نواب اربعه چه وظایفی داشته‌اند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (جایگزینی متن - '، ص:' به '، ص')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز (جایگزینی متن - 'سوال' به 'سؤال')
خط ۴۰: خط ۴۰:
::::::'''۲. [[وظایف]] مرتبط با [[مردم]]''': [[نایبان خاص]] در کنار وظایفی که نسبت به [[امام مهدی]] {{ع}} داشتند، مسئولیت‌هایی نیز در رابطه با [[امامت]] [[امام]] به عهده داشتند که عبارت‌اند از:
::::::'''۲. [[وظایف]] مرتبط با [[مردم]]''': [[نایبان خاص]] در کنار وظایفی که نسبت به [[امام مهدی]] {{ع}} داشتند، مسئولیت‌هایی نیز در رابطه با [[امامت]] [[امام]] به عهده داشتند که عبارت‌اند از:
::::::*'''[[سرپرستی]] و تقویت [[سازمان وکالت]]''': از دوره [[امامان]] پیشین، جریان [[وکالت]] به وجود آمده بود و [[امامان]] در شهرهای مختلف مانند [[بغداد]] و [[سامرا]] و [[قم]] وکلایی داشتند که واسطه میان [[مردم]] و [[امام]] بودند. با شروعِ [[غیبت]] و نیاز بیشتر [[شیعیان]] به جریانِ [[وکالت]]،  نایبانِ [[امام]]، [[سازمان وکالت]] را تقویت کرده، به [[دستور]] [[امام]]، خود در رأس آن قرار گرفتند، تا ارتباط [[شیعیان]] با [[امام]] [[غایب]] در قالب تشکیلاتی سالم و مطئمن و به دور از نفوذ عناصر خائن، انجام گیرد. چنان‌که [[امام مهدی]]{{ع}} در نامه‌ای به [[محمد بن عثمان]]، بیزاری خود را از یکی از این خائنان، این‌گونه اعلام فرمود: و ما از ابن هلال و هرکس که از او دوری نکند، بیزاریم. [[خدا]] او را نیامرزد! تو به اسحاقی و هموطنان او آنچه را گفتیم، اعلام کن.<ref>طوسی، الغیبة، ص ۳۵۳ و بحار الانوار، ج ۵، ص ۳۱۸.</ref>.
::::::*'''[[سرپرستی]] و تقویت [[سازمان وکالت]]''': از دوره [[امامان]] پیشین، جریان [[وکالت]] به وجود آمده بود و [[امامان]] در شهرهای مختلف مانند [[بغداد]] و [[سامرا]] و [[قم]] وکلایی داشتند که واسطه میان [[مردم]] و [[امام]] بودند. با شروعِ [[غیبت]] و نیاز بیشتر [[شیعیان]] به جریانِ [[وکالت]]،  نایبانِ [[امام]]، [[سازمان وکالت]] را تقویت کرده، به [[دستور]] [[امام]]، خود در رأس آن قرار گرفتند، تا ارتباط [[شیعیان]] با [[امام]] [[غایب]] در قالب تشکیلاتی سالم و مطئمن و به دور از نفوذ عناصر خائن، انجام گیرد. چنان‌که [[امام مهدی]]{{ع}} در نامه‌ای به [[محمد بن عثمان]]، بیزاری خود را از یکی از این خائنان، این‌گونه اعلام فرمود: و ما از ابن هلال و هرکس که از او دوری نکند، بیزاریم. [[خدا]] او را نیامرزد! تو به اسحاقی و هموطنان او آنچه را گفتیم، اعلام کن.<ref>طوسی، الغیبة، ص ۳۵۳ و بحار الانوار، ج ۵، ص ۳۱۸.</ref>.
::::::*'''[[پاسخ‌گویی به شبهات اعتقادی]] و سوالات فقهی''': از [[وظایف]] مهم [[نایبان]]، دریافت سؤالات [[مردم]] و انتقال آن‌ها به محضر [[امام]] و نیز رساندن پاسخ کتبی و گاهی شفاهی<ref>گاهی نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از [[امام مهدی]] {{ع}} گرفته و ابلاغ می‌کردند. الغیبه، طوسی، ص ۲۹۳.</ref> آن [[حضرت]] به [[شیعیان]] بود که مجموعه آن‌ها در ضمن [[توقیعات]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} در کتاب‌های روایی [[شیعه]] گرد آمده است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۲؛ الغیبة، شیخ طوسی، ص ۲۸۱؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۵۰.</ref>. از معروف‌ترین [[توقیعات]]، پاسخ‌های [[امام]] به سؤالات [[اسحاق بن یعقوب]] است که در ضمن آن، [[شیعیان]] را در مسائل پیش آمده به فقهای [[شیعه]] ارجاع می‌دهد.<ref>الغیبة، طوسی، ص ۲۹۲.</ref>.
