ورقة بن نوفل قرشی

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ورقة بن نوفل قرشی در تاریخ اسلامی | ورقة بن نوفل قرشی در تراجم و رجال

مقدمه

ورقة بن نوفل بن اسد بن عبدالعزی بن قصی قرشی، پسر عموی خدیجه، همسر پیامبر(ص) است. ورقه از عبادت بت‌ها بیزار بود و در گوشه و کنار سرزمینش به دنبال دین بود و کتاب‌های زیادی می‌خواند. از جابر نقل شده که پیامبر(ص) فرمود: ورقه را در وسط و لابه لای بهشت دیدم.

اختلاف دربارۀ مسلمان شدن ورقة بن نوفل

درباره مسلمان شدن وی اختلاف است. به نقلی وی کتاب‌های ادیان قبل را خوانده بود و درباره پیامبر(ص) به خدیجه بشارت داد که او پیامبر این امت است و آزار و تکذیب خواهد شد. و چون پیامبر(ص) را دید، گفت: "برادر زاده من! بر کار خویش استوار باش! به خدایی که جان ورقه به دست اوست، تو پیامبر این امتی که تو را آزار کنند و تو تکذیب شوی و تو را از شهر بیرون کنند و با تو جنگ کنند. اگر آن روز بودم خدا را، چنانکه داند، یاری خواهم کرد. بعضی پنداشته‌اند که او نصرانی مرد و ظهور پیامبر(ص) را در نیافت و به دین ایشان در نیامد. بعضی دیگر گفته‌اند، وی مسلمان مرد و پیامبر(ص) را مدح کرد و گفت: می‌بخشد و در می‌گذرد و بدی را سزا نمی‌دهد و هنگام ناسزا و خشم غیظ را فرو می‌برد.

ورقه و دوستانش

قریش هر ساله عیدی داشتند که در آن روز در کنار یکی از بت‌ها گرد هم می‌آمدند و قربانی می‌کردند و تا شام، روز خود را به شادمانی و خضوع در برابر آن بت می‌گذراندند. در یکی از سال‌ها که طبق معمول هر سال در کنار بتی جمع شده بودند چهار تن از ایشان به کناری رفته و دربارهی رفتار و حرکات آن روز و خضوعی که در برابر بت می‌کردند، به گفتگو پرداختند؛ این چهار تن عبارت بودند از: ورقة بن نوفل، عبیدالله بن جحش، عثمان بن حویرث، زید بن عمرو بن نفیل. این چهار نفر آهسته به کناری رفته و به گفتگو پرداختند. نخست قرار شد سخنانی که در آن جلسه گفته می‌شود همه پنهان بماند، سپس یکی از آنها گفت: "دوستان! بدانید که به خدا قسم، این مردم کار نادرستی می‌کنند؛ دین پدرشان حضرت ابراهیم این نبوده! آخر این چه کاری است که ما به دور سنگی که نه میشنود و نه می‌بیند و نه سود و زیانی دارد، بچرخیم و این حرکات را انجام دهیم. بیائید هر کدام به سوئی برویم و آئینی برای خود انتخاب کنیم، زیرا اینکه اکنون بدان پای بند هستیم دین نیست؟!" پس تصمیم گرفته و هر کدام برای دست یافتن به دین حق به سوئی رفتند. اما ورقة بن نوفل نصرانی شد و اعتقادش در این باره محکم شد و علومی را نیز در باره آن دین آموخت.

