عهده داشتند که عبارت‌اند از:
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در دو کتاب «درسنامه مهدویت» و «فرهنگ‌نامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
«برخی وظایف و فعالیت‌های نایبان خاص عبارت است از:
از سویی محل زندگی امام را نه فقط از دشمنان، بلکه از شیعیان پنهان نگه می‌داشتند و به وکلای خود آموزش می‌دادند مبادا اسمی از آن حضرت به میان آورند؛ ازاین‌رو توانستند شیعیان را از خطر عباسیان مصون دارند.
این تشکیلات، به طور رسمی در زمان امام کاظم (ع) پدید آمد؛ اما در زمان حضرت مهدی (ع) به اوج خود رسید. بنابراین، سیاست تعیین وکیل برای اداره امور نواحی گوناگون و برقراری ارتباط میان شیعیان و امامان، از دوران‌های امامان پیشین وجود داشت. در عصر غیبت، این تماس با امام زمان، قطع شد و محور ارتباط وکیلان با امام، نایبی بود که امام زمان تعیین می‌کرد. مناطق شیعه‌نشین تقریبا مشخص بود و بنا به ضرورت در هر منطقه‌ای، وکیلی تعیین می‌شد. گاهی چند وکیل در مناطق کوچک‌تر، تحت سرپرستی وکیلی بودند که امام و یا نایب خاص برای آنها تعیین می‌کرد. این وکلا، اموالی را که بابت وجوهات می‌گرفتند، به شیوه‌های گوناگونی به بغداد، نزد نواب می‌فرستادند و آنان نیز طبق دستور امام، در موارد بایسته به کار می‌گرفتند. در مواردی ممکن بود برخی از وکیلان برای یک‌بار امام زمان (ع) را ملاقات کنند؛ چنان‌که "محمد بن احمد قطان" (از وکیلان ابو جعفر نایب دوم) به ملاقات امام نایل شد[۱۳]. اما به طور معمول، آنان تحت نظر نایب خاص امام، انجام وظیفه‌می‌کردند. بنابر نقل احمد بن متیل قمی، ابو جعفر، ده وکیل در بغداد داشت که نزدیک‌ترین آنان به وی "حسین بن روح" بود[۱۴] که پس از او نایب سوم شد. از دیگر نزدیکان وی، "جعفر بن احمد بن متیل" بوده که از دید بسیاری، وی جانشین ابو جعفر خواهد بود. از روایتی دیگر، دانسته می‌شود در برابر اموال داده شده به وکیلان، قبض‌هایی از آنان دریافت می‌شد؛ اما از نایب خاص، چنین قبض‌هایی دریافت نمی‌کردند. زمانی که ابو القاسم، حسین بن روح را به جانشینی برگزید، دستور داد از وی قبض‌هایی نخواهند[۱۵]. برخی از این وکیلان، عبارت بودند از:
البته سه تن از این افراد محمد بن علی بن بلال، محمد بن صالح همدانی و احمد بن هلال- منحرف و از وکالت امام برکنار شدند.
غیبت ناگهانی امام مهدی (ع) چه بسا باعث انکار مطلق وجود آن حضرت و انحراف افکار عمومی می‌شد. نمایندگان خاص امام زمان (ع) در دوران غیبت صغرا، به این هدف و غرض نایل شدند و افکار و اذهان عمومی را برای "غیبت کبرا" آماده ساختند.
|
| ۳. آقای رضوانی؛ |
|---|
|
آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است:
«وظایف و محور کلّی فعالیت‌های نواب اربعه بدین قرار است:
|
| ۴. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
|
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
«نایبان خاص حضرت، تلاش‌ها و کوشش‌های صادقانه و دلسوزانه‌ای در جنبه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، علمی و... داشتند، اما عمده وظایف و فعالیت‌های اساسی که مشترک بین همه آن‌هاست، عبارت است از:
«سفیران چهارگانه امام زمان (ع) در غیبت صغری بودند. در تمام مدت غیبت صغری، این چهار نفر میان امام زمان (ع) و مردم واسطه بودند و آنان نامه‌ها و عرایض شیعیان را به امام غایب می‌رساندند و به دستور حضرت، به آنان پاسخ می‌دادند. این پاسخ‌ها به صورت توقیع از ناحیه مقدسه صادر می‌گردید. مرحوم مجلسی همه این توقیعات را در "بحار الانوار" آورده است. آن چهار نفر عبارتند از:
به نواب اربعه، نواب خاص هم اطلاق می‌شود. وظایف و فعالیت‌های اساسی نواب اربعه را می‌توان چنین برشمرد:
|
| ۵. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
|
پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:
«واقعیت این است که فعالیت نواب، جدا از زندگی آنها نبود؛ به بیان دیگر، زندگی آنان عجین شده بود با فعالیت و مسئولیتی که از طرف امام به آنها محول شده بود. بنابراین ما فقط به چند مورد مهم از آن اشاره می‌کنیم:
در مواردی امکان داشت برخی از وکلا به ملاقات امام زمان (ع) شرفیاب شوند. چنان که محمد بن احمد قطّان، از وکلای ابوجعفر، نایب دوم، به ملاقات آن حضرت نائل شد[۳۴]. ولی این ملاقات‌های بسیار نادر، به هیچ وجه به معنای ارتباط مستقیم آنان با امام نبود، بلکه معمولاً با اشراف نایب خاص انجام می‌گرفت. به روایت احمد بن مقیل قمی، ابو جعفر دَه وکیل در بغداد داشت که نزدیک‌ترین آنها به وی، حسین بن روح بود که بعدها به عنوان نایب سوم از جانب حضرت ولی عصر (ع) تعیین شد. در ضمن و کلایی در اهواز، سامراء، مصر، حجاز، یمن و نیز در مناطقی از ایران مانند خراسان، ری، قم و ... بودند که اخبار آنها به طور جسته و گریخته درباره مسائل و موضوعات دیگری در کتاب الغیبة طوسی و کمال الدین صدوق آمده است[۳۵]»[۳۶]. |
| ۶. نویسندگان کتاب نگین آفرینش؛ |
|---|
|
نویسندگان کتاب «نگین آفرینش» در این باره گفته‌اند:
«دوران غیبت، دوران حساسی است؛ به ویژه که در میان امت اسلام و شیعیان اهل بیت(ع) سابقه نداشته است؛ به همین دلیل لازم بود با تدبیری حکیمانه از پیامدها و عوارض احتمالی آن، پیش گیری شود و امّت امام برای غیبتی طولانی آماده گردند. نایبان امام کوشیدند تا در دوره غیبت صغرا این رسالت مهم را به خوبی به انجام رسانند. بنابراین آنها دو گونه مسئولیت داشتند که به توضیح آن دو می‌پردازیم:
|
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ تفصیل درباره هر یک از موارد فوق در کتاب ارزشمند تاریخ عصر غیبت، تألیف پور سید آقایى، آمده است.
- ↑ دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۲۶۵-۲۶۶.
- ↑ طوسی، الغیبة، ص ۳۶۴، ح ۳۳۱.
- ↑ طوسی، الغیبة، ص ۳۵۳ و بحار الانوار، ج ۵، ص ۳۱۸.
- ↑ گاهی نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از امام مهدی (ع) گرفته و ابلاغ می‌کردند. الغیبه، طوسی، ص ۲۹۳.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۲؛ الغیبة، شیخ طوسی، ص ۲۸۱؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۵۰.
- ↑ الغیبة، طوسی، ص ۲۹۲.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۷۶، ح ۲۶.
- ↑ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۰۲، ۲۰۴.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ص ۴۳۵.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۲۲.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۷۶.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۴۴۲.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۲۲۵.
- ↑ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص ۲۳۶؛ غفارزاده، علی، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (ع)، ص ۸۵.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۱۵، ح ۳۹۱؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ح ۲، باب ۴۳، ۱۶
- ↑ ر.ک: رجال کشی؛ کمال الدین و تمام النعمة؛ کتاب الغیبة.
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۲۶.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۴.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۸۵-۹۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۵۱ - ۴۵۴.
- ↑ الغیبه، طوسی، ص ۲۲۲
- ↑ الغیبه، طوسی، ص ۲۴۰
- ↑ اعلام الوری، ص ۴۵۲
- ↑ کمال الدین، ص ۴۷۸
- ↑ رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۳۵۴.
- ↑ زندگانی نواب خاص امام زمان، علی غفارزاده، ص ۸۵.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۴۱.
- ↑ تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰
- ↑ تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰
- ↑ تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰
- ↑ کمال الدین، ج۲، باب۴۵، ص۲۳۷
- ↑ همان، ج۱، ص۴۴۲
- ↑ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، رسول جعفریان، ص۵۸۸ - ۵۸۹
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۲۱۴.
- ↑ پیش از این، سخنی از مرحوم شیخ مفید در همین درس بیان شد.
- ↑ غیبت طوسی، ص ۳۶۴، ح ۳۳۱.
- ↑ غیبت طوسی، ص ۳۵۳؛ بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۳۵۷.
- ↑ نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از امام مهدی(ع) گرفته و ابلاغ می‌کردند. غیبت طوسی، ص ۲۹۳.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲؛ غیبت طوسی؛ احتجاج، طبرسی، ج ۲؛ بحر الانوار، ج ۵۳.
- ↑ و اما چگونگی بهره‌مندی از من در زمان غیبت‌ام، مانند بهره‌گیری از خورشید است، زمانی که ابرها آن را از دیدگان نهان کنند؛ غیبت طوسی، ص ۲۹۲.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۳، ص ۴۷۶، ح ۲۶.
- ↑ بالادستان، محمد امین؛ حائریپور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۲، ص ۸۶ - ۸۸.