::::::*'''[[پاسخ‌گویی به شبهات اعتقادی]] و سؤالات فقهی''': از [[وظایف]] مهم [[نایبان]]، دریافت سؤالات [[مردم]] و انتقال آن‌ها به محضر [[امام]] و نیز رساندن پاسخ کتبی و گاهی شفاهی<ref>گاهی نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از [[امام مهدی]] {{ع}} گرفته و ابلاغ می‌کردند. الغیبه، طوسی، ص ۲۹۳.</ref> آن [[حضرت]] به [[شیعیان]] بود که مجموعه آن‌ها در ضمن [[توقیعات]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} در کتاب‌های روایی [[شیعه]] گرد آمده است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۲؛ الغیبة، شیخ طوسی، ص ۲۸۱؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۵۰.</ref>. از معروف‌ترین [[توقیعات]]، پاسخ‌های [[امام]] به سؤالات [[اسحاق بن یعقوب]] است که در ضمن آن، [[شیعیان]] را در مسائل پیش آمده به فقهای [[شیعه]] ارجاع می‌دهد.<ref>الغیبة، طوسی، ص ۲۹۲.</ref>.
::::::*'''دریافت [[وجوه شرعی]] متعلق به [[امام]]''': پیش از [[غیبت صغرا]] و در زمان [[امامان]] گذشته، از کارهای مهم [[وکیلان]]، دریافت وجود شرعی [[شیعیان]] و تحویل آن به [[امام مهدی|امام زمان]]بود. [[نایبان خاص]] [[امام مهدی]] {{ع}} نیز در راستانی این [[وظیفه]]، [[اموال]] [[شیعیان]] را به [[امام]] [[غایب]] می‌رساندند یا به [[دستور]] آن [[حضرت]] در مواردی [[مصرف]] می‌کردند. [[امام مهدی]] {{ع}} در جریانِ سفر هیأتی از [[شیعیان]] قمی به [[سامرا]] که همزمان با [[شهادت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} و خاکسپاری آن [[حضرت]] بود، به ایشان [[دستور]] داد که از این ‌پس [[اموال]] [[امام]] را به [[نایبان]] ایشان در [[بغداد]] تحویل دهند.<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۷۶، ح ۲۶.</ref>»<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۰۲، ۲۰۴.</ref>.
::::::*'''دریافت [[وجوه شرعی]] متعلق به [[امام]]''': پیش از [[غیبت صغرا]] و در زمان [[امامان]] گذشته، از کارهای مهم [[وکیلان]]، دریافت وجود شرعی [[شیعیان]] و تحویل آن به [[امام مهدی|امام زمان]]بود. [[نایبان خاص]] [[امام مهدی]] {{ع}} نیز در راستانی این [[وظیفه]]، [[اموال]] [[شیعیان]] را به [[امام]] [[غایب]] می‌رساندند یا به [[دستور]] آن [[حضرت]] در مواردی [[مصرف]] می‌کردند. [[امام مهدی]] {{ع}} در جریانِ سفر هیأتی از [[شیعیان]] قمی به [[سامرا]] که همزمان با [[شهادت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} و خاکسپاری آن [[حضرت]] بود، به ایشان [[دستور]] داد که از این ‌پس [[اموال]] [[امام]] را به [[نایبان]] ایشان در [[بغداد]] تحویل دهند.<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۷۶، ح ۲۶.</ref>»<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید ۵ ج۲]]، ص۲۰۲، ۲۰۴.</ref>.
{{پایان جمع شدن}}
{{پایان جمع شدن}}
خط ۱۴۱: خط ۱۴۱:
::::#'''وظایفی که در رابطه با [[امامت]] [[امام]] وجود داشت که عبارتند از:'''
::::#'''وظایفی که در رابطه با [[امامت]] [[امام]] وجود داشت که عبارتند از:'''