زید بن عمرو بن نفیل از کسانی بود که در زمان جاهلیت در جستجوی دین توحید بود و از بعثت پیامبر(ص) خبر داشت و منتظر ظهور ایشان بود و به جستجوی آن حضرت بیرون آمد و در راه کشته شد. زید بن عمرو بن نفیل قصد داشت از مکه خارج شود و در زمین بگردد و دین حنیف توحید را بجوید، همان دین حضرت ابراهیم(ع) را. هر وقت زنش، صفیة بنت حضرمی می‌دید که او بار، بسته و آماده سفر است، خطاب بن نفیل را خبر می‌کرد و جلوی او را می‌گرفت تا اینکه بالاخره زید به شام سفر کرد و از اهل کتاب‌های قدیم دربارهی دین ابراهیم پرسید و همیشه دنبال این مقصد بود تا اینکه همه موصل و الجزیره را گشت. روزی به راهبی از اهل بلقاء برخورد و از او پیروی کرد. این راهب کسی بود که به عقیده آنان علم نصرانیت به او رسیده بود. زید از او درباره دین حنیف ابراهیم پرسید، راهب به او گفت: "تو درباره دینی می‌پرسی که امروز کسی نیست که تو را بدان رهنمائی کند. علم آن از میان رفته و استادان آن مرده‌اند ولی در همین زمان تو پیامبری در سرزمین خودت که از آن بیرون آمدی، مبعوث می‌شود که همان دین حنیف ابراهیم را دارد. باید به شهر خود بروی زیرا که اکنون او مبعوث شده و زمان او فرا رسیده. زید کیش یهود و نصاری را هم آزمایش کرده بود ولی آنها را نپسندیده بود. چون این سخن را از آن راهب شنید، شتابان به سوی مکه رهسپار شد و چون به زمین قبائل لخم وارد شد، آنها بر او تاختند و او را کشتند. ورقة بن نوفل که خود پیرو مسلک زید بود ولی آن تلاش زید را نکرده بود، چون خبر کشته شدن او را شنید، بر او گریست و این شعر را درباره او سرود:رشد و نعمت یافتی ای پسر عمرو و همانا به دینداری خود از تنور آتش تافته بر کنار شدی. خدای بی مثل و مانند را پرستیدی وبت‌های سرکش چنانی را واگذاشتی. بسا باشد که انسان رحمت پروردگارش را دریابد، اگر چه در زیرزمین در شصت وادی خطرناک باشد.

ورقه و گم شدن رسول خدا(ص) در کودکی

نقل شده، هنگامی که حلیمه سعدیه پیامبر(ص) را به مکه آورد تا به آمنه بسپارد، ایشان را در میان مردم شهر مکه گم کرد و هر چه این طرف را و آن طرف جستجو کرد، آن حضرت را نیافت. پس به نزد عبدالمطلب آمده و ماجرا را به او خبر داد. عبدالمطلب از جا برخاسته به کنار خانه کعبه آمد و برای پیدا شدن پیامبر(ص) در درگاه خدا به تضرع و دعا پرداخت. در این حال ورقة بن نوفل و مرد دیگری از قریش که آن حضرت را پیدا کرده بودند، به نزد عبدالمطلب آمده، گفتند: ما این فرزند تو را که در بالای شهر مکه گم شده بود، به نزدت آوردیم، عبد المطلب او را بر دوش خود سوار کرده به دور خانه کعبه گرداند و حفظ و حراست او را از خدای بزرگ خواست و درباره‌اش دعا کرد. آن گاه او را به نزد مادرش آمنه آورد.

ورقه و ازدواج رسول خدا(ص) با خدیجه

جابر روایت می‌کند: علت ازدواج خدیجه با پیامبر(ص) این بود که وقتی پیامبر اکرم(ص) به سن جوانی رسید، ابوطالب گفت: "ای محمد! من می‌خواهم برای تو همسری برگزینم ولی ثروتی ندارم تا کمکت کنم. خدیجه فامیل ماست و هر سال عده‌ای با مال او تجارت می‌کنند و یک بار شتر، مزد می‌گیرند. آیا می‌خواهی تو نیز با مال او تجارت کنی؟" پیامبر(ص) فرمود: بلی". ابوطالب این موضوع را به خدیجه گفت. خدیجه خوشحال شد و این خواسته را قبول کرد و به غلامش میسره" گفت: "تو و همه این ثروت در اختیار محمد هستید". و چون میسره از سفر برگشت، به خدیجه گفت: "وقتی از کنار درختی یا سنگی عبور می‌کردیم، آنها می‌گفتند: السلام علیک یا رسول الله؛ و بحیرای راهب، وقتی دید ابری بالای سرما در حرکت است آمد و به ما خدمت کرد". و اهل کاروان، در این سفر سود زیادی بردند.