::::##'''[[سرپرستی]] و تقویت [[سازمان وکالت]]:''' از دوره [[امامان]] پیشین، جریان [[وکالت]] به وجود آمده بود و [[امامان]]{{عم}} در شهرهای مختلف مانند [[بغداد]] و [[سامرا]] و [[قم]] وکلایی داشتندکه واسطه میان [[مردم]] و [[امامان]] بودند. با شروعِ [[غیبت]] و نیاز بیشتر [[شیعیان]] به جریانِ [[وکالت]]، [[سازمان وکالت]] را تقویت کرده، به [[دستور]] [[امام]]، خود در رأس آن قرار گرفتند، تا ارتباط [[شیعیان]] با [[امام غایب]] در قالب تشکیلاتی سالم و مطمئن و به دور از نفوذ عناصر خائن، انجام گیرد. چنان که [[امام مهدی]]{{ع}} در نامه‌ای به [[محمد بن عثمان]]، بیزاری خود را از یکی از این خائنان، این گونه اعلام فرمود: "و ما از ابن هلال و هر کس که از او دوری نکند، بیزاریم. [[خدا]] او را نیامرزد! تو به اسحاقی و هموطنان او آنچه را گفتیم، اعلام کن".<ref> غیبت طوسی، ص ۳۵۳؛ بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۳۵۷.</ref>
::::##'''[[سرپرستی]] و تقویت [[سازمان وکالت]]:''' از دوره [[امامان]] پیشین، جریان [[وکالت]] به وجود آمده بود و [[امامان]]{{عم}} در شهرهای مختلف مانند [[بغداد]] و [[سامرا]] و [[قم]] وکلایی داشتندکه واسطه میان [[مردم]] و [[امامان]] بودند. با شروعِ [[غیبت]] و نیاز بیشتر [[شیعیان]] به جریانِ [[وکالت]]، [[سازمان وکالت]] را تقویت کرده، به [[دستور]] [[امام]]، خود در رأس آن قرار گرفتند، تا ارتباط [[شیعیان]] با [[امام غایب]] در قالب تشکیلاتی سالم و مطمئن و به دور از نفوذ عناصر خائن، انجام گیرد. چنان که [[امام مهدی]]{{ع}} در نامه‌ای به [[محمد بن عثمان]]، بیزاری خود را از یکی از این خائنان، این گونه اعلام فرمود: "و ما از ابن هلال و هر کس که از او دوری نکند، بیزاریم. [[خدا]] او را نیامرزد! تو به اسحاقی و هموطنان او آنچه را گفتیم، اعلام کن".<ref> غیبت طوسی، ص ۳۵۳؛ بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۳۵۷.</ref>
::::##'''[[پاسخ‌گویی به شبهات اعتقادی]] و سوالات فقهی:''' از [[وظایف]] مهم [[نایبان]]، دریافت سؤالات [[مردم]] و انتقال آن‌ها به محضر [[امام]] و نیز رساندن پاسخ کتبی و گاهی شفاهی<ref> نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از [[امام مهدی]]{{ع}} گرفته و ابلاغ می‌کردند. غیبت طوسی، ص ۲۹۳.</ref> آن [[حضرت]] به [[شیعیان]] بود که مجموعه‌ آن‌ها در ضمن [[توقیعات]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} در کتاب‌هایی روایی [[شیعه]] گرد آمده است.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲؛ [[غیبت]] طوسی؛ احتجاج، طبرسی، ج ۲؛ بحر الانوار، ج ۵۳.</ref> از معروف‌ترین [[توقیعات]]، پاسخ‌های [[امام]] به سؤالات [[اسحاق بن یعقوب]] است که در ضمن آن، شیوۀ بهره‌مندی از [[برکات]] [[امام]] در زمان [[غیبت]] با این عبارت آمده است:{{عربی|" وَ أَمَّا وَجْهُ‏ الِانْتِفَاعِ‏ بِي‏ فِي‏ غَيْبَتِي‏ فَكَالانْتِفَاعِ‏ بِالشَّمْسِ‏ إِذَا غَيَّبَتْهَا عَنِ‏ الْأَبْصَارِ السَّحَاب‏‏‏ "}}<ref>و اما چگونگی بهره‌مندی از من در زمان غیبت‌ام، مانند بهره‌گیری از خورشید است، زمانی که ابرها آن را از دیدگان نهان کنند؛ غیبت طوسی، ص ۲۹۲.</ref>. نیز در همین [[توقیع]] است که [[امام]]، [[شیعیان]] را در مسائل پیش آمده به فقهای [[شیعه]] ارجاع می‌دهد.