هنگام بازگشت، میسره به پیامبر(ص) گفت: "بهتر است تو پیش از ما بروی و به خدیجه مژده بدهی که سود زیادی برده‌ایم". هنگامی که پیامبر(ص) جلوتر آمد، خدیجه با عده‌ای از زنان در ایران خانه خود نشسته بود. سواره‌ای را دید که از دور می‌آید و ابری بالای سر او در حرکت است و دو فرشته از طرف راست و چپ او می‌‍آیند و در دست هر یک، شمشیری برهنه است و در هوا با او همراهاند. خدیجه گفت: "این سواره، مقام بزرگی دارد، ای کاش به خانه من بیاید! وقتی به نزدیک، رسید، دیدند او محمد(ص) است که به خانه خدیجه می‌آید. پس خدیجه پابرهنه دم در دوید، در حالی که هر وقت از جایی به جایی می‌رفت، کنیزان، پشت سر او می‌آمدند. وقتی خدیجه به محمد نزدیک شد، گفت: "ای محمد! برو و عمویت را در این جا حاضر کن". و به عموی خودش نیز سفارش کرد که اگر آنها مرا برای محمد خواستگاری کردند، قبول کن. وقتی که ابوطالب به نزد خدیجه آمد، خدیجه گفت: "به سوی عموی من بروید و از من خواستگاری کنید. پیش از این به او خبر داده‌ام". پس آنها به حضور عموی خدیجه رفتند و از دختر برادرش خدیجه خواستگاری کردند.

ابوطالب در آن مجلس برخاست و چنین گفت: "حمد و سپاس خدای این خانه (کعبه) را، همان کسی که ما را از ذریه ابراهیم و اسماعیل قرار داد، و ما را در حرم امنی فرود آورد و بر مردم برتری داد و به این سرزمین برکت و نعمت بخشید. اما این برادر زاده‌ام، بر تمام مردان قریش برتری دارد و با هیچ کس مقایسه نمی‌شود مگر اینکه وی بهتر از او است و در میان مردم کسی مانند او نیست. اگرچه از نظر مالی، تهیدست است، اما مال، امانتی است که پایدار نمی‌ماند و سایه‌ای است که زایل می‌شود. او به خدیجه راغب و خدیجه هم به او راغب است و ما آمده‌ایم که با رضایت خدیجه، او را از شما خواستگاری کنیم و مهریه‌اش بر عهده من است که اگر بخواهید پرداخت می‌کنم، و قسم به خدای این خانه که محمد اقبالی بزرگ و دینی شایع و خردی بدون کاستی دارد، سپس ابوطالب ساکت شد و عموزاده خدیجه غاز سخن کرد، اما به لکنت افتاد و از پاسخ ابوطالب باز ماند و درماندگی او را فراگرفت و این در حالی بود که او از قریشیان به شمار می‌رفت.

شیخ صدوق نقل می‌کند: به هنگام ازدواج خدیجه دختر خویلد با رسول خدا(ص)، ابو طالب او را از پدرش خواستگاری کرد و بعضی از مردم می‌گویند که او را از عمویش خواستگاری کرده است. سپس خطبه را نقل کرده و گفته است: پیامبر(ص) او را به همسری خود درآورد و فردای آن روز مراسم ازدواج صورت گرفت و با نخستین دیدار، خدیجه به عبدالله بن محمد حامله شد.

ابن هشام می‌نویسد: خدیجه، دختر خویلد به رسول خدا(ص) پیشنهاد داد که برای تجارت با اموالش به همراه غلامش میسره به شام برود. رسول خدا(ص) پذیرفت و به سوی شام حرکت کرد و پس از انجام تجارت به سوی مگه بازگشت. پس از ورود به مکه، میسره نزد خدیجه رفت و ماجرای راهب و سایه انداختن دو فرشته بر سر محمد را به او گزارش داد. پس از خبرهای میسره، خدیجه قاصدی را نزد رسول خدا(ص) فرستاد و گفت: "ای عمو زاده، من به سبب خویشاوندی و امانت داری و خوش اخلاقی و راستگویی و مقام ارجمندی که در میان قومت داری، مایل به ازدواج با تو هستم". سپس ازدواج با خودش را به وی پیشنهاد کرد. پس از اظهار نظر خدیجه، رسول خدا(ص) آن را برای عموهایش بازگو کرد و پس از آن عمویش، حمزه بن عبدالمطلب به همسری محمد به همراه در وی و نزد خویلد بن اسد رفت و از خدیجه خواستگاری کرد و او را به همسری محمد درآورد.

ورقه و آغاز بعثت

درباره آغاز بعثت پیامبر(ص) بین شیعه و اهل سنت اختلاف است. البته در بین اهل سنت نقش ورقة بن نوفل بسیار برجسته است که در این جا هر دو مورد را بررسی می‌کنیم.