::::##'''[[پاسخ‌گویی به شبهات اعتقادی]] و سؤالات فقهی:''' از [[وظایف]] مهم [[نایبان]]، دریافت سؤالات [[مردم]] و انتقال آن‌ها به محضر [[امام]] و نیز رساندن پاسخ کتبی و گاهی شفاهی<ref> نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از [[امام مهدی]]{{ع}} گرفته و ابلاغ می‌کردند. غیبت طوسی، ص ۲۹۳.</ref> آن [[حضرت]] به [[شیعیان]] بود که مجموعه‌ آن‌ها در ضمن [[توقیعات]] [[امام مهدی|امام زمان]]{{ع}} در کتاب‌هایی روایی [[شیعه]] گرد آمده است.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲؛ [[غیبت]] طوسی؛ احتجاج، طبرسی، ج ۲؛ بحر الانوار، ج ۵۳.</ref> از معروف‌ترین [[توقیعات]]، پاسخ‌های [[امام]] به سؤالات [[اسحاق بن یعقوب]] است که در ضمن آن، شیوۀ بهره‌مندی از [[برکات]] [[امام]] در زمان [[غیبت]] با این عبارت آمده است:{{عربی|" وَ أَمَّا وَجْهُ‏ الِانْتِفَاعِ‏ بِي‏ فِي‏ غَيْبَتِي‏ فَكَالانْتِفَاعِ‏ بِالشَّمْسِ‏ إِذَا غَيَّبَتْهَا عَنِ‏ الْأَبْصَارِ السَّحَاب‏‏‏ "}}<ref>و اما چگونگی بهره‌مندی از من در زمان غیبت‌ام، مانند بهره‌گیری از خورشید است، زمانی که ابرها آن را از دیدگان نهان کنند؛ غیبت طوسی، ص ۲۹۲.</ref>. نیز در همین [[توقیع]] است که [[امام]]، [[شیعیان]] را در مسائل پیش آمده به فقهای [[شیعه]] ارجاع می‌دهد.
::::##'''دریافت [[وجوه شرعی]] متعلق به [[امام]]:''' پیش از [[غیبت صغرا]] و در زمان [[امامان]] گذشته، از کارهای مهم [[وکیلان]]، دریافت وجود شرعی [[شیعیان]] و تحویل آن به [[امام]] هر زمان بود. [[نایبان خاص]] [[امام مهدی]]{{ع}} نیز در راستای این [[وظیفه]]، [[اموال]] [[شیعیان]] را به [[امام غایب]] می‌رساندند یا به [[دستور]] آن [[حضرت]] در مواردی [[مصرف]] می‌کردند. [[امام مهدی]]{{ع}} در جریانِ سفر هیأتی از [[شیعیان]] قمی به [[سامرا]] که همزمان با [[شهادت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} و خاکسپاری آن [[حضرت]] بود، به ایشان [[دستور]] داد که از این پس [[اموال]] [[امام]] را به [[نایبان]] ایشان در [[بغداد]] تحویل دهند.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۳، ص ۴۷۶، ح ۲۶.</ref>»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۲، ص ۸۶ - ۸۸.</ref>.
::::##'''دریافت [[وجوه شرعی]] متعلق به [[امام]]:''' پیش از [[غیبت صغرا]] و در زمان [[امامان]] گذشته، از کارهای مهم [[وکیلان]]، دریافت وجود شرعی [[شیعیان]] و تحویل آن به [[امام]] هر زمان بود. [[نایبان خاص]] [[امام مهدی]]{{ع}} نیز در راستای این [[وظیفه]]، [[اموال]] [[شیعیان]] را به [[امام غایب]] می‌رساندند یا به [[دستور]] آن [[حضرت]] در مواردی [[مصرف]] می‌کردند. [[امام مهدی]]{{ع}} در جریانِ سفر هیأتی از [[شیعیان]] قمی به [[سامرا]] که همزمان با [[شهادت]] [[امام عسکری|امام حسن عسکری]]{{ع}} و خاکسپاری آن [[حضرت]] بود، به ایشان [[دستور]] داد که از این پس [[اموال]] [[امام]] را به [[نایبان]] ایشان در [[بغداد]] تحویل دهند.<ref> کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۳، ص ۴۷۶، ح ۲۶.</ref>»<ref>[[محمد امین بالادستان|بالادستان، محمد امین]]؛ [[محمد مهدی حائری‌‎پور|حائری‌‎پور، محمد مهدی]]؛ [[مهدی یوسفیان|یوسفیان، مهدی]]، [[نگین آفرینش ج۲ (کتاب)|نگین آفرینش]]، ج۲، ص ۸۶ - ۸۸.</ref>.
{{پایان جمع شدن}}
{{پایان جمع شدن}}