اهل سنت

از عایشه روایت شده، نخستین وحی که به پیامبر خدا(ص) نازل شد رؤیای صادقی بود که همانند سپیده‌دم بود. آنگاه ایشان به خلوت علاقه‌مند شد و به غار حرا می‌رفت و شب‌های معینی را در آنجا به عبادت می‌گذرانید. آنگاه به سوی نزدیکان خود باز می‌گشت و برای شب‌های دیگر توشه بر می‌داشت تا اینکه پیک حق به سوی وی آمد و گفت: "ای محمد! تو پیامبر خدایی".

از پیامبر(ص) نقل شده، در این هنگام من نیم‌خیز شدم. آنگاه از جا برخاسته و در حالی که تنم می‌لرزید به نزد خدیجه رفتم و گفتم: مرا بپوشانید، مرا بپوشانید. تا اینکه ترس از من رفت. آنگاه پیک حق نزد من آمد و گفت: "ای محمد، تو پیامبر خدایی". و چنان شد که می‌خواستم خود را از بالای کوه بیندازم و او بر من ظاهر شد و گفت: "ای محمد، من جبریلم و تو پیامبر خدایی پس از آن به من گفت: "بخوان"، گفتم: چه بخوانم؟ مرا گرفت و سه بار فشرد تا به زحمت افتادم. سپس گفت: "بخوان به نام خدایت که مخلوق آفرید". آنگاه نزد خدیجه رفتم و گفتم: "بر خود بیمناکم و داستان خود را با او گفتم". خدیجه گفت: "خوشحال باش که خداوند هرگز تو را خوار نخواهد کرد که تو با خویشاوند نیکی می‌کنی و سخن راست می‌گویی و امانت‌دار و مهمان‌نواز و پشتیبان حقی". آن گاه خدیجه مرا نزد ورقة بن نوفل بن اسد برد و گفت: "ببین برادرزاده‌ات چه می‌گوید؟" ورقه از من پرسید و چون داستان خود را برایش نقل کردم، گفت: "به خدا این ناموسی است که بر موسی بن عمران نازل شد؛ کاش در آن نصیبی داشتم. کاش وقتی قومت تو را از مکه بیرون می‌کنند، زنده باشم".

گفتم: مگر قومم مرا از مکه بیرون می‌کنند؟

گفت: "آری، هر که چون تو دینی بیاورد با او دشمنی می‌کنند. اگر آن روز زنده باشم تو را یاری می‌کنم". و نخستین آیات قرآنی که از پی ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ﴾. بر من نازل شد: ﴿ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ﴾. و ﴿يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ﴾. و ﴿وَالضُّحَى﴾. بود.

همچنین از عبدالله بن شداد روایت کرده‌اند که جبریل نزد پیامبر(ص) آمد و گفت: "ای محمد، بخوان". او گفت: "چه بخوانم؟"جبرئیل او را فشرد و باز گفت: "ای محمد بخوان". او گفت: "چه بخوانم؟" جبریل گفت: ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ﴾؛ تا آخر سوره علق. پیامبر(ص) نزد خدیجه رفت و گفت: "ای خدیجه، گویا آسیبی دیده‌ام". خدیجه گفت: "هرگز خدا با تو چنین نکند که هرگز گناهی نکرده‌ای". و خدیجه نزد ورقة بن نوفل رفت و داستان را برای او نقل کرد. ورقه گفت: "اگر سخنت راست باشد، همسرت پیامبر است و از امت خویش رنج می‌بیند و اگر زنده باشم او را یاری می‌کنم". پس از آن جبرئیل نیامد و خدیجه به او گفت: شاید خدایت و رهایت کرده و است و خدا این آیات را نازل فرمود: ﴿وَالضُّحَى * وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَى * مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى﴾؛ قسم به روز و شب آن دم که تاریک شود که پروردگارت نه تو را ترک کرده و نه دشمنت شده.