نسخهٔ ‏۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۸:۵۰

الگو:پرسش غیرنهایی

نواب اربعه چه وظایفی داشته‌اند؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / وظایف نواب اربعه در عصر غیبت صغری
مدخل اصلینایب خاص امام مهدی

نواب اربعه چه وظایفی داشته‌اند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

  • نواب خاص چه وظایفی را برعهده داشتند و در چه زمینه‌هایی فعالیت می‌کردند؟
  • وظایف و مسئولیت‌های نایبان در غیبت صغرا چیست؟

پاسخ نخست

سید جعفر موسوی‌نسب
حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:
«آنچه که قابل بیان است، نوّاب اربعه در طول دوران غیبت صغری نقش بسیار مهمّی داشته‌اند و وظایف آنها را می‌شود در امورات مختلف بیان کرد. که به برخی اشاره می‌نماییم.
  1. زدودن شک و حیرت درباره وجود امام عصر (ع).
  2. حفظ امام از راه پنهان داشتن نام و مکان آن حضرت.
  3. سازماندهی و سرپرستی سازمان وکالت.
  4. پاسخگویی به پرسش‌‏های فقهی و مشکلات عقیدتی.
  5. اخذ و توضیح اموال مربوط به امام.
  6. مبارزه با غلاة و مدّعیان دروغین نیابت و بابیت و افشای ادّعاهای باطل آنان.
  7. آماده‌سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری[۱]»[۲].

پاسخ‌های دیگر

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

پرسش‌های وابسته

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. تفصیل درباره هر یک از موارد فوق در کتاب ارزشمند تاریخ عصر غیبت، تألیف پور سید آقایى، آمده است.
  2. دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۲۶۵-۲۶۶.
  3. طوسی، الغیبة، ص ۳۶۴، ح ۳۳۱.
  4. طوسی، الغیبة، ص ۳۵۳ و بحار الانوار، ج ۵، ص ۳۱۸.
  5. گاهی نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از امام مهدی (ع) گرفته و ابلاغ می‌کردند. الغیبه، طوسی، ص ۲۹۳.
  6. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۸۲؛ الغیبة، شیخ طوسی، ص ۲۸۱؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۵۰.
  7. الغیبة، طوسی، ص ۲۹۲.
  8. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۷۶، ح ۲۶.
  9. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۰۲، ۲۰۴.
  10. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ص ۴۳۵.
  11. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۲۲.
  12. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۷۶.
  13. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۴۴۲.
  14. نعمانی، الغیبة، ص ۲۲۵.
  15. حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص ۲۳۶؛ غفارزاده، علی، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (ع)، ص ۸۵.
  16. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۱۵، ح ۳۹۱؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ح ۲، باب ۴۳، ۱۶
  17. ر.ک: رجال کشی؛ کمال الدین و تمام النعمة؛ کتاب الغیبة.
  18. صدر، سید محمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۲۶.
  19. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۴.
  20. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۸۵-۹۰.
  21. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۵۱ - ۴۵۴.
  22. الغیبه، طوسی، ص ۲۲۲
  23. الغیبه، طوسی، ص ۲۴۰
  24. اعلام الوری، ص ۴۵۲
  25. کمال الدین، ص ۴۷۸
  26. رضوانی، علی اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص ۳۵۴.
  27. زندگانی نواب خاص امام زمان، علی غفارزاده، ص ۸۵.
  28. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۵۶.
  29. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۴۱.
  30. تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰
  31. تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰
  32. تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ص۱۳۹ - ۱۴۰
  33. کمال الدین، ج۲، باب۴۵، ص۲۳۷
  34. همان، ج۱، ص۴۴۲
  35. حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، رسول جعفریان، ص۵۸۸ - ۵۸۹
  36. مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۲۱۴.
  37. پیش از این، سخنی از مرحوم شیخ مفید در همین درس بیان شد.
  38. غیبت طوسی، ص ۳۶۴، ح ۳۳۱.
  39. غیبت طوسی، ص ۳۵۳؛ بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۳۵۷.
  40. نایبان خاص در گفت‌وگوها و مناظره‌ها، محتوای استدلال خود را از امام مهدی(ع) گرفته و ابلاغ می‌کردند. غیبت طوسی، ص ۲۹۳.
  41. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲؛ غیبت طوسی؛ احتجاج، طبرسی، ج ۲؛ بحر الانوار، ج ۵۳.
  42. و اما چگونگی بهره‌مندی از من در زمان غیبت‌ام، مانند بهره‌گیری از خورشید است، زمانی که ابرها آن را از دیدگان نهان کنند؛ غیبت طوسی، ص ۲۹۲.
  43. کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۴۳، ص ۴۷۶، ح ۲۶.
  44. بالادستان، محمد امین؛ حائری‌‎پور، محمد مهدی؛ یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج۲، ص ۸۶ - ۸۸.