از عبدالله بن زبیر روایت شده که پیامبر(ص) فرموده: بعد از اینکه جبرئیل آیات سوره علق را بر من خواند و من خواندم، گویی نوشته‌ای در خاطرم بود. و چنان بود که شاعر و مجنون را سخت دشمن می‌داشتم و نمی‌خواستم به آنها بنگرم و با خویش گفتم هرگز قرشیان نگویند که شاعری یا مجنونی شده‌ام و بر فراز کوه روم و خویشتن را بیندازم تا بمیرم و آسوده شوم. و به این قصد بیرون آمدم و در میان کوه صدایی از آسمان شنیدم که می‌گفت: ای محمد، تو پیامبر خدایی و من جبریلم. سر برداشتم و جبریل را به صورت مردی دیدم که پاهایش در افق آسمان بود... همچنان ایستاده بودم و قدمی پیش و پس نمی‌رفتم تا خدیجه کسی را به جستجوی من فرستاد که آنها به مکه رسیدند و سوی او بازگشتند و من ایستاده بودم، پس از آن جبریل رفت و من سوی نزدیکان خود بازگشتم و به نزد خدیجه رسیدم و پهلوی وی نشستم. او گفت: "ای ابوالقاسم، کجا بودی که فرستادگان خود را به جستجوی تو روانه کردم و سوی مکه آمدند و بازگشتند؟" گفتم: به شاعری یا جنون افتاده‌ام... آنگاه نزد ورقة بن نوفل بن اسد عموزاده خویش رفت....

شیعه

روایت شده که امام حسن عسکری(ع) در باره بعثت پیامبر(ص) فرمود: همین که پیامبر(ص) به چهل سالگی رسید و خداوند قلب کریمش را بهترین و والاترین و خاشع‌‎ترین و مطیع‌‎ترین قلب‌ها یافت، پس به درهای آسمان اجازه داد و آنها باز شدند و به ملائکه اجازه داد و آنها نازل شدند و در این حاب محمد به آنها می‌نگریست. پس رحمت از طرف عرش بر وی نازل شد و او به روح الامین، جبرئیل – طاووس ملائکه به نگاه می‌کرد. جبرئیل نزد او فرود آمد و دستش را گرفت و تکان داد و گفت: "ای محمد! بخوان". محمد ال فرمود: "چه چیزی را بخوانم؟" جبرئیل گفت: "ای محمد! ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ * خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ * الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ﴾.

سپس آنچه را که می‌بایست بر او نازل کرد و خودش به سوی پروردگارش بالا رفت.

محمد(ص) از کوه پایین آمد در حالی که عظمت خداوند و جلالت ابهت الهی او را مدهوش خود کرده بود و به تب و لرز دچار شده بود. چیزی که اضطرابش را بیشتر می‌کرد، این بود که می‌ترسید، قریشیان او را تکذیب کرده و به او نسبت دیوانگی دهند، در حالی که او عاقل‌ترین مردم و گرامی‌ترین آنان بود و مبغوض‌ترین چیزها در نظر او شیاطین و اعمال دیوانگان بود؛ بنابراین، خداوند اراده کرد که قلبش را مملو از شجاعت کند و به او فراخی دل عنایت فرماید. برای همین از کنار هر سنگ و درختی که رد می‌شد، می‌شنید که می‌گفتند: «اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا مُحَمَّدُ اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اَللَّهِ اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اَللَّهِ اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اَللَّهِ »؛ این خبر دلالت می‌کند که اولین سوره یا اولین آیاتی که بر پیامبر(ص) نازل شده، همین پنج آیه اول سوره علق بوده است.

در تفسیر قمی به نقل از ابی الجارود و او به نقل از امام باقر(ع) نقل می‌کند که امام(ع) درباره قول خدواند متعال که می‌فرماید: ﴿مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى﴾. فرمود: "اولین آیه‌ای که نازل شد: ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ﴾؛ بود. سپس جبرئیل به مدت زیادی نزد رسول خدا(ص) نیامد، به طوری که خدیجه گفت: شاید که خدایت تو را رها کرده است و دیگر پیام آوری بر تو نمی‌فرستد! پس از آن خداوند این آیه را نازل کرد که ما ﴿مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَى﴾؛ پروردگارت هیچ گاه تو را وانگذاشته و بر تو خشم نگرفته است". کلینی با سند خود از امام صادق(ع)روایت می‌کند که امام(ع) فرمو: "اولین چیزی که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد: ﴿ا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ *اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ﴾ و آخرین چیزی که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد: ﴿إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ﴾. بود".

شیخ صدوق هم همین مطلب را روایت کرده است. مرحوم طبرسی از سعد بن مسیب و او از علی بن ابی طالب(ع) نقل می‌کند که فرمود: "از نبی اکرم(ص) درباره ثواب خواندن قرآن پرسیدم. آن حضرت ثواب یکایک سوره‌ها را به ترتیب برایم بازگو کرد و اولین سوره‌ای که در مگه بر او نازل شده بود، فاتحة الکتاب بود و سپس ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ﴾، و سپس سوره ﴿ن وَالْقَلَمِ ﴾.

ملاقات پیامبر(ص) با ورقه

نقل شده، پس از اینکه پیامبر(ص) اعتکاف خود را در غار حرا تمام کرد و به شهر مکه وارد شد، طبق معمول هر سال ابتدا برای طواف به کنار خانه خدا رفت. ورقه بن نوفل نیز که برای طواف آمده بود بدان حضرت برخورد و به پیامبر(ص) آنچه را که از زبان خدیجه شنیده بود، گفت و به پیامبر خدا(ص) گفت: "ای عموزاده آنچه را دیدی برای من نقل کن" و پیامبر(ص) نیز نقل کرد. در این هنگام ورقه گفت: "سوگند به آن خدایی که جان ورقه در دست اوست، تو پیامبر این امت هستی. مردم تو را تکذیب خواهند کرد و آزارت خواهند داد و با تو جنگ خواهند کرد پس در کار خود محکم و ثابت قدم باش".

ورقه و بلال حبشی

از کسانی که که در برابر شکنجه مشرکان پایداری می‌کرد، بلال حبشی بود. امیة بن خلف که از دشمنان سرسخت رسول خدا(ص) و از قبیله بنی جمح بود روزها هنگام ظهر او را از خانه بیرون می‌آورد و روی ریگ‌های داغ مکه می‌خواباند و سنگ بزرگی روی سینه‌اش می‌گذارد و سپس به او می‌گفت: به خدا به همین حال خواهی بود تا بمیری و یا دست از خدای محمد برداشته، لات و عزی را پرستش کنی! بلال در همان حال می‌گفت: احد، احد. روزی ورقة بن نوفل که به دین نصرانیت بود از کنار او گذشت و بلال را دید که او را شکنجه می‌دهند و او در زیر شکنجه می‌گوید: أحد، أحد. ورقة نیز گفت: "أحد. أحد. به خدا ای بلال خدا یکی است". آنگاه به امیة بن خلف و سایر افراد قبیله بنی جمح که او را شکنجه می‌دادند، رو کرده، گفت: "به خدا سوگند اگر او را به این حال بکشید من قبرش را زیارتگاه مقدسی قرار خواهم داد که بدان تبرک جویم".

و به نقلی این شعر را سرود: خدایی غیر از پروردگار شما را پرستش نباید کرد و اگر شما را دعوت کردند، بگویید: بین ما حد و مرز است. هر آنچه در آسمان است، در اختیار اوست و در فرمانروایی کسی بالاتر و همانند او نیست.

سفارش‌های ورقه به خدیجه

نقل شده ورقه به خدیجه، همسر پیامبر اکرم(ص) این‌گونه سفارش کرده: دختر برادرم! با نادان و دانشمند بحث مکن، زیرا نادان تو را خوار می‌کند و اگر با عالم بحث کنی از علم خود به تو می‌بخشد. کسی به کمک دانشمندان، سعادتمند می‌شود که پیرو آنها باشد. دخترم از همنشینی با احمق دروغگو بپرهیز، زیرا او تصمیم می‌گیرد به تو سودی برساند ولی زیان می‌رساند و دور را برایت نزدیک و نزدیک را دور جلوه می‌دهد. اگر به او اعتماد کنی خیانت می‌کند و اگر او به تو امانت سپارد، به تو توهین می‌کند کند و اگر موضوعی را برایت بگوید دروغ پردازی می‌کند و اگر برایش چیزی را نقل کنی تو را تکذیب می‌کند. تو نسبت به او همچون سرابی خواهی بود که تشنه خیال می‌کند آب است؛ وقتی جلو می‌آید چیزی را نمی‌بیند. بدان که جوان خوش اخلاق، کلید خیر و قفل شر است و جوان بداخلاق قفل نیکی و کلید شر است. بدان وقتی آجر بشکند، تکه تکه می‌شود و دو مرتبه خاک نخواهد شد.

سرانجام ورقه

درباره زمان و مکان مرگ ورقه اختلاف است. به نقلی، وی در شام از دنیا رفته و همان جا به خاک سپرده شد و به نقلی، در مکه از دنیا رفته و همان جا دفن شده است.

جستارهای وابسته

منابع

• عسکری، عبدالرضا، مقاله «ورقة بن نوفل»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۷

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: